■ පවිත්‍රා රූපසිංහ
කෝලම්, නාඩගම් යන වචන සහ ඒ ආශ්‍රිත සංස්කෘතිය ඉන්දියානු දමිළ සංස්කෘතියෙන් අප ලද උරුමයන්ය. දීර්ඝ ඉතිහාසයක් ඇති කෝලම් නාට්‍ය වනාහි ජන සංස්කෘතික ආර ගත් හාස්‍ය, උපහාසය මුදාහරින කලාවකි. කෝලම් නාට්‍යයේ ජීවය වෙස්මුහුණු, බෙර පද සහ නාද රටාය. මෙම වෙස්මුහුණු කලාව ලෝක ඉතිහාසයේ සනිටුහන්ව තිබෙන්නේ පැරණිතම කලාවක් ලෙසය. ගෝත්‍රික ජනතාව සතුන් දඩයම් කිරීමේදීත්, සතුරන් බිය වැද්දවීමේදීත් වෙස් මුහුණු භාවිත කළ බවට සාධක එමටය. ඒ සඳහා ඔවුන් යොදාගෙන තිබුණේ කුරුලු පිහාටු, ගස්වල ඇට වර්ග සහ සත්ව සම් යනාදියයි.
කලාංගයක් ලෙස ‘වෙස්මුහුණු’ කෝලම් නාට්‍ය සඳහාත්, ශාන්තිකර්මවලදීත් එනම් ලෙඩ සුව කිරීමේ අරමුණින් කරන නැටුම් සඳහාත් භාවිතයට ගනී. ඒ වෙස්මුහුණු පාලි, සන්නි සහ යක්කු විදියට නම් කෙරිණි. පාලි වෙස්මුහුණු වූවේ සළුපාලි, පන්දම්පාලි, කෙන්ඩිපාලි වන අතර, සන්නි වෙස්මුහුණු නම් බිහිරි සන්නිය, වාත සන්නිය, කොර සන්නිය, අමුක්කු සන්නියය. යක් වෙස්මුහුණු සඳහා කළු යකා, රීරි යකා, සහ මහසොහොනා ගෙන තිබුණි. කෝලම් සඳහා භාවිත කරන කෝලම් වෙස්මුහුණු, ශාන්තිකර්ම හෝ වෙනත් නැටුම් සඳහා භාවිත නොකෙරේ.
වසර 1930 දී රවීන්ද්‍රනාත් තාගෝර්, ටුක්කාවඩු පරම්පරාව සොයා මහාඅම්බලමට පැමිණියේ කෝලම් මුහුණු නැරඹීමේ මහත් අභිලාෂයෙනි. එහිදී ඔහු ‘නොංචි කෝලම’ සියරට ශාන්ති නිකේතනයටද ගෙන ගියේය. කෝලම් මුහුණු නිමවීමේ වසර 250 කට වඩා අතීතයක් තිබෙන, ටුක්කාවඩු ගුණදාස පරම්පරාව සොයා අපි ගියෙමු. එහි සිටින හරිස්චන්ද්‍ර ටුක්කාවඩු චමත්කාරය දනවන මුහුණු අතරින් ගමන් කරමින් හඬ අවදි කළේය.
කෝලම් මුහුණු
‘ජපානයේ කබුකි, නෝ යන ජන නාට්‍යවලටත් වඩා කෝලම් නාට්‍යවල නාද මාලා, නැටුම් ක්‍රම උසස් මට්ටමක පවතින හෙයින් කෝලම් නාට්‍ය සම්භාව්‍ය නාට්‍ය විශේෂයක් ලෙස පැවසීම උචිතයැ’යි මගේ හැඟීම. කෝලම් නාට්‍යවල චරිත සඳහා වෙස්මුහුණු යොදා ගත්තත්, චරිත දෙකක් එනම් ‘සභාපති’ සහ ‘තානායම් ආරච්චි’ සඳහා වෙස්මුහුණු යොදා ගන්නේ නැහැ. වෙස්මුහුණු යොදා කරන රංගනයේදී, වෙස්මුහුණ නිසාම දෙබස් ප්‍රේක්ෂකයන් වෙත ගෙන යාමේදී හඬ නැඟීමේ බාධා ඇතිවනවා. ඒ නිසා බොහෝවිට තානායම් ආරච්චි, රංගනයේ යෙදෙන්නා පවසන දේ නැවත පවසනවා ඔබ අසා ඇති. වෙස්මුහුණු යොදාගෙන කරන කෝලම් ජනාදරයට පත් වුණත්, එහි පැවැත්මේ අභියෝගයටත් වෙස්මුහුණුම බලපානවා.
ඊට හේතුව විවිධ හැඩැති ප්‍රමාණයෙන් විශාල වෙස්මුහුණක් පැළඳ කතා කිරීම තරමක් දුෂ්කරයි. පුරාණ සමාජයේ ප්‍රභූන් උපහාසයට ලක්කරමින්, හාස්‍ය මතුකිරීම කෝලම් තුළින් සිදු වුණා. රජතුමාගේ සේවක පිරිස යොදා ගනිමින් කෝලම් නාට්‍ය ගොඩනැඟුණු අතර ජසයා, ලෙන්චිනා, මුදලි, ආරච්චි, හෙන්චා, අණබෙරකරු ඒ අතර ඉතාමත් ජනප්‍රියයි.
කෝලම් නැටුම් සඳහා භාවිත කරන වෙස්මුහුණු ඒ ඒ පරම්පරා අනුව වෙනස් වෙනවා. උදාහරණ ලෙස ටුක්කාවඩු පරම්පරාවේ මුදලි වෙස්මුහුණ තුළින් තේජාන්විතභාවයක් පිරුණු බවක් තිබෙනවා. වෙස්මුහුණක වටිනාකම එන්නේ එහි ප්‍රමාණය අනුව නොව, එය භාවිත කළ පරම්පරා ගණන අනුවයි. නිදසුන් ලෙස දැනට ජාතික කෞතුකාගාරයේ ප්‍රදර්ශනයට තබා ඇති ටුක්කාවඩු පරම්පරාවේ වෙස්මුහුණු අවුරුදු 250කටත් වඩා ඉපැරණියි.’
කෝලම් මඩුව
‘පැරණි සමාජයේ කෝලම් නැටුම් බහුලව පැවතුණේ සිංහල අවුරුද්ද මුල් කරගෙනයි. ඒවා ‘කෝලම් මඩු’ වුණා. සාම්ප්‍රදායික කෝලම් මඩුවක් රාත්‍රී හතට ආරම්භව, පසුදා අලුයම දක්වා දිගහැරෙනවා. කෝලම් මඩුවක් ආරම්භයේදී ත්‍රිවිධ රත්නයට මල්පහන් දල්වා ස්තෝත්‍ර ගැයීම සිදුවෙනවා. මහඅම්බලන්ගොඩ කෝලම් සම්ප්‍රදායට අනුව මුලින්ම සබයට පැමිණෙන්නේ සභාපතිගේ චරිතයයි. මහා සම්මත රජතුමාගේ පැමිණීම තෙක් ඉදිරිපත් කරනු ලබන රංගන පූර්ව රංගනය, පණිවිඩ කෝලම්. එයට හේතුව එම සියලුම චරිත මඟින් ප්‍රකාශ වන්නේ මෙම ස්ථානයට රජතුමා සහ බිසව පැමිණෙන බවයි. අණ බෙර කෝලමින් කියැවෙන්නේ මෙම ස්ථානයට රජතුමා පැමිණෙන හෙයින් මාර්ග පිළිසකර පිරිසිදු කර තැබිය යුතු රාජ ආඥාවයි. මේ එවන් දෙබසක්.
තානායම් ආරච්චි: ආ පනික්කල, මොකද මේ සභාවට පැමිණියේ?
පනික්කල (අණබෙරකරු): මේ ස්ථානයට රජු සහ බිසවුන් වහන්සේ පැමිණෙන හින්දා පාරේ වලවල් නැත්නම් බොරු වලවල් හාරලා, නිකම් උල් නැත්නම් යකඩ උල් හිටවන්න කියලා කියන්න තමයි අපි ආවේ.
තානායම් ආරච්චි: පණික්කලේ, ඔහොම නෙමෙයි කියන්න කිව්වෙ, පාරෙ වලවල් තියෙනවා නම්, ඒවා වහලා යකඩ උල් තියෙනවා නම් ඒව අයින් කරලා පිරිසිදුව තියන්න කියලා තමයි කිව්වෙ.
එවකට ජනතාව තුළ රජතුමා කෙරෙහි තිබූ දැඩි අප්‍රසාදය, කෝලම් නැටුම් හරහා උපහාසාත්මකව ඒ අයුරින් ශිල්පීන් විසින් පෙන්නුම් කළා. පණික්කලය චරිතය වයසක පුද්ගලයෙක්. එහෙයින් ඒ වෙස්මුහුණ වයසක බව පෙන්නුම් කරන ආකාරයට නිමවූවා. නොන්චි අක්කාත් වයසක කාන්තාවක් බැවින් ඇගේ වෙස්මුහුණද වයසක බවක් පේනවා. ඇය වයසක වුණත් ඇයගේ වෙස්මුහුණ නිර්මාණය කිරීමේදී තවත් විශේෂත්වයක් තිබුණා. එම වෙස්මුහුණ කැපීමේදී සහ වර්ණ ගැන්වීමේදී ඇය තරුණ කාලයේදී රූමත්ව සිටි බව වෙස්මුහුණ මගින් නිරූපණය කළා. මෙය ටුක්කාවඩු පරම්පරාවේ වෙස්මුහුණුවල තිබෙන විශේෂත්වයක්.’
හරිස්චන්ද්‍ර ටුක්කාවඩු මඳකට කතාව නතර කළේය.
ඔහු විස්තර කළ අවස්ථාවලින් අනතුරුව කෝලම් මඩුවේ කරළියට හේවා කෝලම පැමිණෙයි. හේවායන් යනු කවදත් රජුට හිතවතුන්ය. මෙම හේවා කෝලමේ වෙස්මුහුණේ කැපුම් තුවාල සහ කළුපාට කූඩැල්ලන් එල්ලී සිටින අයුරු දර්ශනය කරවයි. ඉන් අදහස් වන්නේ, යුද භටයින් යුද්ධයට ගොස් පැමිණෙන විට මුහුණේ කැපුම් තුවාල තිබෙන බවත්, බෝගම්බර වැවෙන් මුහුණ සේදීම සඳහා මුහුණ වතුරේ ඔබද්දී වැවේ සිටි කූඩැල්ලන් මුහුණේ එල්ලුණ බවත්ය.
මීළගට පැමිණෙන්නේ රජුගේ රෙදිපිළි පිරිසිදු කරන ‘ජස ලෙන්චිනා මුදලිකෝලම’ යි.
‘ජසයා: මා මෙතැනට ආමි වියන් බඳිනට නරනිඳු එනවට
තානායම් ආරච්චි: මොකද ජස විදානෙ මේ පැත්තෙ?
ජසයා: අපේ ඉතින් රාජකාරිය ආයුබෝවන්ඩ, රජතුමාගේ සළුපිළි පිරිසිදු කරන එක නේ’
ජසයාගේ වෙස්මුහුණ බයාදු ගතියක් පෙන්වයි. ලෙන්චිනාගේ වෙස්මුහුණෙන් ඇය රූමත් බවක් විදහා දක්වයි. ජසයාගේ සහ ලෙන්චිනා අතර ඇති වන ආරවුල විසඳීම සඳහා මෙතැනට මුදලිතුමා සමඟ යටහත් සේවකයා වන ‘හෙන්චා’ පැමිණෙයි. මුදලි මුහුණේ ඇති විශේෂත්වය වන්නේ එම චරිතයේ ඇති ගාම්භීරත්වය නිරූපණය වන අකාරයට හැඩතල සහ වර්ණ සංයෝජනය සිදුකර තිබීමය.
ඔහුගේ රංගනයට අදාළ ගායනා සහ බෙරපද ද චරිතයට ගැළපෙන අයුරින් නාද වේ. මෙහිදී හෙන්චා මුදලිතුමාගේ හිසට ඉහළින් අල්ලනු ලබන තල් අත්ත, වරින් වර ලෙන්චිනාගේ හිසට ඉහළින්ද ඇල්ලීම තුළින් මුදලිතුමා උපහාසයට ලක් කිරීම පිළිඹිඹු වෙයි. මෙයින් මුදලිතුමාට එරෙහිව සේවකයන් තුළ ඇති අප්‍රසාදය මැනවින් නිරූපණය වේ. එහිදී මුදලිතුමාගේ මුහුණේ ඇති තේජස්බව සහ ජසයාගේ සහ හෙන්චාගේ වෙස්මුහුණුවල නිරූපිත හැඩයන් එකට ගැළපීම තුළින් නාට්‍ය රසය වඩාත් තීව්‍ර වෙයි. සාමාන්‍යයෙන් රංගධරයකු රංගනයේදී එකිනෙකා අතර හැඟීම් ප්‍රකාශනය කරනු ලබන්නේ මුහුණෙනි. කෝලම් නාට්‍යයේදී වෙස්මුහුණු පැළදීම නිසා, තමාගේම මුහුණේ ඉරියව් වෙනස් කරමින් ප්‍රතිචාර දැක්වීමට රංගන ශිල්පියාට අවස්ථාවක් නොමැත. කෝලම් නාට්‍ය ශිල්පියා අංගචලනයෙන් සහ බෙරපද භාවිතයෙන් ඉදිරිපත් කරන රංගනය ප්‍රේක්ෂකයාට වැටහෙයි. එමෙන්ම ලීයෙන් තැනුණු ඝන වෙස්මුහුණුවල ඇති ජීවය ඊට සෞම්‍ය අපූර්වත්වයක් එක් කරයි. වෙස්මුහුණුවල ඇති විශිෂ්ටත්වය එයයි.
පණිවුඩ කෝලම් මඟින් දැනුම්දීම සිදු කිරීමෙන් අනතුරුව, මහා සම්මත රජතුමා සහ බිසව් කරළියට පිවිසෙති. රජතුමාගේ මුහුණේ ඇති විශේෂත්වය නම් එය ප්‍රමාණයෙන් අඩි හතරක් තරම් විශාලවීමය. එසේ විසල් වෙස්මුහුණු සැකසීමෙන් ඔවුන් සාමාන්‍ය සමාජයෙන් වෙනස් බවක් පළමුවරට පෙන්වයි. එමෙන්ම මේ දෙපළට අනෙකුත් චරිත මෙන් සැහැල්ලු ලෙස ගමන් කළ නොහැකිය. ආරූඪ වුණු ගාම්භීර බවක්ද තේජසක්ද නිතැතින්ම ආරෝපණය වේ. මෙහිදී බෙර පද සහ නාද මාලා යොදා ගන්නේද වෙස්මුහුණට උචිත අයුරිනි. ඔවුන් අසුන්ගත් පසු වෙස්මුහුණු පැළඳගත්, රාක්ෂ නැටුමක් ඔවුන් ඉදිරියේ රඟයි. රජතුමා සහ බිසව වැඩි වෙලාවක් කරළියේ රැඳෙන්නේද නැත. ඔවුන්ට කෝලම් මඩුවේ වැඩි වේලාවක් රැදී සිටින්නට නොහැකි වන්නේත්, ඔවුන්ගේ විශාල වෙස්මුහුණ නිසාමය. ඔවුන් නික්ම යාමෙන් අනතුරුව රාක්ෂ නැටුම් කීපයක්ද යම් පුරාවෘත්තයන්ද එනම් සඳ කිඳුරු, මනමේ, ගෝටයිම්බර වැනි කතා-පුවත් රඟ දැක්වයි. අවසානයේදී ගරා යකාගේ නැටුමෙන් කෝලම් මඩුව අවසන් වේ.
වෙස්මුහුණක නිමාව
හරිස්චන්ද්‍ර ටුක්කාවඩු යළි හඬ අවදි කරන්නට පටන්ගත්තේ මෙලෙසය.
‘මහ අම්බලන්ගොඩ ටුක්කාවඩු පරම්පරාවේ අපි කෝලම් මුහුණු කැපීමට භාවිත කළේ මාදම්පා ගංතීරය අසළ වැවෙන ඩිං ගසේ අතු කොටස්. නමුත් ඒවා කාලයක් තබා ගැනීමට නොහැකි වුණා. අපේ පාරම්පරික දැනුම අනුව පසුව වෙල්කදුරු ලීය ඒ සඳහා යොදාගත්තා. වෙස්මුහුණු කැපීමට ඒ ලීය පහසුයි. මෙම ලීය කල් තබා ගැනීමට අප දුම්ගසා පදම් කරගැනීම කළා. ලීය තරමක් සැහැල්ලුයි. වෙස්මුහුණත් සමඟම කෝලම් නාට්‍ය සඳහා පහතරට බෙරය සහ හොරණෑව විවිධ චරිත සඳහා ආවේණික වූ බෙර පද සහ නාද මාලා භාවිත කරනවා .
‘ලෙන්චිනා: මං වගේ පේඩි කතක් මනා දුටුවාද ලොවේ රුසිරෙන් දිනා’
මේවා එදත් අදත් රසවත් නාදමාලා වුණා. මේ කවි සහ නාද මාලාව ඇසුරෙනුයි ප්‍රවීණ ගීත රචක රත්න ශ්‍රී විජේසිංහ ‘ලෙන්චිනා මගේ නංගියේ ඇයි ගංතෙරට වී ගොම්මනේ’ යන ගීතය නිර්මාණය කර තිබෙන්නේ.’
මෙසේ එදා සමාජයට, රජතුමාගෙන් සහ නිළධාරීන්ගෙන් ඇති වුණු අතිමහත් පීඩනයට එරෙහිව සෞන්දර්යාත්මකව අදහස් ප්‍රකාශ කිරීමේ මාධ්‍යයක් විදියට කෝලම් නාට්‍ය යොදාගෙන තිබේ. එදා ඒ සඳහා තිබූ ප්‍රාසංගික කලා මාධ්‍යය මෙයයි. කෝලම් නාට්‍ය, එකල සමාජයේ හරස්කඩක් දෘශ්‍යමාන කරවයි. එය පාරම්පරික කෝලම් නාට්‍යකරුවාගේ ඇති දක්ෂතාවකි. මෙහි ඇති විශේෂත්වය නම් ඔවුන් පෝෂණය වී ඇත්තේ හුදෙක්ම පාරම්පරික ඥානයෙන් සහ අත්දැකීම් තුළින් පමණක්ම වීමයි. මෙම පාරම්පරික ඥානය ඉදිරි පරපුර වෙත දායාද කිරීම සඳහා ටුක්කාවඩු ගුණදාස පරම්පරාව දැනටත් වගකීමෙන් කටයුතු කරනු පෙනේ.■
