- ආණ්ඩුව හා ආණ්ඩු යාන්ත්‍රණය ක්‍රියා කරවන පුද්ගලයන් කෙරේ ජනතාවගේ විශ්වාසය තදබල ලෙස සෝදාපාළුවට ලක්වීම, දූෂණය පවත්නා රටවල ආකෘතික ලක්ෂණයක් වේ. ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී අවකාශය දුර්වල වීම සහ ආණ්ඩුවේ තීරණ ගැනීමේ හැකියාවට බාධා පැමිණවීමද සිදුවේ.
■ මහාචාර්ය සිරිමල් අබේරත්න
■ පරිවර්තනය: එස්. රණතුංග
සති කිහිපයකට පෙරාතුව පනස්පන්ලක්ෂයක පින්ලන්ත ජනතාව එක් ප්‍රවෘත්තියකින් සැලී ගියහ. එනම් පින්ලන්ත අගමැතිනි, සන්නා මාරින් (Sanna Marine) ට එරෙහිව නැගුණු දූෂණ චෝදනාවයි. ඇය රාජ්‍ය නායිකාව බවට පත්වූයේ අවුරුදු එකහමාරකට පෙරයි. 35 හැවිරිදි මාරින් මහත්මිය දැනට ලෝකයේ සිටින ළාබාලතම රාජ්‍ය නායිකාව බවට වාර්තාවක් තබා සිටින්නීය. රට තුළ පවතින මාධ්‍යවලින් එළිදරව්වී ඇත්තේ ඇය, මහජන මුදලින් ලබාදෙන උදේ ආහාරවේල සිය නිල නිවසේදී පරිභෝජනය කරමින් සිට ඇති බවයි. එම ආහාර වේලේ දිනක පිරිවැය යුරෝ 10ක් වී ඇත. පින්ලන්තය තුළදී එළිවූ මේ පුවතට ජාත්‍යන්තර මාධ්‍යවලින්ද විශාල ප්‍රචාරයක් ලැබී ඇත.
ලෝකයේ විවිධ ප්‍රදේශවල ජීවත් වන අපද මෙබඳු ප්‍රශ්නයක් නඟනු ඇත. අහා! කෙතරම් විශාල පිරිවැයක්ද ? මෙම යුරෝ 10 ඇ.ඩො.වලට පරිවර්තනය කරන විට ඩොලර් 12ක් පමණ වනු ඇති අතර වෙනත් රටවලදී මෙම ආහාර වේලෙහි පිරිවැය දෙගුණ විය හැකිය. මෙන්න ඒ ලොකු ගනුදෙනුව ! පින්ලන්තයේ වාසය කරන ජනතාව තමන් වසන වටපිටාවේ
“දූෂණය” පිළිබඳව වැඩි යමක් නොදනිති. රාජ්‍ය මූල්‍ය කළමනාකරණයේදී බදු ගෙවන්නන්ගේ මුදලින් එක සතයකුදු විනිවිදභාවයකින් හා වගවීමකින් තොරව පවතින බවක් මෙබඳු ජාතීන්ට සිතීමටවත් නොහැකිය. නිශ්චිතවම මෙම හේතුව නිසාම ආගමැතිනියට එරෙහිව එල්ලව ඇති “දූෂණ” චෝදනාව කම්පනය දනවන්නක් විය.
සදාචාරාත්මක කරුණක්
මෙම කම්පනය දැනවූ දූෂණය පිළිබඳ ප්‍රවෘත්තියෙන් පසුව පින්ලන්තයේ පොලීසියත් බදු නිලධාරීනුත් පරීක්ෂණයක් ආරම්භ කළහ. අගමැතිනියද මෙය නිවැරදි කිරීමට යුහුසුළු වූවාය. “අගමැති වශයෙන් මෙම ප්‍රතිලාභය මා කිසිදිනක ඉල්ලුවේවත් තීරණය කිරීමට මැදිහත් වූයේ වත් නැත” මෙම කරුණ ප්‍රශ්න කිරීමට විවෘතව තැබුණු අතර මුළු මුදල එනම් යුරෝ 14,000ම ආපසු ගෙවීමටද ඇය ඉදිරිපත් වූවාය. එපමණක් නොව මේ මුදලට යම් බද්දක් එකතුවිය යුතු නම් එයද ආණ්ඩුවට ගෙවා දැමීමට ඇය සැරසුණාය.
අගමැතිනිය සම්බන්ධ මෙම උදේ ආහාර වේල ගැන මතුවන දූෂණ චෝදනා නීතියට අදාළ ප්‍රශ්නයකට වඩා සදාචාරය පිළිබඳ ප්‍රශ්නයකි. 1950 දී පින්ලන්ත පාර්ලිමේන්තුව විසින් එළඹෙන ලද තීන්දුවක් සමඟ මෙම ප්‍රශ්නය බැඳී පවතී. 1930 සහ 1940 දශකයන් බටහිර ලෝකයට එතරම් යහපත් ඒවා නොවීය. “මහා ආර්ථික පරිහාණිය” අබිබවා ප්‍රකෘති තත්ත්වයට පත් වීමටත් ප්‍රථම එයට දෙවන ලෝක සංග්‍රාමයට මුහුණ දෙන්නට සිදු විය. ඊට අමතරව සෝවියට් රුසියාව සමඟ වෙනමම යුද්ධයකට පැටලීමට පින්ලන්තයට සිදුවිය. මෙම ඝට්ටනය නිමා වූයේ 1947 සාම ගිවිසුම අත්සන් කිරීමෙන් අනතුරුවය. මෙකී සියලු බාධා මැද තවමත් කෘෂිකාර්මික ආර්ථිකයක් පවතින පින්ලන්තය නැවත ගොඩනැංවීම හා සංවර්ධනය කිරීම පිළිබඳ විශාල කාර්යභාරයකට කර ගසා තිබූ එකල අගමැතිවරයාට අතිශය වෙහෙසකර කටයුතුවල නියැලීමට සිදුවී තිබේ. ඔහුගේ කාර්යාලයීය කටයුතු ඇරඹුණේ හිමිදිරි පාන්දර වූ බැවින්, අගමැතිවරයාගේ උදෑසන ආහාරය රජයේ මුදලින් ලබා දීමට පින්ලන්ත පාර්ලිමේන්තුව තීරණය කළේය. මෙම සම්ප්‍රදාය වසර ගණනාවක් ම නොකඩවාම පැවති අතර, 2018 අගමැති තනතුරට තේරී පත්වූ මැරීන් මහත්මිය විසින් මෙම උදේ ආහාර වේල ලබා ගැනීම ඇය විශේෂයෙන් ඉල්ලා සිටි එකක් හෝ ඇය විසින් තීරණය කළ එකක් හෝ නොවීය. නමුත් වසර 70ක් පමණ පැරණි මෙම සම්ප්‍රදාය මේ වන විට යල් පැනගිය තත්ත්වයක් යටතේ සදාචාර විරෝධී ප්‍රශ්නයක් බවට පත්වී ඇත.
හර පද්ධතියේ ඵලදායීතාව
නීතිමය ප්‍රශ්නයක් නම් එම ක්ෂේත්‍රය තුළම එනම් අධිකරණ ක්‍රියාමාර්ගයක වුවද විසඳා ගත හැකිය. නමුත් සාදාචාර පද්ධතියට අයත් කරුණකදී නම් එය වඩාත් සංකීර්ණ වන්නේ සමාජය සදාචාර පද්ධතිය තුළ ගැඹුරට කිඳා බැස ඇති බැවිනි. වඩාත් වැදගත් වන්නේ, එවන් සමාජ තුළ වෙසෙන ජනතාවට, එකී සදාචාර පද්ධතියේ යහපත් ප්‍රතිඵල භුක්ති විඳිය හැකි වීමය.
ලෝකයේ ඉතා අඩුවෙන්ම දූෂිත (Least Corrupted) රටවල් 5 අතර ගැනෙනුයේ පින්ලන්තය, ඩෙන්මාර්කය, ස්වීඩන්, නෝර්වේ සහ අයිස්ලන්තයයි. අගමැතිනියගේ සුබසාධන උදේ ආහාර වේල ලොකු ප්‍රශ්නයක් බවට අදාළ රට තුළත් ලෝකයේත් පත්වූයේ හරියටම මෙම සදාචාර පද්ධතිය පිළිබඳ කාරණා නිසාය. 1920 දූෂණ ප්‍රත්‍යක්ෂ දර්ශකයට(Corruption Perception Index 2020) අනුව, ලෝකයේ අඩුවෙන්ම දූෂිත රටවල් 10ට නෝඩික් රටවල් 4ක් ඇතුළත් වේ. ඒවා නම් ඩෙන්මාර්කය (1) පින්ලන්තය (3) ස්වීඩනය (3) සහ නෝර්වේ ය. මෙම වර්ගයට අයත් අනෙක් රටවල් වනුයේ නවසීලන්තය (1) සිංගප්පූරුව (3) ස්විට්සර්ලන්තය (3) නෙදර්ලන්තය (8) ජර්මනිය (9) සහ ලක්සෙම්බර්ග් (9) ය. දූෂණය පිළිබඳ ප්‍රත්‍යක්ෂ දර්ශකය (Corruption Perception) සකස් කෙරෙනුයේ විෂය පිළිබඳ ප්‍රවීණ විශේෂඥයන් හා ව්‍යාපාරික ප්‍රජාව විසින් සාපේක්ෂව රාජ්‍ය අංශයේ දූෂණ පිළිබඳ ප්‍රත්‍යක්ෂ මට්ටමේ ලකුණු උපයෝගී කරගෙනය. රාජ්‍ය අංශයේ දූෂණය ලෙස ගැනෙනුයේ අල්ලස් හා කොමිෂන් ගැනීමම නොවේ. පෞද්ගලික ස්වාර්ථය වෙනුවෙන් පවරා දෙන ලද බලය (Entrusted Power) කුමන ආකාරයකින් හෝ අවභාවිත කිරීමයි.
බොහෝ ජාතීහු දූෂිතය
ඇත්තෙන්ම දූෂණ ප්‍රත්‍යක්ෂණ දර්ශකයට අනුව ලෝකයේ බොහෝ රටවල් මතුපිටින් පෙනෙන ආකාරයට වඩා බෙහෙවින්ම දූෂිතය. රටවල් 80 න් තුනෙන් දෙකක්ම දූෂණය අතින් 50% කට අඩුවෙන් ලකුණු දමාගෙන ඇත. මෙයින් හැඟෙන්නේ එම රටවල් “අඩුවෙන් දූෂිතය” යන සතුටුදායක මට්ටමෙන් පහළට ගොස් ඇති බවය. සුළුතරයක් රටවල් දූෂණය අඩු කිරීම සඳහා යත්න දරන නමුදු බොහෝ රටවල් තවමත් දූෂණය අඩු කිරීමේ ප්‍රයත්නයන්ගෙන් අසාර්ථකව ඇති බව පළවෙන වාර්තාවලින් පෙනී යයි. එම වාර්තාවලට අනුව රටවලින් හරි අඩක් පමණ පසුගිය දස වසර පුරාම දූෂිත තත්ත්වයේම පසුවී ඇත. මෙයින් හැඟී යන්නේ එම රටවල දූෂණ මර්දනය කිරීමේ වැඩපිළිවෙළවල් කිසිම ප්‍රගතියක් නොලැබ අසාර්ථක වී ඇති බවය.
දූෂණය පිටු දැකීමට ආණ්ඩුව දක්වන පිළිවෙතේ අලස බව දැක්වෙන පැහැදිලිම විග්‍රහයක් නම් යම් ආණ්ඩුවක් දූෂණ පිටුදැකීමට කෙරෙන යම් සටනක් වේද එය පිටතට යා නොදී “ගෙදර තුළ සටනක් බවට පත් වීමය” ආණ්ඩුවේ ඉහළ තැන්වල දූෂිත විරෝධී සටන් අතහැර පහළ මට්ටමේ සටන්වලින් පමණක් දූෂණ මර්දනය කළ නොහැකිය.
දූෂණ ප්‍රත්‍යක්ෂ දර්ශක වාර්තා අවධාරණය කරන්නේ ඉහළින්ම දූෂණය පවතින රටවල දූෂණය මර්දනය කිරීම සඳහා පවතින අධිකාරී ආයතන පද්ධතීන් වුවමනාවෙන් හෝ – නැතහොත් අකාර්යක්ෂමතාව නිසා හෝ අඩපණ වී ඇති බවයි. අවශ්‍ය අරමුදල්, යටිතල පහසුකම්, සම්පත් – අවශ්‍ය ඥානය, සාමාර්ථය සහ ස්වාධීනත්වය
නොමැතිකමින් මෙම ආයතන පද්ධතීන්හි කාර්යක්ෂමතාව හීන කොට ඇත.
දූෂණ සහ සතුට (සංතෘප්තිය)
“ලෝකයේ අඩුවෙන්ම දූෂිත රටවල් බොහෝ සතුටින් ජීවත් වන රටවල් බවට පත්ව තිබීම ගැඹුරු සත්‍යයක් මෙන්ම ස්වාභාවික රීතියක්ද වේ. ලෝකයේ සතුටින්ම සිටින රටවල් 10 ට, සියලුම නෝඩික් රටවල් අයත් වන බව ලෝක සන්තෘප්ත දර්ශකය (2020) (world happiness Index 2020) පෙන්වා දෙයි. පින්ලන්තය (1) අයිස්ලන්තය (2) ඩෙන්මාර්කය (3) ස්වීඩනය (6) සහ නෝර්වේ (8) යනු එම නෝඩික් රටවල්ය. සතුටින්ම වෙසෙන රටවල් 10ට ඇතුළත් වන සෙසු රටවල් වනුයේ (මේවා අඩුවෙන්ම දූෂිත රටවල් වලටද අයත් වේ) ස්විට්සර්ලන්තය (4) නෙදර්ලන්තය (5) ජර්මනිය (7) සහ නවසීලන්තයයි (9).
රටක සංතෘප්ත දර්ශකය රඳා පවත්නේ ප්‍රමාණාත්මකව එම රටේ දළ දේශීය නිෂ්පාදිතයට අනුව ප්‍රමාණාත්මකව ඒක පුද්ගල ආදායම් පෙන්වන දර්ශකය සහ ගුණාත්මක දර්ශකයට ඇතුළත් ලැයිස්තුවයි. එම ගුණාත්මක ලැයිස්තුව නම්, සමාජ සානුබල, සෞඛ්‍යානුකූල ජීවිත අපේක්ෂාව, පරිත්‍යාගශීලීත්වය සහ දූෂණයෙන් තොරව සිටීමට ඇති හැකියාව යනාදියයි. සැබවින්ම දූෂණය නරක වන්නේ එහි ඇති පිළිකුල් සහගත බව සහ ලැජ්ජා නැති බව නිසාම නොවේ. බලය සහ වගකීම් පවරන ලද පිරිස් විසින් කරන දූෂණ හේතුවෙන් මුළු ජාතියම විඳවන නිසාය.
ආණ්ඩුව හා ආණ්ඩු යාන්ත්‍රණය ක්‍රියා කරවන පුද්ගලයන් කෙරේ ජනතාවගේ විශ්වාසය තදබල ලෙස සෝදාපාළුවට ලක්වීම, දූෂණය පවත්නා රටවල ආකෘතික ලක්ෂණයක් වේ. ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී අවකාශය දුර්වල වීම සහ ආණ්ඩුවේ තීරණ ගැනීමේ හැකියාවට බාධා පැමිණවීමද සිදුවේ. දූෂණ එසේම තිබෙන්නට හැරීම නිසා ආර්ථිකය වර්ධනය දුර්වල වී අසමානතාවයන් හා දුගී බව උග්‍ර වන අතර සමාජ බෙදීමද වැඩිවේ. පාරිසරික අර්බුද ඇතිවීමටද මේ තත්ත්වය හේතු වේ.
දූෂණය ප්‍රතිසංස්කරණ විරෝධීය
ආර්ථික ක්ෂේත්‍රයේ අධ්‍යයන වාර්තාවලින් හෙළිවන්නේ රාජ්‍ය අංශයේ ප්‍රතිසංස්කරණ රාජ්‍ය දූෂණ සමඟ එකට ගමන් නොකරන බවය. ආර්ථික හා රාජ්‍ය අංශයේ ප්‍රතිසංස්කරණ නොමැති රටවල දූෂණ ක්‍රියා අධික බව පෙනීයන කරුණකි. ප්‍රතිසංස්කරණ දූෂණ විරෝධී සටනට ආධාරකයකි.
වුවමනාවට වඩා නීති රීති රජයන සහ නිලධාරීවාදී රතු පටි ඇති රටවලද ඉහළ මට්ටමේ දූෂණ පවතී. මෙහි ප්‍රතිඵලයක් වශයෙන් ව්‍යාපාරිකයන් මෙන්ම සාමාන්‍ය ජනතාවද සිය අවශ්‍යතා ඉටුකර ගැනීම සඳහා දේශපාලනඥයන් හා නිලධාරීන් පසු පස යාමත් ඒ සඳහා දිගු කාලයක් ගත කිරීමත් අධ්‍යයනයන්ගෙන් හෙළි වී ඇත.
සමහර ආර්ථික අංශයන්හි දූෂණ ගැන කියවෙන විට “මල බැඳුණු රාජ්‍ය යාන්ත්‍රණය ග්‍රීස් දමා ශුද්ධ කිරීම”
නොකළහොත් නිසි සේ ක්‍රියාත්මක නොවේ. ප්‍රශ්නය වන්නේ ග්‍රීස් යෙදවීම මගින් තද වී තිබිය යුතු කොටසුත් බුරුල් වී යාමේ අවදානමයි.■
(2021 ජුනි 27 වන දින Business Times පුවත්පතට සපයා තිබූ ලිපිය.)
