ජාතික රූපවාහිනියේ විකාශනය වූ ‘මීමන්දාව’ වැඩසටහනේ සංක්ෂිප්ත සටහනකි. මීමන්දාව අතුල පීරිස්ගේ අධ්‍යක්ෂණයකි.
■ පවිත්‍රා රූපසිංහ
නිර්මාණ ඔස්සේ ජීවිතය ස්පර්ශ කරන්නට ආචාර්ය රත්න ශ්‍රී විජේසිංහ සමඟ මහාචාර්ය චන්ද්‍රසිරි පල්ලියගුරු එක්වෙමින්, මහින්ද ප්‍රසාද් මස්ඉඹුල මීමන්දාව අරඹන්නේ ‘තණ්හා ආශා ඔලොගු කරේලා’ ගීය ගැයෙද්දීයි. ලයනල් අල්ගමගේ සංගීතය, මඩවල එස්. රත්නායකගේ පදවලට විමලනාත් දිසානායකගේ ‘පටාචාරා’ චිත්‍රපටයට මේ ගීය ගැයුණා’යි රත්න ශ්‍රී කියයි. ‘පණ්ඩිත් අමරදේව ගැයූ මෙයින් කියවෙන්නේ, රූපාදි අරමුණු කෙරේ ලොල්වූත්, තෘෂ්ණා වේදනාවෙන් තෙත්වූ සිත් ඇති සත්ව තෙම ඒ සිත කය දෙකට සැප සොයා සසර සැරිසරත් යන්නයි.’
මහාචාර්ය පල්ලියගුරු ඊට එකතුවෙයි. ‘සනාතන දහම ගැන කියැවෙන මේ ගීය නිසඳැස් කවි ආරෙන් ආභාසය ලබා ගැයූ ගීතයක්. තේමාවට උචිත වන ආකාරයෙන් සාකල්‍යයෙන්ම ඊට ගැළපෙන විදියට ගීතයක් රචනා කිරීම සෑහෙන අසීරුයි. මඩවල මෙහිදී ඒ අභියෝගයට මුහුණදී තිබෙනවා. හාමුදුරුවරු බණ කියද්දී වගේ නෙමෙයි මෙතනදී කියන දේ. සෑම ආගමිකයකුටම මේ සනාතන දහම හොඳින් වැටහෙනවා.’
රත්න ශ්‍රී: ‘මඩවල සාහිත්‍ය ඇසුරු කළ කෙනෙක්. ඔහුගේ ‘බුදු හිනාව’ වගේ කෙටිකතා සංග්‍රහයකටත් එකතු කරගෙන තිබුණේ නිදහස් ආකෘතියට ලියපු කවියි. ඔහු ගීත රචකයෙක් විදියට ජන සාහිත්‍යයත් දාර්ශනික කල්පනාවනුත් එකට කැටිකරනවා. ‘රුබෙයියාත්’ පරිවර්තනය කර තිබෙන ඔහු එය කර ඇත්තේ සඳැස් ආකාරයෙන්.’
පල්ලියගුරු: ‘රුබෙයියාත් කියන එකේ ප්‍රශියානු තේරුම හතරපද කවි යන්නයි. ප්‍රශියානු පඬිවරු කියනවා මෙය ඉංග්‍රීසියට පරිවර්තනය වී තිබෙන්නේ වැරදියටයි කියලා. දෙවියන්වහන්සේ සහ පරමාත්මය පිළිබඳ මහා ගූඪ අදහස් රුබෙයියාත්වල තිබුණා. මඩවල එස්. රත්නායක පමණයි රුබෙයියාත් හතරපදවලින් පරිවර්තනය කළේ.’
රත්න ශ්‍රී යමක් සිහිකැඳවයි.: ‘එඩ්වින් ආරියදාස උත්සාහ කළා සිලෝ විරිතෙන් මේවා පරිවර්තනය කරන්න. පොතක් වශයෙන් පළ නොවුණත් කොටස් වශයෙන් පුවත්පත්වල පළවුණා මතකයි.’
සිංහල සිනමාවේ සාධනීය ලක්ෂණ ගැන කතාකරමින් පල්ලියගුරු කියන්නේ, චිත්‍රපට කියන්නේ නාට්‍යයේම දිගුවක් බවයි. ‘නාට්‍යයේ තිබුණා නැටුම් සහ ගීත. චිත්‍රපට ආවාට පසු අපේ බොහෝ අධ්‍යක්ෂවරු නාට්‍යයම තමයි චිත්‍රපටයට නැගුවේ. විමලවීර මාස්ටර් ‘අම්මා’ චිත්‍රපටය කරන්න ඉන්දියාවට ගිය අවස්ථාවේදී, නාට්‍යයේ සෙට්ස් අරගෙන ගිහින් තිබෙනවා. එවිට ඉන්දියාවේ පිරිස කිව්වලු, චිත්‍රපට කියන්නෙ ඕක නෙමෙයි කියලා. ඇත්තටම එදා නාට්‍ය ජනප්‍රිය වුණේ ගීත නිසායි. වෙනත් කිසිම කලා මාධ්‍යයකටත් වඩා සංගීතය ගැන අවධානය යොමු කළ කාණ්ඩයක් සිටියා. එදා නගරාශ්‍රිතව බිහිවූ සංගීත විද්‍යාලවලට, සාජ්ජ කාමර කියලා නම් කළා. ඒ ගීත අතර සම්භාව්‍ය ගීත මෙන්ම ජනප්‍රිය ගීතත් තිබුණා.
හැටේ දශකයේදී මෙහි වෙනසක් ඇතිවෙනවා. සේකර, මඩවල, මානවසිංහ යන අය චිත්‍රපටයේ තේමාවට අදාළවම ගීත රචනා කරන්න පටන්ගත්තා. චිත්‍රපටයක ප්‍රේම, විරහ, ශෝක, නැලවිලි සහ දේශාභිමානී ගීත තිබෙනවා.’
මස්ඉඹුල ඒ ගැන අදහස් දක්වන්නට රත්න ශ්‍රීට ඉඩහසර ලබාදෙයි. ‘දෛවයෝගය චිත්‍රපටයට මානවසිංහ රචනා කරනවා ‘දොයිය පුතා, ආදරේ රුචිරාණනියේ’ වගේ ගීත. සාහිත්‍යමය අගයක් ගීතයට ලබාදුන් පළමුවන රචකයා මානවසිංහයි. පස්සෙ මඩවල සහ සේකර අතින් මේ කාර්යය සිදුවනවා. හැටේ දශකයේ ‘සීතල වතුර’ චිත්‍රපටයට කේමදාස මාස්ටර්ගේ සංගීතය එකතු වෙනවා. චිත්‍රපට සංගීතය පසුකාලීනව දියුණුවන්නේ ඔහු අතින්. බ්‍රෙෂ්ට් ඔහුගේ නාට්‍යවල සංගීතය පාවිච්චි කරන්නේ ඌන පෞරුෂය වර්ධනය කරන්න. ඒ කාරණයම අපේ චිත්‍රපටයට කේමදාස මාස්ටර් කළා.’
එදා තිබුණු සාධනීය ලක්ෂණ අද වෙනස් වන්නේ කොතැනකින්ද? මස්ඉඹුල අසන්නේ පල්ලියගුරුගෙනි.
‘චිත්‍රපටය කලාත්මක මාධ්‍යයක් ලෙස භාවිත කිරීමට ආරම්භවීමත් සමඟ අධ්‍යක්ෂකවරු කලාත්මක මාධ්‍යයක් ලෙස චිත්‍රපට භාරගත් විට, ගීතයේ බරපතළ වෙනස්කමක් ඇතිවුණා. රත්න ශ්‍රී සඳහන් කළ ‘දෛවයෝගයේ’ එන නැලවිලි ගී, අපේ නැලවිලි ගී සාහිත්‍යයේ කඩඉම් ලකුණක් වුණා.’
ඉරා අඳුරුපට පෙරදිග අහසේ
පල්ලියගුරු ඒ ගැන කතා කරයි. ‘1968දී ධර්මසේන පතිරාජ කැලණිය විශ්වවිද්‍යාලයට සහකාර කථිකාචාර්යවරයකු විදියට එද්දී මාත් විශ්වවිද්‍යාලයේ සහකාර කථිකාචාර්යවරයෙක්. ඒ කාලේ පතී කළ ‘සතුරෝ’ කෙටි චිත්‍රපටයේ මා සහාය අධ්‍යක්ෂයි. ඒ කාලේදිම පතීට අදහසක් තිබුණා දිග පින්තූරයක් කරන්න. එදා ලංකාවෙ සිරිතක් තමයි චිත්‍රපටයට ගීත කලින් පටිගත කිරීම. ලෝකෙ වෙන කොහෙවත් එහෙම වෙන්නෑ. එයින් චිත්‍රපටයට ප්‍රසිද්ධිය ලැබුණා. එදා තරුණ අසහනයක් සමාජය තුළ තිබුණා. ඉතින් පතීටත් ඕනෑ වුණේ තරුණ අසහනය එනම් තරුණයන්ගේ හීන සහ ඒවා ඉටු නොවනවා යන කාරණය මෙහි අඩංගු විය යුතුයි යන්න. එහිදී මේ ගීතය ලියන්න මා උත්සාහයක් ගත්තා.
අහස් ගව්වේ තිරනාටකය තිබුණේ පතීගෙයි අපේයි ඔළුවල විතරයි. මේ ගීතයට කේමදාස මාස්ටර් තනුව හැදුවා. එය පසුබිමින් ඇසෙන ගීයක් පමණයි. මෙය රිද්ම දෙකකට වාදනය වෙනවා. එක් අවස්ථාවකදී මෙය උදාන ගීයක් ලෙසින් ගැයෙනවා, අනෙක් කොටස හිතවතා මියගියාට පසුව සොහොනේදී පසුබිමින් ගැයෙනවා.’
මේ ගීතය ඔබට දැනෙන්නේ කෙසේදැ’යි රත්න ශ්‍රීගෙන් මස්ඉඹුල අසයි. ‘1971 තරුණ කැරැල්ලට පසුව අරුණෝදයත් එක්ක පිනි දිලිසෙනවා. ඒ පිනි මත පය තබා ජීවිතාපේක්ෂා දිනාගැනීමට යන ගමනක් තමයි තරුණයන්ට තිබෙන්නේ. නමුත් ඒ අරමුණු සාක්ෂාත් වන්නේ නැහැ. මිතුරන් එකතු කරගෙන සාමූහිකව මුහුණදෙන්න ඔවුන් සවිඥානික වෙනවා. අහස් ගව්ව කතා කරන්නේ එයයි. ඛේදවාචකයකින් චිත්‍රපටය අවසන් වෙනවා. හැම තරුණ සටනක්ම අවසන් වුණෙත් එහෙම තමයි. පල්ලියගුරුටත් පතීටත් ඒ කාලෙ තරුණ හඬේ ප්‍රකාශකයා වීමට හැකි වුණා.’
පල්ලියගුරු කියන්නේ, ‘එක්තරා කාලයක මේ ගීතය විශ්වවිද්‍යාලවල සමුගැනීමේ ගීතය බවට පත්වී තිබුණ බව’යි. ‘කඳුළත් සුසුමත් හදින් ගලන තෙක් එකමුතු වී අපි ඉමු මිතුරෝ’.
නව කවීන් සමඟ සමීපව කටයුතු කරන ඔබ විශ්වවිද්‍යාලවල සිසුන්ගේ කවීත්වය දකින්නේ කෙසේදැයි මස්ඉඹුල අසන්නේ රත්න ශ්‍රීගෙනුයි.
‘සරසවියෙ ‘විදුලකර’හි කවි එදා පළවුණා. ජිනදාස කලන්සූරියගෙ, පල්ලියගුරුගෙ, ඉනාමලුවේ සුමංගල හාමුදුරුවන්ගෙ කවි එහි තිබුණා. ‘දොළොස් මහේ කවි’ කියලා කාව්‍ය සංග්‍රහය නිකුත් කරනවා ජයලත් මනෝරත්න, බුද්ධදාස ගලප්පත්ති සහ සුනිල් ආරියරත්න එකතු වෙලා. එවැනි සාමූහික උත්සාහයන් එදා තිබුණා. අදත් එහෙම නැත්තෙම නෑ. අපේ රටේ සිංහල උපාධියට මිසක් වෙනත් විෂයයන් තුළ භාෂාව සාහිත්‍යය මනින විදියක් නැහැ.’ පල්ලියගුරු ඊට එකතුවෙමින් කියන්නේ, ‘විශ්වවිද්‍යාලයේ සිංහල ඉගෙනගන්න අය හැරුණාම වෙන කිසිවෙක් සිංහල ඉගෙනගන්නෙ නෑ. ඔවුන්ට තිබෙන්නේ සාමාන්‍ය පෙළ විභාගය දක්වා ලැබුණු සිංහල දැනුම පමණයි. වෙන රටවල න්‍යෂ්ටික පරමාණු පිළිබඳ ඉගෙනගත්තත් සාහිත්‍ය සහ භාෂාව ඉගෙනගත යුතුව තිබෙනවා.’ යනුවෙනි.
සුදු නෙළුම කෝ සොරබොර වැවේ
ඒ ගීයේ අත්දැකීම ගීපද රචක රත්න ශ්‍රී මෙසේ කියයි. ‘ගුරුවරයකු වුණු මා මොනරාගල, ඔක්කම්පිටිය ජනපද විද්‍යාලයට මාරු කරනවා. එය අතිදුෂ්කර පාසලක්. එකම ශාලාවයි, ළමයින්ට වැසිකිළියක්වත් නෑ. අවාරෙට ඉස්කෝලෙ ආපු හතේ පන්තියේ දැරියක් හිටියා මට මතකයි. දවසක් උදේ පාන්දර පන්තියට ගියාම මේ දරුවා පේන්න හිටියේ නැහැ. මං හොයලා බලනවා ඇයි කියලා. දරුවා මියගියා කියන ඉතාම කනගාටුදායක ප්‍රවෘත්තියක් දැනගන්න ලැබෙනවා. අපි ගුරුවරු කීපදෙනෙක් දරුවාගෙ මළගෙදර හොයාගෙන යනවා. ඔක්කම්පිටියේ, පොඩි වැවක් අසළ තමයි මළගෙදර තිබුණේ. කටුමැටි ගහපු ගෙයි කොච්චර පොඩිද කියනවා නම් මිනිය තියන්න ඉඩකඩ තිබුණෙ නෑ. පෙට්ටිය හදලා දුන්නෙත් මඩුව හදලා දුන්නෙත් ගමේ අය සල්ලි එකතු කරලායි. දේහයට අන්දලා තිබුණෙ පාසල් අඳින සුදු ගවුමයි. එය අවපැහැ ගැන්විලා තිබුණා. තාත්තා මැදිවියේ කෙනෙක්. මං තාත්තාට කිට්ටුවෙලා ඇසුවා මොකද වුණේ කියලා. මහත්තයා මේ ළමයා ඉස්කෝලෙ ගිහින් ඇවිත් හවසට වැවට යනවා නෙළුම් මල් කඩන්න. දෙමටමල් විහාරයට එන බැතිමතුන්ට ඒ මල් විකුණනවා. දෙමටමල් විහාරය කියන්නෙ දුටුගැමුණු සද්ධාතිස්ස යුද්දෙ වෙලාවෙ සද්ධාතිස්ස පැරදිලා ගිහින් හැංගෙන විහාරෙ. දෙටුමල් කියන එක තමයි දෙමටමල් වෙන්නේ. ඒ ලැබෙන සල්ලිවලින් එයාට ඕන දේවල් ගන්නවා, ඉතුරු වුණොත් ගෙදරටත් දෙනවා කියලා තාත්තා කිව්වා. ඒ නොවැම්බර් මාසයේ එහාට වැව පිරෙන්න හොඳටම වහිනවා. එයා දන්නවා පෝයට වැඩියෙන් සෙනඟ එනවා කියලා පන්සලට. ඉතින් එදා පාසල් ගිහින් ආ ගමන් වැවට ගියා. ඒත් ආයෙ කවදාවත් ආපසු ආවෙ නෑ. පාන්දර ඇගේ මිනිය පාවෙලා වැව් ඉවුරට ඇවිත් තිබුණා. ඇගේ අතක නෙළුම් මල් දෙකක් රැඳිලා තිබුණාලු. මේ කතාව විශාල කම්පනයක් මා තුළ ඇති කළා.
1987දී ගුවන්විදුලියේ ‘මධුවන්ති’ වැඩසටහන පටන් ගනිමු කියලා අමරදේව යෝජනා කළා. මං කල්පනා කළා ඒ අත්දැකීම ලියන්න පුළුවන් නම් හොඳයි කියලා. ලියද්දී මං වෙනසක් කළා. දැරිය මල් නෙලූ වැවට නමකුත් තිබුණෙ නෑ. ඉතින් මං මහියංගණය සහ සොරබොර කියන ඒවා අලුතින් ඇතුළත් කළා. ඒත් මං කලාපයෙන් පිටතට ගෙනාවෙ නෑ. ආශාමාන් කියන අප්‍රකට ස්වර සංගතිය ඇතුළත් කරලා තමයි සංගීතය නිර්මාණය කළේ. 1994දී අමරදේවගේ 64 වන ජන්මදින උත්සවය තිබුණා කොළඹ ටවර් රඟහලේදී. එදා අමරදේව මේ සිද්ධිය විස්තර කරලා ගීතය ගායනා කළා. එදා එතැන හිටි බොහෝ අයගේ ඇස්වලට කඳුළු පිරුණා. නමුත් ඇගේ මළගෙදර අඬන්න කවුරුත් එදා සිටියේ නැහැ. මං හිතන්නෙ ඇගේ අවමංගල්‍ය උත්සවය තිබුණේ එදා ටවර් රඟහලේ කියලයි. කලා නිර්මාණවලට බොහෝ දේ කළ හැකියි කියලා මට එදා හිතුණා.’
පල්ලියගුරු: ‘කවියෙන් කියන්නෙ තමා ගැන, ගද්‍යයෙන් කියන්නෙ අනුන් ගැනයි. පද්‍යයෙන් තමයි අපේ අත්දැකීම් හැඟීම් නියමාකාරයෙන් ප්‍රකාශ කළ හැක්කේ. මෙතුමා ඒ ලැබූ අත්දැකීම ගද්‍යයෙන් කියන්න ගියා නම් මේ තරම් සංවේගයක් අප තුළ ඇතිවෙනවා කියල මට හිතෙන්නේ නෑ. ඒ අතින් මෙතුමා තමාගේ හිතේ ඇතිවුණු වේදනාව ප්‍රකාශ කරන්න අවශ්‍යම මාධ්‍ය තෝරාගෙන තිබෙනවා. රත්න ශ්‍රීගේ හද සසළ කළ ඒ අත්දැකීම අප තුළත් වේදනාවක් ඇතිකළා. එය මං හිතන්නෙ විශිෂ්ට නිර්මාණයක තිබිය යුතු ගුණයක්.’
‘මේ ගැන පසුකථනයක් තිබෙනවා මට කියන්න.’ රත්න ශ්‍රී කියයි. ‘2017දී වෙසක් දවස්වල මට හිතුණා ඒ පළාතට නැවත යන්න ඕනෑ කියලා. එදා තිබුණ තනි ගොඩනැගිල්ල ඉස්කෝලෙ ගොඩනැගිලි පිරුණු මහා විද්‍යාලයක් වෙලා. ඉස්කෝලෙ ඉස්සරහ වයසක කෙනෙක් මා දිහා ටිකක් බලා ඉඳලා ඇහුවා මේ මහත්තයා කාලෙකට කලින් මෙහේ රාජකාරි කළා නේද කියලා. අපි ඔහුගෙන් ඇසුවා මෙහෙ ළමයෙක් වැවේ ගිලිලා මැරුණා මතකද, අපි යමුද ඒ ගෙවල් පැත්තෙ කියලා. ඔහු කිව්වෙ දැන් ඒ ගෙවල්වල හිටි අයත් නෑ, වැවත් නෑ, වැව ගොඩකරලා තියෙන්නෙ කියලා. ඒ ගමට කියන්නෙත් දැන් වැව් කනත්ත කියලාලු. මං කල්පනා කළේ දැන් ඒ ළමයාත් නෑ, ළමයා ගිලුණු වැවත් නෑ, ගමත් නෑ, ගීතය ගැයූ අමරදේවත් නැහැ. ටික දවසකින් මාත් නැති වෙයි, ඒත් ඇත්තටම මේ ළමයා තාමත් ජීවත්වෙනවා නේද කියලා.’
සාහිත්‍ය පිළිබඳ රත්න ශ්‍රී විශේෂ සත්‍යයක් තමයි අපූරුවට ඒ පැහැදිලි කළේ කියමින් පල්ලියගුරු: ‘සාහිත්‍යකරුවන් සහ සාහිත්‍ය නිර්මාණ පහසුවෙන් මැරෙන්නෙ නැහැ. හොඳම නිදර්ශනය තමයි මහා කවි කාලිදාස ගුප්ත රජවරුන් කීදෙනෙක් යටතේ සේවය කළාද යන්න. රජවරුන් ගැන අපි කතා කරන්නේ නැහැ. අපි කතා කරන්නෙ කාලිදාසයන් ගැනයි.’■
