ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය ‘ගැඹුරු කිරීම’ ගැන තව දුරටත්

ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය ‘ගැඹුරු කිරීම’ පිළිබඳව කරන සාකච්ඡාවක අනිවාර්යයෙන්ම තිබනෙ උපකල්පනයක් නම් ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය ගැඹුරු කළ යුත්තේ එය ‘නොගැඹුරු’ සහ ‘තුනී’ වී ඇති නිසාය යන්නයි. ‘ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය ගැඹුරු කිරීම’ යන්න න්‍යායික සහ ප්‍රායෝගික දේශපාලන ගැටලුවක් ලෙස අවබෝධ කර ගැනීම සඳහා එම ගැටලුව ලිහා බැලීමේදී ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය ‘නොගැඹුරු’ සහ ‘තුනී’ වී ඇත යන ප්‍රස්තුතයෙන් කියැවෙන්නේ කුමක්ද යන්න නිරවුල් කර ගත හැකිය. මෙම ලිපියෙන් උත්සාහ ගැනෙන්නේ මෙම ගැටලුව විභාග කිරීමටයි.

එසේ විභාග කිරීමේදී (අ) ලංකාවේ නූතන ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදයේ විකාශනය (ආ) ලංකාවේ තිබෙන ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදයේ දාර්ශනික සහ මතවාදීමය ස්වභාවය සමහ (ඇ) ලංකාවේ මෙතෙක් පවතින ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදයේ මූලික න්‍යායික දේශපාලන රාමුව වන ‘ලිබරල් ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය’ පිළිබඳ විවේචන යන උප තේමා තුන ගැනද අවධානය යොමුකිරීම බෙහෙවින් ප්‍රයෝජනවත්ය.

මෙම සාකච්ඡාවේ ආරම්භක පියවරක් වශයෙන් ‘ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය ගැඹුරු කිරීම’ යනුවෙන් දේශපාලන සාකච්ඡාවල අදහස් කර ඇත්තේ කුමක්දැයි පළමුවෙන් හඳුනා ගනිමු. එම අදහස යුරෝපයේ සහ ඇමෙරිකාවේ මුලින් මතුවූයේ 1960 ගණන් සහ 1970 ගණන්වල මතුවූ රැඩිකල් සමාජ ව්‍යාපාර විසින් ‘මැතිවරණ ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය’ පිළිබඳව කරනු ලැබූ විවේචන පදනම් කරගෙනය. එම දශකවල, දේශපාලන පක්‍ෂවලින් ස්වාධීනව බිහිවූ ශිෂ්‍ය ව්‍යාපාර, ගොවි සහ කම්කරු ව්‍යාපාර, ස්ත්‍රී ව්‍යාපාර සහ පසුකාලීනව පරිසර ව්‍යාපාර ආදිය විසින් සමාජය දේශපාලන වශයෙන් බළමුළුගැන්වීම් සිදුවුවද, ඒවායින් මතු කරන ලද සමාජ, ආර්ථික, දේශපාලන ගැටලු, මැතිවරණ දේශපාලනයේ න්‍යාය පත්‍රවලට ඇතුළත් කරගනු ලැබුණේ නැත. සමාජ ව්‍යාපාර තුළින් නව දේශපාලන බලවේග සමාජයේ මතුවුවත්, දේශපාලන පක්‍ෂ, ආණ්ඩුව, නිලධර තන්ත්‍රය සහ නියෝජන ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදයත්, එම නව සමාජ බළමුළුගැන්වීම් අතරත් පැවතුණේ පරතරයකි. නියෝජන ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදයේ ආයතන සහ යාන්ත්‍රණ මෙන්ම ඒවායින් හැඩගැස්වුණ ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී ආණ්ඩුකරණ ක්‍රියාවලියද සමාජයෙන් ඈත්වීමේ සහ හුදෙකලා වීමේ ප්‍රතිඵලය හැඳින්වීමට අලුතෙන් භාවිතයට පැමිණි අදහසක් නම් ‘තුනී ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය ’යන්නයි.

සමාජයෙන් මතුවන මහජන බලය නියෝජනය කරනවා වෙනුවට, ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී ආණ්ඩුකරණය දේශපාලන ප්‍රභූ තන්ත්‍රයේ, නිලධර තන්ත්‍රයේ සහ විශාල ව්‍යාපාරික සමාගම්වල ග්‍රහණයට හසුවීම නිසා සිදුවන ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදයේ සමහර මුල් සිඳී යාමද ‘තුනී’ නැතහොත් ‘නොගැඹුරු’ ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය (Thin Democracy) යන පදයෙන් අදහස් විය. ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය පත්වූ මෙම පරිහාණිය ලිබරල් ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී ආණ්ඩුකරණයෙහි පුරවැසියාගේ කාර්යභාරය හුදෙක් මැතිවරණ සහභාගිත්වයට පමණක් සීමා කරමින්, ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය ප්‍රභූ පන්තියේ, එනම් දේපළ, ව්‍යාපාර, කර්මාන්ත හිමි ධනපති පන්තිය සහ ඔවුන්ගේ ඵලප්‍රයෝජන නියෝජන කරන දේශපාලන පන්තියේ, ග්‍රහණයට ගැනීම බවත් මෙම රැඩිකල් විවේචකයෝ කියාසිටියහ. ඇමෙරිකාවේ ප්‍රකට රැඩිකල් සමාජ විද්‍යාඥයකු වූ සී. රයිට් මිල්ස් ‘බලය හිමි/අධිපති ප්‍රභූ තන්ත්‍රය’ (POWER ELITE) යන සංකල්පය ඉදිරිපත් කෙළේ නූතන නියෝජන ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය ග්‍රහණයට ගෙන ඇති මම බල ස්තරය හැඳින්වීමටය.

‘ශක්තිමත් ’ ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය

‘තුනී ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදයට’ විකල්පව 1980 ගණන්වලදී මතුවූ සංකල්පයක් නම් ‘ශක්තිමත් ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය’ (STRONG DEMOCRACY) යන්නයි. 1984දී ‘ශක්තිමත් ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය: නවයුගයකට අවශ්‍ය සහභාගිත්ව ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය’ නම් කෘතිය පළකළ බෙන්ජමින් බාර්බර් නම් ඇමෙරිකාවේ වාමාංශික දේශපාලන විද්‍යාඥයා එම සංකල්පයේ නිර්මාතෘවරයාය. ලිබරල්, නියෝජන ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය විවේචනය කරමින් මෙම කෘතියේ ඉදිරිපත්වූ මූලික ප්‍රවාදය නම් ලිබරල් නියෝජන ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදයේ ‘තුනී’ භාවය ජය ගැනීමට නම්, පුරවැසියන් හැකිතාක් දුරට තමන්ගේ සාමූහික සහ ඍජු සහභාගිත්වය තුළින්, සක්‍රිය පුරවැසියන් ලෙස ගම්, නගර මට්ටමෙන් ගොඩනගන පුරවැසි කවුන්සිල් තුළින්, දේශපාලන ක්‍රියාකාරිත්වය ඍජුව සහභාගි විය යුතු බවයි. මෙය නියෝජන ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදයේ දුර්වලතාවලට විසඳුමක් ලෙස ඍජු ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී මාධ්‍ය මාර්ගයෙන්, නීති සම්පාදන සහ ප්‍රතිපත්ති නිර්මාණ ක්‍රියාවලියට පුරවැසියන්ගේ ඍජු සහභාගිත්වය සඳහා වූ විකල්ප ක්‍රියාමාර්ගයකි. එය, ලිබරල් නියෝජන ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදයේ ‘නිෂ්ක්‍රිය පුරවැසියා’ වෙනුවට ‘සහභාගිත්ව ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී සක්‍රිය පුරවැසියා’ ගොඩනැගීමේද යෝජනාවකි.

ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය ‘ගැඹුරු‘ නැතහොත් ‘ශක්තිමත්’ කිරීමේ ඉහත යෝජනා ඉදිරිපත්වී තිබෙන්නේ ලිබරල් නියෝජන ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදයේ විවේචකයන්ගේ දෘෂ්ටිකෝණයෙනි. ලිබරල් ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදයේ ඇති නියෝජන මූලධර්මය ඡන්දය දී බලා සිටීම හැර අන් කාර්යයක් පුරවැසියාට යෝජනා නොකරන එකකැයි ඔවුහු චෝදනා කරති. එබැවින් නිරන්තර පුරවැසි සහභාගිත්වය සහතික කිරීමට (අ) දේශපාලන පක්‍ෂවලින් ස්වාධීනව සහ එළියේ පුරවැසියන් දේශපාලන ඉල්ලීම් මත සංවිධානය කිරීම හා බලමුළු ගැන්වීම සහ (ආ) ව්‍යවස්ථාදායකයට, දේශපාලන ප්‍රභූ තන්ත්‍රයට සහ නිලධර තන්ත්‍රයට විකල්පව ‘පුරවැසි කවුන්සිල’ මාධ්‍යයෙන් පුරවැසි දේශපාලන සහභාගිත්වය සහතික කිරීම මගින් ලිබරල් ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදයට සහභාගිත්වවාදී විකල්පයක් ගොඩනැගීමට එම යෝජනා මගින් අපේක්‍ෂා කෙරිණ. පසුකාලයේදී සමාජ ව්‍යාපාර සහ සිවිල් සමාජ දේශපාලනය ලෙසට වර්ධනය වූයේ මෙම විකල්ප අදහස්ය.

මේ අතර ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය ‘ගැඹුරු කිරීම’ සඳහා යෝජනාවක් ලිබරල් නියෝජන ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය පැත්තෙන්ද මතුවිය. ඒ මෙම සියවසේ මුල් දශකයේදීය. එම යෝජනාවේ අරමුණ වූයේ මැතිවරණ ක්‍රියාවලියේ විශ්වසනීයත්වය සහ සුජාතභාවය ප්‍රතිෂ්ඨාපනය කර රැකගැනීමයි. බොහෝ රටවල, විශේෂයෙන් ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය අලුතෙන් පිහිටුවන ලද රටවල, මැතිවරණ ක්‍රියාවලිය දූෂණය, ප්‍රචණ්ඩ ක්‍රියා, අක්‍රමිකතා සහ බලයේ සිටින ආණ්ඩුවල බල න්‍යාය පත්‍රයට අනුව අවභාවිතයට ලක්කිරීම පිළිබඳ පසුබිම තුළ මෙම යෝජනාව ඉදිරිපත් කෙළේ ලිබරල් ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදයේ විවේචකයන් නොව එහි ආරක්‍ෂකයෝය. මැතිවරණ පිළිබඳව ලිබරල් ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදීන්ගේ මූලික විශ්වාසයක් නම් දේශපාලන බලය එක් කණ්ඩායමක සිට තවත් කණ්ඩායමකට සාමකාමී ලෙස මාරුවීම සහතික කිරීම සඳහා නිදහස්, සාමකාමී සහ විවෘත මැතිවරණ ක්‍රියාවලියක් තිබිය යුතු බවයි. ආණ්ඩුවට සැබෑ මහජන සහාය සහ සුජාතභාවය ලැබෙන්නේද එවිටය. ‘ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය ගැඹුරු කිරීම’ යනුවෙන් මෙම ප්‍රවේශයෙන් අදහස් වූයේ, නිදහස්, සාධාරණ සහ විවෘත ලෙස මැතිවරණ පැවැත්වීම මගින් සාමකාමී බලමාරුවකට ඉඩ නැති රටවල, ඒ සඳහා අවශ්‍ය තත්වයන් නිර්මාණය කිරීමයි. නීතියේ ආධිපත්‍යය සහ දේශපාලන තරගය සහතික කිරීම, මැතිවරණ ක්‍රියාවලියේ ස්වාධීනත්වය සහතික කිරීමට අවශ්‍ය නීති පැනවීම සහ ආයතන ගොඩනැගීම, ස්ත්‍රීන්, තරුණ තරුණියන්, සුළු ජන කොටස් වැනි බැහැර කොට ඇති සමාජ කොටස්වලට මැතිවරණ ක්‍රියාවලියට නිදහස්ව සහභාගිවීමට ඇති බාධක ඉවත් කිරීම, මැතිවරණ දූෂණය වැළැක්වීම සඳහා මැතිවරණ වියදම් සහ මූල්‍ය පාලනය කිරීම සහ පුරවැසි සහභාගිත්වය ඇතිව මැතිවරණ ක්‍රියාවලිය නිරීක්‍ෂණය කිරීම යන මේවා මේ සඳහා ඉදිරිපත්වූ ක්‍රියාමාර්ගික යෝජනාවන්ය. මේ යෝජනා ගැන කළ හැකි එක් විවේචනයක් නම්, ඒවා ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය ගැඹුරු කිරීම පිළිබඳව ලබාදී ඇති ලිබරල්වාදයේ රාමුව ඇතුළතම සිදුකර ඇති පටු අර්ථකථනයන්ය යන්නයි.

ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය ගැඹුරු කිරීම සහ ලංකාවේ අභියෝග

ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය ගැඹුරු කිරීම පිළිබඳව ලංකාවේ ඵලදායී සාකච්ඡාවක් ඇතිකිරීම සඳහා, ඉහත කී සාකච්ඡාවෙන් අපට ඉගෙන ගත හැකි ප්‍රධාන පාඩම නම්, ‘ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය ගැඹුරු කිරීම’ යන සංකල්පයේ අර්ථ දෙකක් තිබෙන බවයි. පළමුවැන්න, හරයාත්මක ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී අර්ථයයි. දෙවැන්න ක්‍රියාපටිපාටිමය ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී අර්ථයයි. මේ අවස්ථා දෙකෙන් එකිනෙකට වෙනස් ක්‍රියාමාර්ග දෙකක් යෝජනාවී ඇති බවද අපට නිරීක්‍ෂණය කළ හැකිය. ලංකාවේ දැනට පවත්නා දේශපාලන යථාර්ථයට අනුව එම අර්ථකථන සහ ප්‍රවේශ දෙකම අවශ්‍ය වන බවද කිව යුතුය.

‘හරයාත්මක වශයෙන් ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය ගැඹුරු කිරීම’ යන අදහස තවදුරටත් පැහැදිලි කරගැනීමට දැන් අපි උත්සාහ ගනිමු. දේශපාලන බලයේ මූලය සහ එහි හිමිකරුවන් මහජනතාව නම්, දේශපාලන ක්‍රියාවලියට මහජනයාගේ සහභාගිත්වය ඔවුන්ගේ නියෝජිතයන් මගින් පමණක් සිදුකිරීමට සීමා නොකිරීම, හරයාත්මක ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදයේ ප්‍රධාන උපකල්පනයක් වන අතර, එය නියෝජන ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය ගැන කෙරෙන මූලික විවේචනයද වේ. නියෝජන ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය පුරවැසියන්ට වෙන්කර තිබෙන්නේ ඡන්දය දීම සහ කැමති නම් දේශපාලන පක්‍ෂවල හෝ සංගම්වල සාමාජිකයන් වී වැඩ කිරීම යන අවමවාදී කාර්යභාරයයි. මැතිවරණයකට සහභාගිවී ආණ්ඩුවක් පත්කිරීමෙන් පසු අවුරුදු පහක් තිස්සේ පුරවැසියන්ට කළ හැක්කේ තමන්ගේ පුද්ගලික වැඩක් බලාගෙන, ආණ්ඩුව කරන දේ ගැන නිෂ්ක්‍රියව බලාසිටීමයි. හරයාත්මක ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදීන්, ලිබරල් ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදයේ මෙම නිෂ්ක්‍රිය පුරවැසිභාවය ප්‍රතික්‍ෂෙප කරති. පුරවැසියන්ගේ සක්‍රිය දේශපාලන සහභාගිත්වය අඛණ්ඩව පැවතිය යුතු බව ඔවුහු කියති.

පුරවැසියන්ගේ හරයාත්මක දේශපාලන සහභාගිත්වය සඳහා දේශපාලන පක්‍ෂ ප්‍රමාණවත්ද? මැතිවරණ ක්‍රියාවලිය ප්‍රමාණවත්ද? හරයාත්මක ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදීන්ගෙන් මෙම ප්‍රශ්න දෙකටම ලැබෙන්නේ ‘නැත’ යන පිළිතුරයි. ඔවුන්ගේ විවේචනයට අනුව දේශපාලන පක්‍ෂවලට ඇත්තේ පටු න්‍යාය පත්‍රයි. පටු මතවාදයි. ඒවා පක්‍ෂ නායකයන්ගේ, නායක පවුල්වල, දේශපාලන නිලධර තන්ත්‍රයේ, ව්‍යාපාරිකයන්ගේ සහ විශේෂ අභිලාෂ කණ්ඩායම්වල ග්‍රහණයටත් ආධිපත්‍යයටත් හසුවී ඇත. ආණ්ඩු බලයේ සිටින විට දේශපාලන පක්‍ෂ සාමාන්‍යයෙන් සිදුකරන්නේ ප්‍රජාතන්ත්‍ර විරෝධීව හැසිරීම පමණක් නොව, ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදයට සීමා සහ හානි පැමිණවීමත්, සතුරුකම් කිරීමත්ය. එබැවින් දේශපාලන පක්‍ෂ යනු ‘රාජ්‍යය සහ මහජනතාව සම්බන්ධ කරන ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී පුරුක වෙයි’ යන සාම්ප්‍රදායික විශ්වාසය දැන් බිඳවැටී ඇතැයි මෙම විවේචනයෙන් කියැවේ.

එසේ නම්, ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය ගැඹුරු සහ ශක්තිමත් කිරීමට කළ යුත්තේ කුමක්ද? දේශපාලන පක්‍ෂවලින් පිටත සහ ස්වාධීනව සමාජ ව්‍යාපාර, දේශපාලන ව්‍යාපාර, පුරවැසි සහ සිවිල් සමාජ සංවිධාන මාර්ගයෙන් පුරවැසි දේශපාලන සහභාගිත්වයත්, සහභාගිවීමේ මාධ්‍යත් පුළුල් කිරීමයි. අප සමාජයේ මෙවැනි ස්වාධීන ව්‍යාපාර විශාල ප්‍රමාණයක් තිබේ. ඒවා දේශපාලන පක්‍ෂවලටත්, ආණ්ඩුවේත් ප්‍රතිපත්තිවලටත් බලපෑම් කරයි. ආගමික සහ වාර්ගික ව්‍යාපාර දැනට මේවා අතරින් වඩාත් සක්‍රියව සිටී. එහෙත් ඒවා ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී අරමුණු සහිත ඒවාම නොවේ. සමහර ඒවා ප්‍රජාතන්ත්‍ර විරෝධීය. තවත් සමහර ඒවා ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය ශක්තිමත් කිරීමට ඍජු මෙන්ම වක්‍ර දායකත්වයක් කරයි. ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය ගැඹුරු කිරීම පැත්තෙන් බලන විට වැදගත් වන්නේ, පුරවැසියන්ට දේශපාලන වශයෙන් සක්‍රියව සහභාගිවීමට සහ දේශපාලන ක්‍රියාකාරිත්වයේ යෙදීමට අවකාශ සපයන සමාජ සහ පුරවැසි ව්‍යාපාර ගොඩනැගීමයි. ඒවා පුරවැසියන්ගේ පොදු යහපත සහ ඉල්ලීම් මත පුරවැසියන් බළමුළුගන්වන සමාජ ව්‍යාපාර වන්නේ නම් එය සක්‍රිය පුරවැසියන් බිහිකිරීමට ඍජු ලෙසම දායක වනු ඇත.

ලංකාවේ වෘත්තීය සමිති සහ කම්කරු ව්‍යාපාර, ශිෂ්‍ය ව්‍යාපර, ස්ත්‍රී ව්‍යාපාර, පරිසර ආරක්‍ෂණ ව්‍යාපාර, මානව අයිතිවාසිකම් ව්‍යාපාර, ගොවි ව්‍යාපාර, ධීවර ව්‍යාපාර, සිවිල් සමාජ වයාපාර ආදිය විසින් සිදුකරන ලද්දේ සහ දැනටත් සිදුකරනු ලබන්නේ, ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය සමාජීය වශයෙන් ගැඹුරු කිරීමේ දේශපාලනයකි. එහෙත් ලංකාවේ වර්තමානයේ තිබෙන ප්‍රධාන දේශපාලන ප්‍රහේලිකාවක් නම්, පසුගිය ජනාධිපති සහ පාර්ලිමේන්තු මැතිවරණවලින් පෙනුණු පරිදි, සිංහල සමාජයේ පුරවැසියන් අතිබහුතරය ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදයෙන් බැහැරව යන දේශපාලන විකල්පයක් තෝරාගැනීමයි. ලංකාව පවතින්නේ තුනී සහ නොගැඹුරු ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදයක ග්‍රහණයට හසුවී නම්, ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය ගැඹුරු කිරීමේ න්‍යාය පත්‍රයක් කෙසේ අලුතෙන් සකස් විය යුතුද? මෙය වෙනම විමර්ශනය කළ යුතු ගැටලුවකි. ලංකාවේ ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය හරයාත්මක වශයෙන් ගැඹුරු කිරීම ගැන සිතන්නට වී තිබෙන්නේ, ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදයේ පැවැත්මම අවිනිශ්චිත වී තිබෙන සන්ධිස්ථානයකය.

ක්‍රියාපටිපාටිමය වශයෙන් ගැඹුරු කිරීම

ක්‍රියාපටිපාටිමය ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය අවධාරණය කරන්නේ නීතියේ ආධිපත්‍යය, නිදහස් මැතිවරණ, මූලික අයිතිවාසිකම්, දේශපාලන තරගය යන මේවා කේන්ද්‍රකොටගත් ලිබරල්, නියෝජන ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී මූලධර්මයි. රටක ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය අනතුරට පත්වන විට පළමුවෙන්ම ප්‍රහාරයට පත්වන්නේ ක්‍රියාපටිපාටිමය ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදයේ එම මූලධර්ම සහ භාවිතයි. මේ අතර, ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය පිළිබඳ ලංකාවේ අත්දැකීමේ ඇති එක් ප්‍රධාන ප්‍රවණතාවක් වන්නේ, ක්‍රියාපටිපාටිමය ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදි ක්‍රියාවලිය උල්ලංඝනයට, අවභාවිතයට සහ විකෘතිවීම්වලට නිරන්තරව භාජනය වීමයි. නීතියේ ආධිපත්‍යයේ බිඳවැටීම, මානව අයිතිවාසිකම් උල්ලංඝනය, නීතිය ඉදිරියේ පුරවැසියන්ට අසමාන ලෙස සැලකීම, මැතිවරණ දූෂණ හා ප්‍රචණ්ඩත්වය, හදිසි නීති පාලනය, දේශපාලන දූෂණය යනාදි වශයෙන් ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය සහ ආණ්ඩුකරණය සම්බන්ධයෙන් මහජනතාවගෙන් එන පැමිණිලි සහ විවේචන ක්‍රියාපටිපාටිමය ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය දැඩි ලෙස තුනී වීමේ ශාක්‍ෂිය.

මෙම පසුබිම තුළ ලංකාවේ ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය ප්‍රතිෂ්ඨාපනය මෙන්ම ආරක්‍ෂා කිරීමේ න්‍යාය පත්‍රයක හදිසි අංගයක් වන්නේ ක්‍රියාපටිපාටිමය ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය ආරක්‍ෂා කරමින් ගැඹුරු කිරීමයි. එම කාර්යයේදී දේශපාලන පක්‍ෂ විසින් දැනට ඉටු කළ හැකි කාර්යභාරය බෙහෙවින් සීමිතය. ආණ්ඩු බලය දරා ඇති දේශපාලන පක්‍ෂ ක්‍රියාපටිපාටිමය ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදයේ පරිහාණියට ඍජු දායකත්වයක් සිදු කර තිබීම එයට ප්‍රධාන හේතුවයි. ‘ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය ආරක්‍ෂා කිරීම’ යනුවෙන් ලංකාවද ඇතුළු බොහෝ රටවල තිබෙන න්‍යාය පත්‍රය ඇත්ත වශයෙන්ම ක්‍රියාපටිපාටිමය ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය ආරක්‍ෂා කිරීමේ කාර්යයකි. මෙය දේශපාලන පක්‍ෂද, සමාජ ව්‍යාපාරද, සිවිල් සමාජ ව්‍යාපාරද අතර ඇතිවන පුළුල් ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී සන්ධානයක් තුළින් ඉදිරියට දැමිය යුතු දේශපාලන න්‍යාය පත්‍රයක්ද වේ. බලයට පැමිණ නැති, ආණ්ඩු පිහිටුවා නැති, දේශපාලන පක්‍ෂ මෙවැනි පුළුල් සන්ධානයක වඩාත් විශ්වසනීය හවුල්කරුවන් විය හැකි බව අමුතුවෙන් කිවයුතු නැත. ක්‍රියාපටිපාටිමය ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය රැකගැනීමෙන් එවැනි, විශේෂයෙන් කුඩා පක්‍ෂවලට නැතිවන්නට දෙයක් ඒ තරම් නැත. දිනාගැනීමට බොහෝ දේ ඇත.

ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය ‘පිරිසිදු කිරීම’

ලංකාව වැනි රටක ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය ගැඹුරු කිරීමට සමාන්තරව ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය ‘පිරිසිදු කිරීමේ’ අවශ්‍යතාවද තිබේ. එය ‘දියුණු ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී’ යැයි හැඳින්වෙන රටවල අඩු වැදගත්කමකින් යුත් අවශ්‍යතාවකි. අප රටෙහි එය හදිසි අවශ්‍යතාවක් වී තිබෙන්නේ පටිපාටිමය ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී ක්‍රියාවලිය ඒ තරම්ම පරිහාණියට සහ විකෘතිකිරීම්වලට ලක්වී තිබෙන නිසාය. ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී ක්‍රියාවලියේ ඉතාම වැදගත් කාර්යය ලෙස ලිබරල් ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය විසින් සලකනු ලබන, මහජනතාව තම පාලකයන් තෝරා ඔවුන්ට අධිකාර බලය ප්‍රදානය කරන අවස්ථාව වන මැතිවරණයක් වටා සංවිධානාත්මකව ගොඩනැගී තිබෙන අල්ලස, දූෂණය, ප්‍රචණ්ඩත්වය, වංචාව, යනාදි අවභාවිත, ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදයේ සිදුවී ඇති මෙම දේශපාලන පරිහානියේ ප්‍රධාන පැතිකඩවල්ය.

මෙම කිලිටිවීම්වලින් ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය වෙන්කර සහ නිදහස්කර ගැනීම පහසු නැත. එම පරිහාණිය සහ විකෘතිවීම්, ලිබරල් නියෝජන ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය ‘දේශීය වීමේ’ සහ ‘දේශයේ දරුවන්ගේ’ අතට පත්වීමේ ප්‍රධාන ප්‍රතිඵලයක් වීම එයට ප්‍රධාන හේතුවයි. විශේෂයෙන් පසුගිය අවුරුදු දශක පහක පමණ කාලය තුළ ලංකාවේ නියෝජන ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය විකාශනය වී තිබෙන්නේ මෙම විකෘතිවීම්ද නිර්මාණය සහ පුනර්-නිර්මාණය කරමිනි. එහෙත් එම පිරිහීම් මැද්දේ එක් ප්‍රබල සාධනීය ප්‍රවණතාවක්ද තිබේ. එය නම් මහජනතාවගෙන් විශාල කොටසක්, ‘පිරිසිදු’ එනම් විකෘති හා දූෂිත නොවූ ක්‍රියාපටිපාටිමය ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය ගැන දක්වන කැමැත්ත, විශ්වාසය සහ භක්තියයි. ප්‍රජාතන්ත්‍ර විරෝධී දේශපාලන පක්‍ෂවලට ඡන්දය දී ඒවා බලයට පත් කිරීමෙන් ටික කලකින් ඔවුන්ට එම ආණ්ඩු එපාවීමට එක් හේතුවක් වන්නේ එයයි. ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය ගැඹුරු හා පිරිසිදු කිරීමේ ඉදිරි දැක්මකට, මෙවැනි පුරවැසි කොටස්ද, අවශ්‍ය හවුල්කරුවෝ වෙති. අවශ්‍ය ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය පිළිබඳ ඔවුන්ගේ විශ්වාසය, භක්තිය මෙන්ම අවබෝධයද ශක්තිමත් කිරීමයි.

‘හරයාත්මක ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය’ සහ ‘ක්‍රියාපටිපාටිමය ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය’ යන සංකල්ප දෙක ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය පිළිබඳ බටහිර දේශපාලන න්‍යායේ ඇති සංකල්ප දෙකකි. ඒවා භාවිත වන්නේ ලිබරල් දේශපාලන න්‍යායේ නොව ලිබරල්වාදය විවේචනය කරන නූතන මාක්ස්වාදී, සමාජවාදී, සමූහාණ්ඩුවාදී, ප්‍රජාමූලවාදී සහ ස්ත්‍රීවාදී දේශපාලන න්‍යායවලය. එම සංකල්ප දෙක අප රටේ ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය පිළිබඳ සාකච්ඡාවල භාවිත නොවන තරම්ය. අප රටේ දේශපාලන න්‍යායික සාකච්ඡා ලෝකයේ සිදුවන සමකාලීන සාකච්ඡාවලින් හුදෙකලා වීම එයට එක් හේතුවකි. එසේ වුවත් එම සංකල්ප දෙක අප රටේ ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය ආරක්‍ෂා කිරීම සඳහා කෙරෙන සාකච්ඡා ශක්තිමත් කිරීමට බෙහෙවින් ප්‍රයෝජනවත් වේ.

ඉහත සාකච්ඡාවෙන් අපට ලබාගත හැකි, ලංකාවේ වර්තමාන දේශපාලන සාකච්ඡාවට අදාළ ප්‍රධාන අදහස මෙසේ සාරාංශ කොට දැක්විය හැකිය. ලංකාවේ අර්ථ සම්පන්න දේශපාලන පරිවර්තනයක් සඳහා ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදයත්, ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී දේශපාලන ක්‍රමයත් ආරක්‍ෂා කිරීම අත්‍යවශ්‍යය. ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී නොවන දේශපාලන පරිවර්තන ජනතාවගේ නිදහස සහ අයිතිවාසිකම් ප්‍රතික්‍ෂෙප කරන, පීඩාකාරී සහ මර්දනකාරී දේශපාලන විකල්ප අප රටට ගෙනඒමට තුඩු දෙනු ඇත.

මේ අතර ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය ආරක්‍ෂා කිරීම යනු දැනට පවත්නා පිරිහුණු, දේශපාලන ප්‍රභූ තන්ත්‍රයේ ග්‍රහණයට හසුවී ඇති, නාමික ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය රැකගැනීමක් ලෙස තේරුම් නොකළ යුතු වේ. පවත්නා ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය රැකගන්නා අතරම එහි අර්ථය, සමාජ පදනම්, කාර්යභාරය සහ ක්‍රියාවලිය ගැඹුරු කිරීමද අත්‍යවශ්‍ය වේ. ඒ සඳහා ලිබරල්, නියෝජන ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය, එනම් ක්‍රියාටිපාටිමය ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය, ආරක්‍ෂා කරන අතරම එහි සීමාවන් ඉක්මවා යා යුතුය. එය විසින් බැහැර කරනු ලැබූ සමාජ කොටස් ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී ක්‍රියාවලියේ හවුල්කරුවන් කිරීම, පුද්ගල අයිතීන් පමණක් නොව සමාජ හා කණ්ඩායම් අයිතිවාසිකම් ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදයේ න්‍යාය පත්‍රයට ඇතුළු කිරීම, පුද්ගලික සිවිල් සහ දේශපාලන අයිතීන් සහ සමානත්වය පමණක් නොව ආර්ථික සහ සමාජ අයිතීන් සහ සමානත්වයද, ස්ත්‍රී අයිතීන් සහ සමානත්වයද, ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදයේ ප්‍රතිලාභ බවට පත්කිරීම යන හරයාත්මක ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී අංග, ලිබරල් ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදයේ සීමා ඉක්මවා යෑමට අත්‍යවශ්‍ය වේ. ලංකාවේ යථාර්ථයන්ට අනුව, ‘ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය ගැඹුරු කිරීම’ යනු මෙලෙස ක්‍රියාපටිපාටිමය ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය සහ හරයාත්මක ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය සමග ඇතිවන ගැටුම සහ සාකච්ඡාව තුළින් ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය පිළිබඳව අලුතෙන් සිතීමක්ද සිදුකිරීමයි.■