සැෂේ ඇසුරුම්, ප්ලාස්ටික් බීම බට, ජල බෝතල් මෙරට තුළ භාවිතය තහනම් කිරීමට 2021 වසරේ ජනවාරි 01 දා සිට භාවිතයෙන් ඉවත් කිරීමට අවශ්ය කටයුතු කරන බව මධ්යම පරිසර අධිකාරිය සඳහන් කර තිබේ. ඒ සඳහා කැබිනට් අනුමැතිය ලබා ගැනීම සඳහා යෝජනාවක් ගෙන ඒමට ඔවුහු කටයුතු කරමින් සිටිති.
සැෂේ ඇසුරුම් නිෂ්පාදනය, අලෙවිය හා භාවිතයය මෑත කාලය වන විට ශීඝ්රයෙන් ඉහළ ගොස් තිබේ. ෂැම්පු වර්ග, ටූත් පේස්ට්, සබන් කුඩු, හිස කෙස් සැකසුම සඳහා භාවිත කරන ජෙල් වර්ග, සෝස් වර්ග හා තවත් බොහෝ නිෂ්පාදන සඳහා මෙම සැෂේ ඇසුරුම් භාවිත වනු දැකගත හැකි ය.
සුපිරි වෙළෙඳසැල් මෙන්ම සිල්ලර කඩ පවා බහුලව නොතිබුණු මෑත ඉතිහාසයේ සාම්ප්රදායික සිල්ලර බඩු වෙළෙඳසැළ තවමත් අපේ මතකයේ ඇත. ඒ කඩවල ඇසුරුම් ලෙස පොලිතීන් ප්ලාස්ටික් කියා දෙයක් භාවිත නොකළ ගානය. තිබුණේ කාලේ, බාගේ, බෝලයේ වීදුරු බෝතල්ය. ඒ බෝතල්වල මූඩිය පවා සකසා තිබුණේ ප්ලාස්ටික්වලින් නොවේ. ඇලුමිනියම්වලිනි. සීනි ග්රෑම් 100 හෝ 200 කිරා දුන්නේ පත්තර පිටුවකින් කොටසක් ඉරා සකසා ගත් ගොට්ටකටය. ඒ ගොට්ට ගැලවී ඉහිරී යාම සඳහා සැනෙල් නූලකින් පිළිවෙලට ගැට ගසා පාරිභෝගිකයා අත තැබුවේය. ඒ භාවිතාවන්ගෙන් පරිසරයට හානියක් වූවා නම් අල්ප වශයෙනි. ප්ලාස්ටික් හා පොලිතීන් ආගමනය මේ සියල්ල උඩු යටිකුරු කර තිබේ. සැෂේ ඇසුරුම් ආගමනය එහිම තවත් පිම්මක් ඉදිරියට පැනීමක් විය. ඒ අනුව පරිසරයට හානියක් වන බව නම් ඇත්ත කතාවකි. එහෙත් සැෂේ පාවිච්චි කරන්නේ කවුද? එයින් පාරිභෝගිකයාට සිදුවෙන බලපෑම කුමක්ද? සලකා බැලිය යුතු අනෙක් කාරණාව එයයි.
පරිසර ඇමතිවරයා ප්රමුඛ මධ්යම පරිසර අධිකාරිය මේවා නිෂ්පාදනය බෙදාහැරීම හා අලෙවිය නැවැත්වීමට ප්රධාන හේතුව සේ දක්වා ඇත්තේ පරිසරයට හානි සිදු වීමය. සැෂේ ඇසුරුම් භාවිතයෙන් හා ප්ලාස්ටික් පොලිතීන් ආශ්රිත නිෂ්පාදන හේතුවෙන් පරිසර විනාශයක් සිදුවන බව සත්යයකි. සිංහරාජය, ආනවිළුන්දාව, වනාතවිල්ලුව ආදි ස්ථාන ප්රමුඛ පරිසර පද්ධතීන්වල ඇති වෙමින් පවතින විනාශයන් පැත්තක තිබියදී සැෂේ ඇසුරුම් තහනම ගැන පරිසරය සම්බන්ධයෙන් වගකිව යුතු ප්රධානම රාජ්ය ආයතනය වන මධ්යම පරිසර අධිකාරියේ මේ උනන්දුව අතීසාරයට අමුඩ ගැසීමක් මෙනි.
‘අපි මේ කර්මාන්තයේ සිටින සියලුම ආයතන එක්ක කතා කළා. ඒ අය එකඟයි සැෂේ පැකට් නවත්වන්න. සැෂේ පැකට් විතරක් නෙවෙයි. ප්ලාස්ටික් ජල බෝතල් බීම බට සියල්ල. විකල්ප හඳුන්වා දෙන එක අපේ වැඩක් නෙමේ. විකල්ප හොයාගන්න එක නිෂ්පාදන සමාගම්වල වැඩක්.’
මධ්යම පරිසර අධිකාරියේ සභාපති සිරිපාල අමරසිංහ එසේ කීවත් 1980 අංක 47 දරන ජාතික පාරිසරික පනතට අනුව නම් අප ද්රව්ය අවම කිරීමේ තාක්ෂණික ක්රමෝපායන් හඳුන්වාදීම ද මධ්යම පරිසර අධිකාරියේ විෂය පථයට අයත්ය. අනෙක හයිකාරයන් මෙන්, නීති සකසා ඕනෑ එකක් කරගන්න කියා කීම ආණ්ඩුවේ ආයතනයකට තරම් නොවේ. බලන්න ඕනෑ සැෂේ නිෂ්පාදනය කරන්නේ කවුද කියා විතරක්ම නොවේ, පාරිභෝගිකයන් කවුද කියාය.
වෙළෙඳපොළේ සැෂේ ඇසුරුම් අලෙවිය ඉහළ යාම රටේ දිළිඳුභාවය වැඩි වීම ගැන වටහා ගැනීමට හැකි නිර්ණායකයකි. සැෂේ ඇසුරුම් මිලදී ගන්නේ අඩු ආදායම්ලාභීන්ය. සුපිරි වෙළෙඳසැල් තුළ සැෂේ ඇසුරුම්වල අසුරන ලද නිෂ්පාදන මිලදී ගැනීමට නැත. සුපිරි වෙළෙඳසැල් තුළ අලෙවිය සඳහා තබා ඇති නිෂ්පාදන තිබෙන්නේ ගෑම් 400, 500 හෝ කිලෝග්රෑම් 1 ඇසුරුම් තුළය. නැතිනම් මිලි ලීටර් 100, 400 හා 750 ප්රමාණයේ ප්ලාස්ටික් බෝතල් හෝ කෑන් තුළය.
ඒ අනුව සැෂේ තහනමෙන් බලපෑම් එල්ලවන්නේ දිළිඳු පාරිභෝගිගකයාට පමණක් නොවන බවත් සිහි තබාගත යුතුය. සාමාන්ය වෙළෙන්දන්ගේ ව්යාපාරවලටත් එයින් බලපෑමක් එල්ලවෙයි.
“මට මතක හැටියට දැනට අවුරුදු 40කට විතර කලින් තමයි ඔය සැෂේ පැකට් ආවේ. සැෂේ පැකට් තියෙන ගොඩක් වර්ගවල කිලෝ එකේ දෙකේ ලොකු පැකට් තියෙනවා. ඒත් අපිට ඒවා විකුණන්න බෑ. සුපිරි වෙළෙඳසැල්වල තමයි ලොකු පැකට් විකිණෙන්නේ. හැබැයි සුපිරි වෙළෙඳසැල්වල සැෂේ පැකට් විකුණන්නේ නෑ. අපේ කඬේ වටේට ලොකු ගෙවල් තියෙනවා. ඒ අය වාහනවලින් සුපිරි වෙළෙඳසැල්වලට ගිහිල්ලා දවස් ගණනකට බඩු එකපාර ගේනවා. හදිසියේ සබන් කුඩු වගේ දෙයක් ඉවර වුණොත් සුපිරි වෙළෙඳසැලට යනකන් අපේ කඬේකින් පොඩි සබන් කුඩු එකක් ගන්නවා. සාමාන්යයෙන් කඬේට එන වැඩි දෙනෙක් ගෙනියන්නෙම සැෂේ පැකට් තමයි.”
එසේ කියන්නේ බත්තරමුල්ල ප්රදේශයේ මධ්ය පරිමාණ වෙළෙඳසැළක් පවත්වාගෙන යන පියරත්න මහතාය. පාරිභෝගිකයා පිළිබඳ ඔහුට අවුරුදු 25 ක පමණ අත්දැකීම් තිබේ.
සාමාන්ය සිල්ලර වෙළෙඳසැළක අලෙවිය සඳහා ඇති බඩු භාණ්ඩ අතර වැඩියෙන්ම තිබෙන්නේ සැෂේ ඇසුරුම්ය. එක පැත්තකින් සැෂේ ඇසුරුම් ගබඩා කර තබාගැනීම මුදලාලිට පහසුය. වහලයට පහළින් එල්ලන ලද ලීයක පහළට වැටෙන සේ විවිධ නිෂ්පාදන අඩංගු වර්ණවත් සැෂේ ඇසුරුම් එල්ලා තැබීමෙන් වෙළඳසැළට අලංකාරයක් ද ලැබේ. නැත්නම් වෙළෙඳසැලට ආරූඪ වන්නේ බංකොලොත් පෙනුමකි. දාමයක් සේ සකසා ඇති වැලෙන් සැෂේ ඇසුරුමක් වෙන් කර ගැනීමද පහසුය. මුදලාලිට පිටුපසින් හෝ හිසට ඉහළින් ඒවා එල්ලා ඇත්තේ ක්ෂණිකව පාරිභෝගිකයාගේ ඇස ගැටෙන ලෙසය. ඒ සියල්ල නිෂ්පාදන සමාගම්වල වෙළෙඳ උපක්රම විය හැකිය. මේවා මිල දී ගන්නේ දුප්පත් පාරිභෝගිකයා බව අපට අමතක කළ නොහැකිය.
“මම මේ කිට්ටුව සාප්පුවක වැඩ කරනවා. සුපිරි වෙළෙඳසැලකට ගිහින් ගන්න තරම් දෙයක් නෑ. අද රෑටයි හෙට උදේට, දවල්ට ඕනෑකරන බඩු ටික ගන්නයි ආවේ. කිරි පිටි ගණන් අඩු කාලේ ග්රෑම් 400 පැකට් එක ගත්තා. දැන් කිරිපිටි වුණත් ගණන් ගිහින්. ගොඩාක් වෙලාවට කිරි පිටිත් සැෂේ පැකට් තමයි ගන්නේ. දත් බෙහෙත්, මිරිස් කුඩු, තුනපහ කුඩු වගේ ඒවත් දැන් ගණන්. ගොඩාක් වෙලාවට ග්රෑම් 50 තමයි අපි ගෙනියන්නේ.”
වැඩ ඇරී නිවසට යන ගමන් කැලණිමුල්ල හන්දියේ කුඩා සිල්ලර වෙළෙඳ සැළකින් බඩු ගනිමින් සිටි ශ්රියානී එසේ කීවාය. ඇය දරුවන් දෙදෙනෙකු සිටින අඩු ආදායම්ලාභී පවුලක කාන්තාවකි. දුප්පත් පාරිභෝගිකයන් සේම පොහොසත් පාරිභෝගිකයෝද ප්ලාස්ටික් පොලිතීන් පරිහරණය කරති. එදිනෙදා කුලියක් කර කීයක් හෝ හොයාගෙන එයින් නිවසට අවශ්ය දේ මිලදී ගන්නා පුද්ගලයෙකුට ග්රෑම් 500, කිලෝ 1 පැකට් මිල දී ගැනීමේ හැකියාවක් ඇත්තේ නැත. වැඩ ඇරී දවසේ පඩිය අතට ගන්නා අඩු ආදායම්ලාභීන් කුඩා සිල්ලර කඩයකින් හාල් කිලෝවක්, පොල් ගෙඩියක්, කිරිපිටි සැෂේ පැකට්ටුවක්, දත්බෙහෙත් සැෂේ පැකට්ටුවක්, මිරිස් කුඩු, තුනපහ කුඩු ග්රෑම් 50 පැකට්ටුවක් මිල දී ගන්නේ තමන්ගේ ‘බජට් එකට සෙට්’ වෙන්නටය. දවසේ ආදායමට ගැළපෙන්නටය. ආදායම අඩු දවසට එක් භාණ්ඩයක්, දෙකක් දවසේ පරිභෝජනයෙන් අත්හැරේ.
ෂැම්පු වර්ග, ටූත් පේස්ට්, සබන් කුඩු, හිස කෙස් සැකසුම සඳහා භාවිත කරන ජෙල් වර්ග, සෝස් වර්ග හා තවත් බොහෝ නිෂ්පාදන සඳහා කුඩා ප්රමාණයේ ඇසුරුම් භාවිත වනු දැකගත හැකි ය. කුඩාම ප්රමාණයේ මාගරීන් පෙට්ටියට අමතරව මාගරීන් ෂැෂේ ඇසුරුම් ද දැන් වෙළෙඳපළේ තිබේ.
තරුණියන් අතර ප්රචලිත ෂැම්පු, කන්ඩිෂනර් වර්ග හා තරුණයන් අතර ප්රචලිත හෙයාර් ජෙල් වර්ග මිලි ලීටර් 100, 300 හෝ ඊටත් වැඩි ප්රමාණවල බෝතල් සුපිරි වෙළෙඳසැල්වල තිබේ. ඒවා මිල දී ගන්නට වෙනම පාරිභෝගික ස්තරයක් ඇත. එහෙත් සිල්ලර වෙළෙඳසැලේ එවැනි බෝතල් වර්ග විකිණෙන්නේ ඉතා මඳ වශයෙනි. අප දන්නා කාලයේ සිට සිල්ලර වෙළෙඳසැළේ එල්ලා තිබෙන්නේ ෂැම්පු සැෂේ වැල් ය. හෙයා ජෙල් සැෂේ වැල් ය. රුපියල් 10 ට 20 ට ඒවා අලෙවි වේ. ඒවා මිල දී ගන්නේ අඩු ආදායම්ලාභී පවුල්වල තරුණ තරුණියන් ය.
‘හැමදාම නැති වුණත් පිළිවෙළකට ඇඳලා කොහේ හරි යන්න වුණාම හෙයා ජෙල් ගානවා. වැඩ කරන කොට ජෙල් ගාන්නේ නෑ. ලොකු බෝතල් ගෙනැත් තියාගෙන හැමදාම පාවිච්චි කරන්න පුළුවන් නම් හොඳයි. ඒත් ලොකු බොතල් ගණන්නේ. ඒ නිසා අපි වුවමනා වුණාම විතරක් රුපියල් 20 ක් දීලා කඩෙන් පොඩි පැකට් එකක් ගන්නවා. මගේ යාළුවොත් එහෙමයි කරන්නෙ.’
එසේ කියන්නේ දූරකථන අළෙවි කරන පුද්ගලික ආයතනයක රැකියාවක් කරන ප්රශාන්තන් ය. ඔහු අවුරුදු 24 ක තරුණයෙකි. ඔහුගේ පියා පුද්ගලික ආයතනයක සුළු රැකියාවක් කරයි. ඔහුට සිටින්නේ මල්ලී කෙනෙකු හා නංගී කෙනෛකි. ඒ දෙදෙනා තාවමත් පාසල් අධ්යාපනය ලබන වයසේ ය. මව රැකියාවක් කරන්නේ නැත. නිවසේ වියදම් දරන්නේ ප්රශාන්තන් හා ඔහුගේ පියා ය.
2015 යහපාලන ආණ්ඩුවේ පරිසර ඇමැතිවරයා වූයේ ජනාධිපති මෛත්රීපාල සිරිසේනය. පොලිතීන් හා ප්ලාස්ටික් පරිහරණය සම්බන්ධයෙන් ඔහු විවිධ තීන්දු තීරණ ගත්තේය. පරිසර දූෂණයට හේතු වන පොලිතීන් නිෂ්පාදන කිහිපයක් 2017 සැප්තැම්බර් පළමුවනදා සිට තහනම් කළේය. ඒ අනුව එම පොලිතීන් නිෂ්පාදනය, බෙදාහැරීම හෝ අලෙවි කිරීම තහනම් කර තිබිණි.
ඒ අනුව මයික්රෝන 20 හෝ ඊට අඩු ඝනකමින් යුත් පොලිතීන් නිෂ්පාදන, ලන්ච් ෂීට්, වැඩි ඝනත්ව ෂොපින් බෑග්, ග්රෙසරි බෑග්, උත්සවවල දී පොලිතීන් සැරසිලි භාවිතය හා ප්රසාරිත පොලිස්ටයරීන් කෑම පෙට්ටි තහනම් කර තිබිණි. ප්ලාස්ටික් හා අවශේෂ දහනයද තහනම් කළේය,
ඒවායින් යම් පමණකට පාලනය වී තිබෙන්නේ උත්සවවලදී පොලිතීන් භාවිතය හා ප්රසාරිත පොලිස්ටයරීන් කෑම පෙට්ටි නිෂ්පාදනය, බෙදාහැරීම හා අලෙවිය පමණි. ඉන් වැටහෙන්නේ අති විශේෂ ගැසට් මගින් පමණක් මේවා නතර කළ නොහැකි බවයි. මෙවැනි ක්රියාදාමයන්ට පෙර මේ කර්මාන්ත ආශ්රිතව ජීවිතය ගැට ගසාගන්නා පුද්ගලයන්ගේ ආදායම් මාර්ග ඇහිරීයාම හා කර්මාන්ත පවත්වාගැනීමේ දුෂ්කරතා ඇති වීම කෙරෙහි අවධානය යොමු කිරීමද තහනම් කිරීම සේම වැදගත් ය.
සැෂේ පැකට් තහනම ද අඩු අදායම්ලාභී පවුල්වලට දැඩිව බලපෑ හැකි තත්ත්වයක් වන නිසා ඇති කරන්නට අපේක්ෂා කරන තහනම් කිරීම්වලට සමගාමීව ඇතිවන රික්තකයන් පිරවීමට සාර්ථක විකල්පද හදුන්වා දෙන්නේ නම් මේ තීන්දු තීරණ වඩාත් පලදායක වනු ඇත.■
■ ප්රියන්ජිත් ආලෝකබණ්ඩාර
