■ පවිත්‍රා රූපසිංහ
මං කවිකාරිලු, සඳසාවී, දුනුකෙයියා මලක් වගේ, මායා මිරිඟු‍ව ඇතුළු ගුවන්විදුලියේ ජනහද දිනූ සරල ගීත සමූහයක තනු සහ වාදනයෙන් දායකත්වය දැක්වූ සංගීතඥ වී. හේමපාල පෙරේරා ‘අධිෂ්ඨානය’ චිත්‍රපටයේ සංගීත අධ්‍යක්ෂවරයායි. රාගධාරී සංගීතයේ ලාංකීය සලකුණක් ලෙස සැලකෙන තමා ඉන්දියාවට පය නොතබා හින්දුස්ථාන් සංගීතය අතැඹුලක් සේ ගත්තේ ලතා මංගේෂ්කාර්ගේ ගීත හඹා යාම නිසා බව ඔහුගේ හැඟීමයි.
වාද්‍ය ලෝකයේ ප්‍රාථමික සංගීත භාණ්ඩය වන බටනලාව අනෙක් සංගීත භාණ්ඩ අතුරෙන් සපුරා වෙනස්. දෙවියන්ට අයිතියැයි සැලකෙන බටනලාවේ දියුණු අවස්ථාව ‘වෙස්ටන් ප්ලූට්’ එක බව සමහරු කියනවා. එහි සත්‍යතාවක් තිබෙනවාද?
එය බටනලාවේ දියුණු අවස්ථාව විදියට සලකන්න බැහැ. සිතාරය, වයලීනය වගේ නොවෙයි, බටනලාව වාදනය කරන්නෙකු දන්නවා වාදනයකදී එක බටනලාවක් පමණක් ප්‍රමාණවත් නොවෙන බව. බටනලා විස්සක්, තිහක් පමණ වාදනයකදී වාදකයා රැගෙන යනවා. ගීතයක ඇති විවිධ ස්කේල් වාදනය කිරීමට බටනලා කිහිපයක් අවැසි වනවා. භක්ති ගී, දරු නැළවිලි ගී, මව්ගුණ ගී හෝ ප්‍රේම ගීත ගායනයේදී නාද රටාවන් වෙනස් වනවා. අනෙක් අතට සංගීත අධ්‍යක්ෂවරයාගේ වුවමනාවනුත් සැලකිල්ලට ගැනෙනවා. බටනලාව වාදනය කරනවා කියන්නේ ඇඟිලි තුඩු ක්‍රියාත්මක කරවනවා නොවෙයි. හදවතේ නැගෙන දේ කිසිදු බාධාවකින් තොරව එළියට පැමිණීම බටනලාවෙන් සිදුවෙනවා. එය වචනවලින් කරන්න බැරි දෙයක්. අනෙක් අතට බටනලාව කියන්නේ ගිටාරය, වයලීනය මෙන් බාහිරින් කිසිදු හඬක් ඇති කළ හැකි භාණ්ඩයක් නොවෙයි. එය දෙවියන්ගේ භාණ්ඩයක් වශයෙන් හැඳින්වෙනවා. එය ප්‍රාථමික සංගීත භාණ්ඩයක් විදියට මුල් නිෂ්පාදන අවස්ථාවේම අදටත් පවතිනවා. බටනලාව දියුණු කරලා නැහැ. දියුණු කරන්න දෙයක් එහි නැහැ. ලෝකයේ සෑම රටකම විවිධ නම්වලින් බටනලාව භාවිත වෙනවා. බටනලාව දියුණු කර නව නිෂ්පාදනයක් සිදුකර තිබේනම් අද බටනලාව ක්ෂේත්‍රයේ තිබෙන්නේ නැහැ. බර කරත්තය වෙනුවට කාර් ආවා. දැන් බර කරත්ත නැහැ. ඒවා තිබෙන්නේ කෞතුකාගාරවලයි. බටනලාව දියුණු කළ බවක් කියැවෙනවා නම් එය සත්‍යයක් නෙමෙයි.
සංගීතඥයකු වශයෙන් බටනලාවක් අතැතිව ඔබ රවි ශංකර්ව මුණගැසෙනවා. ඒ අවස්ථාව ලැබුණේ කෙසේද?
1956දී පළමුවරට ලංකාවට රවිශංකර් පැමිණ කොළඹ ලේඩීස් කොලීජියේ ෂෝඑකක් පවත්වනවා. මා බදුල්ලේ සිට තාත්තා සමග ඊට සහභාගි වෙනවා. ඒ අවස්ථාවේදී මා සංගීතය හදාරමින් සිටින්නේ. මට රවි ශංකර් සමඟ කතා කරන්නට ආසාවක් ඇති වුණේ නැහැ. මොකද මට ඔහු ඉදිරියේ පෙන්වන්න දෙයක් එදා තිබුණේ නැහැ. ඒත් 1976දී ඔහු ලංකාවට පැමිණෙද්දී මට ඔහු ඉදිරියේ වාදනය කිරීමට තදබල ආශාවක් ඇතිවනවා. රවි ශංකර්ට එවර නුවර, කටුගස්තොට සෙන් ඇන්තනීස් හෝල්එකේ ෂෝඑකක් තිබුණා. ෂෝඑක බලා ඔහුව මුණගැසීමේ ප්‍රීතියෙන් මා මිත්‍රයෙක් සමග නුවර ගියා. ඔහු ක්වීන්ස් හෝටලයේ නතර වී ඇති බව සැලවීමත් සමඟ උදේ පටන් බලා සිටියා. මා උපයා සිටින වාදන හැකියාව ඔහුට පෙන්වීමේ බලවත් කෑදරකමක් මට තිබුණා. ඔහුගේ කළමනාකරු කාමරයෙන් ඇවිත් සුළු වේලාවක් මට ලබාදුන්නා. මා ඔහු ඉදිරියේ වාදනය කළා. රවි ශංකර් ඉතාමත් සතුටු වුණා සහ මා අගය කළා. මා ඔහු සමග පින්තුරයකුත් ගත්තා. ඔහු ලංකාවේ නියෝජිතයාට කිව්වා මාව ඉන්දියාවට එවන්න, තමන් උදව් කරනවා කියලා. ඒත් ඒ අවස්ථාව මට ලංකාවෙන් ලැබුණේ නැහැ.
ශාස්ත්‍රීය වාදකයෙක්, වාදන ගුරුවරයෙක් වුණත් ඔබ පිළිගත් ආයතනයක සහතිකපත්‍රලාභියෙක් නොවෙයි. ඔබේ ශිෂ්‍යයන් අද විශ්වවිද්‍යාලවල උගන්වනවා. එය ජයග්‍රාහී අත්දැකීමක් නේද?
මම විශ්වවිද්‍යාලයේත්, පෞද්ගලිකවත් වාදනය උගන්වනවා. කණ්ඩායම් වශයෙන් ගෙන වාදනය උගන්වන සාම්ප්‍රදායික පන්ති තිබෙනවා. ඒත් දහදෙනෙක් සිටියොත් ඒ දහදෙනාගේ ටැලන්ට්ස් දහයක්. ප්‍රියකරන දේවල් වෙනස්. මා උගන්වන්නේ ඒ ඒ චරිතයට අනුවයි.
සමහරුන් කියනවා මට සින්දුවක් ගහගන්න ඉගෙනගත්තොත් ඇති කියලා. ඒත් මාර්ටින් වික්‍රමසිංහගේ පොතක් කියවන්න ඕනෑ නම් හෝඩිය දැනගත යුතුමයි. එනිසා මූලික අභ්‍යාස සැමට අවශ්‍යයි කියා මා විශ්වාස කරනවා. ඊට පසුව වික්‍රමසිංහගේ, ඩීමන් ආනන්දගේ හෝ කරුණාසේන ජයලත්ගේ හෝ කාගේ වුණත් පොත් කියවිය හැකියි. අනෙක, උගන්වන දේට ඔබ්බෙන් ඉගැනීමට යොමුකරන්න මා උගන්වනවා. ස,රි,ග,ම උගන්වා අවසානයේදී සිසුන් ම,ග,රි,ස වාදනය කළ යුතුයි. මේවා එහා මෙහා කරන්න කල්පනා කළ යුතුයි. ඒ චින්තනය මා දරුවන්ට පුහුණු කරනවා.
අනෙක විශාරද විභාගයට උගන්වනවා කියන්නේ ගනුදෙනුවක්. පොත්වල ලියලා තියෙන දේ උගන්වා මුදල් හම්බකිරීමක් තමයි එහිදී සිදුවන්නේ. එහෙත් සංගීතය ඉගෙනගන්නවා කියන්නේ වෙන දෙයක්. ලංකාවේ දක්ෂයන් සිටිනවා. නමුත් සංගීත අධ්‍යාපනය උසස් මට්ටමක නැහැ. එක රැයින් තරු බිහිවනවා. ඒවා ප්‍රසිද්ධ වන්නේ ගායනයට වඩා විෂුවල් නිසායි. එදා අපේ යුගයේ විෂුවල් නැහැ. ශ්‍රවණ ඉන්ද්‍රිය පමණයි තිබුණේ.
මම ගතානුගතික ක්‍රම ඉගැන්වීමේදී භාවිත කරන්නේ නැහැ. පළමුව රාග නිර්මාණය වුණු ගීත වාදනය කර පෙන්වනවා. රාගය සහ ගීතය අතර සබඳතාව උගන්වනවා. රාගය පිළිබඳව ඇති ආශාව වර්ධනය කරවනවා. රාග ශාස්ත්‍රය නවීන ආකාරයට උගන්වන මාදිලි තිබෙනවා. සංගීතයේ රසය මනසට යැවිය යුතුයි. මා ඒවා භාවිත කරද්දී සමහර සාම්ප්‍රදායික සංගීත ගුරුවරුන් ඊට විරුද්ධයි. සංගීත සම්ප්‍රදායන් කඩනවා කියා චෝදනා කරනවා. අප සම්ප්‍රදායයට වහල් නොවිය යුතුයි යන මතයේ මා දැඩිව සිටිනවා.
ඔබ බදුල්ලේ පිංඅරාව ගමේ ඉපදිලා කයිලගොඩ ගමේදී සංගීතය ඉගෙන ගන්නවා. ක්ෂේත්‍රයට ප්‍රවිෂ්ට වීමේ පසුබිම කෙබඳුද?
පුංචිවියේ අපට රේඩියෝ තිබුණේ නැහැ. රෙඩිපියුෂන් සර්විස් කොළඹ නිවෙස්වල තිබුණා. ගුවන්විදුලි ප්‍රචාරණ අහන්න තිබුණේ කොළඹ විතරයි. 1949දී බෙහෙත් ගන්න කොළඹ එද්දී කොළඹ ඥාතීන්ගේ නිවෙස්වල රෙඩිපියුෂන් තිබුණා. ගෙයින් ගෙට සවිකරලා තිබුණු ඒවා වයර් මඟින් සම්බන්ධව තිබුණා. ඒවායින් සංගීතයට සවන්දුන්නා. තවත්, ඒ කාලෙදි මඟු‍ල් ගෙවල්වල හින්දි සින්දු ඇසුවා. ස්පීකර් ගස් බැඳලා ග්‍රැමෆෝන් තැටි ඒවායේ වාදනය කළා. මඟු‍ල් ගෙදරට පමණක් නොවෙයි වටේටම ඒ සින්දු ඇසෙනවා. ඒ කාලේ ගැයුණේ චිත්‍රපට ගීතයි. ආගමික ස්වරූපයක් තිබුණු ගීත බහුතරය වුණා. මා බැඳුණේ ගායක ගායිකාවන්ට නෙමෙයි. විශේෂයෙන්ම හින්දි ගීත සමඟ තදින් බැඳුණා. පනහ දශකයේ ගුවන්විදුලිය ඇති වීමත් සමඟ රේඩියෝ සෑමතැනකම පැතිරුණා. කයිලගොඩ ගමටත් රේඩියෝ කීපයක් ආවා. ඒ අය ගෙවල්වල රේඩියෝ දැම්මේ මහා හඬින්. අහල පහළ කවුරුත් ඒවා ඇසුවා. ඇත්තටම එදා රේඩියෝවක් කියන්නේ ඉතාම ලක්ෂරි දෙයක්.
මගේ සංගීත අධ්‍යාපනයේ අඩිතාලම දැමූවේ ජේ.එම්. අමරනාත් නම් ගුරුවරයායි. 1953දී ඔහු මට ජපන් මැන්ඩලිනය ඉගැන්වූවා. පසුව බටනලාව, තබ්ලාව, වයලීනය, ගිටාරය ඉගෙනගත්තා. උපතින්ම අන්ධ නොවුණත් වයස අවුරුදු හතේදී පමණ ඉන්ජෙක්ෂන් එකක් වැරදීමෙන් සම්පූර්ණ අන්ධභාවයට මා පත්වීම නිසා මගේ සංගීත ගුරුතුමා මට කටපාඩම් වන තුරු ඉගැන්වූවා. ඒ කටපාඩම් මතකය අදටත් මට තිබෙනවා. ඔහු රාගධාරී සංගීතය ඉතාමත් මැනවින් මට ඉගැන්වූවා සහ මා උනන්දුවෙන් පුහුණුවීම් කළා.
1959 වන විට මට රේඩියෝවක් ලැබුණා. ඉන් ශාස්ත්‍රීය සංගීතය සහ සරල ගීත ඇසුවා. බජව්, පැදුරු පාටි, මගුල් ගෙවල්, නාට්‍ය වගේ සෑම අවස්ථාවකටම මට ආරාධනා ලැබුණා. බදුල්ලේ මා නැතිවම බැරි කෙනෙක් වුණා. අපේ පළාතේ බොහෝ මුස්ලිම් ජාතිකයන් සිටියා. ඔවුන්ගේ ගෙවල්වල තිබෙන උත්සවවලට නිරන්තරව සහභාගි වුණා. ඔවුන්ගේ සුන්නත් මංගල්‍යයන්ට මා අසීමිතව හින්දි ගීත ගායනා කර තිබෙනවා.
ඔබ හින්දි ගීත ප්‍රියකරන, ගුවන්විදුලියේ සුපර් ග්‍රේඩ් බටනලා වාදකයෙක්. හින්දි ගීත තුළ ඔබ දකින අපූර්වත්වය කුමක්ද?
මම ඉගෙන ගත්තේ රාගධාරී සංගීතයයි. හින්දි චිත්‍රපට ගීතයන්හී රාග පසුබිම, මෙලඩි සුවිශේෂයි. මගේ දෑස් නොපෙනුණත් මගේ ගුරුවරයා ඒ කාලයේ හින්දි චිත්‍රපට බලන්න මා එක්කගෙන ගියා. ඒ චිත්‍රපට ගීතවල ඉතාමත් නිවැරදි ස්වර, ශ්‍රැති පිහිටුවා ඔවුන් ගයනවා. මා හින්දි ගීතවලට අතිශයින්ම ප්‍රියකරන්නේ ඒ නිසායි. අනෙක් ගීත නොසලකනවා නෙමෙයි. සිංහල සංගීතයේ විකාශනය බැලු‍වාම අද තත්ත්වයට ඇවිත් තිබෙන්නේ හින්දි සංගීතයේ පදනම මතයි. අද වුණත් සිංහල ගීතයක හින්දුස්ථාන සංගීතයේ ආකෘති තිබෙනවා. බටහිර ශිල්ප ක්‍රම භාවිත කළත් ඒවායේ හින්දුස්ථාන සංගීතයේ අංශු තිබෙනවා. සංගීතය කියන්නේ මනසෙන් උපදවාගත යුතු දෙයක්. හින්දුස්ථාන සංගීතයේ භාවමය රූපයන් තිබෙනවා. මා අතිශය ප්‍රියකරන්නේ ලතා මංගේෂ්කාර්වයි. ඇය මගේ ගුරුවරියක් විදියට මා සලකනවා. ඇයගේ ගායන ශෛලීන් අනුකරණය කිරීමෙන් නව වාදන ශෛලීන් මා දියුණු කරගත්තා.
සංගීත විෂයයේදී වයස්ගතවීම නිර්මාණකරණයේ යෙදීමට බාධාවක් වෙනවාද?
ශාරිරික වෙනස්කම් සමඟ ස්වරාලයේ වෙනස්කම් ඇතිවිය හැකියි. එය සොබාදහමද නැත්නම් පුහුණුවීම් ප්‍රමාණවත් නැතිනිසාද කියලා කියන්න අමාරුයි. මට තවමත් මනාව වාදනය කරන්න පුළුවන්. තවම ඉගැන්වීම් සහ පුහුණුවීම් සිදුකරනවා. අද අපට වාදනය කරන්න හෙවි දේවල් ලැබෙන්නේ නැහැ. අනෙක් පැත්තෙන් තාක්ෂණය සමඟ අලුත් නාද වර්ග උපදවාගෙන තිබෙනවා. නව තාක්ෂණයත් සමඟ නවීන උපකරණ අවුත් තිබෙනවා. ඒත් සංගීතයේදී තමා, තමා විය යුතුයි. මගේ භාවිතාව ශාස්ත්‍රීය සංගීතයයි. මා අදටත් එහි නිරත වනවා. ගුවන්විදුලියේ, රූපවාහිනියේ හෝ සමාජයේ අද ශාස්ත්‍රීය සංගීතය භාවිතයේ නැහැ. එවැනි තත්ත්වයක් තුළ දැන් මගේ ප්‍රේක්‍ෂාගාරය මගේ ගෙදරයි. හින්දුස්ථාන් රාගධාරී සංගීතය සංසාර විමුක්තිය කරා යන ගමනේ ලෞකික මාර්ගය විදියට මා දකිනවා.■
