- මාළුන්ට මුහුද යට තමන්ගේ බල ප්‍රදේශ තියෙනවා.
- මුහුද යට මැරෙන්න ආසයි
- මසුන් මරනවා කියන්නේ නෑ.
කරදියේත්, මිරිදියේත් මාළු ඇල්ලීම සඳහා ධීවරයෝ විවිධ පන්න ක්‍රම භාවිත කරති. මා දැල්, විසි දැල් වැනි දැල් වර්ග සේම, බිලී බෑමත් මාළු අල්ලන ආකාරය. මේ සියලු පන්න ක්‍රම ගැන දැන සිටියත් මුහුදේ කිමිදී විශාල ප්‍රමාණයේ මාළු වෙඩි තබන ධීවරයන් පිරිසක්ද වාසය කරන බව බොහෝ දෙනා දන්නේ නැත.
නොගැඹුරු මුහුදේ කිමිදී අතංගු භාවිතයෙන් විසිතුරු මසුන් අල්ලා විසිතුරු මසුන් අපනයනය කරන ආයතනවලට විකුණා එදා වේල සරිකර ගන්නා ධීවරයෝ පිරිසක් ලංකාවේ බටහිර මුහුදු තීරයේ ඇති ධීවර ගම්මානවල වෙසෙති. කිමිදීම පිළිබඳ ජීවන තක්සලාවෙන්ම අවබෝධය ලැබූ සූර කිමිදුම්කරුවෝ පිරිසක් මේ අතර සිටිති. විවිධ ව්‍යාපෘති සඳහා මුහුදේ කිමිදීමෙන්, වරායට පැමිණෙන නැව් සඳහා සේවා සපයන සමාගම්වලට කොන්තරාත් පදනම මත සේවය කිරීමෙන් ඔවුහු යම් මුදලක් උපයා ගනිති. එවැනි වැඩ නැති කාලයට ඒ කිමිදුම්කාර ධීවරයන් තම දරු මල්ලන් රස්සා කළේ ගැඹුරු මුහුදේ කිමිදී විශාල ප්‍රමාණයේ මසුන් වෙඩි තබා දඩයම් කිරීමෙනි.
දෙහිවල ෆෙයාලයින් මාවතේ මුහුද දෙසට ගමන් කළ විට හමුවන කුඩා ධීවර ජනාවාසයේ වෙසෙන කළු මහත්තයා හෙවත් රංජිත් සිල්වා එසේ ගැඹුරු දියේ කිමිදී විශාල ප්‍රමාණයේ මසුන් දඩයම් කරන කිමිදුම්කාර ධීවරයෙකි.
අවුරුදු 60 ක් වූ තම ජීවිත කාලයෙන් වැඩි කාලයක් හිටියේ මුහුදේ බවත්, ඉනුත් වැඩි කාලයක් හිටියේ මුහුද යට බවත් රංජිත් සිල්වා කියයි.
“ඔක්සිජන් බෝතල් 5ක් විතර ඉවර වෙනකම් වැඩ කරලා තමයි අපි ගොඩ එන්නේ. රැකියාවකදී කිසි කෙනෙක් සෑහීමකට පත් වෙන්නේ නෑනේ. අපිත් එහෙමයි. අද මාළු හම්බ වෙන්න පුළුවන්. හෙට නැති වෙන්න පුළුවන්. ඉස්සර බෝට්ටුවක කිමිදුම්කරුවෝ තුන් දෙනෙක් විතර ගියා. දැන් දෙන්නායි යන්න පුළුවන් කියලා නීතියක් දාලා තියෙනවා. මේක සාම්ප්‍රදායික කර්මාන්තයක්.
ඉස්සරම දුන්න හා ඊතලය වගේ උපකරණයක් තිබුණා. ඒකෙන් තමයි මාළුන්ට විද්දේ. දැන් තමයි අපි ස්පියර් ගන් භාවිත කරන්නේ. ස්පියර් ගන් එකකින් මීටර් 5ක් විතර දුරට විදින්න පුළුවන්. මාළුවා අපිව දැකලා අපිට ඉස්සරහින් යනවා. එතකොට විදින්න බෑ. එක වෙලාවක අපිව බලන්න ඕනෑ නිසා ඌ අපේ මග හරස්වෙන විදිහට හැරෙනවා. ඒ මොහොතේ හයියෙන් පීනලා, ලොකු හුස්මක් අරන් විදින්න ඕනෑ. ස්පියර් ගන් එකෙන් විදින හීයේ එක් කොනක් මාළුවාට වැදුණාම ඇදලා ගන්න පුළුවන් විදිහට කෝඩ් එකකින් ගන් එකත් එක්ක සම්බන්ධ වෙලා තියෙන්නේ. වැදුණු ගමන් මාළුවා කඩාගෙන යනවා. ඒත් ලොකු වෙලාවක් ඌට දඟලන්න බෑ. ඕනෑ ලොකු මාළුවෙක් පොඩි වෙලාවයි දඟලන්නේ. ඉක්මණින්ම අඩපණ වෙනවා.”
අඩි 100 ක් පමණ ගැඹුරු මුහුදේ කිමිදී මසුන් දඩයම් කිරීම සෙල්ලම් වැඩක් විය නොහැකිය. ඔක්සිජන් ටැන්කියක් සහිතව වුවත් මුහුද යට සිටිය හැකි කාලය උපරිම විනාඩි 10 ක් 12 ක් පමණකි. මුහුද යට ජල පීඩනය දරාගත නොහැකි වූ ඇතැම් කිමිදුම්කරුවෝ අංෂබාග රෝගීන් වූ අවස්ථාද තිබේ.
කිමිදෙන අඩි ගණන අනුව ඔක්සිජන් ටැන්කියේ නයිට්‍රජන් නිෂ්පාදනය වීමත් ඒවා ආශ්වාස ප්‍රශ්වාස කරන කිමිදුම්කරුවන්ගේ රුධිරයට එක් වීමත් ක්‍රමයෙන් සිදු වේ. ගැඹුර අනුව සිටිය හැකි කාලය දක්වන පිළිගත් දත්ත සටහනක් තිබුණද විනෝදයට කිමිදීමේදී මෙන් මසුන් මැරීමේ රස්සාවේදී ඒ පිළිබඳව නොසලකා අවදානම් සහගත ආකාරයට කටයුතු කරන්නට සිදුවන බව ාරංජිත් කියයි.
“අපි එක වරකට ඔක්සිජන් බෝතල් 5 ක් විතර අරන් යනවා. සමහර විට අවසාන බෝතලේ ඉවර වෙනකනුත් ලොකු මාළුවෙක් හම්බ වෙන්නේ නෑ. මේක විනෝදෙට කරන දෙයක් නෙමේනේ. අපි ස්පියරින් කරන්න ගියාට මාළුවාව මරණ අදහසකින් නෙමේ ඒක කරන්නේ. ඒක අපේ රැකියාව. ඒකෙන් තමයි අපේ දරුමල්ලෝ කාලා බීලා ඉන්නේ. දන්නේ නැති අය කියනවා මාළු මරන්න යනවා කියලා. අපි එහෙම ඇහුණාම අඬගහලා කියනවා. ළමයො ඒ වචනේ පාවිච්චි කරන්න එපා. හොඳ නෑ. මුස්ලිම්, කතෝලික, බෞද්ධ, හින්දු මේ කිසි ආගමක සත්තු මරන්න කියලා නෑ. දකුණේ මිනිස්සුත් එක්ක බලයෝ බාන්න මම ගිහිල්ලා තියෙනවා. මසුන් මරනවා කියන්නේ නෑ. ඒ අය කියන්නේ බලයෝ බානවා කියලා.
තෝරු, පරව්, ගල්මාළු වගේ මාළු ජාති තමයි අපි හොයන්නේ. උන්ගෙත් ලොකු ප්‍රමාණයේ මාළු. කිලෝ 30, 80 ප්‍රමාණයේ ගල් මාළු ඉන්නවා. කිලෝ 35 පැනපු ලොකු පරා කූරි ඉන්නවා. ඇට නගුලා, තෝරා, කට්ටාවෝ වගේ මාළු ජාති තමයි ට්‍රයි කරන්නේ. තෝරෙක් වැටුණොත් ලොකු ලාභයක් තියෙනවා. තෝරා කිලෝව රුපියල් 1500, 1700ට යන වෙලාවල් තියෙනවානේ. කිලෝ 10ක, 20ක විතර තෝරෙක් වැටෙනවා කියන්නේ ගොඩ තමයි.”
මුහුදු පතුල පිළිබඳව අපි දන්නේ අඩුවෙනි. ගැඹුරු මුහුදේ කිමිදීම සුවිශේෂ අත්දැකීමකි. ඒ වාගේම අවදානම් සහගත අත්දැකීමකි. ඒ අවදානම් සහගතබව දන්නෝ ගැඹුරු මුහුදේ කිමිදුණෝම පමණකි. දිනපතා මුහුදේ කිමිදෙන මේ කිමිදුම්කාර ධීවරයා කියන්නේ එය වෙනම ලෝකයක් බවය. බිහිසුණු වුවද සුන්දර ලෝකයක් බවය.
“මුහුද යට මැරෙන්න ආසයි. මුහුද යට ඒ තරම්ම සුන්දරයි. මුහුද යට විශාල ප්‍රමාණයේ නයි ඉන්නවා. සමහර වෙලාවට ඒ අය අපේ පස්සෙන් එනවා. ඒත් අපට කරදරයක් කරන්නේ නෑ. සමහර විට අපි ඉස්සරහදීම මාළුවෙක් අල්ලාගෙන ඇදගෙන පැත්තකට යනවා.
තල්මසා මුලිච්චි වෙච්ච වෙලාවල් තියනවා. අපිට උඩින් ඌ කට අරගෙන අපි යවන හුළං බෝල ගිලිනවා. ගිලලා කන් දෙකෙන් පිට කරනවා. අපට එයාගෙන් කරදරයක් වෙන්නේ නෑ. ඒත් දැක්කාම පපුව ගැහෙනවා. ගැඹුරු මුහුදේ බැරකූඩා කියලා මාළු විශේෂයක් ඉන්නවා. තෙලියා, ඌලාවා, කඳනලා කියලා බැරකූඩා වර්ග ඉන්නවා. කඳනලා කියන බැරකූඩාවා ඉතාම දරුණු සතෙක්. ඌ හරියට ජීලාවා කියන මාළුවා වාගේ. බිත්තර දාන කාලෙට අහු වුණොත් එහෙන් යනවා. මෙහෙන් යනවා. හපනවා. උගේ පහර කෑමට ලක්වෙච්ච සමහර කිමිදුම්කරුවෝ ඉන්නවා. අතේ ස්පියර් ගන් එක දැක්කොත් වටේ කැරකෙනවා ළඟට එන්නේ නෑ.
එක එක මාළුන්ට මුහුද යට තමන්ගේ බල ප්‍රදේශ තියෙනවා. ඒ බල ප්‍රදේශය පැන්නොත් වෙන මාළුවෙක් එයාට පහර දෙනවා.”
මුහුදේ ගමන් කරමින් තිබෙන නැව් නිසා ධීවරයන්ට අනතුරු සිදු වූ අවස්ථා පිළිබඳව අප අසා තිබේ. මුහුදේ කිමිදෙමින් මසුන් දඩයමෙහි යෙදෙන ධීවරයන්ටත්, මුහුදේ ගමන් කරන නැව් නිසා අනතුරු ඇති වන අවස්ථා තිබෙන බව රංජිත් සිල්වා කියයි. නැව්වල නැංගුරම අමුණා ඇති දම්වැල් නිසා මුහුදු පතුලේ විසිතුරු ගල් මල් ආදියට විශාල හානියක් සිදු වී ඇති බවද ඔහු කියයි. ඒ නැව් පැමිණීමේ ආදායම කෙලින්ම රජයට යන නිසා එවැනි පරිසර හානි ගැන රජයේ ආයතන සැලකිලිමත් නොවන බවත් රංජිත් කියයි.
‘එක වතාවක් මම පුදුම අත්දැකීමකට මුහුණ දුන්නා. අපි මුහුදට බහින්නේ කොඩියක් දාලා. බෝට්ටුවක් ගමන් කරනකොට දාන කොඩියයි. කිමිදෙනකොට දාන කොඩියයි දෙකක්. ඒවා ජාත්‍යන්තරව පිළිගත් සංඥා. කිමිදෙනකොට අපි වී හැඩේට කපපු නිල් සහ සුදු කොඩිය දානවා. සුදු, නිල් හා රතු තියන කොඩිය දාන්නේ යන ගමන් කිමිදෙනවා කියන්න. ඒ සංඥා ලෝකේ ඕනෑ නැවක් දන්නවා. ලංකාවේ කැප්ටන් කෙනෙක් හිටපු තෙල් නැවක් මම මුහුද යට ඉන්නකොට ඇවිත් නැංගුරමක් දැම්මා. විශාල ශබ්දයක් එක්ක උඩින් විශාල නැංගුරමක් එක්ක දම්වැලක් ආවා. ඒ නැංගුරමක් ටොන් භාගයක් විතර බරයි. වැදුණා නම් එතනම මැරෙනවා. මගේ වෙලාවට නැව පස්සට ඇදුණා. ඒකෙන් මම බේරුණා. ඒක වුණේ මෙතන ඉඳලා මුහුදු සැතපුම් 16ක් විතර දියඹට වෙන්න තියෙන ‘දෙවෙනි අම්පිට’ කියන හරියේ. මුහුදේ තියෙන හැම ගලකටම නමක් තියෙනවා. මුහුදත් එක්ක ඉන්න හැමෝම ඒ නම් දන්නවා. ඒ කාලේ ධීවරයෝ දාපු නම්. සයිමන්කාරයාගේ ගල, වැටියගල, පිටගල, ගිගිරිපිට වගේ නම් ගොඩාක් තියෙනවා. ඒවායේ තමයි අපි කිමිදෙන්නේ.”
රංජිත් පවසන ආකාරයට ගැඹුරු මුහුදේ කිමිදී මසුන් දඩයම් කිරීම දැන් තහනම්ය. 2016 අවුරුද්දේ යම් සිදුවීමක් නිසා ධීවරයන්ගෙන් කිසිදු කරුණු විමසීමකින් තොරව ගැසට්ටුවක් මගින් මුහුදේ කිමිදී වෙඩි තබා මසුන් දඩයම් කිරීම තහනම් කර තිබේ. එයින් ධීවර පවුල් විශාල සංඛ්‍යාවකට තම ජීවනෝපාය අහිමි වී ඇත.
“2016 පෙබරවාරි 25 විශේෂ ගැසට් එකකින් මාළු වෙඩි තැබීම නැවැත්තුවා. ෆන් ඩයිවර් කෙනෙක් ගිරවෙක් (ගිරවා නමින් හඳුන්වන මාළුවෙක්) වෙඩි තියලා උස්සලා මාධ්‍යට පෙන්නලා තිබුණා. ඒකෙන් පරිසරවේදියෝ කුලප්පු වුණා. අපෙන් අහන්නෙත් නැතිව, ධීවර ඇමතිවරයා දන්නෙත් නැතුව මාළු වෙඩි තැබීම තහනම් කියලා ගැසට් එකක් ගහලා තිබුණා. අපිට අපේ ජීවනෝපාය අහිමි වුණා.”■
