රුක්මණී, නෙවිල් සුසංයෝගය ගැන කතාබහක්

■ පවිත්‍රා රූපසිංහ

‘මැණිකේ ඔබේ සිනාවේ දියවැල් ගලා ගියාවේ
නාමල් පිපී උදාවේ ආදරේ ඔබේ කතාවේ’
ඔක්තෝබර් 28 වනදාට රුක්මණී දේවිය නම් ‘ගීත කෝකිලාව’ දිවියෙන් සමුගෙන අවුරුදු 42කි. ඒ සැමරුම ඇගේ කලා විජිතයේ සුවිශේෂ චරිතයක් වූ නෙවිල් ප්‍රනාන්දු නම් සුපසන් ගායකයාද ගැන කතා කරන්නටත් අවස්ථාවක් කරගත හැකිය. රුක්මණී දේවි ගැන අමුතු විස්තර අවැසි නොවේ. එහෙත් නෙවිල් ප්‍රනාන්දු ගැන නොදන්නා අය සිටිති. ඔහු හැටේ දශකයේ අගභාගයේ කණ්ඩායම් සංගීතයේ පුරෝගාමියෙකි. ‘ද ගෝඞ් ෆාදර් ඔෆ් ශ්‍රී ලංකන් පොප් මියුසික්’ නමින් ඇතැම්හු නෙවිල් ප්‍රනාන්දු හඳුන්වති.
‘නෙවිල් සහ රුක්මණී ගායන සුසංයෝගයේ නාමයෙන්’ කරළියට ආ ගීත රසිකයන්ගේ මනදොළ අදටත් පුරවයි. ඔවුන්ගේ ගීතවල පද සහ තනුවලත්, හfඬ්ත් අමුතු විචිත්‍රත්වයක් දැනවෙයි. හුදෙක්ම සරල පද අරුත්වලට ඔබ්බෙන් ඔවුන්ගේ ගායනයන් අතර සබැඳියාව නිසා ඒ ගීතවලට අව්‍යාජ අරුතක් එක් ව තිබේ. මේ නෙවිල් ප්‍රනාන්දු සහ රුක්මණී දේවි පිළිබඳ කළ සංවාදයකි.

ඇයට ඔහු හමුවීම
මහත් ආලෝකයක්

මෙල්රෝයි ධර්මරත්න

රුක්මණී ගැන ඔබේ මතකය කොහොමද?
සිංහලත් නොවන, දෙමළත් නොවන රුක්මණී දේවිය නොහොත් ඬේසි රාසම්මා ඩැනියෙල් අපූරු මනුෂ්‍යත්වයක් තිබුණු කෙනෙක්. මගේ විවාහ මංගල්‍යයේ සාක්ෂිකරු ඇයයි. ඇය ගායනයේ ඉහළම ශිල්පීය දක්ෂතාවන් පෙන්වූ අයෙක්. ‘ආලෙ කළා නම්’, ‘සැපතක් සොයාලා’ යන ගී ඇය උච්චස්ථානයෙන්ම ගැයුවා. ඇගෙන් පසුව එවැනි උච්ච ස්වරයෙන් ගී ගැයූවෙක් රටේ බිහි වුණේ නැහැ. ඇතැම් විට ගීත ගායනාවෙන් පසු ඇය ක්ලාන්ත වුණා. ඇත්තටම දේවිය වගේ කෙනෙක් ඉපදෙන්න තිබුණෙ ලංකාවෙ නෙමෙයි. ඉන්දියාවෙ, ජර්මනියෙ වගේ රටක ඉපදුණා නම් ඇගේ හැකියාව මුළුමනින්ම ප්‍රයෝජනයට ගන්න තිබුණා. ඇය ඉතාමත් පුළුල් පරාසයක ගී ගැයුවා. ඇය ඔපෙරා ගායනාවන්ට ඉතාමත් දක්ෂ ගායිකාවක් වෙන්නටත් ඉඩ තිබුණා. ඒ නිසායි ජර්මනිය වගේ රටක ඔපෙරා ගයන්නට ඇයට හැකි වුණා නම් ඇය ලෝක පූජිත ගායිකාවක් වන්නට තිබුණු බව මා හිතන්නේ.

රුක්මණී නෙවිල් සුසංයෝගයට ගැන අදහස මොකක්ද?
නෙවිල් කියන්නේ රුක්මණීගේ කටහඬට වශී වුණු තරුණයෙක්. ඔහු මුලින්ම මෙරිල් ප්‍රනාන්දු සහ බර්නඩින් ප්‍රනාන්දු යන සිය සහෝදරයන් සමඟ ‘ප්‍රනාන්දු ටි්‍රයෝස්’ නම් සංගීත කණ්ඩායම හදාගත්තා. ස්පාඤ්ඤ, ලතින් ඇමෙරිකානු, ඉතාලි සහ ඉංග්‍රීසි ගීත මොවුන් ගායනා කළා. සාදවල මොවුන් ගයන විට ප්‍රේක්ෂකයන් සිංහල ගී ගයන්නට කරන ඉල්ලීම් නිසා සී.ටී. ප්‍රනාන්දුගේ ගීත මොවුන් ගායනා කරන්නට වුණා.
‘මගෙ සුදු මාමේ මගෙ සුදු මාමේ
නෑ බෑ නොකියා රා පොඩියක් දී මා සනසන්නේ’ වගේ ගීත ඔහු ගැයුවා. විවිධ හඬතල යොදමින් කළ ඔහුගේ ගායන ශෛලිය එදා රටේ අතිශය ජනාදරයට පත්වුණා. සී.ටී.ගේ මුල් ගීතයට වඩා, නෙවිල්ගේ ගායනාව වැළඳගත් අයත් හිටියා.

සී.ටී. කැමති වුණාද?
නැහැ. සී.ටී.ප්‍රනාන්දු මෙහිදී තමන්ගේ ගීත ගැයීම පිළිබඳ නෙවිල්ට විවෘතවම විරෝධය දැක්වූවා. එවිට නෙවිල් සී.ටී.ගේ ගීත ගැයීම අත්හිටුවා තමන්ගේම සිංහල ගීත ගායනයට තීන්දුවක් ගත්තා. ඔහු ‘ලොස් කැබලොරොස්’ නමින් නව සංගීත කණ්ඩායමක් තනා ඒ හරහා සිංහල ගීත ගායනයට මුල්ගල් තැබුවා. විමලදාස පෙරේරා රචනා කරන ලද සී.ටී.ප්‍රනාන්දු සහ දේවිය ගැයූ ‘පුන්සඳ හිනැහෙන්නේ’ ගීතයට නෙවිල් ඉතාමත් ආශා කළා. නෙවිල්, විමලදාස පෙරේරා ලවාම එම ගීයේ වචන මාත්‍රා අනුවම ගැයෙන ලෙස යුග ගීයක් ලියවා ගත්තා. ‘මල්බර හිමිදිරියේ’ ගීතය බිහිවුණේ එහෙමයි. 1968දී නෙවිල්, රුක්මණී සමඟ එය ගැයුවා. දේවිය සහ නෙවිල් එක්වුණේ එහෙමයි. ඇත්ත වශයෙන්ම පුන්සඳ හිනැහෙන්නේ ගීතයට වඩා රසිකයන් අතර මෙම ගීය ජනප්‍රිය වුණා. මොවුන් දෙදෙනාගේ හඬ සුසංයෝගය අපූරු මිහිරක් රසිකයන් තුළ ඇතිකළා.

දේවියගේ හf`ඞ් ශෝකී බවත් තිබුණායැයි අදහසක් තියෙනවා. ඇතැම්විට ඒක ඇගේ ශෝකජනක මරණය නිසා අප මවාගත් එකක් වෙන්න ඇති…
ඇගේ හf`ඞ් ශෝකීබවක් තිබෙනවා කියලා විචාරකයින් කියනවා තමයි. ඒත් සංගීතඥයෙක් විදියට මං වගකීමෙන් කියනවා එසේ නොවන බව. ඇය ගායනයේදී ගීතයට, පදවලට ආරූඪ වෙනවා. ‘දෛවයෝගය’ චිත්‍රපටයේ දේවිය රඟපෑවේ ජනිතා නැමති දුක්බර චරිතයකට. එහි ගීතය ගයද්දී ඇය ශෝකීබවක් හඬට ආරූඪ කරගත්තා. ඇය රංගනයේදීත් ගායනයේදීත් මනරම් හඬ පෞරුෂයක් පාවිච්චි කළා. වාසනාවකට හෝ අවාසනාවකට ඇයට ලැබුණු බොහෝ ගීත ශෝකමුසු ඒවා. ඇය සංතෝෂය පිරුණු ගීතද ගැයුවා.

ඒ මොනවාද?
‘බලාපල්ලා මේ මුහුණේ හැටී’, ‘වාසනාවන්ත ඵල ලබා’ වගේ ගීතවල ඇගේ හඬ ප්‍රීතිමත්. අපිට ඇගේ හඬ වර්ග කළ නොහැකියි. ඇගේ ගායනය අසමසමයි. ඇත්තෙන්ම ඇය ගැයූ ගී ආරට වඩා, නෙවිල්ගේ ගීවල හැඩය සහ ශෛලිය සපුරා වෙනස් තමයි. ඇගේ හඬ පෞරුෂය නිසාම ඇයට හැකි වුණා නෙවිල්ගේ සුවිශේෂ හඬට අනුගත වෙන්න.

නෙවිල් සහ රුක්මණී එකට ගී ගයද්දී, ඒ දෙන්නා තුළම ප්‍රබෝධයක් දක්නට ලැබුණා නේද?
නෙවිල්ගේ ගීතවල, තනුත් ගීතයත් වෙනස්. කණ්ඩායම් සංගීතයට සහ බටහිරට හුරුබවක් ඒවායේ තිබෙනවා. දේවියගේ හඬ ඊට සපුරා වෙනස්. නමුත් ඔවුන් දෙදෙනා එකතුව ගැයූ ‘මල්බර හිමිදිරියේ’ ගීතයේ හරිම අපූර්වත්වයක් තිබුණා. අදටත් ඒ ගී ජීවමානයි. මේ දෙදෙනාගේ හඬ සුසංයෝගය සුවිශේෂයි. ඇගේ හඬට ආදරය කළ නෙවිල් ඇය වෙනුවෙන්ම ගීත තනන්නට පෙළඹුණා. ‘සඳක් ගිලී සඳක් නැගේ සාගරේ’ එහෙමයි හැදුණේ. මෙම තත්ත්වය ලොස් කැබලොරොස් සංගීත කණ්ඩායමේ ගැටුමක් ඇතිකළා. නෙවිල්ගේ මුළු මහත් අවධානය කණ්ඩායම නොව දේවිය වටා බව කියමින් ඔහුට විවෘතව චෝදනා කළා. එතැනදී ලොස් කැබලොරොස් සංගීත කණ්ඩායම කොටස් දෙකකට කැඩුණා. නෙවිල් ස්ව-අභිමතය වෙනස් කළේ නැහැ. ඔහු රුක්මණී වෙනුවෙන්ම ගී ලීවා. ඔහු මිය යන තුරුම ඇය සමග යුග ගායනයේ යෙදුණා.

මේ දෙදෙනා අතර ප්‍රේම සම්බන්ධයක් පවා තිබුණු බවට කටකතා තිබුණා. ඔවුන්ට සමකාලීන සංගීතඥයෙක් සහ පුවත්පත් කලාවේදියෙක් විදියට එය ඔබ දකින්නේ කොහොමද?
ඒවා ඇත්තටම කටකතාම පමණයි. රුක්මණීට එදා මිනිස්සු කිව්වේ කඳුළු බින්දුව කියලා. ඇත්තටම ඇගේ ජීවිතය කඳුළක්ම තමයි. ක්ෂේත්‍රයේ සැවොම ගැන ඇයට විසල් ආදරයක්, කරුණාවක් තිබුණා. සී.ටී. ප්‍රනාන්දු අසනීපව රෝහල්ගත වී සිටිද්දී ඇය මගෙන් ඇසුවා ඔබ සී.ටී බලන්න ගියාද කියලා. කාර්ය බහුලත්වය නිසාම මට එය මඟඇරිලා තිබුණෙ. රෝහල්ගතව සිටිද්දී නෑදෑයන් ලක්ෂයක් ආවත් වැඩක් නැහැ. ක්ෂේත්‍රයේ එක්කෙනෙක් ආවොත් එය දැනෙනවා කියලා ඔහු රුක්මණීට කියලා තිබුණ බව ඇය මට මතක් කළා.

නෙවිල් ප්‍රනාන්දු රුක්මණී දේවියගේ ගායනා දිවියේ කේන්ද්‍රීය ලක්ෂ්‍යයක්ද?
දේවියගේ මුල්ම ගීතය ‘සිරි බුද්ධගයා විහාරේ’ ගීතය ගයන විට ඇයට අවුරුදු දාසයයි. එච්.ඩබ්ලිව්. රූපසිංහ මාස්ටර් සමඟ හින්දි තනුවකට අනුව ඇය මේ යුග ගීය ගයනවා. දේවිය වරක් පවසා තිබෙනවා, එය ඇගේ ගායන ජීවිතයේ සුවිශේෂ සංධිස්ථානයක් බව. නෙවිල් හමුවන තුරාවට ඇයට ඔහුගේ ආරේ ගීත හමුවී තිබුණේ නැහැ. නමුත් ඇය ඉතාමත් පහසුවෙන් ඔහුගේ සුවිශේෂ හඬට අනුගත වුණා. යුග ගායනයේදී ඒ ඒ ශිල්පියාට අනුව හඬ සකසා ගැනීමට අපූරු කුසලතාවක් ඇය සතුව තිබුණා. එහෙයින් ඇයට ඔහු හමුවීම, සංගීත ලෝකයට මහත් ආලෝකයක් සැපයූවා. මන්ද දෙදෙනාගේ කටහඬ ස්වරූපය මුළුමනින්ම වෙනස්. හඬ එකතුවීමෙන් අමුතු මිහිරියාවක් ඇති වුණා.

නූතන සංගීත පරම්පරාවට ඔවුන් දෙපළගෙන් ලැබුණු ආලෝකය කෙබඳුද?
මා අදටත් සංගීතඥයෙක් ලෙස කටයුතු කරනවා. අද ගායකයන්ට ඔවුන්ගේ හඬ පිළිබඳව ස්වයං-අවබෝධයක් නැහැ. ඔවුන්ට ඒ බව සංගීතඥයන් අවධාරණය කළ යුතුයි. එය අද සිදුවන්නේ නැහැ. ඒ නිසා ගායන දක්ෂතා ඇති අය සිටියත්, අද හොඳ ගීත බිහිවන්නේ නැහැ. ඇතැම් හින්දි සහ දෙමළ ගීතවල අනුකාරක ගීත ගයන විට දේවියගේ ගීත, මුල් ගීතයට වඩා සාර්ථක බව පිළිගත් අවස්ථා තිබනෙවා. ‘දෙවා ගිනි මවා දුක් මගේ හෘදයේ’ ගීතය එවැන්නක්. ඔවුන්ගේ හඬ අභ්‍යාසයන් අද පිරිස් හඹා යන්නේ නැහැ.

වේගෙන් වැඩකරලා
අඩු වයසින් ගියා

නවරත්න ගමගේ

‘කටහඬ’ කියන එක මගේ සංගීත භාවිතය අනුව මතුවන්නේ සංස්කෘතික සාධකයන් මුල් කරගෙනයි. එසේ ගොඩනැඟුණු කටහඬවල් දෙකක් තමයි රුක්මණී හා නෙවිල් කියන්නේ. කටහඬ වර්ධනය කළ බවට සහතිකයක් ශාස්ත්‍රාලීයව අවශ්‍යයි. ලංකාව වගේ රටක විධිමත් අධ්‍යයනයකින් තොරව මොවුන් දෙදෙනාගේ හඬට ශාස්ත්‍රාලයීය ලක්ෂණ ආවේ කොහොමද? එය සම්පූර්ණයෙන්ම අභ්‍යාස කිරීමේ ප්‍රතිඵලයක්. මේ දෙදෙනාගේ හඬවල් මාධ්‍ය සංස්කෘතියෙන් හදපු හඬවල් නෙමෙයි. අද බොහෝවිට කටහඬවල් බිහිකරන්නේ මාධ්‍ය සංස්කෘතීන් විසිනුයි. එය කනගාටුවට කාරණයක්. ඒවා මාධ්‍යයට වුවමනා හඬවල්. මම මෑතකදී ලැබූ අත්දැකීම එයයි.
අනෙක, කටහඬට බලපෑම් කරන සාධක දෙකක් තිබෙනවා. මගේ අත්දැකීම්වලට අනුව, එකක් සංස්කෘතික සාධකය සහ අනෙක මාධ්‍ය සාධකය. මෙම කරුණු මොවුන් දෙදෙනාගේ සුසංයෝගයේ ඉතාම වැදගත් අංගයයි. ‘රුක්මණී නෙවිල්’ දෙදෙනා ජීවත් වූ යුගයේ සංස්කෘතික වශයෙන් විශාල ප්‍රබෝධයක් තිබුණා. එය දේශපාලනික, සමාජීය, ආගමික සහ දාර්ශනික වශයෙන් පෝෂිත යුගයක්. එය ඔවුන් දෙදෙනාගේ සංගීත ඥානයට ඍජුවම බලපෑවා. එම සාධකය තුළ තමයි රුක්මණී සිනමාවේ අගරැජිණිය බවට පත් වන්නේ. එසේම එකල සිටි අනෙකුත් නිර්මාණකරුවන්ට සහ පසු නිර්මාණකරුවන්ට ඇය විශ්වවිද්‍යාලයක් බවට පත්වුණා. ඒවගේම නෙවිල් තමන්ගේ ගිටාරය මඟින් සංගීත ඥානය භාවිත කරමින් ඉදිරි පරම්පරාවට ඇකඩමියාවක් තැනුවා. පණ්ඩිත් අමරදේව, කේමදාස මාස්ටර් වැනි සංගීතඥයන් පවා නෙවිල්ගේ සංගීත ඥානයට විශාල පිළිගැනීමක් කර තිබෙනවා.
මොවුන් දෙදෙනා ඉතිරි කර තබා ගිය ඒ ශාස්ත්‍රාලයීය දැනුම් පද්ධතිය තමයි පසු පරම්ප්රාවන් හුරු කරගත්තේ. එසේම රුක්මණී ජනප්‍රිය මෙන්ම කලාත්මක සිනමාවේ ද සිටියා. ආචාර්ය ලෙස්ටර් ජේම්ස් පීරිස් වැනි මහා සිනමාකරුවන් ඇය කැඳෙව්වේ ඒ නිසායි. එසේම නෙවිල් ප්‍රනාන්දුද මෙම සිනමාවට කැඳවා ගත්තා. මේ දෙදෙනාගේ එකතුව අපට පොහොසත් මඟක් තනා දුන්නා. ඒ වගේම මේ දෙදෙනාම හදිසියේම අප අතහැර ගියා. සංකේතාත්මකව අප අවුල් සහගත තත්ත්වයකයි දැන් සිටින්නේ. ඔවුන් දෙදෙනා ඉතාම වේගයෙන් වැඩ කරලා, අඩු වයසින් අපට යමක් ඉතිරි කර ගියා. ඔවුන් දෙදෙනා ඉතිරි කළ සංස්කෘතිය තුළ අද අප පොරවල් වෙලා ඒවා භුක්ති විඳිනවා. අද අපි දේශපාලන සහ සංස්කෘතික වශයෙන් සිරවුණු පරම්පරාවක් ලෙස කටයුතු කරමින් සිටිනවා.■