අපි අධ්‍යාපනය ගැන කල්පනා කරන්නේ රැකියා වෙළෙදපොළෙන් ලොකු කුට්ටියක් කඩාගත හැකි කෙක්කක් විදියට.. මහාචාර්ය ලියනගේ අමරකීර්ති

‘කලාව සහ මිනිසා’ වගේම කලින් පළ කළ ‘කලාව කුමකටද’ කියන කෘති දෙකම ඔබ සමාජගත කරන්නේ අධ්‍යාපනය සම්බන්ධ යම් සමාජ දේශපාලනික අරමුණක් පෙරදැරිව?
ඔව්. අධ්‍යාපනය කියන එක අපි ලංකාවේ තුළ ගන්න විදියේ යම් සංකල්පමය දරිද්‍රතාවක් තියෙනවා. මොකද, අපි ගොඩක් වෙලාවට අධ්‍යාපනය ගන්නේම කරණීය තර්කණය තුළ ඉදලා. අධ්‍යාපනය තුළින් අපිට භෞතිකව මොකද්ද ලැබෙන්නේ කියන එක තමයි ලංකාවෙ අය බලාපොරොත්තු වෙන්නේ.

නමුත් අධ්‍යාපනය අපේ විඥානය ප‍්‍රසාරණය කරන උපකරණයක් සහ අපේ ආචාරධාර්මික තර්කණය වර්ධනය කරන මෙවලමක් වෙන්නයි අවශ්‍ය. ඒ වගේම ඒක අපේ භාවමය ධාරිතාව වර්ධනය කරන පුහුණුවක් වෙන්න ඕනෑ. නමුත් අපි දැන් ඒක ගැන හිතන්නේ ඒ විදියට නෙමෙයි. අපි අධ්‍යාපනය ගැන කල්පනා කරන්නේ රැුකියා වෙළෙ`දපොළෙන් ලොකු කුට්ටියක් කඩාගන්න පුළුවන් කෙක්කක් විදියට. අධ්‍යාපනය මේ කියන කරණීය තර්කණයට ඌනනය වෙලා තියෙන නිසා තමයි වෛද්‍ය පීඨයට යන්න, ඉංජිනේරු පීඨයට යන්න සහ කළමනාකරණ වගේ පීඨවලට යන්න ළමයින්ගේ සහ දෙමව්පියන්ගේ මෙච්චර ලොකු උනන්දුවක් තියෙන්නේ. වෛද්‍ය පීඨයට යන්න ඒ උනන්දුව එන්නේ සෞඛ්‍ය සම්පන්න ජාතියක් ගොඩ නගන්න වත් තවත් මනුෂ්‍යයකුගේ සුවදුක් වෙනුවෙන් කැපවන්නවත් නෙමෙයි. ඉංජිනේරු පීඨයට යන්න ඒ උනන්දුව ඇතිවෙලා තියෙන්නේ ශිෂ්ටාචාරය ගොඩ නගන්න නෙමෙයි. කළමනාකරණ පීඨයට යන්න උනන්දුව ඇතිවෙලා තියෙන්නේ මූලික වශයෙන් වඩා හොද මානව කළමනාකරණයක් ඇති කිරීමට නෙමෙයි. මේ හැම දේකම මූලික අභිමතාර්ථය වෙලා තියෙන්නේ රැුකියා වෙළදපොළෙන් හොද කුට්ටියක් කඩාගැනීම.

ඔබ ඇහුවා වගේ, ඉස්සෙල්ලා මං පරිවර්තනය කළ කලාව කුමකටද කියන පොතෙයි, කලාව සහ මිනිසා කියන පොතෙනුයි මං සමාජගත කරන්න උත්සාහ කරන්නේ අධ්‍යාපනය සම්බන්ධයෙන් ලංකාවේ තියෙන සංකල්පමය දරිද්‍රතාව පුළුවන් තරම් තුනී කරගන්නෙ කොහොමද කියන එක. ඒක පොත පත ලියලා විතරක් කරන්න අමාරු බව ඇත්ත. ඒකට අධ්‍යාපනය සම්බන්ධයෙන් ඊට වඩා විශාල සමාජ පුනරුදයක් අවශ්‍යයි.

මේ කියන කරණීය තර්කණය සදහා වැඩි වශයෙන් නැඹුරුවීමට යම් රටේ ආර්ථික පදනම බලපාන්නේ නැද්ද?
ඔව්. යම් විෂයයන් කීපයක් පදනම් කරගෙන මිනිසුන් කොටසකට විතරක් අභිමානවත් සහ ගෞරවනීය ජීවිතයක් ලබාගැනීමට ඉඩ සලසන ආර්ථික පසුබිමක් තමයි අපේ වගේ රටවල තියෙන්නේ. ඉතින් කලින් කිව්වා වාගේ ඒ ආර්ථික දේශපාලනික පැත්තට ශාස්ත‍්‍රවන්තයෙක් විදියට උත්තර දීලා විසදන්න අමාරුයි. හැබැයි එහෙම නොකරත් බෑ.

අපි හිතමුකො වෛද්‍යවරයාටයි, විශ්වවිද්‍යාල ආචාර්යවරයාටයි, පාසල් ගුරුවරයාටයි, කවියාටයි එකම මට්ටමේ ආදායමක් තියෙන ආර්ථිකයක් තිබුණා කියලා. ඒ විදියට වෛද්‍යවරයාගෙයි කවියාගෙයි ආර්ථික පරතරය අඩු සමාජයක වුණත් අර කියන සංකල්පීය දරිද්‍රතාව තියෙන්න පුළුවන්. මොකද ඒ වගේ සමාජයක වුණත් කවියා ඉන්නේ මොකටද කියලා තේරෙන්නේ නැති වෙන්න පුළුවන්.

අධ්‍යාපනයේ වෙළෙදපොළ අවශ්‍යතාව කියන එක සම්පූර්ණයෙන් බැහැර කරන්න පුළුවන් කාරණයක්ද?
යම් මනුෂ්‍යයකුට අධ්‍යාපනය අවසානයේ හොද ආදායමක් ලැබෙනවා නම් සහ ඒ මගින් සැපපහසු නූතන ලෝකයක් සදහා දොරක් ඇරෙනවා නම් ඒක හොදයි තමයි. ඇත්තටම අධ්‍යාපනයේ තියෙන ඒ ගුණය අපි ආරක්ෂා කරගන්න ඕනෑ. එහෙම නමුත් අධ්‍යාපනය තුළින් ඒ දොර ඇරෙන්නේ එක කොටසකට විතර නම් ඒකෙ ප‍්‍රශ්නයක් තියෙනවානේ.

මානව ශාස්ත‍්‍ර සහ කලා අධ්‍යාපනය විසින් තමයි පූර්ණ රසවතෙක් බිහිවෙන්නේ සහ හොද වින්දන ශක්තියක් තියෙන මිනිසෙක් හැදෙන්නේ කියලා යමෙක්ට කියන්න පුළුවන් තමයි. නමුත් අපිට වින්දන ශක්තිය විතරක් තියෙන අකර්මණ්‍ය මිනිසෙක් වැඩකුත් නෑ. විශේෂයෙන් අපේ වගේ රටකට කාර්යක්ෂම පුරවැසියෙකුයි කාර්යක්ෂම ශ‍්‍රමිකයකුත් ඕනෑ. නමුත් මේ කියන කාර්යක්ෂම ශ‍්‍රමිකයා වගේම හොද භාවමය සමබරතාව තියෙන රසිකයාත් එක තැන ඉන්න පුළුවන්නේ. නමුත් අපේ තියෙන ගැටලූව තමයි ඒ දෙක සමබරව තියෙන අය අපිට අඩු වීම.
නියම ශිෂ්ට සමාජයක් ගොඩනගන්න අපි හිතනවා නම් තමන්ගේ ජිවිතය වාගේම තමන් යටතේ යැපෙන දරුවන් වගේ අනික් මිනිසුන්ට හොද ජීවිතයක් උදා කරලා දෙන්න පුළුවන් ආර්ථිකයක් තියෙන මිනිසෙක් හැදෙන්නත් ඕනෑ. ඒ වාගේ ම ඔහු හොද වින්දන ශක්තියක් හොද පුරවැසියෙක් වෙන්නත් ඕනෑ.

කලාව සහ මිනිසා පෙරවදනෙහි ඔබ දීර්ඝ වශයෙන් මතුකරන ‘සාකල්‍යවාදී අධ්‍යාපනය’ වැදගත් වෙන්නේ මේ අරමුණ කරා යෑමේදීද?
සාකල්‍යවාදී අධ්‍යාපනය කියන එකේදී අදහස් කරන්නේ කාර්යක්ෂම ශ‍්‍රමිකයාගේ සිට සියුම් රසවතා දක්වා සියලූ පැතිමාන පෝෂණය කරන අධ්‍යාපනය. වෙනත් වචනයකින් කියනවා නම් මේ විදිහේ සාකල්‍යවාදී අධ්‍යාපනයකින් ශාරීරික කුසලතා, බුද්ධිමය කුසලතා සහ භාවමය කුසලතා ආදි සියලූ පැතිමානයන් දියුණු විය යුතුයි.

ඒ මනුෂ්‍යයා හුදෙක් රොමෑන්ටික් සහ කාව්‍ය රසයේ ගැලිලා උදාසීනව රසවි`දිමින් ඉන්න සහ සාමාන්‍ය ජීවිතයෙන් පලාගිය කෙනෙක් නෙමෙයි. ඒ විදියේ සාකල්‍යවාදී අධ්‍යාපනයක ඵලය විදියට ඉපදෙන මනුෂ්‍යයා රොමෑන්ටික් යුගයේ කවියන් වගේ පොදු ජීවිතයට එක`ග වෙන්නේ නැති බොහීමියානු ජීවිතයක් ගතකරමින් ඇවිද ඇවිද ඉන්න කෙනෙක් නෙමෙයි. ඒ මනුෂ්‍යයා ලෞකික අර්ථයෙන් සාර්ථක වෙන ගමන් රසඥතාව සහ භාවමය වෛපුල්‍යය අතින් පිරිපුන් මනුෂ්‍යයෙක්.

මට මතකයි මහත්මා ගාන්ධිගේ මුණුපුරා වන ගෝපාල් ක‍්‍රිෂ්ණ ගාන්ධි, මෝඩි අගමැති වුණ වෙලාවේ ඔහුට විවෘත ලියුමක් ලිව්වා. ඒ ලියුමේදී ගෝපාල් ක‍්‍රිෂ්ණ ගාන්ධි ඇහුවා, ඔබේ ආර්ථික වැඩපිළිවෙළ තුළින් හදන්න යන ඉන්දියානු පුරවැසියා තොරතුරු තාක්ෂණය ගැන හසල දැනුමක් තියෙන, නමුත් ඕනෑම වෙලාවක මුස්ලිම් දේවස්ථානයක් ගිනි තියන්න සූදානම් කෙනෙක් ද කියලා. මොකද මෝඩි කියන්නේ අගමැති වෙන්න කලින් ලංකාවේ බොදුබල සේනාව වගේ අන්ත ජාතිවාදියෙක් වුණ කෙනෙක් නිසා.

භාවිත අර්ථයෙන් ගොඩනැගුණු STEM වගේ අධ්‍යාපන සංකල්පSTEM වගේ සංකල්ප දක්වා පරිණාමය වෙන්නේ ලෝකය සාකල්‍යවාදී අධ්‍යාපනය කෙරේ නැඹුරු වුණ නිසාද?
ඇත්ත. විශේෂයෙන් මේ ගැටලූව අපට බලපාන්නේ අපි අපේ දරුවන් හරිම ඉක්මනට යම් යම් ධාරාවන්ට කඩන නිසා. සාමාන්‍ය පෙළ පංතියේදී වාගේමයි පටන් ගන්නේ ළමයින් ධාරාවන්ට කඩන එක. ලංකාවට අමතරව මං වැඩිපුරම දන්න ඇමරිකාව තුළත්, අනෙක් දියුණු රටවලත් මේ විදියේ ඉක්මනකින් ළමයි විෂයයන්ට බෙදන්නේ නෑ. මොකද අවුරුදු දාහතර පහළොව කියන්නේ ළමයින්ගේ විඥානය වර්ධනය වෙන්න පටන් ගන්න කාලය. ඒ නිසා විද්‍යා විෂයයන් තෝරාගත් ළමයින්ට සාමාන්‍ය පෙළින් පස්සේ මානව ශාස්ත‍්‍ර විෂයයන් සමග කිසිම ඇසුරක් නැතිව යනවා.

අනික් පැත්තට බලද්දී ස්වාභාවික විද්‍යා, ආර්ථික විද්‍යාව, සමාජ විද්‍යාව, ගණිතය වගේ විෂයයන්වල යම් කිසි දර්ශනයක් තියෙනවා. නමුත් තොරතුරු තාක්ෂණය සහ කළමනාකරණය සහ බොහෝ වාණිජ විෂයයන්වල ඒ විදියේ දර්ශනයක් නෑ. ඒවා තියෙන්නේ හුදෙක් මේ පවතින ධනවාදී ක‍්‍රමය අරගෙන යන ප‍්‍රායෝගික විෂයයන් විදියට. ඒවා දාර්ශනික අතින් සෑහෙන දුප්පත් විෂයයන්. මානව සම්පත් කළමනාකරණය වගේ ඇතැම් කළමනාකරණ විෂයයන් තුළටත් දැන් වෙනකොට යම්කිසි දාර්ශනික හරයක් ගෙනෙන්න උත්සාහ ගන්නවා පෙනෙනවා. නමුත් මූලික වශයෙන් ඒවා පවතින්නේ අර කියූ විදියට. ඒ තත්ත්වය තුළ මේ විදියේ ධාරාවලට බෙදලා සාකල්‍යවාදී අධ්‍යාපනයක් ගොඩනගන්න බෑ.

කලින් කිව්වා වගේ, ඇමරිකාව වගේ රටවල නම් ශිෂ්‍යයන් ඔය තරම් තරුණ කාලේ මේ විදියට විෂ්‍යයන්වලට වෙන් කරන්නේ නෑ. ඒ විතරක් නෙමෙයි වෛද්‍ය, ඉංජිනේරු සහ වාණිජ වගේ විෂයයන් හදාරන ළමයි සාහිත්‍යය, ඉතිහාසය, දර්ශනය වගේ මානව ශාස්ත‍්‍ර විෂයයන් කිහිපයක් අනිවාර්යයෙන් හදාරන්න ඕනෑ.

මට මතකයි කොර්නෙල් විශ්වවිද්‍යාලය ඉතාමත් අපූරු වැඩක් කළා. විශ්වවිද්‍යාලයේ සියලූම පීඨවලට අලූතෙන් එන්න නියමිත ශිෂ්‍ය කණ්ඩායම්වලට ඒ අය ඇතුළත් කරගැනීමේ ලේඛනත් එක්ක නවකතා පොතක් හෝ දෙකක් තැපැල් කරලා යවනවා. ඒ විශ්වවිද්‍යාලෙට එනකොට කියවලා එන්න. ඒ අය පොත කියවලා විශ්විද්‍යාලයට ආවාම ඒ පොත ගැන අවුරුද්ද පුරා සංවාද තියනවා. ඒ පොත් පදනම් කරගෙන ළමයින්ට රචනා තරග වගේ ඒවාත් පවත්වනවා. එක අවුරුද්දක එහෙම යැව්වේ කෆ්කාගේ The Trial තවත් අවුරුද්දක යැව්වේ අචිබෙගෙ Things Fall Apart. එක අවුරුද්දකට සියලූම පීඨවල ළමයින්ට පොත් තුන්දාහක් විතර යවන නිසා සමහර පොත්වල විශේෂ එඩිෂන්ස් පවා තිබුණා. මට මතකයි The Trial පොතේ ඒ විදියට ‘කොර්නෙල් යුනිවර්සිටි එඩිෂන්’ කියලා විශේෂ සංස්කරණයකුත් තිබ්බා. ඒ වාගේම ඒ පොත් ගැන ප‍්‍රසිද්ධ මහාචාර්යවරුන් ගෙන්වලා දේශන පවත්වනවා. එක අවුරුද්දක Things Fall Apart ගැන කතාකරන්න අචිබෙත් ආවා. සාකල්‍යවාදී අධ්‍යාපනය අරමුණු මනාව ඉටු කරගන්න නම් ඒ විදියේ නිර්මාණාත්මක දේවල් කරන්න වෙනවා.

මේ විදියේ විෂයයන් ඉගනගන්න සිසුන්ට මානව ශාස්ත‍්‍ර විෂයයන් ඉගැන්වීම තුළින් පමණක් අධ්‍යාපනයේ පරමාර්ථ ගොඩනැගෙනවා ද? අනික් පැත්තට මානව ශාස්ත‍්‍ර හදාරන ශිෂ්‍යයාට විද්‍යාව, ගණිතය සහ කළමනාකරණය වගේ විෂයයන් ඉගැන්වීම අවශ්‍ය නැද්ද?
ඒක ඉතාම වැදගත් ප‍්‍රශ්නයක්. මානව ශාස්ත‍්‍ර ඉගෙනගන්න ළමයින්ටත් විද්‍යාවේ දර්ශනය වගේ විෂයයන් උගන්නන්න ඕනෑ. එතකොට ඒ අය ඉගෙනගන්නවා විද්‍යාව කියන්නේ මොකද්ද, විද්‍යාව තියෙන්නෙ ඇයි සහ මොකද්ද විද්‍යාවෙන් ශිෂ්ටාචාරයට කරන කාර්යභාරය කියලා. එහෙම ඉගෙනගත්ත දරුවා දැනගන්නවා විද්‍යාව තියෙන්නේ මානව වර්ගයාගේ යහපත පිණිස මිස, ලොකු ගෙවල් හදාගන්නවත් ලොකු කාර් ගන්නවත් නෙමෙයි කියලා.

පේරාදෙණිය විශ්වවිද්‍යාලය තුළ මේ වන විට සාකල්‍යවාදී අධ්‍යාපනික උපක‍්‍ර‍්‍රමයක් හැටියට අපි පදනම් පාඨමාලා කියලා මේ විදියේ පාඨමාලා කිහිපයක් කරනවා. නමුත් ඒ කරන්නේත් ශාස්ත‍්‍ර පීඨයේ ළමයින්ට විතරයි. ඒක ශාස්ත‍්‍ර පීඨයට විතරක් නෙමෙයි සියලූ පීඨයන් තුළ සිදුවෙන්න ඕනෑ. විචාරාත්මක පුරවැසිභාවය කියන්නේ මොකද්ද කියන දේ ගැනත් කලා රස වින්දනය පිළිබ`දවත් මූලික අවබෝධයක් හැම කෙනෙක්ටම තියෙන්න ඕනෑ.

කලාව සහ මිනිසා කෘතිය පුරවැසිභාවය සහ අධ්‍යාපන ප‍්‍රතිසංස්කරණ වගේ කාරණා ඍජුව ඉදිරිපත් කරන්නේ නෑ. ඔබ කල්පනා කරන කලාව සහ මිනිසා ලාංකික පොළව තුළ මේ සංවාදයට දායක වෙන්නෙ කොතැනින්ද?
මේ කාරණා තදින් අවධාරණය කරන්න ඕනෑ කියන එක අපේ මූලික අරමුණක් වෙන්නේ විශ්වවිද්‍යාල ආචාර්යවරුන්ගේ වෘත්තීය අරගල පටන්ගැනීමත් එක්ක. ඒ අරගලයේදී අපි උත්සාහ කළා විශ්වවිද්‍යාල ආචාර්යවරුන්ගේ ප‍්‍රශ්න ගැන කතා කරන ගමන් ම විශ්වවිද්‍යාල ආචාර්යවරයා යනු කවරෙක්ද, ඔහුගේ වගකීම් මොනවාද වගේ දේවලූත් නැවත සැලකිල්ලට ගන්න. මොකද අපේ රටේ විශ්වවිද්‍යාල ආචාර්යවරුන් බහුතරය විශ්වවිද්‍යාල ආචාර්යවරයා කියන්නේ කවුද කියලා දන්නේ නැති අය බව අපිට පෙනීගියා. අපි කලින් කිව්වානේ, වෛද්‍යවරු සහ ඉංජිනේරුවන් වගේ අය බොහොම ඒකමානීය පිරිසක් කියලා. නමුත් අපිට පෙනුණා විශේෂයෙන් මානවශාස්ත‍්‍ර පීඨයන්හි ඉන්න විශ්වවිද්‍යාල ආචාර්යවරයා ඔවුන්ටත් වඩා ඒකමානීය බව. මේ විදිහේ මානවශාස්ත‍්‍ර, අධ්‍යාපනය සහ කලාව පිළිබ`ද සංවාදයට දායක වන විශ්වවිද්‍යාල ආචාර්යවරු කීයෙන් කීයද රටේ ඉන්නේ. ඒකෙන් පෙනෙන්නේ ඒ අයට සාකල්‍යවාදී දැක්මක් තියා තමන්ගේ ක්ෂේත‍්‍රය පිළිබදවවත් නිවැරදි දැනුමක් නැති බව. කොහොම වුණත් අපේ ඒ වෑයමේ මුල්ම ප‍්‍රතිඵලය තමයි මර්තා නස්බෝම්ගේ ‘කලාව කුමකටද’ පොත. අර්වින් එඞ්වින්ගේ ‘කලාව සහ මිනිසා’ ගෙනෙන්නෙත් එහිම දිගුවක් විදියට තමයි.

ඔබ මතු කළා වගේ, දර්ශනය පිළිබද ඇමරිකානු මහාචාර්යවරයෙක් වන අර්වින් එඞ්මන්ට බොහෝවිට අපිට තියෙන ප‍්‍රශ්න තිබුණේ නෑ. මොකද කලින් කිව්වා වගේ ඒ රටේ ශිෂ්‍යයන්ට විද්‍යාවන් වගෙම මානවශාස්ත‍්‍රත් අහුවෙනවා. ඒ නිසා මේක අපි ලංකාවෙ තියන තැන එඞ්මන්ට ඇමරිකාවේදී තියන්න අවශ්‍ය නෑ. අනික් අතට ඒ අයට අධ්‍යාපනය සාකල්‍යවාදීව තියාගන්න එකත් ලේසියි. මොකද ඒ අයට විශාල ආර්ථික පදනමක් තියෙනවා. ඒ වගේම ඒ අයට අධිරාජ්‍ය බලය තියෙන නිසා අනික් රටවල කෙසේවෙතත් තමන්ගේ රට ඇතුළේ සාපේක්ෂ වශයෙන් හොද ආර්ථිකයක් පවත්වාගෙන යන්න පුළුවන්. ඒ නිසා ඉතිහාසය පුරාම වෛද්‍යවරයායි පාසල් ගුරුවරයායි අතර විශාල ධුරාවලි වෙනසකුත් නෑ. අපේ රටේ දොස්තර කෙනෙක් කිව්වාම දෙවි කෙනෙක් වගේනේ. නමුත් ඒ රටේ එහෙම නෑ. පුරවැසි අයිතිවාසිකම් පිළිබද හුරුවක් තියෙන රටවල් නිසා හැම මනුෂ්‍යයාටම එක විදියට මනුෂ්‍ය ගෞරවය තියෙනවා. අපිට ඇමරිකාව විදියටම ඒ දේවල් පවත්වාගෙන යන්න අපහසු බව ඇත්ත. නමුත් අපි අධ්‍යාපනය පිළිබද ඒ දෘෂ්ටිය අතඇරගන්න හොද නෑ. මොකද එහෙම වුණොත් ඒක ආපහු ගොඩනගන්න බෑ.
මේ පොතට දීර්ඝ පෙරවදනක් දීලා මං මේ පොත එතැන ස්ථානගත කරන්නේ ඒකයි. අනික් අතට මේක කාව්‍යාත්මක සහ සිත්ගන්නාසුලූ පොතක්. ඒ වගේම ඉතාමත් ගැඹුරුයි. කළින් පොත වගේම මේකත් මේ රටේ ගුරුවරුන්ගේ අත් පොතක් වීමට තරම් වටින එකක්.

කසුන් චාමර