රාජ්‍යය හා ආණ්ඩුව අතර සම්බන්ධයක්ද වෙනසක් ද තිබේ. රාජ්‍යය, අඛණ්ඩව පවතින අතර, රාජ්‍යය අවුරුදු කිහිපයකට සැරයක් වෙනස් වන්නේය. එහෙත්, රාජ්‍යය යන්න භෞතික වශයෙන් ක්‍රියාවේ යොදවනු ලබන්නේ ආණ්ඩුව විසිනි. යම් මොහොතක ආණ්ඩුවේ නායකයා, රාජ්‍යයේද නායකයා වන්නේය. සරලව කිවහොත්, රාජ්‍යය අතට අහුවන දෙයක් නොවේ. රාජයය අල්ලන්නට ගියහොත් අහුවන්නේ ආණ්ඩුවයි.
රටේ පුරවැසියන් ආරක්‍ෂා කර ගැනීම රාජ්‍යයේ වගකීමයි. රජ කෙනකු සිටියද, මිලිටරි ජුන්ටාවක් බලයේ සිටියද, ජනාධිපති හෝ අගමැති කෙනකු බලයේ සිටියද, ඔවුන් පොරොන්දු වන්නේ තමන්ගේ රාජ්‍යයේ පුරවැසියන් ආරක්‍ෂා කර ගැනීම තමන්ගේ පළමු වගකීම වන බවටයි. වෙනත් විදියකින් කිවහොත්, තමන්ගේ පුරවැසියන්ට ආරක්‍ෂාව සලසන්නට බැරි රජයක්, රජයක් වන්නේ නැත. යම් මොහොතක, පුරවැසියන්ගේ ආරක්‍ෂාව සැලසීමට නොහැකි වන්නේද ඒ මොහොතේ රාජ්‍යය සලකන්නට සිදුවන්නේ අසමත් රාජ්‍යයක් හැටියටය.
2018 අප්‍රේල් 21 වැනිදා, පාස්කු බෝම්බ ප්‍රහාරය එල්ල වුණු විට, එය වළක්වා නොගැනීමේ හෙවත් පුරවැසියන්ට ආරක්‍ෂාව දීමට නොහැකිවීමේ වගකීම බාරගත යුත්තේ එවකට පැවැති මෛත්‍රීපාල සිරිසේන-රනිල් වික්‍රමසිංහ ආණ්ඩුව බව එවකට විපක්‍ෂයේ සිටි පොහොට්ටුවේ අය කීවෝය. එය ඇත්තකි. ඒ නිසාම, 2019දී හා 20දී සිය තනතුරු අතහැර ගෙදර යන්නට ඒ ආණ්ඩුවට සිදුවිය.
2019, 2020 වසරවල මැතිවරණවලදී බලය ලබාගත් පොහොට්ටුව, ජනතාවට පොරොන්දු වුණේ තමන් මහජනතාවගේ ආරක්‍ෂාව පිළිබඳ වගකීම බාරගන්නා බවය. එය සැලසිය හැක්කේද තමන්ට පමණක් බවය.
ජාත්‍යන්තර සමාජයේදීද රජයක් සහතික වන්නේ හා බැඳී සිටින්නේ, තමන්ගේ රටේ පුරවැසියන්ගේ ආරක්‍ෂාව සැලසීමටය. දීර්ඝ කාලයකට පෙර ඒ ආරක්‍ෂාවට, මානව හිමිකම් ආරක්‍ෂා කිරීම යන්නද එකතු විය. ඒ අනුව, එක්සත් ජාතීන්ගේ සංවිධානය තුළදී, එහි සාමාජිකයකු වශයෙන් යම් රටක්, තම රටේ පුරවැසියන්ගේ මානව අයිතිවාසිකම් ආරක්‍ෂා කිරීමට වගකිවයුතු වන්නේය. මහා මණ්ඩලය තුළදී, මානව හිමිකම් කවුන්සිලය තුළදී සාමාජික රටක, මානව හිමිකම් තත්වය පරීක්‍ෂාවට ලක්වන්නේ එහෙයිනි. ඒ වගකීමෙන් බැහැර වීමට කිසිම රටකට නොහැකිය. රටක ස්වෛරීත්වයද, ඒ අනුව (වෙනත් ක්‍ෂෙත්‍රවලදී මෙන්ම) මානව හිමිකම් විෂයෙහිලා ද සීමාවන්ගෙන් යුක්ත වෙයි. තමන්ගේ රටේ පුරවැසියන්ගේ මානව හිමිකම් රැකීමට අසමත් වන රාජ්‍යයකට, සාධාරණ බලපෑම් කිරීමට එක්සත් ජාතීන්ගේ අනෙක් සාමාජික රටවලට හැකියාව තිබේ. එය ලෝකය ශිෂ්ට වීමේ සංකේතයකි.
පෙර කියුවාක් මෙන්, රටේ පුරවැසියන්ගේ ආරක්‍ෂාව සැලසීමේ වගකීම තිබෙන්නේ රජයටය. ඒ වගකීම යම් මොහොතක ඉටු කරන්නේ ඒ මොහොතේ බලයේ සිටින ආණ්ඩුවයි. ආණ්ඩුවට ඒ කටයුත්ත කරන්නට බැරි නම්. එය ආණ්ඩුවේ අසමත්කමක් පමණක් නොව, එනයින් රාජ්‍යයේ අසමත්කමද වෙයි.
වර්තමාන ආණ්ඩුව අසමත්ද? 2019 සිට මේ දක්වා කෙටි කාලය තුළ ජනාධිපති ගෝඨාභය රාජපක්‍ෂගේ ආණ්ඩුව, බලවත් ලෙස අසමත් වූ අවස්ථා කිහිපයක් දැක්විය හැකිය.
ආසන්නතම උදාහරණය මහර බන්ධනාගාරයේ සමූහ ඝාතනයයි.
එය දෙවැනි වන්නේ 2012 වසරේ නොවැම්බර් 9 වැනිදා වැලිකඩ බන්ධනාගාරයේ සිදුකළ සමූහ ඝාතනයටය. එස්ටීඑෆ් හා යුද හමුදාව බන්ධනාගාරය තුළට ඇතුළුවී රැඳෙවියන් 27 දෙනකු, ලැයිස්තු බලා කතාකරමින් ගෙන්වාගෙන දණගස්වා වෙඩි තබා මරා දැමූ එම අවස්ථාව වනාහි, රාජ්‍ය ආරක්‍ෂාව යටතේ සිටින පුරවැසියන්ට, ආරක්‍ෂාව සැපයීමට රජය අසමත්වූ අවස්ථාවක් පමණක් නොව, රාජ්‍යය පුරවැසියන්ගේ ඝාතකයා බවට පත්වීමටද කාලකණ්නි උදාහරණයකි. ඒ ඝාතනය සිදුවූ පසුව, එවක රජයේ බන්ධනාගාරය භාර ඇමති චන්ද්‍රසිරි ගජධීර, පාර්ලිමේන්තුවට කීවේ, සිරකරුවන් අතර ඇතිවුණු ගැටුමකදී, ඔවුන් අවි ගබඩාව කඩා ආයුධ පැහැරගෙන එකිනෙකාට වෙඩි තබාගෙන ඝාතනය වූ බවය. සමූහ ඝාතනය ගැන විමර්ශනය කිරීමට බන්ධනාගාරයට ආ අපරාධ පරීක්‍ෂණ දෙපාර්තමේන්තුවේ නිලධාරීන් ප්‍රකාශ සටහන් කරගැනීමට පෙර රැඳෙවියන්ට කියා තිබුණේ, ‘අපි ආවේ හොයන්න නෙවෙයි වහන්න. ඒ නිසා කල්පනාවෙන් කටඋත්තර දෙන්න.’ කියාය.
එවකට ආරක්‍ෂක අමාත්‍යාංශ ලේකම්වරයා මාධ්‍යයට කියා තිබුණේ වැලිකඩ සමූහ ඝාතනය ගැන පරීක්‍ෂණයක් අවශ්‍ය නොවන බවත්, එස්ටීඑෆ් එක බන්ධනාගාරය තුළ නීති විරෝධී ගිනිඅවි හා මත්ද්‍රව්‍ය තිබේදැයි පරීක්‍ෂා කිරීමට මෙහෙයුමක් කළ බවත්ය. ඔවුන් කළේ රටේ නීතිය හා පිළිවෙළ ආරක්‍ෂා කිරීමේ රාජකාරියක් බවත්, එය රටේ සාමාන්‍ය පිළිවෙළ බවත්ය. සිරකරුවන් ආයුධ ගබඩාව කඩා ආයුධ ගෙන වෙඩි තැබූ විට එය පාලනය කිරීමට එස්ටීඑෆ් ගත් ක්‍රියාමාර්ගයක් පමණක් බවත්ය.
2015 යහපාලන ආණ්ඩුව පත්වූ පසු ඒ සමූහ ඝාතනය ගැන කරුණු සොයාබැලීමට කමිටුවක් පත්කළ අතර, ඒ කමිටුව එහි සිටි රැඳෙවියන්ගේ හා බන්ධනාගාර නිලධාරීන්ගේ සාක්‍ෂි සටහන් කරගත්තේය. දැන්, වැලිකඩ ඝාතනය ගැන, ත්‍රිපුද්ගල මහාධිකරණ විනිසුරු මඬුල්ලක් හමුවේ අධිචෝදනා නගා ඝාතන නඩුවක් පවත්වාගෙන යමින් තිබේ.
සිරකරුවන්, සැකකරුවන් කවුරුන් වුවද, ඔවුන් රැකීම රාජ්‍යයේ වගකීමයි. ඔවුන්ගේ අපරාදකාරිත්වයේ තරම අනුව, ඔවුන්ට දෙන ආරක්‍ෂාව අඩු වැඩි කිරීමට රාජ්‍යයට කිසිම බලයක් නැත. පුද්ගලයකු ඝාතනය කළ හැක්කේද, වෙනත් ශාරීරික දඬුවමක් දිය හැක්කේද පළමුව හා අවසාන වශයෙන් අධිකරණයටම පමණකි. ඊට පිටින් යමින් තම බාරයේ සිටින්නන් ඝාතනය කිරීමට හෝ ශාරීරික වධහිංසා පැමිණවීමට හෝ කිසිම රජයකට, රාජ්‍ය ආයතනයකතට, නිලධාරියකුට හෝ නොහැකිය. ඒ පිළිවෙත කඩකරන හැම අවස්ථාවකදීම, තමන්ගේ බාරයේ සිටිනවුන්ගේ ආරක්‍ෂාව නොසැලසීමේ වරද රාජ්‍යය හෙවත් ඒ මොහොතේ ආණ්ඩුව භාරගත යුතුය. 2015දී රාජපක්‍ෂ ආණ්ඩුව පරාජය වීමට විශාල ලෙස බලපෑ එක් හේතුවක් වුණේ මේ රාජ්‍ය අපරාධකාරිත්වය පිළිබඳ චෝදනාවයි.
අවුරුදු අටකට පසුව, යළිත් මහරදී සිදුවුණේද එයයි. බන්ධනාගාරගතව සිටියේ දැවැන්ත මත්ද්‍රව්‍ය ජාවාරම්කාරයන්ද, අපරාධකාරයන්ද යන්න වැදගත් නැත. සිය භාරයේ සිටියදී ඔවුන් ඝාතනය වීමේ අපරාධකාරී වගකීම රජය බාරගත යුතුය. අධිකරණ ඇමති අලි සබ්රි, ‘නොවිය යුත්තක් සිදුවුණා. ඒ ගැන රජය කනගාටුවට පත්වෙනවා’ යැයි පාර්ලිමේන්තුවේදී කීවේද, 2012 සිද්ධියෙන්ද යම් පාඩමක් ඉගෙන, රජයක් හැටියට තමන්ගේ වගකීම ඉටුනොවීම පිළිබඳ කනස්සල්ලෙන් යැයි සිතන්නට අපි කැමතිය.
කෙසේ වෙතත්, මහර සමූහ ඝාතනය, රජයේ වගකීම ඉටුකිරීමට අසමත්වීමකි. හෙවත් රාජ්‍යයේත්, එය පවත්වාගෙන යන රාජපක්‍ෂ ආණ්ඩුවේත් අසමත් වීමකි.
2019 සිට නැවත පටන්ගත්, පොලිස් අත්අඩංගුවේ සිටින සැකකරුවන් මරාදැමීමේ ක්‍රියාන්විතයද, රාජපක්‍ෂ ආණ්ඩුවේ අසමත්කමට තවත් උදාහරණයකි. අවසාන වශයෙන් අත්අඩංගුවේ සිටි මාකඳුරේ මධුෂ් මරාදැමීම දක්වා, පොලිසිය විසින් කරන ලද ඝාතන, රාජ්‍යය තම අපරාධකාරී බලය පුරවැසියන්ට එරෙහිව යෙදවීමට උදාහරණ වෙයි. මෙය රාජපක්‍ෂ ආණ්ඩුවල අපරාධ මර්දනය කිරීමේ විලාසිතාවක්ද වෙයි. එනිසා එය හුදෙක් අහම්බයක් නොවේ. එය රාජ්‍ය ප්‍රතිපත්තිය වන විට, කිව හැක්කේ, තමන් අසමත් වීම, රාජ්‍යය හෙවත් ආණ්ඩුව විසින්ම ප්‍රතිපත්තියක් හැටියට තෝරාගනු ලැබ ඇති බවයි.
රාජපක්‍ෂ ආණ්ඩුවේ අසමත්කම පැහැදිලි කරන තුන්වැනි උදාහරණය, අගමැතිවරයාගේ අයවැය කතාවෙනි. දාහතර ලක්‍ෂයක් වන රජයේ නිලධාරීන්ගෙන් මාණ්ඩලික නොවන අයට, සිය රාජකාරි වේලාවෙන් පසු වෙනත් වෘත්තියක යෙදීමට අවසර දෙන බව අගමැතිවරයා කීවේය. රාජ්‍ය සේවකයන්ගේ සේවය පිළිබඳ සම්පූර්ණ බලය හිමිවන්නේ රජයටය. වෙනත් විදියකට කිවහොත්, රාජ්‍ය සේවකයන්ගේ වැඩ කිරීමේ සම්පූර්ණ කාලය හා හැකියාව රජය ලබාගන්නා අතර, ඒ සඳහා රජය වැටුප් ගෙවයි. එය වැඩ කිරීමට සාපේක්‍ෂව සාධාරණ වැටුපක් විය යුතුය. එය ගෙවීම අත්‍යන්තයෙන්ම රජයේ වගකීමකි. අගමැතිවරයාගේ අයවැය ප්‍රතිපත්තියෙන් කියන්නේ, තමන්ගේ සේවකයන් සම්බන්ධයෙන් ඇති වගකීම දැන් රාජ්‍යය විසින් අත්හැර දමනු ලැබ ඇති බවයි. ‘ඔබට සලකන්නට දැන් අපට බැහැ. ඒ නිසා ඔබේ පැවැත්ම ඔබ සලසාගත යුතුයි’ යන්න කියන ආණ්ඩුවක් පුරවැසියන්, අඩු ගණනේ තම රාජ්‍ය සේවයකයන් රැකබලාගන්නේද?
හතරවැනි උදාහරණයක්ද තිබේ. ඒ ශ්‍රී ලංකා මානව හිමිකම් කොමිෂන් සභාව දුර්වල කිරීමයි. පුරවැසියන්ගේ මානව හිමිකම් රැකීම, රාජ්‍යයක අත්‍යන්ත වගකීමකි. ලෝකයේ රටවල මානව හිමිකම් ආරක්‍ෂා කිරිම සම්බන්දයෙන් විවිදාකාරයෙන් මැදිහත්වීමට ජාතික මානව හිමිකම් ආයතනයක් පිහිටුවා තිබේ. එහය ස්වාධීන එකක් විය යුතුය. සාමානයයෙන් රාජ්‍යයක පුරවැසියන්ගේ ප්‍රධාන මානව අයිතිවාසිකම් කඩකරන්නාද රජයම වන බැවින්, ස්වාදීන හා ශක්තිමත් ජාතික මානව හිමිකම් ආයතනයක් තිබීම වැදගත්ය. ලංකාවේ එවැනකි ආයතනය නම් මානව හිමිකම් කොමිෂන් සභාවයි. දැන් රාජපක්‍ෂ ආණ්ඩුව මානව හිමිකම් කොමිසම දියාරු කිරීම අරඹා තිබේ. ඒ එහි පත්කිරීම්වලට දේහපාලනය ඇතුලත් කිරීමෙනි. පුරවැසියන්ගේ මානව අයිතිවාසිකම් ගැන සොයාබලන මුරබල්ලා වන මානව හිමිකම් කොමිසම දුර්වල කිරීමෙන්, රජය නකැවතත් පෙන්වන්නේ තමන්ගේ වගකීම රජය පැහැර හරිමින් සිටින බවයි. එයද රාජ්‍ය අසමත්කමක් හැටියට ගත යුතුය.
කෝවිඞ් වසංගතය පාලනය සම්බන්ධයෙන්ද තමන්ගේ වගකීම ආණ්ඩුව පැහැර හැර ඇති බව දැන් ඉතා පැහැදිලිය. පළමු රැල්ල තමන් අතිසාර්ථකව මර්දනය කළා යැයි උදම් ඇනූ ආණ්ඩුව දැන් මතුරන්නේ, ‘තමන්ගේ ආරක්‍ෂාව තමන් සලසාගනිල්ලා’ කියන ජේආර් පන්නයේ වගකීමෙන් මිදීමේ වාක්‍යයකි. ඒ හරහාද, ආණ්ඩුව තමන්ගේ අසමත්කම ප්‍රදර්ශනය කරමින් සිටියි.
මේ විදියට, අවුරුද්දක පමණ කාලයක් තුළ, තමන්ගේ වගකීම් බලවත් ලෙස පැහැර හැර අසමත් බව පෙන්වූ අපේ කාලයේ ආණ්ඩුවකට උදාහරණය නම්, ගෝඨාභය රාජපක්‍ෂ ජනාධිපතිවරයාගේ ආණ්ඩුවයි.■
