■ ප්‍රියන්ජිත් ආලෝකබණ්ඩාර
කලාකරුවන් සමාජයේ සෙසු වෘත්තීන්වල නියැලෙන්නන්ගෙන් සුවිශේෂී වන්නේද? ඔවුන්ට සමාජයෙන් හෝ රජයෙන් විශේෂ වරප්‍රසාද හිමිවිය යුතුද? මේ ඒ පිළිබඳ සංවාදයකි.
ඒක ඉතිහාසය තීරණය කරයි
සාහිත්‍යවේදී පියල් කාරියවසම්
දැන් තමයි ඔය කලාකරුවා හා කම්කරුවා බෙදිලා තියෙන්නේ. මධ්‍යකාලීන යුගය වෙනකොට ගෘහ නිර්මාණ කරපු අය රාජ්‍ය අනුග්‍රහ ලැබුවාගෙන් පස්සේ තමයි කලාකරුවා කියන නාමකරණය බිහි වෙන්න පටන් ගත්තේ. කට්ටියක් එහෙම රාජ්‍යයත් එක්ක වැඩ කළා. තව කට්ටියක් රාජ්‍ය අනුග්‍රහය නොලබා නිර්මාණ කළා. ඒ අනුග්‍රහය ලැබීම හෝ නොලැබීම කාලය අනුව තේරුම් ගන්න පුළුවන්. සමහර අයගේ නිර්මාණ කියවාගන්නට සංවාද භාෂාව හැදුණේ පස්සේ කාලෙක. ජන කලා කරුවෝ කරණ නිර්මාණ ඒ අයගේ කාර්්‍යයත් එක්ක බද්ධ වෙලා තිබුණේ. ගොයම් කපනකොට වෙහෙස නිවා ගන්න සහ තවත් කාරණා ගණනාවක් මූලක කරගෙන ගොයම් කවි කිව්වේ.
දැන් යාන්තන් ඔලුව උස්සලා ඉන්නනේ නවකතාකරුවෝ, සිනමාකරුවෝ, චිත්‍රශිල්පියෝ වගේ අය විතරයි. ඒ අය කරලා තියෙන කෘති දිහා බලන්න. ඒ කෘතියේ තියෙන සමාජ මැදිහත්කාරක ගුණය මොකක්ද කියලා බලන්න. සමාජයේ තිබෙන ප්‍රශ්න හා ඒ කෘතිවලින් ප්‍රකාශ වූ දේවල් එකිනෙකට ගැලපෙනවාද කියලා බලන්න.
මේක පශ්චාත් ධනවාධයේ දෙවැනි කාර්තුව කියා කියනවා. මේ කාලයේ තියෙන අවවර්ධිත ලක්ෂණයක් තමයි ජාතිකවාදය, ආගම්වාදය වගේ දේවල්වලින් සියළු ශිල්පීන් ග්‍රහණයට ගන්නවා. ශිල්පියා තමන්ගේ දේ අතෑරලා ආයුර්වේදය ගැන කතා කරනවා. දේශපාලනය ගැන කතා කරනවා. සභාවේ මුල් පුටුවට එයත් නගිනවා. එහෙම වුණාම ඒ අයගේ ලියවන පට්ටලය, පින්සල, පෑන, පොත ඒ අයට අමතක වෙනවා.
මේ මොහොතේ ලෝක මට්ටමේ විශාල ප්‍රශ්න තියෙනවා. ත්‍රස්තවාදී ව්‍යාපාර, රහස් ඔත්තු සේවා, අඩු වයසින් ගැබ් ගැනීම් හා ලිංගිකත්වය වගේ එකිනෙකට වෙනස් සංකීර්ණ කාරණා ගොඩක්. මත්ද්‍රව්‍ය, ජාතිකවාදී ව්‍යාපාර, විශාල පරිමාණයේ ව්‍යාපාරවල ක්‍රියාකාරීත්වය ආදී බලවේග ගොඩක්.
සමහර විට අද අපේ ඉරණම තීරණය කරන්නේ දැක්ම ගැන තීරණය ගන්නේ, ඊට භාෂාව සපයන්නේ ජනමාධ්‍ය. නැත්නම් ව්‍යාපාරික ආයතන. උදාහරණයක් ලෙස පැණි බීම සමාගමකට පුළුවන් අද තරණ සමාජය දරන මතය ලබන සතිය වෙනකොට අලුත්ම මතයක් බවට පත් කරන්න. ඒ ආයතන, සමාගම් සහ පද්ධති එක් පැත්තකින් තියෙනකොට කලාකරුවන් ඉන්නේ තවත් පැත්තක.
දැන් ප්‍රශ්නෙ එයාලා අනෙක් අයට වඩා විශේෂ පිරිසක්ද කියන එක නෙවෙයි. මේ වෙලාවේ සමාජයේ තියෙන පීඩාකාරී කොනදේසි ඉවත් කරන්න ඔවුන් කොයිතරම් දුරට කටයතු කරනවාද කියන එක. ඒ විදිහට අරගල කරන්න ගත්තාම ඔවුන්ගේ කලා භාවිතාව තුළින්ම ඔහුට හෝ ඇයට අනිවාර්යෙන් ප්‍රශ්න එන්න ගන්නවා. අනුන්ගේ ඒවාට අහු නොවී තමන්ම ප්‍රකාශනයක් බවට පත්වෙන එක තමයි ලෝකයේ එවැනි බොහෝ කලාකරුවන් කළේ. සමාජයේ තියෙන සැබෑ ප්‍රශ්නත්වලට කලාකරුවා හා ඔහුගේ නිර්මාණ භාවිතාව මැදිහත් කරනවාද කියන එක තමයි වැදගත් වෙන්නේ.
කලාකරුවෙක් කොයි තරම් සුවිශේෂීද කියන කාරණේ තීරණය කරන්නේ ඓතිහාසික කාරණා එක්ක. ඒක කලාකරුවාට තීරණය කරන්න බෑ. මම දැකලා තියෙනවා සමහර අය වේදිකාවට නැගලා කියනවා අපි ජාතික වශයෙන්, ප්‍රාදේශීය වශයෙන්, මේ තේමාව නිසා විශේෂයි කියලා. ඒ අයට කියන්න තියෙන්නේ ඔබ කාලයක් තිස්සේ අතෑරලා දාපු ඔබේ පෑන ආයෙත් අතට ගන්න කියලා. මලකඩ කාලා තියෙන යතුරු ලියනය ආයෙත් සුද්දකරලා එළියට ගන්න කියලා. සුවිශේෂීද නැද්ද කියන කාරණේ ඉතිහාසය තීරණය කරයි.
සමාජයේ කිසිම අවධානයකට ලක් නොවී, ආර්ථික වාසියක් ලබා නොගෙන මිය ගිය දහස් ගණනක් කලාකාරයන් ලෝකේ ඉන්නවා. නොබෙල් තෑග්ග නොලැබුණු විශිෂ්ට කලාකාරයෝ ඉන්නවා. ඒ අයගේ නිර්මාණ අහෝසි වෙන්නේ නෑ. මාරියෝ වර්ගාස් යෝසා කියන නවකතාකරුවා කියනවා කෘතියක් කියන්නේ වහලා දාලා තියෙන සොහාන් කොතක් වගේ කියලා. ඒක ඇතුළෙන් ගින්දර ඇවිල්ලා කොයි වෙලාවේ ප්‍රොමිතියස් කෙනෙක් මතු වෙයිද කියලා අපට කියන්න බෑ.
ඔය සමාජයට සුවිශේෂී වෙනවා කියන එක මිනිස් පැවැත්මේ අංශු මාත්‍ර හැඟීමක් විතරයි. මාක්ස් කියනවා මිනිසාගේ තියෙන විශේෂතම ලක්ෂණය තමයි නිර්මාණශීලීත්වය කියලා. ඔහු කියන ආකාරයට මිනිසා වේදනා විෂයික සත්වයෙක්. ඔහු ඒ වේදනාව අතික්‍රමණය කරන්න යන මොහොතේ තමයි නිර්මාණශීලීත්වය බිහිවෙන්නේ. ෆ්‍රාන්ස් කෆ්කා කීවා ඔහු ලියපු දේවල් වැඩක් නෑ, පුච්චලා දාන්න කියලා. කැලණි විහාරයේ චිත්‍ර ඇන්ද සොලියස් මෙන්ඩිස් අවසානේ පින්සල් ටික කැලණි ගඟට විසි කරලා අයේ චිත්‍ර අඳින්නේ නෑ කියලා යන්න ගියා. ඔවුන් කළ විශිෂ්ඨ නිර්මණ තවමත් තියෙනවා.
ජීවිත කාලේම වැඳගෙන ඉන්නවා
රංගන ශිල්පී ජගත් මනුවර්ණ
ලංකාවේ කලාකරුවන් ආණ්ඩුවෙන් හරි සමාජයෙන් හරි උදව් ඉල්ලන මට්ටමට වැටෙනවා කියන්නේ කලාව කරපු අයගේ ජීවිතය හරියට නඩත්තු වෙලා නෑ කියන එකනේ. ඒක ඒ රටේ සංස්කෘතික තත්වයේ අවුලක් තිබෙන බවට හොඳ නිර්නායකයක්. සංස්කෘතික පිරිහිම පිළිබඳ නිර්නායකයක්. අනෙක් පැත්තට ඒක කලාකරුවාගේ ප්‍රශ්නයක් විතරක් නෙමේ. මේ සමාජයේ බහුතරයකට මූලික මිනිස් අවශ්‍යතා සපුරාගන්න බැරි තත්වයකට පත් වෙලා තියෙනවා. නැත්නම් ඒ අවශ්‍යතා අමාරුවෙන් සපුරාගන්න තත්වයක ඉන්නවා.
ලෝකයේ දියුණු සිනමා කර්මාන්තයක් තියෙන ඉන්දියාවේ හරි යුරෝපයේ රටක හරි මිනිසුන්ට අර්බුදයක් ඇති වුනාම පාරට බැහැලා උදව් කරන්නේ කලාකරුවන්. සමහරවිට විශාල මුදලක් වියදම් කරලා මිනිසුන්ට සලකනවා. එහෙම ආර්ථික හැකියාවක් ඔවුන්ට ලැබිලා තියෙනවා.
ලංකාවේ කලාකරුවන්ට ජීවත් වෙන්න අවශ්‍ය මුදල් ලැබෙන්නේ නෑ. ඉතුරුවක් කරගන්න බෑ. ඒක ආණ්ඩුවෙන් කරලා දෙනකන් බලා හිටියොත් කොහාමත් කෙරෙන්නේ නෑ. අපේ රටේ කලාකරුවන්ට සහනාධාර දෙනවා කියලා කරන්නේ ප්‍රශ්නය තවත් වර්ධනය කරන එක. ඒ වගේ දේශපාලන ව්‍යාපෘතිවලට අපේ කලාකරුවෝ හොඳට අහු වෙනවා. ගෙයක් දෙනවා කිව්වොත් ජීවිත කාලේම එයාට වැඳගෙන ඉන්නවා. වාහනේ ලෝන් එක දෙනවානම් වෙන මුකුත් ඕනෑ නෑ. ඊට පස්සේ ආණ්ඩුවෙන් බඩු පාර්සලේ ගෙදරට එවනතුරු බලාගෙන ඉන්නවා. කරන්න දෙයක් නෑ. ඒ තැනට මේ ක්ෂේත්‍රය පිරිහිලා තියෙන්නේ.
තමන්ගේ රස්සාව කරගෙන ඉන්න පුළුවන් වපසරියයි හැදෙන්න ඕනෑ. අවුරුදු ගාණනාවක් තිස්සේ මේ කතාව ඇදිලා යනවා. සිනමාව පටන් ගත්ත දවසේ ඉඳන් මේ ප්‍රශ්නය තියෙනවා. කියන්න ඕනෑ අපට පුද්ගලිකව ගෙයක් දෙන්න. වාහනයක් දෙන්න කියන එක නෙමෙයි. කර්මාන්තය උඩට ගන්න පුළුවන් ප්‍රතිපත්තිමය මැදිහත්වීමක් ලබා දෙන්න කියලා අපි ආණ්ඩුවට බල කරන්න ඕනෑ.
නිර්නායකය මොකක්ද?
මාලතී කල්පනා ඇම්බ්‍රෝස්
කලාකාරයෙකුගේ දැක්ම සමාජයේ ඉන්න අනෙක් අයගෙන් වෙනස් වෙන්න පුළුවන්. එතකොට සියලු කලාකරුවන්ගේ දැක්ම එක වගේම වෙනස්ද කින ප්‍රශ්නය මතු වෙනවා. කලාකරුවන් හඳුනාගැනීමේ නිර්නායක පිළිබද ගැටලු තියෙනවා. කලාකරුවන් කියනනේ වෙනම හිතන පිරිසක් කියලා කියනවා. ප්‍රායෝගිකව ඒක එහෙම නෙමෙයි කියලා අපි දන්නවා. ඉරාජ් වගේ කෙනෙක් සමාජයට කරමින් ඉන්න හානිය බලන්නකෝ. කලාකරුවන් වන්නේ කවුද නොවන්නේ කවුද කියන ප්‍රශ්නය දරුණුවට තියෙනවා. ඒක මනින නිර්නායකය මොකක්ද. සිංදු කියන්න පුළුවන් කෙනා පැත්තක ඉන්නකොට එක සිංදුවක් හරි කරලා තියෙන කෙනා ගායකයා වෙනවා. කවි ලියන්න බැරි වුණත් එක කවි පොතක් හරි කරලා තියෙන කෙනා කවියා වෙනවා. පොත් නොකරපු කවියෝ පැත්තක ඉන්නවා. එතකොට ඒ අය ගායකයෝ නෙමෙයිද, කවියෝ නෙමෙයිද කියලා ප්‍රශ්නයක් එනවා. නිර්නායකවල ප්‍රශ්නය ඒකයි. සමාන්‍ය සමාජයේ ඉන්න අයත් යම් දේවල් ලියනවා. සමහරු ලියන දේවල්වල විශේෂ යමක් නෑ.
මම කියන්නේ කලාකරුවෝ විශේෂ වෙන්නේ හෝ විශේෂ කරන්න ඕනෑ ප්‍රතිපත්තිමය තැන්වලින්. ඒ කියන්නේ සිනමාකරුවෙකුට චිත්‍රපටය කරගන්න නාට්‍යකරුවාට නාට්‍යයක් කරගන්න පහසුකම් හදලා දීලා. අනෙක් නිර්මාණ කරන අයට ඒවා කරගෙන යන්න පසුබිම හදලා දීලා.
හදිසියේ බරපතල අසනීපයක් වෙලා විශාල මුදලක් ඕනෑ වුණොත් ඒ වගේ වෙලාවක ඒ කලාකාරයා බේරාගන්න ඕනෑ කියලා මිනිස්සු සල්ලි එකතු කරලා දෙනවා නම් ඒක වෙනම කතාවක්. කලාකරුවෙකුට විතරක් නෙමෙයි සාධාරණ විදිහට ජීවත් වෙන මනුස්සයෙකුට ලොකු ලෙඩක් හැදුණොත් අමාරුයි තමයි. නාමල් උඩුගම අසනීප වුණු වෙලාවේ මිනිස්සු එකතු වෙලා උදව් කළේ එහෙම. ආණ්ඩුව මැදිහත් වෙලා සුභසාධන වැඩ පිළිවෙලක් හදනවා නම් කවුරුවත් අතාරින්න බෑ. කොහෙන්ද අල්ලන්නේ. මම කවියක් ලියනවා. නාමල් උඩුගම සිංදුවක් කියනවා. තවත් කෙනෙක් රඟපානවා. ඒ අතර කෙනෙක් තේ දලු නෙලනවා, රබර් කිරි කපනවා. කලාකරුවාට වඩා තේ දළු නෙලන කෙනාගේ ඵලදායීතාව වැඩියි කියලා මම හිතනවා.
විශේෂයි තමයි
චිත්‍ර ශිල්පී සුජිත් රත්නායක
කලාව ආවේදන විෂයක් කියලා කියන්නේ. ඒ ආවේදන විෂය කුළුගන්වන අය විශේෂයි තමයි. මොකද සමාජය හැමවිටම දකින පැත්ත නෙමෙයි කලාකරුවෙක් දකින්නේ. එයා වෙනම පැත්තකින් සංවේදී වෙනවා. සමහර විට සමාජයේ හමුවන අපරාධකාරයෙක් සමාජයේ මිනිස්සු ගර්හාවට ලක් කරනවානේ. නමුත් කලාකාරයෙක් ඔහු පිළිබඳව සියුම්ව දකිනවා. ලෝකෙටම ජරා මිනිහෙක් වෙන පුද්ගලයා කලාකරුවෙක්ට ජරා මිනිහෙක් වෙන්නේ නෑ.
ඇට පෑදිලා ඉන්න බල්ලෙක්, පොතු කබර හැදුන කැත සමක් චිත්‍රශිල්පියෙක් සෞන්දර්යාත්මකව දකිනවා. කබරගොයා ඉතාම කැත සතෙක්නේ. මට කබරගොයා පේන්නේ හරි ලස්සනට.
කලාකරුවා නිර්මාණයකින් ඉදිරිපත් කළාම තමයි මේක මාරයි කියලා අපට හිතෙන්නේ. මිනිස්සු ගැන එහෙම හිතුවට මිනිස්සු එහෙම නෑ කියලා බලන අයට හැඟෙන්න ගන්නවා. නඩු විභාගයකදි අපරාධකාරයෙක් පිළිබඳ නඩු තීන්දුව දෙන විදිහට නෙමෙයි කලාවේදි තීන්දුව දෙන්නේ. මැක්සිම් ගෝර්කිලා ටොල්ස්ටෝයිලා ඒ වෙලාවේ තිබුණු සමාජ ව්‍යාපාර වෙනුවෙන් විශාල මැදිහත්මක් කළ අය. ඔවුන් ඒ වෙලාවේ දේශපාලන මතවාදය සෞන්දර්යාත්මකව සමාජයට ගෙනාවා. බර්ටෝල්ඞ් බ්‍රෙෂ්ට් වුණත් එහෙමයි. හුණුවටයේ නඩු තීන්දුව බලන්නකෝ කොයි තරම් සෞන්දර්යාත්මකද කියලා. එහෙම වෙද්දී තමයි කලාකරුවා සමාජයේ අනෙක් පුද්ගලයින්ගෙන් වෙනස් වෙන්නේ.
සමාජයෙන් හා රජයෙන් වරප්‍රසාද හිමිවිය යුතු විදියේ කලාකරුවනුත් ඉන්නවා. ඒ අයගේ කෘතියක් අගයන වෙලාවට සම්මානයක් එක්ක මුදල් තෑග්ගක් දුන්නාට කමක් නෑ. මොකද ඔහු යම් කිසි ප්‍රස්තුතයක් මතු කරලා ඒකෙන් සමාජයට යමක් කරනවානේ.
ඒත් කලාකරුවන්ට නිකන්ම ගෙවල්, කාර් දීම අසාධාරණයි කියලා මම කියන්නේ. සමහර කලාවන් සමාජයේ ජනප්‍රිය නෑ. ඒවා නැගලා යන්නේ නෑ. දුෂ්කරතා මැද කලාකරුවන් ඒවායේ නියැලෙමින් ඉන්නවා. ඒ වගේ කෙනෙක්ට සමාජයෙන් හෝ රජයෙන් යම් දෙයක් කළාට කමක් නෑ.
වයසට ගියාම ළමයි අපිව බලා ගන්න ඕන වගේ අදහසක් අපේ ජන විඥානයේම තියෙනවා. ළමයි හදන්නෙත්, ලොකු ඉස්කෝලවලට යවලා ළමයින්ට උගන්නන්නෙත් ඒ නිසායි. ළමයි ලොකු වෙලා සල්ලිකාරයෝ වෙලා අපට සලකයි කියලා අදහසක් වැඩිහිටියන්ගේ තියෙනවා. බටහිර රටවල එහෙම නෑ. ළමයි මත ඔවුන් අනාගතය ගොඩ නගන්නේ නෑ. අපේ රටේ කලාකරුවන්ගේත් ඒ වගේ මානසිකත්වයක් තියෙනවා. සමහර කලාකරුවෝ ඉන්නවා හරිම ජනප්‍රිය වැඩ වාණිජ පරමාර්ථයෙන් කරලා තියෙන්නේ.
කලාකරුවෙක් වෙන්න හරි ලේසියි. වෛද්‍යවරයෙක්, නීතිඳයෙක්, ඉන්ජිනේරුවෙක් වෙන එක ලේසි නෑ. අත් බෙහෙත් දුන්නාට දොස්තර කෙනේක වෙන්නේ නෑනේ. කවියක් ලියලා, චිත්‍රයක් ඇඳලා හෙට ඉඳන් මම කලාකරුවෙක් කියලා මට පෙනී හිටින්න පුළුවන්. සමහර අය තමන් කලාකරුවෙක් කියලා තැන තැන ගිහින් කියනවා. එයාගේ ක්ෂේත්‍රයේ කවුරුත් එයාට කලාකරුවෙක් කියන්නේ නෑ.
දෙයියා කිරි අත්තලාගේ
ගම්බද නිරෝධායනය
කොරෝනා රෝගය ලෝක වසංගත තත්වයක් දක්වා ව්‍යාප්ත වීමෙන් පසු එතෙක් ව්‍යවහාරයෙන් සැඟව තිබූ නිරෝධායනය නම් වදන අප සමාජයේ වැඩිපුරම භාවිත වන වදන් අතරට එක්ව තිබේ. සිංහල භාෂාවේ ව්‍යවහාර වන වදන් අතුරින් වඩාත් සම්භාව්‍ය ගණයේ වදනක් වන මෙහි ඉන්දු යුරෝපීය භාෂා මූලයක් ඇති බව පෙනේ. සංස්කෘත, ඇතුළු පෙරදිග භාෂා කිහිපයකම මෙම වදන ‘නිරෝධාන’ ලෙස ව්‍යවහාර වීමෙන් ඒ බව තහවුරු වෙයි.
මෙම වදන සිරගත කිරීම, වෙන්කොට තැබීම, බාධා කිරීම, මර්දනය ආදි බහුවිධ අරුත් පළකරන්නකි. නිරෝධායනය හැඳින්වීම පිණිස ඉංග්‍රීසි භාෂාවේ යෙදෙන ක්වරන්ටයින් යන වදනේ අරුත මීට තරමක් සමානය. බාහිර ප්‍රදේශයකින් පැමිණි හෝ කිසියම් රෝගයක් සඳහා නිරාවරණය වූ මිනිසුන් හෝ සතුන් යම් කාලයක් සඳහා සෙසු මිනිස් හෝ සත්ව සමාජයෙන් වෙන් කොට තැබීම යන්න එහි අරුතය. මෙම නිරෝධායනය විද්‍යාත්මක වශයෙන් විස්තර කළ හැකි ක්‍රියාවක් නිසා එය නවීන සමාජ භාවිතාවකැයි සමහරෙක් සිතති.
එහෙත්, පැපොල, කම්මුල්ගාය, සරම්ප ඇතුළු වසංගත රෝග මුල් කොට ශ්‍රී ලාංකීය අතීත ජනසමාජයේ විධිමත් සහ ප්‍රබල නිරෝධායන යාන්ත්‍රණයක් තිබූ බවට ප්‍රබල සාක්ෂි රැසක් ගොනු කරගත හැක.
පසුගිය දශක තුනක පමණ කාලය තුළ මේ සම්බන්ධව වත්මන් සමාජයෙන් සැඟවී ගත් බොහෝ තොරතුරු අනාවරණය කරගැනීමට හැකි විය. ඒ අපගේ අතීත ජන සමාජයේ ‘දෙවියන්ගේ ලෙඩ’ නමින් හඳුන්වන ලද වසංගත රෝග සම්බන්ධ ජන විශ්වාස පිළිබඳව කරන ලද අධ්‍යයනයකදී ය. අනුරාධපුර දිස්ත්‍රික්කයේ නුවර කලාවිය, කුරුණෑගල දිස්ත්‍රික්කයේ හත් කෝරලය, කළුතර දිස්ත්‍රික්කයේ රයිගම් කෝරලය සහ ගම්පහ දිස්ත්‍රික්කයේ සියනෑ කෝරලය ආශ්‍රිත පාරම්පරික ගම්මාන කිහිපයක් මෙම විමර්ශනය සඳහා පාදක විය.
පැපොල, සරම්ප, කම්මුල්ගාය ඇතුළු වසංගත රෝගවල පැතිරීම සම්බන්ධ විද්‍යාත්මක සත්‍යය වටහා නොගත් ලොව පුරා අතීත ජනයා ඒවා විශ්වයෙන් මිනිසා වෙත එල්ල වන නපුරු, අයහපත්, පාපී, දුෂ්ට, අඳුරු බලවේග වශයෙන් නම් කළ බව මානව විද්‍යාත්මකව තහවුරු වී තිබේ. එම වසංගත රෝග අතුරින් වඩාත් බිහිසුණුම රෝගය වූයේ 1980 වසරේදී මුළු ලොවින්ම සදහටම දුරු කරන ලද බවට නිල වශයෙන් ප්‍රකාශ වූ වසූරියයි. අතීතයේ අප රටේ ද දෙවියන්ගේ ලෙඩ අතුරින් වසූරියට මුල් තැනක් හිමි වූ අතර වසංගත රෝග සම්බන්ධ දේව යාදිනි, කන්නලව්වලදී පැවසෙන වදුරු වසංගත යන වදනේ ‘වදුරු’ යන්න වසූරිය හැඳින්වීම පිණිස යොදන ලද්දකි. ඒ බව කෝට්ටේ යුගයේදී ලියැවුණු ‘යෝගරත්නාකරය’ නම් ආයුර්වේද ග්‍රන්ථයෙන් ද සනාථ වෙයි.
පැපොල, කම්මුල්ගාය සහ සරම්ප ආදි වසංගත රෝග ‘දෙවියන්ගේ ලෙඩ’ යනුවෙන් හැඳින්වෙනුයේ ඒවා දෙවිවරුන්ගේ කෝපය මත සමාජයට පැමිණ ව්‍යාප්ත වන රෝග නිසා මෙන්ම දෙවියන් උදෙසා කරනු ලබන කන්නලව්, යාදිනි සහ පුද පිළිවෙත් මඟින් පමණක් ඒවා සුවපත් වන බවට අපගේ පැරණි ජන සමාජය පුරා ප්‍රබල විශ්වාසයක් තිබූ නිසා ය. එහෙත්, එලෙස මිනිසුන් රෝගී කරවන දෙවිවරුන් කවුරුන් ද යන්න පිළිබඳ ඒකමතික තීරණයක් පැරණි ජන සමාජයේ නොතිබිණ. මෙම සියලු වසංගත රෝග සුවපත් කිරීමේ සර්වාධිකාරී බලය පත්තිනි දේවිය සතුව ඇතැයි විශ්වාස කළ පැරණි ගැමියන් එලෙස වසංගත රෝග පතුරුවන දෙවිවරුන් ලෙස තම ප්‍රදේශීය දෙවිවරුන් හැඳින් වූ අවස්ථා ද විය. විෂ්ණු, නාථ, පත්තිනි, සමන් ආදි ශාන්තිවාදී ගුණෝපේත මතු බුදුවන බෝසත් දෙවිවරුන් කෙසේවත් එලෙස මිනිසුන්ට විපත් නොපමුණුවන බව ඒ සම්බන්ධ පොදු අදහස ය.
මේ තත්වය යටතේ දෙවියන්ගේ ලෙඩ නමින් හැඳින්වෙන වසංගත රෝගවලට බඳුන් වන්නවුන් මුල්කොට පළමුව ඔවුන් ද දෙවනුව ඔවුන්ගේ පවුලේ ඥාතීන් ද තෙවනුව එම පුද්ගලයන් සහ ඥාතීන්ගෙන් ගම්වැසියන් ද මුදාගැනීමේ අතීතයේ පැවැති විධිමත් නිරෝධායන යාන්ත්‍රණයේ තතු විමසා බැලිය හැක.
දෙවියන්ගේ ලෙඩ සම්බන්ධයෙන් කරුණු ඉදිරිපත් කරන බොහෝ දෙනෙක් මේවා බෝවීම පත්තිනි දේවියගේ කෝපයක් මුල්කොට සිදුවන බවක් හුවා දක්වති. එහෙත් පත්තිනි දේවිය කන්නගී නමින් මිනිස් ආත්මයක් ලැබ සිටි සමයේ තම සැමියා වන පාලඟ හෙවත් කෝවලන් නිරපරාදේ මරා දැමීම මුල්කොට පඬි රජුට සහ එම රටට කළ මහා ශාපයෙන් සිදුවූ විනාශය දැක ඉන්පසු කිසිවකුටත් ශාප නොකිරීමට තීරණය කළ බව පත්තිනි පුරාවෘත්තයේ පැහැදිලිවම සඳහන් වෙයි. ඒ අනුව මැනැවින් පසක් වනුයේ විවිධ දෙවිවරුන් විසින් පතුරුවන ලද වසංගත රෝග සුව කිරීමේ කාර්යභාරය පමණක් පත්තිනි දේවිය සිය කැමැත්තෙන්ම භාර ගෙන ඇති බව ය.
ඇතැම් ප්‍රදේශවල දෙවියන්ගේ ලෙඩ නමින් හැඳින්වෙන මෙම වසංගත රෝග කාණ්ඩය තවත් ප්‍රදේශවල හැඳින්වෙනුයේ ‘අම්මාවරුන්ගේ ලෙඩ’ යනුවෙනි. මෙම රෝග වැළඳීම, පැතිරීම සහ පත්තිනි දේවිය අතර යම් සබැඳියාවක් ඇතැයි සමහරුන් සිතනුයේ මෙම අම්මාවරුන්ගේ යන වදන මුල් කොට ගනිමිනි. එහෙත්, මෙම හැඳින්වීමේ දී අම්මාවරුන් යන්න බහු වචනයෙන්ම දක්වා තිබීම පිළිබඳව ද අප විශේෂයෙන් සැලකිලිමත් විය යුතු ය.
‘ගමේ කාට හරි දෙවියන්ගේ ලෙඩක් හැදුණම පිහිටට එන දෙයියා කිරි අත්තා කියලා කෙනෙක් ගැන ඉස්සර අපේ අම්මලා කතාවෙනවා අපි අහලා තියනවා. ගමේ කාට හරි දෙවියන්ගේ ලෙඩක් හැදුණම දෙයියා කිරි අත්තාව ඒ ගෙදරට ගෙන්වනවා. කිරි අත්තා සළඹත් අරගෙන ඒ ගෙදරට ඇවිත් දෙයියන්ට කන්නලව් කරලා දෙයියෝ මායම් වෙලා කියවන්න පටන් ගන්නවා.’ වත්මන් සමාජයෙන් සැඟව ගත් අපූරු චරිතයක් සම්බන්ධයෙන් මීට විසි වසරකට පමණ පෙර එම විස්තරය පවසන ලද්දේ ඇහැටුවැව, දිවුල්ගනේ පාරම්පරික ගැමියකු වන එච්.එම්. ගුණතිලක මහතාය.
එහිදී දෙයියා කිරි අත්තා නමැති චරිතය, එම නිවසේ වැසියන්ට දෙවියන්ගේ රෝගය වැළඳීමට හේතුව පවා ආරූඪයෙන් පවසන බවත්, ඉන්පසුව නිවසේ හතර කොණේ තහංචි ගල් වළලා ගෙවත්තට පිවිසෙන කඩුල්ල හරහා වේළුව නමින් හැඳින්වෙන පිදුරු කඹයක් ඇද කඩුල්ලේ කොහොඹ අත්තක් එල්ලා එම නිවස කාවල් කරන බවත් ගුණතිලක මහතා කීය. මෙම වේළුව නුවර කලාවියේ දී ‘වෙනිය’ යනුවෙන් හඳුන්වන බව ද පසුව දැනගත හැකිවිය. ඉන් පසුව එම රෝගියා හමුවට ගොස් ඔහු වෙනුවෙන් දේව කන්නලව්වක් කර රෝගය සුවවීමෙන් පසු ප්‍රදේශයේ විහාරස්ථානයට කිරිබත් පූජාවක් කොට පත්තිනි දේවියට පින් පමුණුවා එම බාරය නිදහස් කිරීමට අණ දීම දෙවියා කිරි අත්තාගේ රාජකාරියක් වූ බව තමන් අසා ඇතැයි ගුණතිලක මහතා වැඩිදුරටත් කීය. විවිධ ප්‍රදේශවල විවිධ නම්වලින් හැඳින්වුණ ද එම වසංගත රෝගයේ ස්වභාවය අනුව දින දා හතර, විසි එක ආදි වශයෙන් වෙන් කොට දක්වන එම සුවිශේෂ චරිතය එතැන් සිට එම නිවස හා එම රෝගියා සම්බන්ධ නිල භාරකාරත්වය දරන බව ඒ සම්බන්ධයෙන් සෙසු ප්‍රදේශ ඇසුරින් කරනු ලබන විමසුම් මගින්ද තහවුරු කරගැනීමට මට හැකි විය.
රෝගියා සම්බන්ධයෙන් සහ පිටස්තරයන් සම්බන්ධයෙන් එම නිවැසියන් පිළිපැදිය යුතු වත්පිළිවෙත් සේම එම රෝගියා සහ නිවැසියන් නොකළ යුතු, ඒ ගෙදරට ගෙන්වා නොගත යුතු ආහාර ආදි සෑම දෙයක් සම්බන්ධයෙන්ම ම අනුමැති රාළ හෝ වෙනයම් නමකින් හඳුන්වනු ලබන එම තනතුර දරන පුද්ගලයා උපදෙස් දීම ද නොවැරදීම සිදුවන්නකි.
වැලකුම් හෙවත් ‘වාරිත්‍ර’ වශයෙන් හඳුන්වනු ලබන මෙම තහංචි යනු නීති පද්ධතිය සම්මත නොවූ ප්‍රාථමික සමාජයන්හි පවා යහපැවැත්මට බෙහෙවින් ඉවහල් වී ඇති මානව ධර්ම සමූහයකි. ඒ ඇතැම් තහංචි දියුණු සමාජයන් තුළ පවත්නා සම්මත නීති පද්ධතීන්ටත් වඩා ප්‍රබල ලෙස ක්‍රියාත්මක වී ඇති බවත් අනාවරණය කර ගැනීමට හැකි විය. දෙවියන්ගේ හෝ අම්මාවරුන්ගේ ලෙඩ යනුවෙන් හඳුන්වා ඇති මෙම වසංගත රෝග සම්බන්ධයෙන් මෙම සුවිශේෂ චරිතය විසින් දක්වනු ලබන දායකත්වය පරිසමාප්තියට පත්වනුයේ රෝගය වැළඳී දින දාහතරකට පසුව රෝගියා නෑවීමෙන් සහ දින විසිඑකකට පසුව සිදු කෙරෙන තහංචි කැපීමේ හෙවත් තහංචි ගල් ඉවත් කිරීමේ ක්‍රියාවලියෙනි. ඉන් පසු එම රෝගය වෙනුවෙන් වූ බාරය ඔප්පු කිරීමට නිවැසියන්ට අවකාශ හිමි වේ. ඒ කාලය තුළ එසේ පනවන ලද තහංචි සිඳලීම ඒකාන්ත වශයෙන්ම දේව කෝපය තමන් වෙත යොමු වීමට හේතුවන්නක් නිසා රෝගියා හෝ නිවැසියෝ කිසිවිටෙකත් එසේ නොකරති. එසේ තහංචි සිඳලන හෙවත් නිරෝධායන නීති කඩන රෝගීන් හා එම පවුල්වල සෙසු සමාජිකයන් පොදු සමාජයෙන් කොන් වීම ද නිරායාසයෙන් සිදු වන්නකි. රෝගියකු සිටින පවුලක සාමාජිකයකු එම තහංචි කපන තුරු වැවක නානතොටුපළකින් දිය නෑම පවා අත්හැර ඒ සඳහා විකල්ප ක්‍රම අනුගමනය කළ බව පෙනේ. අනුමැති රාළ හෝ දෙයියා කිරි අත්තා තුළින් දෙවියන් මායම් වීම තුළින් ගොඩනඟා ගන්නා ද්විතීයික පෞරුෂය ගැමියන් තුළ ඔහු සම්බන්ධ භය, පක්ෂපාතීත්වය මුසු වූ යටහත්බවක් ඇති කරන්නට සමත් වූ බව නිසැක ය.
වර්තමානයේ ලෞකික, භෞතික සහ විද්‍යාත්මක පදනමකට පිවිස ඇති නිරෝධායනය අතීතයේ මිථ්‍යාව පදනම් කර ගත් ගුප්ත ආධ්‍යාත්මික ස්වරූපයක් ගෙන ඇති බව මින් පෙනේ. එහෙත්, ඉන් අපේක්ෂිත ප්‍රතිඵලය සාක්ෂාත් විණි නම් එක් අතකට එහි ද වරදක් නැතැයි ද සිතේ.■
