ජනාධිපතිවරයා (විධායකය) සහ පාර්ලිමේන්තුව (ව්‍යවස්ථාදායකය) අතර ඇති විය හැකි ගැටුමක හෝ නොපෑහීමක මූලය ඇත්තේ, අද පොහොට්ටු සාමාජිකයන් කියන පරිදි, 19 වැනි ව්‍යවස්ථා සංශෝධනය තුළ නොව, ජේ.ආර්. ජයවර්ධනගේ ජනාධිපති ක්‍රමය තුළම බව පසුගිය සතියේ සාකච්ඡාවට ගැනුණි. තවදුරටත් විස්තර කළොත්, එකිනෙකා සමග නොපෑහෙන බලවේග දෙකක් එකම මූලයකින්, එනම් ජනතාව විසින්ම බලයට පත්කරනු ලැබීම යන කාරණය තුළ ප්‍රශ්නයේ මුල අඩංගු වන බවයි.
අද එවැනි තත්වයක් නැත. ගෝඨාභය රාජපක්ෂගේ පොහොට්ටුවම, පාර්ලිමේන්තුවේ තුනෙන් දෙකක බලයක්ද හිමි කරගෙන ඇත. ඊටත් වඩා, ව්‍යවස්ථාදායකයේ ප්‍රධානියා වන අගමැතිවරයා වන්නේ, විධායකය හොබවන ගෝඨාභය රාජපක්ෂගේ එක කුස උපන් සහෝදරයා ය. එය, 2002-2004 කාලයේ චන්ද්‍රිකා බණ්ඩාරනායක ජනාධිපතිනිය සහ රනිල් වික්‍රමසිංහ අගමැතිවරයා අතර පැවති තත්වයට සහ 2015-2020 අතර කාලයේ මෛත්‍රිපාල සිරිසේන ජනාධිපතිවරයා සහ රනිල් වික්‍රමසිංහ අගමැතිවරයා අතර පැවති තත්වයට ඉඳුරා වෙනස් ය. එබැවින්, විධායකය සහ ව්‍යවස්ථාදායකය අතර පරහක් හෝ ගැටුමක් ඇති වීමේ න්‍යායික ඉඩක් දැන් නැත.
එසේ නම් ඔවුන් තවදුරටත් ජේ.ආර්. ජයවර්ධනගේ පරණ ක්‍රමයටම හෝ ඊටත් එහා විධායක ජනාධිපති ක්‍රමයකට යාමටම බලන්නේ ඇයි? එක්තරා දේශපාලනික මතවාදයක් නිසා ය. එය, ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය සැක කරන, පුද්ගලවාදය පිළිබඳ දැඩි විශ්වාසයක් තබන, මතවාදයකි. සමූහයකගේ තීරණයට වඩා, තනි පුද්ගලයෙකුගේ තීරණයක්, කාර්යක්ෂමතාව සහ නිරවද්‍යතාව සඳහා යෝග්‍ය බව එහිදී විශ්වාස කෙරේ. ඒ තර්කය සත්‍යයක් වන අවස්ථාද තිබේ. උදාහරණයකින් එය පැහැදිලි කරගනිමු: රෝග විනිශ්චයක් හෝ ප්‍රතිකාරයක් සම්බන්ධයෙන් රෝගීන් රාශියකගේ මතයට වඩා එක fදාස්තර කෙනෙකුගේ මතය නිවැරදි යැයි කවුරුත් භාරගත යුතුව තිබේ. යුද්ධයක් කරගෙන යාමේදී, සොල්දාදුවන් දහස් ගණනකගේ අදහස් අනුව නොව, ජෙනරාල්වරයෙකුගේ හෝ දෙන්නෙකුගේ අදහස් අනුව ක්‍රියා කළ යුතුව තිබේ. බහුතර කැමැත්ත (ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය) ඒ අවස්ථා දෙකෙහිදීම අදාළ නොවේ. එහෙත් දැන්, අර රෝගීන් රාශිය වෙනුවට රටක ජනතාව ආදේශ කරන්න. fදාස්තර වෙනුවට ජනාධිපතිවරයා ආදේශ කරන්න. කාරණය තවත් පහසුවෙන් අවබෝධ කරගැනීමට අවශ්‍ය නම්, fදාස්තර වෙනුවට මෛත්‍රීපාල සිරිසේන ආදේශ කරන්න. කලින් කී fදාස්තර සහ රෝගීන් අතර සහසම්බන්ධතාවේ ස්වභාවය සහ දෙවැනුව කී අවස්ථාවේ ස්වභාවය අතර මූලික වෙනස පාඨකයාට දැන් පෙනෙනු ඇත.
මේ නිසා, දේශපාලනය යනුවෙන් හැඳින්වෙන සමාජ කළමනාකරණය පිළිබඳ කාරණාවලදී, තනි පුද්ගල මතයට වඩා පොදු මතය වඩාත් යෝග්‍ය වන බව පෙනේ. එසේ වෙතත්, කාර්යක්ෂමතාව සම්බන්ධයෙන් ගත් විට, තීරණ ගැනීමේදී සහ ඒවා ක්‍රියාවේ යෙදවීමේදී තනි පුද්ගලයෙකු වඩාත් ‘ප්‍රතිඵලදායී’ විය හැකි අවස්ථාද නැතිවා නොවේ. දේශීය (සිල්ලර) සහ විදේශීය (තොග) උදාහරණ දෙකකින් එය පැහැදිලි කරගනිමු: සිංහරාජ වනාන්තරය මැදින් මේ දිනවල පාරක් කැපෙමින් තිබේ. මෙය විශාල මතභේදයට තුඩුදුනි. විවිධ අය, විවිධ චෝදනා සහ ප්‍රතිචෝදනා එල්ල කරගත්හ. අවසානයේ ජනාධිපතිවරයාම එය සොයා බැලීමට සිංහරාජයට ගියේය. එසේ ගොස්, ‘පරිසරයට හානි නොවන පරිදි’ පාර කපාගෙන යන්නැයි නියෝග කෙළේය. ප්‍රශ්නය එතැනින් ‘විසඳුණි’. පරිසරවේදීන්ගේ අදහස් හෝ වාර්තා සලකා බැලීමක්, පළාත් සභාවේ අදහස් විමසීමක්, විශේෂඥ කමිටු පිහිටුවීමක් වැනි කිසිවක් අවශ්‍ය නොවේ. අපේ රටේ ‘දෙමළ ප්‍රශ්නය’ වැනි ප්‍රශ්නයක් යුරෝපයේ තිබුණි. එය ‘යුදෙව් ප්‍රශ්නය’ නම් විය. ඇඩොල්ෆ් හිට්ලර් නමැති තනි පුද්ගලයෙක් මේ ප්‍රශ්නයට ‘අවසාන විසඳුමක්’ ඉදිරිපත් කෙළේය. මේ ‘විසඳුම’ වුණේ, යුදෙව් ජාතිකයන් යුරෝපයෙන් අතුගා දැමීමයි. ඒ අනුව, 1941-1945 කාලය තුළ, ඉතා ‘කාර්යක්ෂම’ අන්දමින් යුදෙව් ජාතිකයන් හැට ලක්ෂයක් ගෑස් කාමරවලට යවා මරා දැමුණි. පාර්ලිමේන්තුවකින් සම්මත කරගෙන, ව්‍යවස්ථාවකට සහ නීතියකට අනුකූලව කිරීමට ගියේ නම්, අවුරුදු සිය ගණනකින්වත් කරගත නොහැකි දෙයක්, වසර හතරක් වැනි කෙටි කාලයකින් කරගත හැකි වුණේ, තනි පුද්ගල මතයක් ක්‍රියාවට නැඟීමේදී සැපයෙන ‘කාර්යක්ෂමතාව’ නිසා ය.
පාලකයන් ඡන්දදායකයාගේ ඇසට වැලි ගසන්නේද, ඡන්දදායකයාම තමන්ගේ ඇස්වලට ස්වේච්ඡාවෙන් වැලි ගසාගන්නේද යන්න බොහෝවිට මගේ කල්පනාවට එයි. සමහර කරුණු, නායකයන්ගේ පැහැදිලි කිරීමකින් තොරව තේරුම්ගැනීමට ඡන්දදායකයාට හැකියාව තිබේ. ඒ තරමට ඒ කරුණු ඉතා පැහැදිලියි. සරලයි. උදාහරණයක් වශයෙන්, මත්ද්‍රව්‍ය උවදුර මැඬලීමට එල්ලුම්ගස අත්‍යවශ්‍ය යැයි කියා හතර අතේ දිව්රපු මෛත්‍රීපාල සිරිසේනම, මිනීමැරීම මැඬලීමට එම එල්ලුම්ගස අවශ්‍ය නැතැයි සිතා, තරුණියක ඝාතනය කළ පුද්ගලයෙකු මරණීය දණ්ඩනයෙන් පමණක් නොව, හිරෙන්ද නිදහස් කොට ගෙදර යැව්වේ මන්දැයි මෙවර පොලොන්නරුවේ ඡන්දදායකයා සිතුවේ නැත.
ඒ නිසා මගේ තර්කය වන්නේ ජනතාව කවදත් නිවැරදි ය යන්න නොවේ. ජනතාව සහ පාලකයා යන දෙන්නාම වැරදි තීරණ ගත හැකිය. රාජාණ්ඩු ක්‍රමයෙන් ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී ක්‍රමයට ප්‍රවිෂ්ට වීමේ සිට ගත වූ අවුරුදු දෙසීයකට අධික කාලය තුළ, ඒ අවදානම සැලකිල්ලට ගෙන, ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී ක්‍රමයේ හිඩැස් පිරවීමට ලෝකයා පියවර ගෙන තිබේ. එයින් ප්‍රධාන වන්නේ, පාලකයන්ගෙන් සහ මහජනතාවගෙන් ස්වාධීනව පවතින, නීති පද්ධතියක සහ අධිකරණයක ඇති වැදගත්කම වටහාගැනීමයි. ඊළඟට, ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාවක් තුළ, විධායකය සහ ව්‍යවස්ථාදායකය අතර තුලනයක් තබාගැනීමේ වැදගත්කම වටහාගැනීමයි. ජේ.ආර්. ජයවර්ධන ගෙනා 1978 ව්‍යවස්ථාව තුළ ඒ තුලනය බිඳී තිබුණි. මහින්ද රාජපක්ෂ ගෙනා 18 වැනි ව්‍යවස්ථා සංශෝධනයෙන් ඒ තුලනය තවදුරටත් බිඳී ගියේය. ඒ අවස්ථා දෙකේදීම සිද්ධ වුණේ, සාමූහිකයට (පාර්ලිමේන්තුවට) සහ අධිකරණයට ගව් ගණනක් ඉහළින්, තනි පුද්ගලයා (ජනාධිපති) ඔසවා තැබීමයි.
ගිය සතියේ ලිපියේ සඳහන් එක් කාරණයකට දැන් නැවත යොමු විය යුතුව තිබේ. 19 වැනි සංශෝධනය පැමිණීමට කලින් තිබුණු ව්‍යවස්ථාවේ හැටියට, අලුතෙන් පාර්ලිමේන්තුවක් පත්වී අවුරුද්දක් ගත වූ සැණින්, ජනාධිපතිවරයාගේ හිතුමතේට එම පාර්ලිමේන්තුව විසුරුවා හැරිය හැකිය. පාර්ලිමේන්තුවක් තෝරා පත්කර ගැනෙන්නේ අවුරුදු පහක කාලයක් සඳහා ය. දැන් මේ කාරණයත් සිහියට නඟාගන්න. ජනතාව විසින් තෝරා පත්කරගන්නා පාර්ලිමේන්තුව, ජනතාව විසින්ම තෝරා පත්කරගන්නා ජනාධිපතිවරයෙකුගේ හිතුමතේට විසුරුවා හැරිය හැකිය. ඒ සමගම, තවත් කාරණයක් අමතක නොකරන්න. හැම විටකම, ජනාධිපතිවරයාට වඩා වැඩි ජනතා නියෝජනයක් පාර්ලිමේන්තුව තුළ තිබේ. මන්ද යත්, ජනාධිපතිවරයා නියෝජනය කරන පාර්ශ්වවලට අයත් නැති වෙනත් පාර්ශ්වද පාර්ලිමේන්තුව තුළ නියෝජනය වන බැවිනි. දැන්, තම හිතුමතේට ජනාධිපතිවරයාට විසුරුවා හැරීමේ බලය පවරා තිබුණේ එවැනි පාර්ලිමේන්තුවකි.
එසේ කිරීමේ බලය ඔහුට/ඇයට පවරා තිබුණේ, පාලනයේ ‘කාර්යක්ෂමතාව’ පවත්වාගැනීම සඳහා යැයි අපි මොහොතකට උපකල්පනය කරමු. එනම්, තමාට විරුද්ධ මතයක් දරන පාර්ලිමේන්තුවක් සමග රට පාලනය කිරීම අසීරු වන නිසා, ඊට පිළියමක් වශයෙන්, එය විසුරුවා හැරීමේ බලයක් ජනාධිපතිවරයාට පැවරුවේ යැයි අපි මොහෙතකට සිතමු. එසේ නම්, විසුරුවා හැරීමෙන් පසු ඊළඟට තේරී පත්වන අලුත් පාර්ලිමේන්තුවත් එසේම වුවහොත් තත්වය කුමක්ද? නැවත විසුරුවා හැරීමක්ද? අවුරුදු පහක ආයු කාලයකට නියම කෙරී ඇති පාර්ලිමේන්තුවක්, එම කාලය තුළ පස් වරක් විසුරුවා හැර නැවත පත්කරගැනීමේ බලයක් මේ මගින් ජනාධිපතිවරයාට ලැබී තිබුණි.
එවැනි බලයක් තිබුණත් එවැනි තත්වයක් කිසි දවසක ලංකාවේ උදා වී නැති බවත්, ඉදිරියට එවැන්නක් ලංකාවේ ඇති වෙතැයි සිතිය නොහැකි බවත් කෙනෙකු මෙහිදී පෙන්වා දිය හැකිය. ඇත්ත, ඒත් ඒ, තවත් එවැනිම නරක ලක්ෂණයක් නිසා ය. එනම්, විසුරුවා හැරීමේ බලය පෙන්වා, පාර්ලිමේන්තුව දමනය කරගැනීමේ කෙවිට ජනාධිපති අතේ තිබෙන බැවිනි. විශාල මුදලක් වියදම් කොට, අමාරුවෙන් පාර්ලිමේන්තුවට තේරී පත්වෙන කෙනෙකු, අවුරුද්දකින් පසු නැවත වරක් ඒ පරිප්පුව කෑමට ප්‍රිය නොකරයි. ඉතිං, තිබෙන පාර්ලිමේන්තුව මොන කොන්දේසියකට හෝ යටත්ව පවත්වාගෙන යාමට, ජනාධිපතිවරයාගේ කෙවිට ඉදිරියේ කෙනෙකුට සිදු වනු ඇත. එසේ නම්, අපට පාර්ලිමේන්තුවක් කුමටද? පාර්ලිමේන්තුව සඳහා වෙනම මැතිවරණයක් පවත්වනවා වෙනුවට, ජනාධිපතිවරයා විසින්ම නම් කොට පත්කරනු ලබන යම් සභාවක් සහිත ආණ්ඩු ක්‍රමයකට යාම ඊට වඩා සුදුසු නොවන්නේද?
19 වැනි ව්‍යවස්ථා සංශෝධනය අහෝසි කිරීමට යන පොහොට්ටු දේශපාලනය තුළ ඇත්තේ ඊට සමාන මතවාදයකි. එනම් ‘ඕනෑවට වඩා’ ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී වීමක් අවශ්‍ය නොකරන බවට මුල්බැසගත් විශ්වාසයකි. එහෙත් එය එළිපිට, කාටත් පෙනෙන සේ කීමට හෝ කිරීමට පුළුවන්කමක් නැත. ජනතා ඡන්දයෙන් තේරී පත්වෙන පාර්ලිමේන්තුවක් වෙනුවට ජනාධිපතිවරයා විසින් නම් කර පත්කරගනු ලබන සභාවක් සහිත ආණ්ඩු ක්‍රමයකට ඔවුන් නොයන්නේ එබැවිනි. ඒ වෙනුවට, වැඩි දෙනෙකුට නොතේරෙන, ‘අවුරුද්දකින් පසු පාර්ලිමේන්තුව විසුරුවා හැරීමේ’ සූත්‍රය අනුගමනය කිරීමට ඇතොත් එය ප්‍රමාණවත් ය.
ඊළඟට, මේ ලිපියේ මුලින් දක්වා ඇති පරිදි, අධිකරණය ජනතාවගෙන් සහ පාලකයාගෙන් ස්වාධීනව පැවතිය යුතුය යන කාරණය සලකා බලන්න. ලංකාවේ අධිකරණය ජනතාවගෙන් ස්වාධීනව පවතී. අධිකරණය කෙරෙහි බලපෑම් කිරීමට ජනතාවට හැකියාවක් නොමැත. අධිකරණය විවේචනය කිරීම පවා දඬුවම් ලැබිය හැකි වරදකි. මේ නියාමය පාලකයාට බලපාන්නේ නැත. මන්ද යත්, පාලකයා විවේචනය නොකරන බැවිනි. ඔහු කරන්නේ විවේචනය ක්‍රියාවට නැංවීමයි. එය අධිකරණයට අපහාසයක් වශයෙන් නොසැලකේ. එසේ, විවේචනය ක්‍රියාවට නංවන්නේ කෙසේද? විනිසුරුවරුන් පත්කිරීමේ, ඉවත් කිරීමේ, උසස් කිරීමේ සහ මාරු කිරීමේ බලය ජනාධිපතිවරයා අතට ගැනීමෙනි. මේ බලය තමන්ගේ අතේ තියාගෙනත් ජේ.ආර්. ජයවර්ධන මෙරටේ විනිසුරුවරුන්ගේ ගෙවල්වලට ගල් ගැස්සුවේය. තමාම පත් කළ අගවිනිසුරුවරයෙකු තමාගේ මතයට පිටුපෑමට වූ විට ඔහු තනතුරෙන් පැන්නීමට කැසකැව්වේය. ඊට පසුව මහින්ද රාජපක්ෂ එදා රටේ අගවිනිසුරුවරිය ගෙදර යැව්වේය. ඇගේ නිල නිවස ඉදිරියට විත් එවේලේ මහජනතාව කිරිබත් උයාගෙන කෑම, ‘අධිකරණයට අපහාස කිරීමක්’ වශයෙන් සැලකුණේ නැත. විධායකය විරාජමාන වීම එයාකාර ය.■
(ඉතිරි කොටස ඊළඟ සතියේ)
