එක්මෝ නම් යන්ත්‍රය කොවිඩ්-19 රෝගය දුස්සාධ්‍ය තත්වයට පත් වූ පසු රෝගීන්ට අවශ්‍ය විය හැකි යන්ත්‍රයකි. වසංගතය පැමිණ අවුරුද්දකටත් පසු ලංකාවට එම යන්ත්‍ර ඇත්තේ එකක් පමණි.
ශ්‍රී ලංකාව කොවිඩ්-19 වසංගතය පාලනය අතින් ලෝකෙන්ම දෙවැනි තැනට පත් වූ බව කියමින් ඇතැම් අය උදම් අනන අතරතුර කොවිඩ්-19 වසංගතයේ තවත් ඛේදවාචක දෙකක් පසුගිය සතියේ සිදු විය.
ඉන් එකක් වන්නේ කොවිඩ්-19 ආසාදය වූ රාගම ශික්ෂණ රෝහලේ වෛද්‍ය ගයාන් දන්තනාරායන කරාපිටිය ශික්ෂණ රෝහලේ දැඩි සත්කාර ඒකකයේ ප්‍රතිකාර ලබමින් සිටියදී පෙබරවාරි 02 වැනිදා මරණයට පත් වීමය.
අනෙක් සිදුවීම රිජ්වේ ආර්යා ළමා රෝහලේ ප්‍රතිකාර ලබමින් සිටි අවුරුද්දක් සහ මාස හතරක් වූ දරුවෙකු මිය යෑමය. දින 11ක් තිස්සේ එම දරුවා රෝහලේ දැඩි සත්කාර ඒකකයේ ප්‍රතිකාර ලබා ඇත.
මෙවැනි දුක්බර මරණ පිළිබඳ ශෝකී ලිපිවලින්, වීඩියෝවලින් මාධ්‍ය අවකාශය පිරෙන අයුරු අපට පෙනේ. එහෙත්, මෙය හුදු ශෝකී වාර්තාකරණයකට කාලය නොවේ. අපේ කරුමය හෝ වළක්වන්නට නොහැකි තත්වයක් කියා මේවා ගැන ඔහේ දුක් වී පලක් නැත. මෙය සිදු වූ දේවල් එසේ සිදු වුණේ ඇයිදැයි විමසිය යුතු කාලයකි. මේවා වළක්වාගන්නට තිබුණාදැයි විමසිය යුතු කාලයකි.
අපගේ මේ සටහනට පාදක වන්නේ වෛද්‍ය ගයාන්ගේ මරණයය. ඒ මරණය නිව්මෝනියා තත්වය වර්ධනය වීම හේතුවෙනි. 31 හැවිරිදි මෙම වෛද්‍යවරයාට දියවැඩියා තත්වයක්ද තිබුණු බව මාධ්‍ය වාර්තා කර තිබේ. එහෙත් පවුලේ සාමාජිකයන් කියන්නේ ඔහුගේ ජීවිතයට තර්ජනයක් වන තරම් දියවැඩියා තත්වය වර්ධනය වී නොතිබුණ බවය. ඒ නිසා ඔහුගේ මරණය කොවිඩ් ආසාදන හේතු කොටගෙන, නිව්මෝනියා තත්වයෙන් සිදු වූ මරණයකි. කොවිඩ්-19 රෝගයෙන් මියගිය පළමු වෛද්‍යවරයා ඔහුය.
ඔහු පසුගිය සතියේ මුල්ලේරියාව රෝහලට ඇතුළු කිරීමෙන් පසු, කරාපිටිය ශික්ෂණ රෝහලට යවා තිබුණි. ඒ නිව්මෝනියා තත්වය වර්ධනය වූ පසු පෙණහලුවලට ඔක්සිජන් සැපයීමට අවශ්‍ය එක්මෝ නම් යන්ත්‍රයේ ප්‍රතිකාර ලබාදීම වෙනුවෙනි. අනිද්දා සමඟ අදහස් දැක් වූ අයිඩීඑච් රෝහලේ වෛද්‍යවරයෙකු ප්‍රකාශ කළේ කොවිඩ්-19 ප්‍රතිකාර සඳහා එක්මෝ යන්ත්‍රයක් වෙන් කර තිබෙන්නේ කරාපිටියේ පමණක් බවය. ඒ අනුව වෛද්‍ය ගයාන් කරාපිටියේ යවන්නට හේතු වී තිබුණේ එම යන්ත්‍රයේ ප්‍රතිකාර අවැසි නිසාය.
එක්මෝ හෙවත් එක්ස්ට්‍රාකෝපරියල් මෙම්බ්‍රේන් ඔක්සිජනේෂන් නම් මෙම යන්ත්‍රය ඇකියුට් රෙස්පිටරි ඩිස්ටේ‍රස් සින්ඩ්‍රෝම් හෙවත් ඒආර්ඩීඑස් නම් තත්වයට රෝගියෙකු පත් වූ පසුව අවශ්‍ය විය හැක. මෙය කොවිඩ්-19 දුස්සාධ්‍ය තත්වයට පත් වූ රෝගීන් මුහුණදෙන තත්වයක් බව යන්ත්‍රය ගැන ලෝක සෞඛ්‍ය සංවිධානයේ වාර්තා පිරික්සද්දී වැටහේ. ලෝක සෞඛ්‍ය සංවිධානය 2020 මැයි 27 නිකුත් කළ සායනික ප්‍රතිකාරවලට අදාළ මාර්ගෝපදේශවල මෙම තත්වය පිළිබඳ විස්තර කර තිබේ. ඒ විස්තර කර තිබුණේ මීට මාස දහයකට පමණ පෙරය.
වෛද්‍ය ගයාන් දන්තනාරායනගේ මරණය නිසා, එක්මෝ යන්ත්‍ර එකක් පමණක් තිබෙන බව කතාබහට මුල් විය. ඔහුට එක්මෝ යන්ත්‍රයේ ප්‍රතිකාර අවැසි වූ සැණින් ප්‍රමුඛතාව ලැබෙන්නත් ඇත. එහෙත්, සාමාන්‍ය රෝගීන් කී දෙනෙකුට මෙම යන්ත්‍රය අවැසි වෙන්නට ඇතිද?
පෙබරවාරි 01 හා 02 දිනවල දවසට මරණ 7 බැගින් සිදුවිය. ජනවාරි මාසයේ අග දිනකට මරණ 7ක් හෝ 8ක් සිදු වූ දින තිබේ. දැනට 300කට වඩා මරණ සිදු වී හමාරය. දැන් මරණ සිදුවීම සාමාන්‍ය දෙයක් වී හමාරය. මීතොටමුල්ල කුණු කන්ද කඩාවැටුණු මොහොතේ, පාස්කු ඉරිදා ත්‍රස්ත ප්‍රහාරය මොහොතේ මරණවලට වගකිවයුත්තේ කාගේ අකාර්යක්ෂමතාවදැයි අපි ප්‍රශ්න කළෙමු. කොවිඩ්-19 වසංගතය මොහොතේත් එය ප්‍රශ්න කළ යුතු නොවේද? මේ මරණ වළක්වාගැනීමේ හැකියාවක් තිබුණේම නැතිද? ඉදිරියේදී වසංගත තත්වය වර්ධනය වුණොත් කී දෙනෙකුට එම යන්ත්‍රය අවැසි වීමේ ඉඩක් තිබේද? විශේෂයෙන් මීට අවුරුද්දකට පෙර වසංගතය මුලින් පැමිණි මොහොතේ රෝගය වර්ධනය වීමේ අවදානම ගැන සිතා එම යන්ත්‍ර මිලදී නොගත්තේ ඇයි?
කොවිඩ්-19 වසංගතය පැමිණ අවුරුද්දකටත් වැඩිය. කොවිඩ්-19 වසංගතයේදී ලෝක සෞඛ්‍ය සංවිධානය සෑමට රටකටම උපදෙස් දුන්නේ අවදානම් තත්වයන්ට මුහුණදෙන ලෙසය. ඒ සඳහා මාර්ගෝපදේශ ගණනාවක් නිකුත් කර තිබුණි. මෙම වෛරසය පැතිරෙන ස්වභාවය නිසාම, අප නරකම තත්වයට සූදානම් විය යුතුව තිබුණි. වෙනත් වියදම් නතර කර හෝ, ජීවිත රැකගැනීමට අවශ්‍ය මෙවැනි යන්ත්‍ර මිලදී ගත යුතු විය.
අප පෙර කී ලෝක සෞඛ්‍ය සංවිධානයේ සායනික උපදෙස්වල එම යන්ත්‍රය ගැන තිබුණත් නැතත් අපේ වෛද්‍ය විශේෂඥයන් මෙවැනි යන්ත්‍රවල අවශ්‍යතාව හොඳින් දැනසිටින බවට සැකයක් නැත. ප්‍රශ්නය වන්නේ අපේ රටේ කොවිඩ්-19 පාලනයට සිටින කාර්යසාධක බලකායේ ප්‍රධානියා හමුදාපතිවරයා වීමය. ඔහු ඔය සායනික උපදෙස් ඇතුළත් වාර්තා කියවීමත්, විශේෂඥයන්ගෙන් උපදෙස් ගෙන අවශ්‍ය යන්ත්‍ර සපයාගැනීමත් ගැන උනන්දු වුණාදැයි අපට නම් ඇත්තේ සැකයකි. ඒ වෙනුවට හොරු අල්ලන්නා වාගේ කොවිඩ්-19 රෝගීන් සොයා, නිරෝධායන කඳවුරුවලට දැමීමත්, රූපවාහිනියේ පෙනී සිටිමින් මහජනතාවට උපදෙස් දීමත් වසංගත මර්දනයේ හපන්කම කියා ඔහු සිතූ බව අපට නම් හැඟේ. වෛරස විශේෂඥයෙක්, ශ්වසන රෝග පිළිබඳ විශේෂඥයෙක්, ප්‍රජා සෞඛ්‍ය විශේෂඥයෙක් ඔය කාර්යසාධක බලකායක සිටියේ නම්, අඩු තරමේ යන්ත්‍රවල අවශ්‍යතාව ගැන සඳහනක්වත් කෙරෙන්නට තිබුණි. වසංගතය ඇවිත් අවුරුද්දකට පසු මෙවැනි යන්ත්‍ර එකක් පමණක් තිබීම ගැන දැන් අප පුදුම නොවිය යුතුය. වරද තිබුණේ පරිපාලනයේය.
රජයේ වෛද්‍ය නිලධාරීන්ගේ සංසදයේ සභාපති වෛද්‍ය රුක්ෂාන් බෙල්ලන මෙම මරණය ගැන සිය අදහස කීවේ මෙසේය. ‘රෝගය අවුරුද්දක් පුරාවට පැතිරෙද්දී, අවුරුද්දකට ගිය පසුත් වෛද්‍යවරයෙක් මැරෙන තත්වයට පත්වීම පරිපාලනයේ අඩුව තහවුරු වීමක්. අවුරුදු 31ක වෛද්‍යවරයෙක්ට අත්වෙන තත්වය මේක නම් සෙසු අය ගැන කුමන කතාද? මේක සෞඛ්‍ය ක්ෂේත්‍රයම කනගාටු විය යුතු මොහොතක්. අපේ පරාජයක්. සෞඛ්‍ය පරිපාලකයන්ගේ අසමත්කම පෙන්වන අවස්ථාවක්. සෞඛ්‍ය ක්ෂේත්‍රයේ පරිපාලනය, විනය බිඳවැටීමක් තියෙනවා. සෞඛ්‍ය අමාත්‍යාංශ ලේකම්වරයාත් මේ වසංගත තත්වය පාලනයට දුර්වල බව අප මීට පෙර සිටම කීවා. අපි කිව්වේ අපේ උපදෙස් අනුව වසංගතය කළමනාකරණය කරන්න නෙවෙයි. සුදුසු විද්වත් ආයතන, වෛද්‍යවරුන්ගේ විද්වත් සංවිධාන ආදිය තිබුණා. වෛරසවේදීන්, ප්‍රජා සෞඛ්‍ය විශේෂඥයන් හිටියා. ඔවුන්ගේ උපදෙස් ගන්න කියලා ඉල්ලුවා. අපට වසංගතය මේ තත්වයට පත්වෙන්න නොදී වළක්වා ගැනීමේ හැකියාව හොඳින්ම තිබුණු නිසායි මේ මරණය ගැන අපි කම්පනයට පත්වෙන්නේ. වෛද්‍යවරුන්ට එන්95 මුහුණු ආවරණ ලැබෙන්නේ නැති බව අපි මීට කලින් කීවා. ඒ මට්ටමේ මුහුණු ආවරණයක්වත් නොලැබෙන තැන, කොවිඩ්-19 ප්‍රතිකාරවලට අවශ්‍ය යන්ත්‍ර අවශ්‍ය තරමට මිලදී ගනීවි කියා හිතන්නත් පුළුවන්ද.?’
සැබවින්ම එක්මෝ යන්ත්‍රයේ කතාවට අමතරව අප විමසිය යුත්තේ වසංගතය මේ තත්වයට වර්ධනය වීමට වගකිවයුතු කිසිවෙක් නැතිද කියාය. වෛද්‍ය ගයාන්ගේ අවසන් කටයුතු ගාල්ලේදී කර තිබුණි. ඒ මරණය පිළිබඳ බොහෝ අය ශෝක වී තිබුණි. එහෙත්, අපට නම් මේ මරණය ගැන දැනෙන්නේ හුදු ශෝකයක්, අසරණකමක් පමණක් නොවේ. මින් ඉදිරියටවත් හමුදා නිලධාරීන් යොදවා සංදර්ශන පැවැත්වීම වෙනුවට ප්‍රශ්න විසඳීම සඳහා සුදුස්සන් පත් කළ යුතුය යන්නය.■
