දිසානායක මහත්මිය සමාජ විවරණයක් ඔස්සේ මනුෂ්‍යත්වයට අදාළ යථාවක් නිරූපණය කරන නිර්මාණවලට ළැදි බව පැහැදිලි ය. එක් ටැම් ගෙයක සාහිත්‍යය ඇය ප්‍රිය නොකරන්නී ය. ඇය ඉන්දියානු සාහිත්‍යයට – පෙරදිග සාහිත්‍යයට ඇල්මක් දක්වන බව පැහැදිලි ය. එහෙත් ඇය පෙරදිගට අදාළ අතීතකාමය වෙත නැඹුරුවක් නොපෙන්වන්නී ය.
අතීතයේ සිට ගුරු භූමිකාව සහ ලේඛන කලාව අතර සමීප සම්බන්ධතාවක් විද්‍යමාන වේ. අධ්‍යාපනයට අදාළ පත පත පොත මෙන් ම, සාහිත්‍ය නිර්මාණය විෂයෙහි පත පොත ද රචනා කළ අය අතර ගුරුවරු රැසක් කැපී පෙනෙති. එහෙත් අතීතයේ දී ගුරු වෘත්තියෙහි නිරත කාන්තාවන් ලේඛන කලාවට අවතිර්ණ වීම සිදු වන්නේ ඉතා හෙමින් ය. බොහෝ ගුරුතුමියන්ට තම දරුවන්ගේ අධ්‍යාපන කටයුතුවල වගකීම් පැවරෙන බැවින් හෝ පවරා ගන්නා බැවින්, ලේඛනයෙන් ප්‍රතිභාවක් පළ කළ ගුරුතුමියන් පවා ලේඛනය අත්හැර දමා තිබේ. වත්මනේ දරුවන් ඇසුරෙන් ප්‍රබල අත්දැකීම් ලබන ගුරුතුමියන් සාහිත්‍ය ක්ෂේත්‍රය තුළ සැලකිය යුතු තරමක් කැපී පෙනේ. කවිය හැරුණ විට බොහෝ දෙනා ජනප්‍රිය නවකථා සිංහලයට නැඟීමටය නැඹුරුව සිටින්නේ. තවත් ගුරුතුමියෝ විභාග ආදර්ශ පොත් ලියති. ඇතැම් උදවියට සිංහලෙන් ලියන්නට පුළුවන්කම ඇතත්, ඉංග්‍රීසියෙන් කියවීමට පුළුවන්කම ඇතත්, ලේඛන කාර්යයට අවැසි වියත්බව දකින්නට ලැබෙන්නේ මඳ වශයෙනි.
දීර්ඝ කාලයක් ගුරු වෘත්තියේ නිමග්නව ආදර්ශවත් ගුරු මාතාවක ලෙස කීර්තියට පත්, නිහඬව ලේඛිකාවක ලෙසින් සිය වියත්බව – කවිත්වය විශද කළ චරිතයක් අද අපගේ කථා නායිකාව වේ. වයසින් ද – සාහිත්‍ය ඥානයෙන් ද මුහුකුරා ගිය පසු ය මේ ගුරුතුමිය ලේඛන කලාවට සිත යොමු කරන්නේ. සිය දරුවන් අධ්‍යාපනයෙන් පිබිදුණ පසුව ජීවිතය විශ්‍රාම සුවයෙන් ගත කරන්නට ලැබුණ පසු ඇය ලේඛන කාර්යයට නැඹුරු වී යයි පැවසීම වඩාත් නිවැරදි ය. කෙසේ වුව ලේඛන කලාවට අවතීර්ණව ‘නම පවතින – අමතක නොවන’ ලේඛිකාවක බවට පත්වුණ අද අපගේ කථා නායිකාව නමින් කුසුම් දිසානායක වන්නී ය.
කුසුම් දිසානායක නම ඇසුණ පමණින් වත්මනේ බොහෝ දෙනෙකුට ලේඛිකාවක ලෙස ඇය සිහියට නොනැඟෙනු ඇත. ඊට හේතු දෙකකි. එකක් ජීවිතයේ සැඳෑ සමය ගත කරන ඇය ලේඛන කලාවෙන් අද දුරස්ථව සිටීම ය. අනෙක ඇය සිය ලේඛන කුසලතාව හුදෙක් ජනප්‍රිය ලේඛනය වෙත කැප නොකිරීම ය. ඇගේ ලේඛන කුසලතාව විශද කෙරෙනුයේ පරිවර්තන කලාව තුළින් වුව, පරිවර්තන කාර්යයේදී ඇය අවධානය යොමු කර තිබෙන්නේ පාඨකයාගේ ජීවිතාවබෝධය පුළුල් කරන හා භාවමය ජීවිතය පෝෂණය කරන කෘති වෙත ය. කුසුම් දිසානායක ගුරුතුමිය පළ කර තිබෙන්නේ කෘති කිහිපයකි. එහෙත් එම කෘති කිහිපය ඇගේ භාෂා ඥානය සේ ම වින්දන ශක්තිය මැනවින් පළ කරන්නට සමත් වේ.
සරු පසක හොඳින් වැඩී
පේරාදෙණිය විශ්ව විද්යාලයේ ස්වර්ණමය යුගයේ අධ්‍යාපනය ලද, විශේෂයෙන්ම ශාස්ත්‍ර පීඨයෙන් අධ්‍යාපනය ලද සෑම කෙනෙකුම කවර තලයක හෝ විශිෂ්ට චරිතයකට උරුමකම් කීමට සමත් වී ඇත. මේ අවධියේ විශ්ව විද්‍යාලයට රටේ ප්‍රධාන පාසල්වලින් පිවිසුණ වැඩි පිරිස ද්විභාෂික කුසලතාව උරුම කරගෙන සිටි අය බව පෙනේ. ඊටත් වඩා වැදගත් කාරණාවක් සඳහන් කළ යුතු ය. එය නම්, හැට ගණන්වල පේරාදෙණියට පැමිණි විද්‍යාර්ථීන්ට සරච්චන්ද්‍රගේ ආලෝකය ලැබීම ය. එය ඔවුන්ගේ භාග්‍යයකැයි සිතමි. සරච්චන්ද්‍රයන්ගේ මූලිකත්වයෙන් සාහිත්‍ය කලාවේ උදාවුණ නව පිබිදීම – එහි ආලෝකය, මේ තරුණ විද්‍යාර්ථීන්ට ලැබීම ඔවුන්ට උසස් කලා රසඥතාවක් උරුම වීමට හේතු වී තිබේ. එනිසා විශ්ව විද්‍යාලයෙන් පිටවුණු සියලු දෙනාම පාහේ අධ්‍යාපන වරප්‍රසාදයෙන් පිබිදුණා පමණක් නොව ‘දීප්තියක්’ ලත් උදවිය වූහ. කුසුම් දිසානායක අයත් වන්නේ ද මේ දීප්තියෙන් කැපී පෙනුණ තරුණියන් අතරට ය. මේ තරුණියන්ගෙන් බහුතරය ගුරු වෘත්තියට අවතීර්ණ වීම හා නිර්මාණශීලී ගුරුභූමිකා ඔස්සේ පරම්පරා කිහිපයක් අර්ථසම්පන්න ලෙස අනාගතය කරා යොමු කරන්නට ද සමත් වී තිබේ.
විශාඛා විද්යාලයේ උගත් තරුණියන් සේම තර්ස්ටන් විද්යාලයේ උගත් තරුණයන් ගණනාවක් පසු කලෙක උසස් අධ්‍යාපනය ලබා වෘත්තීය භූමිකාවලට නැඹුරු වුණ පසුව මට හඳුනා ගන්නට හා ඇසුරු කිරීමට ලැබුණි. අප’තර සුහද කථාබස්වලදී තම තමන්ගේ පාසල් ගැන – තමන්ට ආදර්ශවත් වූ ගුරු භවතුන් ගැන – මතකයේ ගෞරවනීය අන්දමින් බුහුමන් ලබන ගුරු භවතුන් ගැන සිහි කිරීම නිරායාසයෙන් සිදු වුණකි. මෙහිදී අතිශයෝක්තියෙන් තොරව සඳහන් කළ යුතු කරුණක් වන්නේ පිරිමි – ගැහැනු දෙපාර්ශ්වයෙන්ම කුසුම් දිසානායක ගුරුතුමියගේ නම අසන්නට ලැබීම ය. ඇය සතු විෂය දැනුම කිසි විටක ප්‍රශ්නකාරී නොවීමත් – ඉගැන්වීම අතිශයින් සාරවත් එකක් වීමත් ඇතැම් කෙනෙකු සිහිපත් කළේ හෘදයංගම ගෞරවයකිනි. තැන්පත් හා ගුණවත් ගුරුතුමියක ලෙසින් සිය වෘත්තියට අභිමානයක් වන අන්දමින් ඇය ගුරු වෘත්තියෙහි යෙදුණ බව ද අසන්නට ලැබුණේ ප්‍රශංසනීය අන්දමට ය. පොත පත කියවීම – අලුත් දැනුම ලබා ගැනීම සඳහා මඟ පෙන්වීම – රස වින්දන කුසලතාව දියුණු කිරීම කුසුම් දිසානායක ගුරු චරිතයෙන් ලැබුණ අගනා ගුණ මිණි බව ද ඇතමෙකුගෙන් කියැවිණි. ව්‍යාජ පූචානම් නැති – තැන්පත් – යහපත් ගුරු චරිතයක් ලෙස බොහෝ කලකට පසුව ඇගෙන් ශාස්ත්‍රඥානය ලත් ගැහැනු – පිරිමි දෙපාර්ශ්වයම එක ලෙසින් දැකීම, අගය කිරීම සේම, ළෙන්ගතු ගෞරවයක් දැක්වීම – ගෞරවයෙන් සිහි කිරීම, ගුරුතුමියන් අතර කිසියම් අනන්‍යතාවක් විදහා පෑ වෙසෙස් ගුරුමාතාවක ලෙස පළ කරන සුදුර්ලභ ගුණයකැයි සිතමි.
කුසුම් දිසානායක සිය ලේඛන කුසලතාව පළ කරන්නට පටන් ගන්නේ 1990න් පසුව ය. ඇගේ පළවෙනි පරිවර්තනය ‘තණ්හා ආසාවෝ’ නමැති නවකථාවයි. මේ පොත පළ කරන විට ඇය, ඇගේ ජීවිතයේ හරි අඩකටත් වඩා ගෙවා හමාර ය. එහෙත් ඇය ලේඛනය වෙත සිත යොමු කරන්නේ සිය දැනුමෙන් – වින්දන ශක්තියෙන් හා භාෂා ඥානයෙන් සාධනීය යමක් කරමින් ආත්ම තෘප්තියක් ලැබීම පරමාර්ථය කරගෙන ය. දැන උගත් කාන්තාවන් විශ්‍රාම දිවිය ගත කළ යුත්තේ සෑහීමකට පත් විය හැකි කාර්යයක නිරත වීමෙන් ය යන අදහස ඇය නිහඬව කියා පෑ බව පැවසීම නිවැරදි ය. කෙසේ වුව ලේඛන කලාවට කැප කළ කෙටි කාලය අනුව බලන විට සැබවින්ම සාහිත කෙතෙහි ඇගේ අස්වැන්න සාරවත් ය.
කුසුම් දිසානායකගේ ලේඛන කාර්යභාරය ගැන නිසි අවධානයක් යොමු නොවුණ ද, අද ඇය ගැන සඳහනක් පවා සාහිත්‍ය සම්භාෂණය තුළ නැති සොබාවයක් තිබුණ ද, සිංහලෙන් සේ ම ඉංග්‍රීසියෙන් ඇය ලියා තිබෙන කෘති හැම එකක්ම ප්‍රශස්ත ය. එකිනෙක ගැන වෙන වෙන ම සටහන් ලියන්නට මෙහි ඉඩ නැති බැවින්, සංක්ෂේපයෙන් විස්තර දක්වා ඇයට බුහුමනක් ලෙස කෘති දෙක තුනක් කෙරේ අවධානය යොමු කිරීමට කැමැත්තෙමි.
‘තණ්හා ආසාවෝ’ (1990) පරිවර්තනය කිරීමෙන් අනතුරුව දිසානායක මහත්මිය පරිවර්තනය කරන්නේ රබීන්ද්‍රනාථ ඨාකුරයන්ගේ ‘ගීතාංජලී’ (1992) විශිෂ්ට කාව්‍යයයි. ‘ගීතාංජලියේ’ කවි වරින් වර සිංහලයට නැඟී ඇතත්, මුළු කෘතියම නියමාකාරව ‘ශාස්ත්‍රීය පදනමක පිහිටා පරිවර්තනය කිරීමේ ගෞරවය මෙතුමියට හිමි වේ. තවත් පරිවර්තන ඇතත් කුසුම් දිසානායකගේ පරිවර්තනය හොඳ පරිස්සමකින් සිදු කර තිබෙන, රසවත් ‘නිර්මාණයක්’ බව පවසනු කැමැත්තෙමි. ඇගේ බස් වහර අන්කෘතිවල බස්වහරට වඩා සමස්ත කෘතිය පුරාම පොහොසත් තත්වයක තිබීම ඊට හේතුව වේ.
දිසානායක මහත්මිය සිය තෙවන කෘතිය ලෙස පරිවර්තනය කරන්නේ ‘තෙරණි ගී’ (1994) නම් කෘතියයි. මේ වූ කලී ථෙරි ගාථා සමග අට්ඨකථාව වන ‘පරමත්ථදීපනී’ කෘතියේ ද විශිෂ්ට පරිවර්තනයක් බව මහාචාර්ය වයි. කරුණාදාස ප්‍රශස්ත සටහනක් ලියමින් පැහැදිලි කර ඇත. මාර්ටින් වික්‍රමසිංහ පාඨක සමාජයට තිළිණ කළ ‘ථෙරි ගී’ කෘතිය තෙරණියන් මැනවින් හඳුනා ගැනීමට මුල් වූ අගනා ම කෘතිය වේ. ඒ ගැන වාදයක් නැත. එහෙත් ඒ කෘතියෙන් හඳුන්වා දී තිබෙන්නේ තෙරණියක් කිහිප දෙනෙකුගේ ගාථා පමණි. දිසානායක මහත්මියගේ කෘතිය අංග සම්පූර්ණ ය.
‘ගින්නෙන් උපන් දරුවෝ’ (1995) නමැති පරිවර්තනය කුසුම් දිසානායක විසින් සිංහලයට නඟන ලද තවත් නවකථාවකි. ‘තණ්හා ආසාවෝ’ කෘතිය සේම මෙය ද සමාජ දේශපාලන යථාර්ථයක් නිරූපණය කරන කෘතියකි. එම කෘතියට ඇයට රාජ්‍ය සාහිත්‍ය සම්මානය ද හිමිවී ඇත.
දිසානායක මහත්මිය යොවුන් නවකථා කීපයක් ද සිංහලයට නඟා ඇත. ඒ අතර ‘ගෞදිගේ මුහුද’ (1996), ටජිමා ෂින්ජිගේ Gaudi’s Ocean නම් කෘතියෙහි පරිවර්තනයකි. ‘කන්දේ රජ්ජුරුවෝ’ (1998) චමන් නහාල්ගේ Boy and the Mountain කෘතියෙහි පරිවර්තනයකි. ‘විලෝ තුරු සෙවණ’ (1999) කෙනත් ග්‍රැහැම්ගේ Wind in the Willows කෘතියෙහි පරිවර්තනයකි. මේ යොවුන් නවකථා තුන එකිනෙකට වෙනස් පරිසරයන්හි අත්දැකීම් ආශ්‍රය කරගෙන නිර්මාණය කර තිබෙන රසවත් නිර්මාණ වේ. දීර්ඝ කාලයක් තිස්සේ ළමයින් සමඟ වැඩ කරමින් ලත් අත්දැකීම් ඇති දිසානායක මහත්මිය, මේ කෘති තුන තෝරාගෙන තිබෙන්නේ ම රසවත් කතාවකින් වින්දන ශක්තිය ඇති කිරීම අරමුණු කරගෙන විය යුතු ය. යොවුන් වියේ දරුවන් උදෙසා කර තිබෙන ප්‍රදානයක් ලෙස මේ කෘති තුන හැඳින්විය හැකි ය. ‘ඇසුණු මැවුණු හැටි අසනුය විස්තර‘ (1993) මැයෙන් සංගෘහිත විශ්ව ජනකතා එකතුව ද මෙහිදීම සිහිපත් කළ යුතු ය. ජනශ්‍රැති විෂයට අදාළ වන මේ කෘතිය පොදු පාඨකයාගේ කල්පනය පුබුදු කරන කෘතියක් ලෙසින් ද මම දකිමි. තව ද, ‘හංස ප්‍රශ්නය‘ (1997) මැයෙන් බෞද්ධ කතා පදනම් කරගත් නාට්‍ය එකතුවක් සහ ‘පුංචි මොළේ‘ (1997) මැයෙන් ජනකතා පදනම් කරගෙන නාට්‍යයක් ද රචනා කර තිබේ.
‘අඩමාන අවධිය’ (1997) සහ ‘රණ බිමක ඡායා’ (2000) කුසුම් දිසානායක මහත්මිය විසින් සිංහලයට නඟන ලද තවත් නවකථා දෙකකි. ‘අඩමාන අවධිය’ නදීන් ගෝඩිමර්ගේ න්‍මකහ Julyzs People නවකථාවේ පරිවර්තනයකි. ‘රණබිමක ඡායා’ කෘතිය දිසානායක මහත්මිය මුළින්ම සිංහලයට නඟන ලද ‘තණ්හා ආසාවෝ’ නමැති කෘතිය රචනා කළ භවානි භට්ඨාචාර්යගේම තවත් කෘතියක් වන Shadow from Ladakh නම් වූ නවකථාවේ පරිවර්තනයකි.
වැදි ජන සමාජයෙන් විශ්වවිද්‍යාලයකට ඇතුළත් වුණ දඹානේ ගුණවර්ධන ලියූ ‘දඩබිමෙන් දඩබිමට’ නමැති ප්‍රබන්ධය කුසුම් දිසානායක මහත්මිය Hunting Grounds (1997) මැයෙන් ඉංග්‍රීසි භාෂාවට පරිවර්තනය කළ අතර එම කෘතියට වසරේ හොඳම ඉංග්‍රීසි පරිවර්තනය උදෙසා පිරිනැමෙන රාජ්‍ය සම්මානය ද හිමි වේ.
මහාචාර්ය ලෝනා දේවරාජා විසින් ලියන ලද ශාස්ත්‍රීය ග්‍රන්ථයක් වන Kandyan Kingdom කෘතිය ‘උඩරට රාජධානිය’ මැයෙන් සිංහලයට නඟන ලද්දේ ද කුසුම් දිසානායක මහත්මිය විසිනි. රබීන්ද්‍රනාථ ඨාකූර්ගේ Fruit gathering කෘතිය ‘පල නෙළීම’ (2000) මැයෙන් පද්‍යයට නඟන ඇය, ‘තවත් දුවක්’ – ‘සැන්දෑ අහස’ යන නම්වලින් ස්වතන්ත්‍ර කෙටි කතා සංග්‍රහ දෙකක් ද පළ කොට ඇත. ‘චිත්තාවේග’ (1994) කුසුම් දිසානායක මහත්මිය පළ කළ ස්වතන්ත්‍ර කාව්‍ය සංග්‍රහයකි.
භවානි භට්ඨාචාර්ය
භවානි භට්ඨාචාර්ය සිංහල පාඨකයා හඳුනන ලේඛකයෙකි. ආරියදාස සෝමතිලක මහතා විසින් ‘රන් දෙවොල බිඳ වැටෙයි’ මැයෙන් මේ ලේඛකයා අපට හඳුන්වා දෙනු ලැබී ය. කුසුම් දිසානායක මේ විශිෂ්ට කතුවරයාගේ කෘති දෙකක් සිංහලයට නඟා ඇත. ‘තණ්හා ආසාවෝ’ සහ ‘රණබිමක ඡායා’ එම කෘති දෙකයි. 1990 දී පළ කළ ‘තණ්හා ආසාවෝ‘ (So many Hungers) කෘතිය පළ කරමින් පරිවර්තිකාවක ලෙස ඇගේ නිර්මාණ ශක්තිය – භාෂා නෛපුණ්‍යය සේම දෘෂ්ටිය ද සිංහල පාඨක සමාජය අබිමුව විදහා පෑ බව පවසනු කැමැත්තෙමි. බෙංගාලි ජාතික භවානි භට්ටාචාර්ය ඉංග්‍රීසියෙන් ලියන ලේඛකයෙකු වුව ඔහුගේ නිර්මාණ සඳහා විෂය කරගෙන තිබෙන්නේ සිය මුල් ඇති ජන සමාජයක ඛේදය හා ජීවන යථාර්ථයයි. නිර්ව්‍යාජ අත්දැකීම් ආශ්‍රයෙන් නිර්භීතව – යථාරූපීව මේ කෘතිය භට්ටාචාර්ය නිර්මාණය කිරීමට වඩා වැදගත් වන්නේ මේ කෘතිය කුසුම් දිසානායක මහත්මිය පරිවර්තනය කිරීමට තෝරා ගැනීම ය. සන්සුන් තැන්පත් දිවි පෙවතක් ගත කරන වයසින් මුහුකුරා ගිය ගුරුතුමියන් වඩාත් උවමනාවෙන් නැඹුරු වන්නේ ආගමට හා ආගමික පත පොතට ය. එහෙත් යුද්ධයේ ඛේදය නිරූපිත සමාජ යථාර්ථයක් කුළු ගන්වන නවකථාවක් මැනවින් පරිවර්තනය කිරීමට නම් ඊට අවශ්‍ය ජීවන දැක්මක්, සම්ප්‍රදාය තුළ සිර නොවීමක් අවශ්‍ය වේ. සිය ප්‍රථම පරිවර්තනයෙන්ම ඇය ජීවිතය හා සමාජය විෂයෙහි පළ කරන දෘෂ්ටිය ප්‍රශංසනීය වේ.
භට්ඨාචාර්යගේ නවකථාව තෝරා ගැනීම සම්බන්ධයෙන් පරිවර්තිකාව දක්වන අදහස් කීපයකි මේ.
”දෙවන ලෝක යුද්ධයේ ප්‍රතිවිපාක වශයෙන් බෙංගාලයෙහි ඇති වුණු මහා සාගතයෙන් විසි ලක්ෂයක් පමණ ජනතාව ආහාර අහේනියෙන් මිය යෑම නිසා තමා තුළ ඇති වුණු කම්පනය මේ නවකථාව ලිවීමට පෙළඹවූ බව ඔහු පවසයි. 1942-43 කාල පරිච්ඡේදය ඓතිහාසික යුගයකි. යුද්ධය විසින් බිහි කරන ලද අස්වාභාවික වාතාවරණය මිනිසුන් තුළ ඇති කළ උද්වේගයන්, චිත්ත ස්වභාවයන් සියල්ල කැටි කොට ගත් මේ නවකථාව තුන්වන ලෝකයෙහි යම් කිසි භූමියක අද ද සිදු වන සිද්ධි සමුදායක් පිළිබිඹු කරන බවක් පෙනී යයි. යුද්ධය දෙස අප සැම දෙනාම බලන්නේ එකම දෘෂ්ටියකින් නොවේ. භවානි භට්ඨාචාර්ය යුද්ධය පිළිබඳ සියලු ම දෘෂ්ටි කෝණ සිය නවකථාවට හසු කොටගෙන ඇත්තා සේ ය.”
”තණ්හා ආසාවෝ” පළ වෙන්නේ 1990 දී ය. එකල ලංකාවේ යුද්ධය විසින් බිහි කරන ලද අස්වාභාවික වාතාවරණය හේතුවෙන් සමාජය සසලව තිබුණි. එය ක්‍රමයෙන් විනාශය ලු‍හුබඳින පසුබිමක් ද ඇති වී තිබුණි. මානවධර්මතා සාහිත්‍යයෙන් කාලයක් තිස්සේ දරුවන්ට ඉගැන්වූ ගුරුමාතාවක තම ජීවිතයේ සැඳෑ සමය තුළ දකින්නට සිදුවෙන විනාශය ගැන ඇගේ ඇතුළු හදින් මතුවුණ කම්පනය මේ නවකථාව තෝරාගෙන පරිවර්තනය කිරීමට ඇය පොළඹවන්නට හේතු වන්නට ඇතැයි සිතමි.
කුලභේදය – දුප්පත්කම – අවිද්‍යාව – සමාජ අසාධාරණය යුද්ධය පසුබිමේ පවතින අන්දම කතුවරයා මැනවින් නිරූපණය කරයි. ඇතැම් තැනක් කියවන විට අපට ඇති සමීප බවක් මතු වේ. කුසගින්න හා බය හේතුවෙන් මනුෂ්‍යත්වය පිරිහීයාම ගැන නෙතට කඳුළක් උනන් තැන් අනුවේදනීය නිරූපණ පමණක් නොව, ප්‍රබල සමාජ විවරණයන් ලෙසින් අර්ථ ගැන්වීමට කතුවරයා උත්සුක වී ඇත.
නවකථාවේ අවසාන භාගයේ කජෝලි නමැත්තිය සිය ඉරණම තීන්දු කර ගන්නා අන්දම එහි ඛේදය චිත්‍රණය කරන සැටි සිහි කිරීමට කැමැත්තෙමි.
”කජෝලි තම දැඩි තීරණය ගෙන තිබුණි. ඇය සතු අන්තිම වස්තුව විකිණීමට තීරණය කර ඇත. ඇගේ ශරීරය – අම්මා මරණාසන්නව සිටියාය. ඇය අසනීපයෙනි. ඇගේ දුවත් පුතාත් විථියේ සිඟා යමින්, කුණු කසල අවුස්සමින් සොයාගෙන ආ කෑම ගැනීම තව දුරටත් ඇයට කළ නොහැකි ය. ඇයට හිසට ආවරණයක් ද අවශ්‍ය ය. හේමන්තයේ දැඩි සීතල ඇයගේ පපුවට තදින් ම බලපා ඇත. තැරැව්කාරයා පොරොන්දු වූ මුදලින් මේ සියල්ල ම ලබා ගත හැකි ය. රුපියල් අසූවක්. තමන්ගේ මේ ශරීරය ඒ තරම්ම වටිනව ද? අඳුරු සිතිවිල්ලකින් පුදුමයට පත් කජෝලි සිතුවා ය. මහා පථයේ දී මේ ශරීරය වරක් කිලිටි වී ඇත. නැවත නැවතත් එය කිලිටි වූ දෙන්. ඒ මුදලින් අම්මාගේ දිවි ගලවා ගත හැකි වේ නම් අම්මා දැන් දුක් වින්දා ඇති….”.
කතුවරයා දරිද්‍රතාව ඇතුළෙන් මානව සමාජය වෙලාගෙන තිබෙන ඛේදය ඉක්බිතිව පාඨකයාගේ අවධානයට ලක් කරයි.
”කජෝලිගේ හිස පහතට නැඹුරු විය. වීථිය මත, ඇගේ දෙපා පැටලෙන්නාක් මෙන් ඇද්දෙයි. බුලත් විටි කාරිය ඇය කඩය තුළට මුලින් ම ගෙන ගොස් පැයක් පමණ වේලා එහි ගත කළා ය. ‘කට හෝදගන්ඩ ළමයෝ. ඉංග්‍රීස් ක්‍රීම්වලින් දත් ටික මැද ගන්ඩ. එතකොට ඒවා සුවඳට තරුණ පාටට පේනවා. හොඳට පෙණ එනකං මූණ සබන් දාලා අතුල්ලන්ඩ. අල්ලට සුවඳ තෙල් ටිකක් අරං ඒක හොඳට කෙස්වල ගාන්ඩ. මේක කාක් කූඩුවක් වගෙයි. දූවිලි පිරිලා. ගොරෝසු වෙලා. මේ අලුත් ජීවිතේ පටන් ගන්ඩ දොරට වඩින්ඩ ඉස්සර වෙලා හොඳට ලකේට ලෑස්ති වෙන්ඩ.”
මේ අන්දමට යුද්ධය හේතුවෙන් භෞතික විනාශය පමණක් නොව මානව ජීවිතවල ඉරණම තීන්දු වන අන්දම ද විවිධ මානයන්ගෙන් කතුවරයා චිත්‍රණය කරයි. ඉතා සියුම් සමාජ නිරීක්ෂණ ඔස්සේ කතුවරයා මානව භක්තිය පාඨකයා තුළ ඇති කොට මනුෂ්‍යත්වය පිළිබඳ හැඟීම් – දැනීම්, යුද්ධය ඇතුළෙන් මතු කොට සිය දැක්ම විදහා පායි.
‘රණබිමක ඡායා’ නමින් පරිවර්තනය වන භට්ඨාචාර්යගේ Shadow from Ladakh කෘතියට 1967 දී ඉන්දියාවේ සාහිත්‍ය ඇකඩමි ත්‍යාගය හිමිවුණ බව සඳහන් ය. මේ කෘතිය සිංහල පාඨකයාට හඳුන්වා දෙන කුසුම් දිසානායක, භට්ඨාචාර්යගේ කෘතිය ගැනත් කෘතියට අදාළ සමාජ පසුබිම ගැනත් කරන පැහැදිලි කිරීම්වලින් වැකි කිහිපයකි මේ.
”සියලු කලාවන් ජීවිතය විචාරය කිරීමක් බව ද නවකතාව සමාජය සුවපත් කිරීමේ යහ ප්‍රතිඵලය ගෙන දෙන කාරුණිකත්වයේ ප්‍රකාශන මාධ්‍යයක් බව ද භවානි භට්ඨාචාර්යගේ මතයයි”
”ඉන්දියාවේ නිදහස උදෙසා කළ අරගලය, රට දෙකඩ වීම, නව සමාජයක් ගොඩ නැගීමට ඉන්දියාව ගන්නා උත්සාහය ආදිය නවකතාවලට හරවත් වස්තු බීජ සැපයී ය. චීනය, ටිබෙට් රට ආක්‍රමණය කළේ 1950 දී ය. 1959 දී දලයි ලාමා ටිබෙටයෙන් පලා ඒම සමඟ ම චීන විරෝධී හැඟීම් ඉන්දියාවේ පැතිරිණි. 1962 දී චීනය, දේශ සීමා ආක්‍රමණය කිරීම සමග ම එම හැඟීම් උත්සන්න විය”
‘රණ බිමක ඡායා’ පළවූ කාලයට වඩා අද එහි අගය වැඩි යයි සිතේ.
චමන් නහල්
කුසුම් දිසානායක සිංහල පාඨකයාට හඳුන්වා දෙන තවත් ඉන්දියානු ලේඛකයෙකි ‘චමන් නහල්’ නම් නූතන අවධියට අයත් ලේඛකයා. ඔහුගේ කෘති දෙකක් දිසානායක මහත්මිය පරිවර්තනය කර තිබේ. එකක්, ‘කන්දේ රජ්ජුරුවෝ’ නමින් පළ කළ යොවුන් නවකථාවයි. අනෙක ‘ගින්නෙන් උපන් දරුවෝ’ නමැති කෘතියයි. මේ කෘතිය ප්‍රකාශයට පත් කිරීමට චමන් නහල් ලංකාවට ද පැමිණියේ ය. සිව් ඈඳුතු නවකථාවක අවසාන කෘතිය ලෙස මෙය හැදින්වේ. 1975 දී මේ කෘතියට ඉන්දියානු සාහිත්‍ය ඇකඩමියේ ත්‍යාගය ද හිමි වී ඇත. මේ කෘතිය පරිවර්තනය කිරීම ගැන පරිවර්තිකාව දක්වා ඇති අදහසකි මේ.
‘ඉන්දියානු නිදහස් අරගලය පිළිබඳ ප්‍රවෘත්ති ශ්‍රී ලාංකිකයන්ට එතරම් නුහුරු නුපුරුදු නොවේ. එසේ වුව ද ඉන්දියාව හා පකිස්ථානය වශයෙන් රට දෙකඩ වීමෙන් පොදු ජනතාව විඳි දුක් පීඩා ගැන සැබෑ අවබෝධයක් අප බොහෝ දෙනෙකුට නැත. රට දෙකඩ කිරීමට අපේ රටේම කොටසක් උත්සාහ කරන මෙවන් අවධියක එබඳු දෙකඩ වීමක අනිටු පල විපාක පෙන්වන මේ කෘතිය සිංහලයට නැගීම වැදගත් යැයි ද කාලෝචිත යැයි ද සිතුවෙමි.’
දිසානායක මහත්මිය සමාජ විවරණයක් ඔස්සේ මනුෂ්‍යත්වයට අදාළ යථාවක් නිරූපණය කරන නිර්මාණවලට ළැදි බව පැහැදිලි ය. එක් ටැම් ගෙයක සාහිත්‍යය ඇය ප්‍රිය නොකරන්නී ය. ඇය ඉන්දියානු සාහිත්‍යයට – පෙරදිග සාහිත්‍යයට ඇල්මක් දක්වන බව පැහැදිලි ය. එහෙත් ඇය පෙරදිගට අදාළ අතීතකාමය වෙත නැඹුරුවක් නොපෙන්වන්නී ය. නූතන සමාජය දකින්ට – සමාජ විවරණය ඔස්සේ නූතන මනුෂ්‍යයා පොදුවේ දුප්පත්කම – සමාජ අසාධාරණකම්වලින් හිංසනයට ලක්වීම සම්බන්ධ යථාර්ථය නිරීක්ෂණය කරමින් යහපත් ජීවිතයක් සම්බන්ධ ප්‍රාර්ථනා පාඨකයා තුළ උත්පාදනය වනු දැකීම ප්‍රිය කරන බවක් ඇගේ සාහිත්‍ය දෘෂ්ටියෙන් විශද වේ. සාහිත්‍යයෙන් සමාජ සංස්කෘතික දේශපාලන කියවීමක වැදගත්කම දැකීමත්, සම්ප්‍රදාය තුළ සිට නවීනත්වය දකින කෙනෙකු වීමත් දිසානායක මහත්මිය සම්බන්ධ ඉතා වැදගත් කාරණාවක් වන්නේය. තරුණ පරිවර්තිකාවන් බොහෝ දෙනෙකු තුළින් මේ ගුණය දක්නට නොලැබේ.
ගීතාංජලී සහ තෙරණි ගී
මේ කෘති දෙක දිසානායක මහත්මියගේ කෘති අතර අග්‍රගණ්‍ය වේ. පහසුවෙන් ප්‍රති රචනය කළ නොහැකි තියුණු හා සංකීර්ණ ලක්ෂණවලින් යුත් මෙවන් කෘති – පාඨක සමාජය යම් තරමකින් හෝ හඳුනන මෙවන් කෘති පරිවර්තනය අභියෝගයකි. භාෂා දෙකෙහිම මනා පටුත්වය සේ ම සියුම් කවිත්වයක් ද, ජීවන දැක්මක් ද මේ කෘති දෙක සිංහල පාඨකයා වෙත සමීප කිරීමට අවශ්‍ය වේ. පරිවර්තිකාව සතු මේ ගුණ නොඅඩුව විදහා දක්වයි.
පැසුණු පරිණත කාන්තාවක ලෙස ‘තෙරණි ගී‘ පාඨකයාට තිළිණ කරන දිසානායක මහත්මිය ඒ සම්බන්ධව පුළුල් කියැවීමකට අත්‍යන්තයෙන්ම වැදගත් ශාස්ත්‍රීය කාරණා රැසක් එහි සංග්‍රහ කර ඇත. ‘ථෙරි ගාථාවලින් දැක්වෙන කාන්තා ජීවිතය’ ගැන රචනය ඇගේ විමංසන ශක්තිය මැනවින් පළ කරන්නකි. තෙරණියන්ගේ කවිත්වය සම්බන්ධ නිරීක්ෂණ ද තියුණු ය.
කුසුම් දිසානායක යනු මහාචාර්ය ජේබී දිසානායකගේ භාර්යාවයි. ඉංග්‍රීසි භාෂාවෙහි මනා පටුත්වයක් පළ කරන හා සාධනීය වැඩ කරන මධුභාෂිණී දිසානායකගේ මවයි. ඒ ගැන මුළින් සඳහන් නොකළේ ඇගේ ස්වාධීන පෞරුෂයට එකරුණ අදාළ නැතැයි සිතුණ බැවිනි. සැමියාගෙන් ඇයගේ ලේඛන දිවියට සහායක් ලැබෙන්නට ඇත. එහෙත් කිව යුත්තේ කුසුම් දිසානායක යනු භාෂා ඥානය ද – නිර්මාණ ශක්තිය ද, ණයට නොගත් කතුවරියක බවයි. ඇගේ ලේඛන දිවිය සැමියා පෙරටු කොටගෙන බබළවා නොගත්තේ යයි ද මම සිතමි. නිහඬව – ස්වාධීනව සිය ලේඛන කුසලතාවෙන් ඇය සාහිත්‍ය සේවාවක නිමග්නව දීප්තිමත් නමක් ඇති කර ගත් බව පවසනු කැමැත්තෙමි. ■
