අත් බැඳගෙන ඉන්න අල්ලස් කොමිසමකට අපි කැමති නෑ

ට්‍රාන්ස්පේරන්සි ඉන්ටර්නැෂල් ආයතනයේ විධායක අධ්‍යක්ෂ අසෝක ඔබේසේකර

විසිවැනි සංශෝධනය රටේ විනිවිදභාවයට බලපාන ආකාරය මොනවගේද?

විසිවැනි සංශෝධනයෙහි අපි හඳුනාගත් ප්‍රධාන ප්‍රවණතා හතරක් තියෙනවා. එම ප්‍රවණතා හතර නිසා ආණ්ඩුකරණයෙහි වගකීම්සහගත බවේ යම් හිස්තැන් නිර්මාණය වෙන බව පෙනෙන්නට තියෙනවා. විසිවැනි සංශෝධනයෙහි තියෙන යම් යම් ලක්ෂණ නිසා ආණ්ඩුවට වගකීමෙන් මිදෙන්නට ඉඩ ලැබිලා තියෙනවා. තොරතුරු දැනගැනීමේ අයිතියෙහි ක්‍රියාකාරීත්වය අවදානමට ලක්වීම, විගණන කොමිසම අහෝසි කිරීමෙන්  රාජ්‍ය වියදම් නිරීක්ෂණය දුර්වල කිරීම, අල්ලස් කොමිසමේ විමර්ශන බලය අඩපණ කිරීම හා පොදු දේපල අවභාවිතයට එරෙහිව පියවර ගැනීමට මැතිවරණ කොමිසම සතු බලය සීමා වීම කියන ප්‍රවණතා හතර තමයි අපි විසිවැනි සංශෝධනයෙහි භයානක කාරණා විදියට දැක්කේ. තොරතුරු දැනගැනීමේ අයිතිය, දූෂණ විමර්ශනය, රාජ්‍ය මූල්‍ය අධීක්ෂණය හා සාධාරණ මැතිවරණ කියන රටක විනිවිදභාවය පිළිබඳ හරිම වැදගත් කාරණා හතරට එයින් බලපෑම් එල්ලවෙනවා.

විසිවැනි සංශෝධනයෙන් තොරතුරු දැනගැනීමේ අයිතිය පිළිබඳ පනතට අහෝසි නොකරන බව ආණ්ඩුවේ ප්‍රකාශකයන් කීවා..

වඩාත් නිවැරදිව කීවොත්, තොරතුරු දැනගැනීමේ අයිතිය පිළිබඳ පනත කියන්නේ ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාවේ කොටසක් නෙවෙයි. ඒ අනුව තාක්ෂණික වශයෙන් ව්‍යවස්ථා සංශෝධනයෙන් පනතක් අහෝසි කරන්න බැහැ. ඔවුන් එවැනි ප්‍රකාශවලින් අදහස් කරන්නට ඇත්තේ තොරතුරු දැනගැනීමේ මූලික අයිතිවාසිකම අහෝසි නොකරන බව. ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාවේ මූලික අයිතිවාසිකම් පරිච්ඡේදයට 19 වැනි සංශෝධනයෙන් තොරතුරු දැනගැනීමේ මූලික අයිතියක් ලෙස එකතු කළා. ඊට පසු වෙනම පනතක් ලෙස තොරතුරු දැනගැනීමේ අයිතිය පිළිබඳ පනත ආවා.

එහෙනම් ඔබ පෙන්වාදෙන බලපෑම කුමක්ද?

පනත හෝ මූලික අයිතිය අහෝසි නොකළාට, තොරතුරු දැනගැනීමේ කොමිෂන් සභාවට විශාල බලපෑමක් එල්ලවෙනවා. තොරතුරු දැනගැනීමේ අයිතිය පිළිබඳ පනත අනුව තොරතුරු කොමිසම පත් කරන්නේ ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථා සභාවෙන්. එහෙත්, විසිවැනි සංශෝධනයෙන් ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථා සභාව අහෝසි කරන්නට යෝජනා කරලා තියෙනවා. ඒ වෙනුවට පාර්ලිමේන්තු සභාවක් පත් කරනවා. තොරතුරු කොමිසම පත් කිරීම පිළිබඳ නීතිමය අපැහැදිලිතාවක් පැනනගිනවා. ඒ අනුව, ආණ්ඩුවට තොරතුරු දැනගැනීමේ අයිතියට බලපෑම් කරන්නට වුවමනාවක් නොතිබුණාට ඔවුන් නොදැන විශාල බලපෑමක් එල්ලවෙලා තියෙනවා.

තොරතුරු දැනගැනීම මූලික අයිතියක් වීමටත් වඩා තොරතුරු දැනගැනීමේ අයිතිය පිළිබඳ පනත හා ස්වාධීන තොරතුරු කොමිසම වැදගත් නේද?

හරියට හරි. තොරතුරු දැනගැනීමේ මූලික අයිතිය තහවුරු කරන යාන්ත්‍රණය තමයි ඒ. ඒක නැතිවුණාම තොරතුරු දැනගැනීමේ අයිතිය ප්‍රායෝගිකව ක්‍රියාත්මක කරන්න අමාරුයි. 2017 ඉඳලා මේ දක්වා රට පුරා විවිධාකාර ජනතාවට තොරතුරු ලබාදීමට එම කොමිසම වැදගත් දායකත්වයක් ලබාදීලා තියෙනවා. විසිවැනි සංශෝධනය සම්මත කළාට පස්සේ තොරතුරු දැනගැනීමේ අයිතිය පිළිබඳ පනත ක්‍රියාත්මක කිරීම අසීරුයි. අපේ මතය තමයි එම කරුණ මත විසිවැනි සංශෝධනය සැලකිල්ලට ලක් කළ යුතුයි.

සමහරවිට ඉදිරියේදී තොරතුරු දැනගැනීමේ අයිතිය පිළිබඳ පනතට සංශෝධනයක් ගෙනත්, තොරතුරු කොමිසම ජනාධිපතිවරයාට පත් කළ හැකි ලෙස වෙනස් කරන්නට ඉඩ තියෙනවා…

තොරතුරු කොමිසම ස්වාධීන ක්‍රමයකින් පත්වීම හරිම වැදගත්. ලංකාවේ තොරතුරු දැනගැනීමේ අයිතිය පිළිබඳ පනත මුළු ලෝකෙන්ම හතරවැනි තැනට පත්වෙලා තියෙනවා. ඒක හරිම ඉහළ තැනක්. එම තත්වයට ලංකාවේ තොරතුරු දැනගැනීමේ අයිතිය පිළිබඳ පනත පත් වන්නට එම කොමිසම ස්වාධීන ක්‍රමයකට පත්වීම බලපෑවා. ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථා සභාවේ අනුමැතිය ලැබීමෙන් ජනාධිපතිවරයා, කථානායක, විපක්ෂ නායක වගේම රටේ සිවිල් පුරවැසියන්ගේත් අනුමැතියෙන් තමයි කොමිසම පත් වුණේ.

අල්ලස් හෝ දූෂණ විමර්ශන කොමිෂන් සභාවට බලපෑම් එල්ලවන්නේ කෙලෙසද?

විසිවැනි සංශෝධන කෙටුම්පතෙන් ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාවේ 156 අ ව්‍යවස්ථාව අවලංගු කරන්නට යෝජනා කර තිබෙනවා. එම ව්‍යවස්ථාවෙන් අල්ලස් හෝ දූෂණ විමර්ශන කොමිෂන් සභාවට ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාවේ පිළිගැනීමක් ලැබෙනවා. එම පිළිගැනීම අල්ලස් හෝ දූෂණ අල්ලාගැනීමට හරිම වැදගත් දෙයක්.

එහි අදහස අල්ලස් හෝ දූෂණවලට එරෙහිවීමේ වැදගත්කම පිළිබඳ පිළිගැනීමක් සහ හඳුනාගැනීමක් ව්‍යවස්ථාවෙන්ම ලැබිය යුතු බවද?

ඔව්. අල්ලස් හෝ දූෂණ විරෝධයට ව්‍යවස්ථාවෙන් පිළිගැනීමක් ලැබෙනවා වගේම දූෂණ සෙවීමට ඇති වැදගත්කම ව්‍යවස්ථාවෙන්ම පිළිගැනෙනවා. ඒ වගේම 19 වැනි සංශෝධනයෙන් 156 අ මගින් අල්ලස් කොමිසමට විශේෂ බලයක් තිබුණා. ඒ අභිමතය අනුව පැමිණිල්ලක් විභාග කරන්නට අල්ලස් හෝ දූෂණ කොමිසමට එම බලය ලබාදුන්නා.

ඒ අනුව තනිවම පරීක්ෂණයක් පටන්ගන්න පුළුවන්කම තියෙනවා නේද?

දැන් යම් කෙනෙක් අල්ලස් කොමිසමට පැමිණිල්ලක් දැම්මොත් කොහොමත් ඒ ගැන විමර්ශන කරනවා. යම්කිසි බරපතළ දූෂණයක් පිළිබඳ අල්ලස් කොමිසමට පැමිණිල්ලක් නොලැබෙන්න පුළුවන්. එහෙත් අල්ලස් කොමිසමට ඇතුළෙන් යම් බරපතළ සිදුවීමක් පිළිබඳ තොරතුරු ලැබිලා ඒ ගැන හොයන්නට පටන්ගන්න දැන් තියෙන ව්‍යවස්ථාව අනුව අයිතියක් තියෙනවා. මේක හරි වැදගත්. අල්ලස් හෝ දූෂණ ගැන සොයන ආයතන අනුන්ගේ පැමිණිලිවලට ප්‍රතිචාර දැක්වීමට සීමා නොවී, එම ආයතනවලට අභිමතානුසාරීව ක්‍රියාත්මක වෙන්නට බලයක් තිබීම ගෝලීය මට්ටමෙන් හරිම වැදගත් ලෙස සලකනවා. පැමිණිල්ලක් ලැබෙන තුරු අපට ඕක ගැන කිසිදෙයක් කරන්න බැහැ කියලා අත් දෙක බැඳගෙන බලාගෙන ඉන්න අල්ලස් කොමිසමකට අපි කැමති නෑනේ.

රාජ්‍ය මුල්‍ය අධීක්ෂණය තමයි ඔබේ ආයතනය පෙන්වාදුන් අනෙක් කාරණය..

රාජ්‍ය මූල්‍ය සරල භාෂාවෙන් විස්තර කළොත්, ඒ මහජනයාගේ මුදල්. ඒ මහජන මුදල් ගැන විමසිල්ලෙන් ඉන්නේ ජාතික විගණන කාර්යාලය. එයාලාට ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාවෙන් පිළිගැනීමක් හා වැදගත්කමක් ලබා දී තිබෙනවා. ඊට අමතරව විගණන පනත මගින් බලයක් හිමිවෙනවා. එහෙත් 20 වැනි සංශෝධනයෙන් විගණන සේවා කොමිසම ඉවත් කරනවා. විගණන සේවා කොමිෂන් සභාව මුල් කරගෙන තමයි ජාතික විගණන පනතත් තියෙන්නේ.

ඒ කියන්නේ විස්ස සම්මත වුණොත් විගණන පනත හිස නැති කවන්ධයක් වෙනවා…

එක විදියකට එහෙම කියන්න පුළුවන්. විගණන පනත ක්‍රියාත්මක කිරීම සඳහා වන මූලිකම කොටස විගණන කොමිසම. විගණන පනත සම්මත කිරීමේ මූලිකම අරමුණ විගණන සේවා කොමිසමට බලය ලබාදීම. ජාතික විගණන පනත යටතේ විගණන කොමිසමට හරිම ලොකු බලයක් ලැබෙනවා. ඒ තමයි රාජ්‍ය නිලධාරීන්ගෙන් පාඩු අය කරගැනීමේ බලය. මොකක්හරි නාස්තියක්, වංචාවක් කරලා සල්ලි අවභාවිත කළ කෙනෙක් හිටියා කියමු. අන්න එහෙම කෙනෙකුගෙන් පෞද්ගලික විදියට පාඩුව අය කරන්නට බලය විගණන සේවා කොමිසමට ලැබෙනවා. මේ බලය මිනිසුන්ගේ පැත්තෙන් හරිම වැදගත්. මිනිසුන් හැමදාම කීවේ දූෂණ වංචා ගැන විගණනවලින් හෙළිදරව් කළාට වැඩක් නැහැ, පාඩුව ආපහු ගන්න බැහැ කියලයි. 19 වැනි සංශෝධනයෙන් පස්සේ ඒ තත්වය වෙනස් වුණා. නැවත මේක ආපසු හරවන්න උත්සාහ කිරීම හරිම බරපතල කාරණයක්.

ප්‍රසම්පාදන කොමිසම තිබුණත් වැඩක් නැති බව සමහරුන් කියනවා…

ජාතික ප්‍රසම්පාදන කොමිෂන් සභාවට අදාළ විධිවිධාන තවම හරිහැටි ක්‍රියාත්මක නොවන බව අපි හැමෝම දන්නවා. කොමිසම හරියට වැඩ කරන්නේ නැහැ, කිසි වැඩක් නැහැ කියලා කෙනෙකු කියාවි. අන්න ඒ වගේ සමහර ආයතන හරිහැටි වැඩ නොකර පවතින්න ඉඩ තියෙනවා. එහෙම වෙලාවට අපට කරන්න පුළුවන් මොකක්ද, හරිහැටි වැඩ නොකරන, ඒත් ඒ වුණාට හරිම වැදගත් ආයතනයක ක්‍රියාකාරීත්වය නිවැරදි කරන එක. තවත් ශක්තිමත් කරන එක. ආයතනය දියුණු කරන එක. අහෝසි කරන එක නෙවෙයි, අඩුපාඩු හදාගෙන ශක්තිමත් කරන එකයි කරන්න ඕනෑ. සම්පූර්ණයෙන් අහෝසි කළොත් ආපස්සට යෑමක්නේ.

නිදහස් හා සාධාරණ මැතිවරණ ගැන විස්තර කළොත්..

ට්‍රාන්ස්පේරන්සි ඉන්ටර්නැෂනල් ආයතනය පටන්ගත්ත කාලයේ පොදු දේපළවලට මූලික අවධානය යොමුකළ ආයතනයක්. මැතිවරණ කියන්නේ පොදු දේපළ අවභාවිත කිරීමට ඉඩ තියෙන කාලයක් බව අපි හැමෝම දන්නවා. විසිවැනි සංශෝධන කෙටුම්පත යටතේ පොදු දේපළ වැරදියට පාවිච්චි කරන එක නවත්වන්නට මැතිවරණ කොමිසමට බලය තියෙනවා. රාජ්‍ය ආයතනවලට විධාන දෙන්නට ඔවුන්ට පුළුවන්. මැතිවරණ කාලයේ රස්සා දුන්නොත් ඒක නවත්වන්නට විධානයක් නිකුත් කිරීමේ බලය තියෙනවා. එහෙත් විසිවැනි සංශෝධන කෙටුම්පත යටතේ මැතිවරණ කොමිසමට තියෙන ඒ හරිම වැදගත් බලය අහෝසි කරනවා.

සමහර අය හිතන්නේ ආණ්ඩුව මොන බලයක් හරි අරගෙන වැඩ කළාට කමක් නැහැ කියලයි. ඔබ පෙන්වූ කාරණා සාමාන්‍ය මිනිසුන්ට වැදගත් වෙන්නේ කොහොමද?

මම හිතන්නේ මේ වෙනස්කම් ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදයේ මූලිකම දේවල් කියලයි. රාජ්‍ය මුදල් වගේ දේවල් අධීක්ෂණය කරන්නට බලයක් තියෙන එක හොඳ දෙයක්නේ. ඒක නරක දෙයක් වෙන්නට හේතුවක් නැහැ. ඒ ආයතනවලින් අධීක්ෂණය කරන්නේ රටේ හැමෝටම අයිති සම්පත් ගැන. පුරවැසියන් හැමෝම බලන්නේ හැමෝටම සාධාරණ සමාජයක් හදන්නේ කොහොමද කියලයි. එහෙම සමාජයක් හදන්නට නම්, බලය ලැබෙන අය අපේ සම්පත්වලට කරන්නේ මොනවාද කියලා බලාගෙන ඉන්න ආයතන තියෙන්න එපැයි. ඒ වගේම රටේ මිනිසුන්ටත් අපේ සම්පත්වලට කළේ මොනවාද කියලා දැනගන්නට අයිතිය තියෙන්න ඕනෑ. ඒක වෙනුවෙන් හරිම ශක්තිමත් ආයතන තියෙන්න ඕනෑ.

ආණ්ඩුවට ඕනෑ දෙයක් වෙනස් කරන්න බලය දීලා හමාර බව තවත් අය කියනවා..

ඒ කතාවේ ඇත්තකුත් තියෙනවා. මාත් හිතන විදියට ආණ්ඩුවට ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථා සංශෝධනයක් සඳහා ජනවරමක් තියෙනවා. ඔවුන් මැතිවරණයට පෙරත් ඒ බව කීවානේ. ජනතාව විශාල බලයක් ආණ්ඩුවට දීලා තියෙනවා. එහෙත් විසිවැනි සංශෝධනයෙන් විශාල ගැටලුවක් තියෙනවා. අධිකරණයේ, ව්‍යවස්ථාදායකයේ සහ මහජනතාවගේ පරමාධිපත්‍ය සීමා කරන්නට බලයක් ඒ ජනවරමේ නැහැ. ඒ ජනමතය ජනතාවගේ කර මතින් විධායකය යන විදියේ ව්‍යවස්ථාවක් හදන්නට ආණ්ඩුවට බලයක් නැහැ. ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාවේ ඇතුළත් කර ඇති අධීක්ෂණය කිරීමේ හා වගවීමේ යාන්ත්‍රණයන් දුර්වල කිරීම හරිම බරපතළයි.

සමහරවිට ආණ්ඩුව විසිවැනි සංශෝධනයට වෙනස්කම් එකතු කරද්දී ප්‍රසම්පාදන කොමිසම, විගණන කොමිසම ආදි ආයතන නැවත පිහිටුවන්න ඉඩ තියෙනවා. එහෙත් ඒවා පත් කරන්නේ ජනාධිපතිවරයා නම් ආයතනවල ස්වාධීනත්වයට බලපෑම් එල්ලවෙනවා නේද?

බොහෝ අවස්ථාවල යම් කාරණයක් ගැන විවිධාකාර පුද්ගලයන්ගේ අදහස් එකතු වුණොත් තමයි පාලනය ශක්තිමත් වෙන්නේ. විවිධ අදහස් තියෙන, විවිධාකාර අයගේ එකතුවෙන් ගන්න තීන්දුවක් තමයි හොඳම තීන්දුව වෙන්නේ. එක්කෙනෙකුගේ මතයක් විතරක් තිබුණොත් එතැන අඩුපාඩුවක් තියෙන්නට ඉඩකඩ වැඩියි. ඒත් විවිධාකාරයෙන් හිතන, විවිධාකාර මතවාද තියෙන අය එකතු වෙලා සාමූහික තීන්දුවක් ගත්තොත් වැරැද්දක් වෙන්නට තියෙන ඉඩකඩ වැඩියි. ඔබ ස්වාධීනත්වය ගැන සඳහන් කළා. ඒකත් අනිවාර්යයෙන්ම ඕනෑ. අධීක්ෂණයට තියෙන ආයතන ස්වාධීන නැතිනම්, අධීක්ෂණය කරන්නට පත් කරන ආයතන පත් කරන්නේත් තනි පුද්ගලයෙක් නම් එතැන ගැටලුවක් තියෙනවානේ.

පැහැදිලිව පෙනෙන්නේ විසිවැනි සංශෝධනයේ අඩුපාඩු විදියට ආණ්ඩුවේම ඇතැම් නායකයන් පෙන්වන කාරණාවලටත් වඩා, ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථා සභාව අහෝසි කිරීම බරපතළ අඩුපාඩුවක් බව…

ව්‍යවස්ථා සභාව මම කලින් කීව අධීක්ෂණ බලය පවත්වාගෙන යෑමට හරිම වැදගත්. ඒක අහෝසි කරමින් දුර්වල පාර්ලිමේන්තු සභාවක් හඳුන්වාදෙනවා. ප්‍රශ්නය තමයි එම ආයතනයට නිරීක්ෂණ ඉදිරිපත් කරන්නට පමණක් බලය තිබීම. එතකොට ව්‍යවස්ථාදායකය සතු බලය අඩපණ වෙනවා. මා කීව විවිධාකාර අදහස් තියෙන ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථා සභාව වැනි ආයතනයක් තමයි වඩාත් හොඳ. වෙනත් විදියකට කීවොත් තනි මතයක් අනුව ගන්න තීන්දුවක ගුණාත්මකභාවය අඩුයි. විවිධ අදහස්වලට ඇහුම්කන්දීලා හොඳ තීන්දුවක් ගන්න පුළුවන්. එක අදහසක් විතරක් තිබුණොත් හොඳ තීන්දුවක් ගන්න අමාරුයි. අනෙක අප මතක තියාගන්න ඕනෑ, ව්‍යවස්ථාව පවතින්නේ ඉදිරි අවුරුදු පහක්  හෝ දහයක් වෙනුවෙන් නෙවෙයි. අපි දශක ගණනාවක් ඉදිරියට බලන්න ඕනෑ. ව්‍යවස්ථාවක් හදිසියකින් සංශෝධන කරන්න බැහැ. පොදු මහජන සංවාදයක් ඕනෑ එක් එක් කරුණ ගෙනෙන්නේ ඇයිද කියලා. හැමදාම ව්‍යවස්ථාව සංශෝධන කරන්න බැහැ.■