වර්තමානයේ ඒකාධිපතිත්වය, රජ කාලේ ඒකා-අධිපති ක්‍රමයට වෙනස් ය. රජු කුරිරු වූ විටෙක වූවත්, සමස්ත ජනතාව සහ රට කෙරෙහි එහි බලපෑම එදා අල්ප විය. හේතුව, එදා සමාජය ප්‍රාථමික සහ නොදියුණු සමාජයක් වීමයි. නොදියුණු යන්නෙන් මෙහිදී අදහස් කරන්නේ, රාජ්‍ය යන්ත්‍රය සමග සමාජයේ සහසම්බන්ධය සංකීර්ණ නොවුණු බවයි. උදාහරණයක් වශයෙන්, එදා ජනතාව අදහස් ප්‍රකාශ කිරීමේ අයිතියක් ඉල්ලා සිටියේ නැත. හේතුව, එවැනි නිදහසක් එදා පැවති ජීවන රටාවන් තුළ වැදගත් අංගයක් හෝ අයිතියක් නොවුණු බැවිනි.
එහෙත් අද ඒකාධිපතිත්වයක් යනු, සංකීරණ සමාජ සංස්ථාවක් තුළ, බරපතළ බලපෑම් ඇති කළ හැකි බල යාන්ත්‍රණයකි. අපට අද නිදහස අත්‍යවශ්‍යයි. අදහස් ප්‍රකාශ කිරීමේ අයිතිය අත්‍යවශ්‍යයි. මානව හිමිකම් අත්‍යවශ්‍යයි. ගිය සතියේ වෙබ් මාධ්‍යවේදියෙකු පැහැරගෙන ගොස් තාඩනපීඩනයට ලක්කිරීමේ සිද්ධිය බරපතළ අවදානමක් වන්නේ එබැවිනි. කොටින්ම, අධිකාරීවාදී හෝ ඒකාධිපති පාලන තන්ත්‍රයක් තුළින් සමාජයකට නූතනයේ මුදාහැරෙන බලහත්කාරය, බරපතළ ලෙසින් ප්‍රචණ්ඩකාරී වන්නේය. හිංසනික වන්නේය.
බුදුන් වහන්සේ රාජ්‍ය පාලනයට මැදිහත් නොවුණි. එහෙත් දසරාජ ධර්මයක් දේශනා කළෝය. ඉන් පළමුවැන්න වුණේ දානයයි. එහි අදහස අද අප දාන යන්නෙන් අදහස් කරන දෙය නොවේ. අද දාන යැයි කියූ පමණින් අපේ හිසට එන්නේ, සාංඝික දාන ගැනයි. එහෙත් සැබෑ දානය වන්නේ, අනුන්ට පිහිට වීම සඳහා තමන්ගෙන් කෙරෙන පරිත්‍යාගයන් ය. දෙවැන්න වුණේ, ශීලයයි. එයද, පොහොයට සිල් ගැනීම නොව, යහපත්ව විසීමෙන් අනුන්ට ආදර්ශයක් වීමයි. තෙවැන්න, පරාර්ථකාමීත්වයයි. සිව්වැන්න, අවංකභාවය සහ අන්‍යයන් කෙරෙහි සහෘද වීමයි. පස්වැන්න, උද්ධච්ච නොවීමයි. සයවැන්න, ස්වයං-පාලනයයි. සත්වැන්න, ද්වේෂයෙන් අත්මිදීමයි. අටවැන්න, අවිහිංසාවයි. නවවැන්න, ක්ෂාන්තිය හෙවත් ඉවසීමයි. දසවැන්න, අවිරෝධන හෙවත් අනෙක් අයගේ අදහස්වලට ගරු කිරීම, අගතියෙන් බැහැර වීම සහ මහජන සාමය ආරක්ෂා කිරීමයි. මේ සියල්ල, රාජ්‍ය පාලනය උදෙසා බුදුදහමේ පැනවෙන ශික්ෂාවන් ය.
නූතන ඒකාධිපතිත්වය මේ සියල්ල සමග ගැටෙයි. ඒ නිසා, බුද්ධාගම සහ ඒකාධිපතිත්වය අතර මොනම සහජීවනයක්වත් තිබීමට පුළුවන්කමක් නැත. ලෝකයේ සියලු ආගම් අතරින්, සෑම ආකාරයකම හිංසනය පිටුදකින ප්‍රධාන ආගම බුද්ධාගමයි. මනුෂ්‍යයන්ට පමණක් නොව, සතා සීපාවා සහ ගහකොළට පවා බුද්ධාගම සලකන්නේ, අවිහිංසාවාදී ප්‍රතිපත්තියක පිහිටා ය.
මීට වසර දෙකකට පමණ පෙර, අස්ගිරි පාර්ශ්වයේ අනුනායක හිමිනමක් ගෝඨාභය රාජපක්ෂගෙන් හිට්ලර් කෙනෙකු වන්නැයි ඉල්ලා සිටියහ. ඒ ප්‍රකාශය ගැන ගිහි සමාජයෙන් සෑහෙන විරෝධයක් පැනනැඟුණත්, සංඝ සමාජය කිසිවක් කීවේ නැත. හේතුව, ලංකාවේ බුද්ධාගම සහ සංඝ සාසනය මේ වන විට, පටු ජාතිකවාදී ස්ථානයකට පත්වී තිබීම නිසා විය හැකිය. එකී අබෞද්ධ ප්‍රකාශයට එරෙහිව සැබෑ බෞද්ධ පිළිවෙත දේශනා කළ යතිවරයන් දෙතුන් දෙනෙකු හැරුණු විට, සංඝ සමාජය පොදුවේ නිහඬ පිළිවෙතක් අනුගමනය කෙළේ, වර්තමාන සංඝ සමාජය සිංහල ජාතිය තමන්ගේ ‘සද්ධර්මය’ බවට පත්කරගෙන සිටින නිසා විය හැකිය.
බංග්ලාදේශය මුස්ලිම් රටකි. එහි වැසියන්ගෙන් සියයට 90 ක් මුස්ලිම් ය. බෞද්ධයෝ අති සුළුතරයක් එහි වෙසෙති. එම ප්‍රමාණය සියයට 0.6 කි. මේ බෞද්ධ ප්‍රජාවට එරට බහුතර මුස්ලිම් ජනතාව සහ පාලකයන් විවිධාකාරයෙන් වෙනස්කම් කරන බව විවිධ අවස්ථාවල වාර්තා වී ඇත. බුරුමය හෙවත් මියන්මාරය බෞද්ධ රටකි. එරටේ ජනගහනයෙන් සියයට 85 ක් අප වැනි ථෙරවාදී බෞද්ධයෝ ය. එම රටේ මුස්ලිම් ජනගහනය සියයට 4 කි. එම මුස්ලිම් සුළුතරයට එරෙහිව පසුගිය කාලයේ බෞද්ධයෝ ඉතා අමානුෂික අන්දමින් කටයුතු කළහ. 2017 දී, රෝහින්ග්‍යා නමින් හැඳින්වෙන එකී මුස්ලිම් ආගමිකයන් 700,000 (හත් ලක්ෂයක්) තමන්ගේ ජීවිත බේරාගත්තේ අසල්වැසි බංග්ලාදේශයට පලායාමෙනි.
ලෝකයේ ආගම් අතරින් වැඩිම කාලයක් වැඩිම හිංසනයක් ඉතිහාසය පුරා පාවිච්චියට ගෙන ඇති ආගම ක්‍රිස්තියානියයි. ඊළඟට එම තැන ගන්නා ආගම වන්නේ ඉස්ලාම් ආගමයි. මේ ආගම් දෙක තුළම, හිංසනය සහ ප්‍රචණ්ඩත්වය සඳහා වන ඉගැන්වීම් තිබේ. මේ අතර, හිංසනයත්, ප්‍රචණ්ඩත්වයත් මොන විදිහකින්වත්, මොන තත්වයක් යටතේවත්, අනුමත නොකරන ආගම් දෙකක් තිබේ. එකක්, ජෛන ආගමයි. අනෙක බුද්ධාගමයි.
ජෛන ආගම අදහන රටක් අද නැත. එහෙත් බුද්ධාගම අදහන බහුතරයක් වෙසෙන රටවල් පහක් තිබේ. ඒවා නම්, ලංකාව, මියන්මාරය (බුරුමය), කාම්බෝජය, ලාඕස් සහ තායිලන්තයයි. දැන්, හිංසනය සහ ප්‍රචණ්ඩත්වය සඳහා වන ඇතැම් ඉගැන්වීම් ඇති ක්‍රිස්තියානි ආගම හෝ ඉස්ලාම් ආගම අදහන බහුතරයක් වෙසෙන රටවල රාජ්‍ය මතවාදය සහ රාජ්‍ය පාලනය තුළ ඉතිහාසයේ යම් කාලයක් තිස්සේ පැවති හෝ තවමත් පවතින හිංසනයක් සහ ප්‍රචණ්ඩත්වයක්, බෞද්ධයන් බහුතරයක් වෙසෙන රටක රාජ්‍ය මතවාදය සහ රාජ්‍ය පාලනය තුළ තිබිය නොහැකි බව පැහැදිලි ය. එහෙත් යථාර්ථය ඊට වෙනස් ය. ඊට හොඳම උදාහරණය මියන්මාරයයි.
කිසි ලජ්ජාවකින් හෝ පැකිළීමකින් තොරව, රාජ්‍ය පාලනය සහ මතවාදය තුළ ආගමික හිංසනය සහ ප්‍රචණ්ඩත්වය තවමත් යොදාගන්නා එකම ථෙරවාදී බෞද්ධ රට වශයෙන් මියන්මාරය හඳුනාගත හැකිය. අස්ගිරියේ අනුනායක ස්වාමීන් වහන්සේට වඩා ගව් ගානක් එහාට ගොස් වැඩවසන භික්ෂූහු එරට වෙති. ඒ භික්ෂූන් අදහන්නේ, බුදුන් වහන්සේ වෙනුවට හමුදා පාලකයන්ව ය. ඒ හමුදාවේ නායකත්වයෙන් සහ අන්තවාදී භික්ෂූන්ගේ ආශීර්වාදයෙන් මීට කලකට පෙර මුස්ලිම් ගම් පිටින් විනාශ කෙරුණි. මුස්ලිම් ජනතාව ඝාතනය කෙරුණි. මුස්ලිම් කාන්තාවන් දූෂණය කෙරුණි. පසුගිය දීර්ඝ කාලයක් තිස්සේ එකී ජනඝාතක වැඩපිළිවෙළ පසුපසින් සිටින කුප්‍රකට භික්ෂුවක වන අෂීන් විරතු නමැත්තා, බුදුන් වහන්සේගේ අවිහිංසාවාදී දේශනා අදටත් ප්‍රසිද්ධියේ ප්‍රතික්ෂේප කරයි. ‘අපේ රටත්, බුද්ධාගමත් ආරක්ෂා කර දිය හැක්කේ හමුදාවට පමණක්’ බව ඒ භික්ෂුව බෞද්ධයන් අමතා දැනටත් කියා සිටී. ඔහු හැරුණුකොට එරටේ ඉහළින්ම පිළිගැනෙන, බෞද්ධයන්ගේ ගෞරවයට පාත්‍ර වන මහනායක භික්ෂුවක් වන සිතගු සයදෝව් හිමියන් වරක් මෙසේ කීය: “මියන්මාරයේ හාර ලක්ෂයකට වැඩිය භික්ෂූන් වහන්සේලා වැඩවාසය කරනවා. ඔබට අවශ්‍ය ඕනෑම වෙලාවක ඔවුන් ලවා වැඩ පටන්ගන්වන්ට මට පුළුවනි. ඒක හරි ලේසියි.” ඔහු ඒ උදව්ව කිරීමට ඉදිරිපත් වුණේ මියන්මාරයේ හමුදාවටයි.
1961 දී මියන්මාරයේ රාජ්‍ය ආගම බුද්ධාගම වශයෙන් ප්‍රකාශයට පත්විය. ලංකාව සේම 1948 දී බි්‍රතාන්‍යයන්ගෙන් ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී නිදහස ලබා ගත් මියන්මාරය, එවකට නැගෙනහිර ආසියානු කලාපයේ වඩාත් බලාපොරොත්තු තැබිය හැකි රට වශයෙන් සැලකුණි. එනම් අනිත් රටවලට කලින් සංවර්ධනය විය හැකි රටක් වශයෙනි. එදා (1950) කොරියාව, මැලේසියාව, හොංකොං සහ තායිලන්තයට වඩා ඉහළ ඒක පුද්ගල දළ ජාතික ආදායමක් මියන්මාරයට තිබුණි. ළඟදීම සෑම පවුලකටම ගෙයක් සහ වාහනයක් හිමි වනු ඇතැයි එරට පාලකයෝ එදා කීහ.
එහෙත්, 1962 පටන් එරටේ හමුදාව සෘජුව රාජ්‍ය පාලනය අතට ගත්තේය. අනතුරුව 2011 දක්වා, එනම් සියවස් බාගයක කාලයක් එරට පාලනය කෙළේ හමුදා බලධාරීන් විසිනි. අස්ගිරියේ අනුනායක හිමියන් ගෝඨාභයට හිට්ලර් කෙනෙකු වන්නැයි ඉල්ලා සිටියේ, රටේ සංවර්ධනය සඳහා ශක්තිමත් තනි නායකත්වයක් අවශ්‍ය නිසා යැයි පසුව පැහැදිලි කොට තිබුණි. මියන්මාරයේ හමුදා පාලකයන් 1962 පටන් එක දිගටම තමන්ගේ බලය පවත්වා ගත්තේ හරියටම මේ කියන ‘අස්ගිරි උදාන වාක්‍යයම’ කියමිනි.
එහෙත් ඔවුන්ගේ පාලනය යටතේ මියන්මාරය දියුණු කොට සංවර්ධනය කෙළේද? අදටත් මියන්මාරය යනු ලෝකයේ අඩුවෙන්ම සංවර්ධිත සීමිත රටවල් අතලොස්සෙන් එකකි. අවුරුදු පනහක ඊනියා හමුදා කාර්යක්ෂමතාව සහ දක්ෂතාව යටතේ උපයාගෙන ඇති මියන්මාරයේ (2018) ඒක පුද්ගල දළ ජාතික ආදායම කීයද? ඩොලර් 1255 කි. මියන්මාරය සේම 1948 දී නිදහස ලබා, සියලු සීමාකම් සහිතව, ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී පාලනයක් යටතේ පැවති ශ්‍රී ලංකාවේ 2018 ඒක පුද්ගල දළ ජාතික ආදායම ඩොලර් 4102 කි.
නිදහස ලැබීමෙන් පසු ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය යටතේ වෙසෙන්නට මියන්මාර ජනතාවට ලැබුණේ, ගත වූ අවුරුදු දහයකටත් අඩු කාලයක් පමණි. එය පවා, සිවිල් සහ හමුදා යන සුසංයෝගයක් යටතේ ය. ඒ අනුව, ගිය නොවැම්බරයේ පැවති මැතිවරණයෙන්, හමුදා පෙරමුණ පරාජය කොට ‘ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය සඳහා වන ජාතික ලීගය’ බලයට පත්විය. එහි නායකත්වයේ සිටියේ, දීර්ඝ කාලයක් තිස්සේ හමුදා පාලන තන්ත්‍රයන්ට විරෝධය පාමින් ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී අරගලයට නායකත්වය දුන්, දීර්ඝ කාලයක් සිරඅඩස්සියේ සිටි, සාමය පිළිබඳ නොබෙල් ත්‍යාගලාභී අවුන් සාන් සූ කී ය. එම ව්‍යාපාරය සියයට 80 ක ජයග්‍රහණයක් ලබා ගත්තේය. අලුත් පාර්ලිමේන්තුව රැස්වීමට තිබුණේ පෙබරවාරි 2 වැනි දා ය.
එහෙත් නොවැම්බරයේ ඡන්ද ප්‍රතිඵලය අවලංගු කොට, පසුගිය පෙබරවාරි 1 වැනි දා හමුදාව යළි රටේ සෘජු පාලනය තමන්ගේ අතට ගත්තේය. අවුන් සාන් සූ කී ඇතුළු සිවිල් නායකයන් හිරභාරයට ගැනුණි. මාර්තු 16 වන විට විරෝධතා දැක්වූ සිවිල් වැසියන් 184 දෙනෙකු හමුදාව විසින් ඝාතනය කොට ඇති අතර, 1700 ක් හිරබාරයට ගෙන ඇත. එක්සත් ජාතීන්ගේ විශේෂ නියෝජිතයා පසුගිය සතියේ වාර්තා කළ පරිදි, මියන්මාරයේ හමුදා ජුන්ටාව මේ වන විට ‘මනුෂ්‍යත්වයට එරෙහි අපරාධ’ සම්බන්ධයෙන්ද වගඋත්තරකරුවන් වීමට ඉඩ තිබේ. එසේ තිබියදී, ලංකාවේ රාජපක්ෂ ආණ්ඩුව, ඉදිරියේදී ලංකාවේ පැවැත්වීමට නියමිත ජාත්‍යන්තර සමුළුවකට එකී මියන්මාර හමුදා ජුන්ටාවට නිල වශයෙන් ආරාධනා කොට ඇත. එය, එරටේ ජනතාවගේ ප්‍රජාතන්ත්‍රීය අයිතීන්ට අපහාස කරන, හමුදා ජුන්ටාවට සුජාතභාවය ප්‍රදානය කරන ක්‍රියාවක් බව අමුතුවෙන් කිව යුතු නැත.
මියන්මාරයේ වර්තමාන ව්‍යවස්ථාව, හමුදා පාලකයන් විසින්ම ඔවුන් බලයේ සිටි කාලයේ (2008) ඇති කරගත් ව්‍යවස්ථාවකි. ඊට අනුව, පාර්ලිමේන්තුවේ ආසන සංඛ්‍යාවෙන් සියයට 25 ක් අනිවාර්යයෙන් හමුදාවට අයත් වන්නේය. එපමණක් නොව, ස්වදේශීය අමාත්‍යාංශය (පොලීසිය), රාජ්‍ය ආරක්ෂාව සහ දේශසීමා කටයුතු යන වැදගත් අමාත්‍යාංශ තුනත් අනිවාර්යයෙන් හමුදාවට අයත් වන්නේය. මේ වනාහී, පාර්ලිමේන්තු ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී ක්‍රමයක් ඇතුළේ පවා හමුදා බලය පවත්වා ගැනීමේ අපූරු ආණ්ඩු මාදිලියකි. (ගෝඨාභය රාජපක්ෂ බලයට පත්වීමේ සිට මීට සමාන තත්වයක් ලංකාවේත් දක්නට ලැබේ). එහෙත් පසුගිය පෙබරවාරි 1 වැනි දා මියන්මාරයේ හමුදාව තමන්ගේ අතට සම්පූර්ණ බලය පැහැරගැනීමෙන් පෙන්නුම් කෙළේ, සිවිල් පාලනයක් හෝ ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදයක් වෙනුවෙන් තිබෙන කිසි අවසරයක් තමන් නොඉවසන බවයි.
කෙසේ වෙතත්, ලංකාවේ අස්ගිරි අනුනායක හිමියන්ට සහ මියන්මාරයේ කුප්‍රකට අෂීන් විරතු භික්ෂුවට වෙනස්ව, මෙවර බොහෝ බෞද්ධ භික්ෂූන් වහන්සේලා එරටේ හමුදා පාලනයට එරෙහිව නැඟී සිටිනු දක්නට ලැබේ. ඒ අතරේ, ඉහතින් කී, සිතගු සයදෝව් හිමියන්ගේ නිකායද වෙයි. එපමණක් නොව, කතෝලික පල්ලියත් සිය විරෝධය පල කරමින් සිටී. එය යහපත් ලක්ෂණයකි. අතීතයේ මොන තරම් හිංසනයට දායක වී තිබුණත්, නූතන ලෝකය තුළ හිංසනය අනුමත කිරීමට කිසිම ආගමකට පුළුවන්කමක් නැත. මීට දෙවසරකට කලින්, පාප් වහන්සේ දකුණු සුඩානයේ සාමය ආරක්ෂා කරගන්නා ලෙස බැගෑපත් වෙමින්, එරටේ පසමිතුරු දේශපාලනික නායකයන් තුන් දෙනෙකු ඉදිරියේ බිම වැටී ඔවුන්ට දණගසා වැන්දෝය. එය ඉතාමත් සංවේදී අවස්ථාවක් විය.
රාජ්‍ය පාලනයෙන් ආගම හැකිතාක් ඈත්ව තිබෙන තරමට ආගමත්, රාජ්‍යයත් දෙකම ආරක්ෂා වන බව ඉතිහාසය පුරා දකින්ට තිබෙන පාඩමයි. ආගම ඈඳෙන්නේ හමුදා ඒකාධිපතිත්වයක් සහිත රාජ්‍ය තන්ත්‍රයක් සමග නම් තත්වය තවත් බරපතල වන්නේය. ආගම සහ රාජ්‍යය එකට ඈඳී ඇති ඕනෑම රටක් අරගෙන බලන්න. ඒ කිසි තැනක ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය නැත. ඇත්තේ, මූලධර්මවාදය සහ අධිකාරීවාදයයි. ආගමට නිශ්චිත ‘භූමියක්’ තිබේ. ඒ භූමිය වන්නේ පුද්ගල පරිශ්‍රයයි. ඇත්ත වශයෙන්ම, සෑම ආගමකින්ම ඉගැන්විය යුත්තේද, පුද්ගල විමුක්තිය මිස රටක හෝ ජාතියක විමුක්තිය නොවේ. රට හෝ ජාතිය යනු රාජ්‍යයේ ලෞකික පරිශ්‍රයට අයත් විෂය පථයකි. ලංකාවේ සෑම පුරවැසියෙකුම මාසයකට දවසක් පන්සල් යාම අනිවාර්ය කෙරෙන යෝජනාවක් මහින්ද රාජපක්ෂ අගමැතිවරයාගෙන් ඉදිරිපත් වූ බව පසුගිය දා වාර්තා විය. ඇත්ත වශයෙන්ම අවශ්‍ය කරන්නේ, වෙසක් සහ පොසොන් වැනි දවසක හැර වෙන කිසි දවසක පන්සල් යාම රටේ පාලකයන්ට තහනම් කෙරෙන නීතියක් ගෙන ඒමයි. අද අප මේ පඹගාලේ පැටලී සිටින්නේ, 1956 පටන් සැදැහැවතුන්ට වඩා මෙරටේ දේශපාලනඥයන් පන්සල් ගිය නිසා ය.
1962 පටන් මියන්මාරයේ හමුදා පාලකයන් තමන්ගේ සභ්‍යත්ව-විරෝධී පාලනය සුජාත කරගත්තේ එරටේ භික්ෂූන් වහන්සේලාගේ සහායෙන් සහ බුද්ධාගමේ නාමයෙන් ය. හමුදා පාලකයන් තමන්ගේ බෞද්ධකම හැම අවස්ථාවකම උඩ දැමූ අතර, භික්ෂූන් වහන්සේලා හමුදා වීරත්වය උඩ දැම්මෝය. වෙනත් ආගමක් සමග එවැනි සුසංයෝගයක් ඇති විය හැකි මුත්, අප දන්නා බුදුන්ගේ දහම තුළ එවැනි සුසංයෝගයකට කිසි ඉඩක් නැති බව බෞද්ධයෝ දත යුත්තාහ. ■
