මිනිස්සු මැරෙන්නේ කොවිඞ් නිසා,අපි මැරෙන්නේ බඩගින්නට සංචාරක ව්‍යාපාරයේ නිරත වූ අය අසරණයි

ලීසීං සමාගම්වලට වාහන දීලා

මුදල් යන්නේ මහා පරිමාණ හෝටල්වලට

සමහරුන් කුලී වැඩ, පාරේ තියාගෙන අලෙවි කිරීම්වලට යොමු වෙලා

කොවිඞ්-19වසංගතයෙන් සංචාරක කර්මාන්තය කඩාවැටුණු හැටි අමුතුවෙන් විස්තර කරන්නට ඕනෑ නැත. මෙය ඉතා නරක කාලයකි.

එහෙත් (ලංකාවේ දුර්ලභ කොට්ඨාශයක් වන) නිර්මාණශීලී නායකයෙකුට මෙම කාලසීමාව පෙනෙනු ඇත්තේ නව අවස්ථාවක් විවර වීමක් ලෙසය. ආයෝජනයට අවස්ථාවක් ලෙසය. කොවිඞ් කාලයේ ආර්ථිකයක් පාලනය කිරීම යනු නිර්මාණශීලීත්වය අවැසිම කාරණයකි.

ලංකාවේ සංචාරක කර්මාන්තය වසංගත සමයේ කඩා වැටුණත්, එම ක්ෂේත්‍රය වසංගතයෙන් පසු නැවත ඉතා ඉක්මනින් නැගිටීමට සූදානම් කළ හැකිය. ලංකාවේ සංචාරක ක්ෂේත්‍රයේ සේවය කළ ඇතැම් අය කිසිදු වෘත්තිමයභාවයක් නැතිව කටයුතු කරන බව අසන්නට ලැබී ඇති කතාවකි. ඇතැම් අය විදේශිකයන් අමාරුවේ දමන්නට උත්සාහ කරන බවත් නිතර ඇසේ. සංචාරක ගමනාන්තවල අඩුපාඩු ඇත. මේ සියල්ල නිවැරදි කොට, ඉදිරියේදී සංචාරක කර්මාන්තය පෙර තිබුණාටත් වඩා පුළුල්ව සහ ශක්තිමත්ව ක්‍රියාත්මක කරන්නට පසුබිම සකසන්නට මෙය අවස්ථාවක් කරගත හැකිය. කාලයක් නිවෙස්වල සිර වී සිටි ලෝක ප්‍රජාව ඉතා උනන්දුවෙන් සහ වැඩි වැඩියෙන් සංචාරය කරන කාලයක් උදා වීමේ ඉඩක් ඇත. එහෙත්, ආර්ථික ප්‍රශ්න නිසා අඩු වියදමින් සංචාරය කරන්නට ඔවුන් උත්සාහ කරනු ඇත. ඒවාට ලෑස්ති වීමට මේ කාලය පාවිච්චි කළ හැක.

දැනට සංචාරක ක්ෂේත්‍රයේ රැකියාවල නියැලෙන අය හඳුනාගැනීම, ඔවුන්ට පුහුණු ලබාදීම, ආරක්ෂණය තහවුරු කිරීමට පසුබිම සැලසීම, භාෂා දැනුමෙහි අඩුපාඩු ආදිය තිබේ නම් එවැනි අයට දැනුම ලබාදීම, සංචාරක ගමනාන්ත විධිමත් ලෙස සකස් කිරීම ආදී නොයෙකුත් දේ ආණ්ඩුවට කළ හැකිය.

2018 වෙද්දී ශ්‍රී ලංකාව ලෝකයේ වේගයෙන්ම නැගී එන සංචාරක ගමනාන්තයක් විය. ලොවපුරා සංචාරක වෙබ් අඩවි, සඟරා, යූටියුබ් නාළිකා ලංකාවට එන්නට පටන්ගෙන තිබුණි. ඇල්ල වැනි ප්‍රදේශ වේගයෙන් ජනප්‍රිය වූ අතර ඒ නිසා නව ව්‍යාපාර අවස්ථා විවර විය. ඇතැම් නගර දියුණු වුණේ සංචාරක කර්මාන්තය නිසාය.

පාස්කු ප්‍රහාරයෙන් පසුව ලංකාවේ සංචාරක ක්ෂේත්‍රය ඇති වුණ හානිය පියවීමට සඳහා යම් කාලයක් ගත විය. ක්‍රමයෙන් යහපත් තත්වයට ළංවෙද්දී නොසිතු අයුරින් කොවිඞ් 19 වසංගතය ලංකාවේ පමණක් නොව ලෝකයේම සංචාරක කර්මාන්තය කඩා වැටීමට හේතුවක් වී ඇත.

ලංකාවට විදේශ විනිමයක් ගෙන එන කර්මාන්ත අතරින් වෙන ස්ථානය හිමිවන්නේ ද සංචාරක කර්මාන්තයටය. ගණන් බලා ඇති අයුරින්  2018  වර්ෂයේදී  ශ්‍රී ලංකාවට පැමිණි සංචාරකයන් ප්‍රමාණය මිලියන 233ක් වන අතර ඔවුන් ගෙන ආ විදේශ විනිමය ඇමරිකානු ඩොලර් බිලියන 4.5කි.

කුඩා හා මධ්‍යම පරිමාණ සංචාරක ව්‍යාපරයන්, හෝටල් ක්ෂේත්‍රය, සංචාරක මඟපෙන්වන්නන්, ප්‍රවාහන පහසුකම් සපයන්නන් ඇතුළු ඒ ආශ්‍රිතව තම ජීවිකාව ගෙන ගිය බොහෝ දෙනාගේ ජීවිත මේ වන විට කඩා වැටී ඇත. කොවිඞ් 19 වසංගතය නිසා ලංකාවට පැමිණෙන යම් යම් කණ්ඩායම් නිරෝධායන කිරීම් සදහා යොදා ගන්නේ මහා පරිමාණ හෝටල්ය. ඔවුන්ට යම් සහනයක් පවතී. එහෙත් නිරෝධායනය මගින් රජය මහා පරිමාණ හෝටල් හිමිකරුවන් පෝෂණය කරන බව කුඩා හා මධ්‍ය ප්‍රමාණයේ හෝටල් හිමියන් කියයි.

පවතින තත්වය පිළිබඳ සංචාරක සේවා සපයන්නන්ගේ සංගමයේ සභාපති හිමාල් පෙරේරා මෙසේ අදහස් දැක්වීය. ‘සංචාරක සංවර්ධන අධිකාරියෙන් මේ වෙනකොට වැඩ කොටසක් කරගෙන යනවා. අවුරුදු 30ක් තිස්සේ සංචාරක කර්මාන්තයේ  රැකියාවල නිරත වන අයගේ කිසිම තොරතුරක්  සංචාරක සංවර්ධන අධිකාරියෙන් තිබුණේ නැහැ. පාස්කු ප්‍රහාරයෙන් පස්සේ සංචාරක කර්මාන්තය ආශ්‍රිතව රැකියාවල නියැලෙන්නේ කවුද කියලා සංවර්ධන අධිකාරියට හොයාගන්න බැරිව ගියා. ලංකාවේ  කොහේ හෝ තැනක ඉදන් සංචාරකයෙකුට තැඹිලි ගෙඩියක් විකුණන කෙනා දක්වා පුළුල් ක්ෂේත්‍රයක් සංචාරක ව්‍යාපාරය මත පවතිනවා. සංචාරක රියදුරුවරු, මඟ පෙන්වන මහත්වරු සහ සුළු හා මධ්‍යම පරිමාණයේ හෝටල් පවත්වාගෙන යමින් සංචාරක වෘත්තියේ නියලෙන අයත් ඉන්නවා.

සංචාරක කර්මාන්තයේ 70% ක් පමණ  සුළු හා මධ්‍යම පරිමාණයේ සංචාරක වෘත්තිකයෝ වැඩි දායකත්වයක් දක්වනවා. සංචාරක සේවා අධිකාරියෙන් නිතරම නිවේදනය කරන්නේ සහන ලබා දෙනවා කියලයි. එහෙත් මේ ක්ෂේත්‍රයේ  ඉන්න අයට කිසිම සහනයක් ලැබෙන්නේ නැහැ. ඒකට හේතුව විදියට සංචාරක අධිකාරියෙන් කියන්නේ මේ අය අධිකාරියේ ලියාපදිංචි වෙලා නැති බව. කොවිඞ් වසංගතයෙන් පස්සේ තමයි අපේ කණ්ඩායම් ලියාපදිංචි වීම  පටන් ගත්තේ. ගොඩක් මිනිස්සු හෝම් ස්ටේ හෙවත් නිවෙස්වල කාමරයක් නවාතැන් ලෙස ලබාදීම සහ කුඩා හෝටල් පවත්වාගෙන යමින් තමන්ගේ රැකියාව කරගෙන යනවා. ඔවුන් නිල වශයෙන් ලියාපදිංචි වී නැහැ.

සංචාරක අධිකාරියෙන් තිබුණු සාකච්ඡාවකදී ඔවුන් අපිට පොරොන්දු වුණා අවුරුද්දක කාලයකට කුඩා සහ මධ්‍යම ප්‍රමාණයෙන්  පවත්වාගෙන යන හෝටල්වලට සහ ඒ හෝම් ස්ටේ වැනි ස්ථානවල ජල සහ වතුර බිල්වලටට සහන කාලයක් ලබා දෙන්නම් කියලා. ඒත්  විදුලිබල මණ්ඩලයට ගිහින් මේ ගැන ඇහුවාම ඔවුන් අපිට කිව්වේ මේ විදියට විදුලි බිල්වලට සහනයක් ලබා දෙන්න කියලා කිසිම චක්‍රලේඛයක් ඇවිත් නැහැ කියලයි.

අපිට තියෙන අනෙක් ප්‍රශ්නය ලීසීං ගෙවාගන්න බැරි වීම. මහ බැංකුවෙන් චක්‍රලේඛයක් නිකුත් කරලා මාස 6ක සහනයක් ලබා දෙන්න කීවාට ලීසීං ආයතන සහන ලබා දෙන්න සුදානම් නැහැ. සංචාරක වෘත්තියේ යෙදෙන සියලුම දෙනාම  ලීසීං ප්‍රශ්නය නිසා අසරණ වෙලා ඉන්නේ.  මේ වෙනකොට සංචාරක වෘත්තිකයෝ වෙනත් රැකියාවලට නිරතවෙනවා. රැකියාවක් නැති නිසා මමත් මේ වෙනකොට ගොඩනැගිලි ක්ෂේත්‍රයේ රැකියාවක් කරනවා.

ගෝඨාභය මහත්තයාගේ සෞභාගයේ දැක්මේ 2025 වෙනකොට ලංකාවට සංචාරක කර්මාන්ත හරහා බිලියන 10 ක මුදලක් ගෙන ඒමේ අරමුණක් තියෙනවා. ඒත් මේ විදියට පුහුණු සංචාරක වෘත්තිකයෝ වෙනත් රැකියා  කරන්න පටන් අරන් සංචාරක ක්ෂේත්‍රයේ රැකියා අත්හැරියොත් නුපුහුණු අයව තමයි ඒ ක්ෂේත්‍රයට යවන්න වෙන්නේ. අඩුම තරමේ අපිට බැංකුවකින් ණයක් ලබා ගන්න ක්‍රමයක්වත් නැහැ. සෘජුව ලක්ෂ පහක් විතර සංචාරක ක්ෂේත්‍රයේ වෘත්තීන්වල යෙදෙනවා. වක්‍රව සංචාරක වෘත්තිය නිසා ලක්ෂ 20 ක් විතර ජීවත් වෙනවා. ඉදිරියේදී රටවල් ක්‍රමයෙන් විවෘත වන විට කණ්ඩායම් විදියට සංචාරකයන් ගෙන්වලා, නිරෝධායනය කරලා රට ඇතුළට එවන්න රජයට සැලසුමක් තියෙන බව කියනවා. ඒත් දැන් පවතින ක්‍රමය අනුව ඒ අයත් මහා පරිමාණ හෝටල්වල නිරෝධායනය වේවි. ඒ සල්ලි යන්නේත් එවැනි හෝටල්වලට.’

සංචාරක ක්ෂේත්‍රයේ රියදුරෙකු ලෙස ක්‍රියා කරන එන්.ඒ. ජයවික්‍රම මහතා මෙසේ පැවසීය. ‘ලංකාවේ  සංචාරක ව්‍යාපාරය කරන්න 2005 අංක 37 දරණ  චක්‍රලේඛය හරහා සංචාරක සංවර්ධන අධිකාරියේ පුහුණුවක් ලබා බලපත්‍රයක් ලබා ගන්න හැකි වෙන්නේ සංචාරක මඟ පෙන්වන්නන්ට පමණයි. ඒත් අපි රියදුරන් අපිට කිසිම බලපත්‍රයක් නැහැ.  ඒ නිසා අපි දිගින් දිගටම සංචාරක සංවර්ධන අධිකාරියෙන් ඉල්ලීමක් කළා. අපිට පුහුණුවක් ලබා දීලා බලපත්‍රයක් ලබා දෙන්න කියලා. ඒත් තවමත් අපේ ඉල්ලීම ඔවුන් සලකා බැලුවේ නැහැ.  අපි නිහඬව ලංකාවේ ආර්ථිකය සංවර්ධනය කරන්න උදව් කරපු මිනිස්සු.

මම කුඩා ඒජන්සියක් හදාගෙන සංචාරකයෝ ලංකාවට ගෙනාවා. ඒ ඒජන්සිය  හරහා 1000 ක් පමණ සංචාරකයෝ ලංකාවට ගෙනාවා. රටේ ආර්ථිකයට නගා සිටුවන්න මම දායකත්වය වුණත්, මම මේ වෙන තෙක් රජයෙන් කිසිදු මුදලක් ඉල්ලලා නැහැ.  ඒත් කුඩා ඒජන්සියක් සංචාරක අධිකාරියේ ලියාපදිංචි කරන්න නම් ඔවුන් අපෙන් රුපියල් ලක්ෂක තැන්පතුවක් ඉල්ලනවා. අපි මේ වෙලාවේ හරිම අසරණ වෙලා ඉන්නේ. ගෙවල්වල අද උයන් කාලා. හෙට කෑම ටික කන්නේ කොහොමද කියලා අපි කල්පනා කරන්නේ. අපිට මේ වෙලාවේ රුපියල් ලක්ෂයක් නැහැ. අපි ඔවුන්ගෙන් ඉල්ලන්නේ ඒ මුදල් කොටස් වශයෙන් අපිට ගෙවන්න ඉඩදෙන්න කියලා.

අපිට කන්න නැතත් අපි රජයෙන් ආධාර ඉල්ලන්නේ නැහැ. පුළුවන් නම් අපිට ණය මුදලක් දෙන්න. අපි මැරෙන්නේ කොවිඞ් වසංගතයෙන් නෙවෙයි. කන්න නැතිව. අපි ඒ තරම් අසරණ වෙලා ඉන්නේ. මේ වෙනකොට සංචාරක වෘත්තිකයෝ පාරට බැහැලා කරෝල, බිත්තර, බත් විකුණනවා. මගේ වයස අවුරුදු 60ක්. ඒ නිසා කිසිම ආයතනයකින් අපි වගේ අයට රැකියාවක් දෙන්නේ නැහැ. රැකියාවක් නැති නිසා පැලට් යොදාගනිමින් ගෘහ භාණ්ඩ හදන්න පටන් ගත්තා. නැත්නම් අපිට ජීවත් වෙන්න නෙවෙයි මැරෙන්න වෙන්නේ. ලීසීං ගෙවාගන්න බැරිව සංචාරක ක්ෂේත්‍රයේ රියදුරු වෘත්තිකයෝ අද වෙනකොට අසරණ වෙලා.සමහර අය තමන්ගේ වාහන විකුණලා ලීසීං ගෙවලා. ලීසීං ආයතනවලින් මිනිස්සුන්ට හරියට කරදර සහ තර්ජන කරනවා. ඒ නිසා මිනිස්සු බයට වාහනේ ලීසීං ආයතනවලටම දීලා දානවා.’

හබරණ හෝටල් සංගමයේ සභාපති අජිත් පෙරේරා මෙසේ පැවසීය. ‘කුඩා හා මධ්‍යම පරිමාණ කර්මාන්ත හා හෝම් ස්ටේ වගේ හෝටල් විදේශිය සංචාරකයන් නැති නිසා මුළුමනින්ම බිඳ වැටිලා තියෙන්නේ. මේ වෙනකොට මාස හයක කාලයකට කිසිදු ආදායම්  මාර්ගයක් අපිට ලැබිලා නැහැ. අපේ කර්මාන්තය ආශ්‍රිතව ජීවිකාව කරගෙන යමින් සිටි  දසදහස් ගණනක් පවුල්වලටත් ආදායමක් නැහැ. ඒ නිසා විදේශීය සංචාරකයන් යලි ලංකාවට පැමිණන තෙක් රජයෙන් අපිට උදව් කරන්න ඕනෑ. ශ්‍රී ලංකා සංචාරක කර්මාන්ත අධිකාරියේ ලියාපදිංචි වු  ගෘහස්ථ, කුඩා හා මධ්‍යම පරිමාණ හෝටල් ව්‍යාපාර සදහා අපිට මුදල් ප්‍රධානයක් ලබා දෙන්න කියලා අපි ඉල්ලනවා. පාස්කු පහාරයෙන් පස්සේ අධිකාරියෙන් හඳුන්වලා දුන්න ටුවරිස් පොඞ්ඩෝ කියන ණය යෝජනා ක්‍රමය යලිත් ශක්තිමත් කරන්න කියලා අපි අධිකාරියෙන් ඉල්ලුවා. ඒ වගේම සංචාරකයන් යළි ලංකාවට පැමිණෙන විට ඔවුන් සමඟ අපි ගනුදෙනු කළ යුත්තේ කෙසේද කියලා පුහුණුවක් ලබා දෙන්න කියලා අපි අධිකාරියෙන් ඉල්ලුවත්  තවමත් කිසිම පිළිතුරක් නැහැ.

අපි බොහෝම අමාරුවෙන්  මාස 06 ක් තවමත්  අපේ කර්මාන්තය කඩා වැටෙන්න නොදී රැකගෙන ඉන්නවා. ඒත් අපිට රජයෙන් උදව්වක් නොලැබුණොත්  ඉදිරියේදී අපිට වෙනත් රැකියා සොයාගන්න සිදු වේවි. දැනටමත් පුහුණු වෘත්තිකයෝ වෙනත් රැකියාවලට යමින් සිටිනවා. සංචාරක කර්මාන්තය රැකගැනීම රජයේ යුතුකමක්.  ඒත් රජය මේ වෙනකොට කටයුතු කරමින් සිටින්නේ  මහා පරිමාණ ව්‍යාපාරිකයන්ගේ නිර්දේශවලට අනුගත වෙලා. රජයෙන් ලැබෙන සහන ලබා ගන්නේ මහා පරිමාණ ව්‍යාපාරිකයන්. සංචාරක ව්‍යාපාරයෙන්  ජීවත් වුණු අපි කවදාවත් අනෙක් අයට අතපාලා ජීවත් වුණු අය නෙවෙයි. ඒත් මේ වෙනකොට අපි ඒ තත්වයට ඇවිත් තියෙනවා. ඒ නිසා රජය මේ ප්‍රශ්නයට කඩිනමින් මැදිහත් වෙලා අපිට සහනයක් ලබා දෙන්න ඕනෑ.’

මධ්‍යම පළාතේ සංචාරක මඟපෙන්වන්නන්ගේ සංගමයේ ලේකම් පරාක්‍රම  මෙසේ පැවසීය. ‘ජාතික තලයේ සිටින සංචාරක මඟ පෙන්වන්නන්ට සහ රියදුරු මඟ පෙන්වන්නන්ට  රජයෙන් ලබා දුන්නා. රුපියල් 20,000ක් සහ 15,000 ක මුදලක්. ඒත් මේ ආධාර ලබා දීමේ ක්‍රමවේදයේදී අපිට කිසිදු ආධාරයක් ලැබුණේ නැහැ. ඒකට ප්‍රධාන හේතුවක්  විදියට සංචාරක සංවර්ධන අධිකාරිය කියන්නේ අපි අධිකාරියේ ලියාපදිංචි නොවුණ නිසා මේ ආධාර අපිට ලබා දුන්නේ නැහැ කියලයි. ඒත් අපි සියළු දෙනාම මධ්‍යම පලාතේ ලියාපදිංචි සංචාරක මඟපෙන්වන්නෝ. රටේ ව්‍යවස්ථාවේ හැටියට මධ්‍යම රජයට බලතල ලැබිලා තියෙන නිසා තමයි අපි ඒ විදියට ලියාපදිංචි වුණේ. ඒ නිසා ලෝක සංචාරක දිනය දවසේ අපි අධිකාරිය ඉදිරිපිට උද්ඝෝෂණයක් පවත්වන්න සුදානම් වුණා. අපි ඒ ගැන ඔවුන්ට දැනුම් දුන්නා. ඉන්පස්සේ මධ්‍යම පළාත් සභාවේ ආණ්ඩුකාරතුමා, පළාත් සභාව සහ අධිකාරියේ නිලධාරීන්  අපි සමඟ සාකච්ඡාවක් සිදු කළා. ඔවුන් අපිට පොරොන්දු වුණා, අධිකාරියේ  ලියාපදිංචි සිදු කිරීමවලට ඔවුන් අපිට උදව් කරන බව. මුළු රටේම සංචාරක වෘත්තිකයෝ මේ වෙද්දී අසරණ වෙලා. මම මේ සංගමයේ  ලේකම් වුණාට කුණ්ඩසාලේ පාර අයිනේ මගේ වාහනේ තියාගෙන පොල් සහ බිත්තර විකුණනවා.

බහුතරයක් දෙනා කුලී වැඩ කරනවා.  ඒ අයගේ ළමයින්ට කන්න දෙන්න, පිටි පැකට් ඒකක් ගන්නවත්  අතේ මුදල් නැති වෙලා තියෙන්නේ. නිලධාරීන්ට අපේ දුක කීවත් ඔවුන්ට ඒ ගැන දැනෙන්නේ නැහැ. අපි මේ තරම් කාලයක් රජයට බරක් වුණේ නැහැ. ලංකාවේ ආර්ථිකයට මේ තරම් කාලයක් දායක වුණ අපි අද අසරණ වෙලා. ඒත් අපි දිහා බලන්න කවුරුත් නැහැ. මීඩියාවල නම් නිලධාරීන් කියනවා අපිට පහසුකම් ලබා දීලා තියෙන්නේ කියලා. අපිට හිතාගන්න බැහැ ඔය පහසුකම් ලබා දීලා තියෙන්නේ කාටද කියලා. අපි රජයෙන් ඉල්ලන්නේ කොන්ත්‍රාත් පදනම මත හෝ  රජයේ හෝ පෞද්ගලික අංශයේ රැකියා ලබා දෙන්න කියලයි. මධ්‍යම පළාතේ මාර්ගෝපදේශකයන් 800 ක ආසන්න සංඛ්‍යාවක් ඉන්නවා. අපිත් කැමතියි එදා වගේ ජීවත් වෙන්න. අඩුම තරමේ එදාවේල කන්නවත් යම් මුදලක් හොයාගන්න ඕනෑ. මේ වෙනකොට අපේ වෘත්තිකයෝ මුදල් හොයාගන්න ගස් කපනවා, දර පලනවා, උදලු ගානවා. නැත්නම් පාරේ මොනවා හරි යමක් තියාගෙන විකුණන තත්වයට වැටිලා. අපිට කිසිම සහනයක් දුන්නේ නැහැ.’■