රට විවෘත කළ ද කටුනායක තව ම වසා ඇති බැවින් ද මගේ පියා දේශයට ප්රිය වර්ගයේ කෙනෙකු මෙන් ඉහළ තැන්වලට කියා අහස් යාත්රාවක් එවන්න නොහැකි හේතුවෙන් ද තවමත් මා සිටින්නේ මවුබිමෙන් එපිට ය. පෙරළුණු අත හොඳ ය කියා මම සුළු මවුබිමෙහි තුටු විය හැකි දේ කරමින් කල් මරමි. එම කල් මරන එක ක්රමයක් වන්නේ මෙහි ඇති මැලේ ආහාර රස බැලීම හා ඒවා අත්හදා බැලීම ය. ඒ නව රස සිහිනෙන් විඳි රසයන් සේ ජනිත කරන්නේ කොහේ හෝ සම්බන්ධයක සේයාවක් මතු කරමින. ආදිකාලීන මලය දූපත් සමූහය හෙවත් මැලේ ආ(ර්)කිපෙලගෝව අද ඉන්දුනීසියාව, මැලේසියාව, සිංගප්පූරුව, පිලිපීනය, පැපුවා නිව් ගිනියාව හා බෘනායි නමින් හැඳින්වෙන දේශසීමා යටත්විජිත සමයට පෙර පැවතුණේ වෙනස් ආකාරයකට ය. බ්රිතාන්ය හා ඕලන්ද යටත්විජිත සමය තුළ මෙම දේශසීමා ප්රතිනිර්මාණය විය. එහෙත් පැරැණි මැලේ ආ(ර්)කිපෙලගෝවේ පැවැති පොහොසත් හා රසවත් ආහාර සංස්කෘතිය නව දේශසීමා අතරට සීමා නොවී ය. මා ගිය සතියේ සමීප ව ඇසුරු කළ ආහාරය වූයේ ‘සයුර් ලෝඩේ‘ ය. 2012-2014 කාලයේ මා ඉන්දුනීසියාවේ ජකර්තා, බෝගොර් හා සෙමරන් නගරයන්හි රාජකාරී කටයුතුවලට නිතර යාමේ දී මා සයුර් ලෝඩේ පාර අයිනේ ඇති ‘වාරුන්‘ නමැති කුඩා බත් කඩවලින් රසබලා තිබුණත් ඒ ගැන වැඩි දැනුමක් තිබුණේ නැත.
ඉන්දුනීසියාවේ ජාවා දූපතේ අගනුවර ජෝද්ජකර්තා ය. 1946-48 කාලයේ ඉන්දුනීසියාවේ අගනුවර ලෙස ද පැවතුණේ ජෝද්ජකර්තාව යි. එය ඉතා දීර්ඝ ඉතිහාසයකට හා සංස්කෘතික සම්ප්රදායන් මාලාවකට උරුමකම් කියයි. පුරාවෘත්තයකට අනුව ජෝද්ජකර්තාවෙහි එක කලෙක දරුණු වසංගතයක් හට ගති. ඊට මුහුණදෙනු වස් ජෝද්ජකර්තාවෙහි නායක සුල්තාන්වරයා ජනතාවට දින 49ක් පුරා දිගට ම ‘සයුර් ලෝඩේ‘ නම් ආහාරය බුදින ලෙස කියා සිටියේ ය. ජාවානු බසින් සයුර් යනු එළවළු ය. ලෝඩේ ව්යංජනය වේ. වම්බටු, ගෝවා, මෑකරල්, ටෝෆු ඇතුළු කළමනා කිහිපයක රතුලූණු, අමු මිරිස්, ගලන්ගල්-ඉඟුරු සහ විශේෂ කුළුබඩු වර්ග යොදා පොල්කිරි සමග පිසින මෙම ව්යංජනය අද ද ජනප්රිය නමුත් සරල හා ලාභ ආහාරයකි. කෙසේ හෝ යට කී වසංගත සමයේ සමස්ත ජාවානු ජනතාව දින 49ක් පුරා තම සුල්තාන් නායක කී පරිදි සයුර් ලෝඩේ පිස කෑවා ලු. වසංගත කාලය තුළ දරා ගැනීමේ හා ප්රතිශක්තිකරණ හැකියාව ජාවානුවන්ට ඉන් ලැබුණේ ලු. ආහාරවේදීහු හා පෝෂණවේදීහු විශ්ලේෂණය කරන්නෝ සයුර් ලෝඩේහි ඇති එළවළු, කුළුබඩු හා පොල් කිරිවල ඇති පෝෂණ ඖෂධීය ගුණය ඉතා ඉහළ බව ය. එහෙත් සමාජ විද්යාඥයෝ එය දකින්නෝ සාමූහික, පොදු හා සියල්ලන් එක අරමුණකට ඒකරාශී කිරීමක් ලෙස ය. යම් ආපදාවක දී සමාජය ම එකට සිටීම හා ඒ හැඟුම හෙවත් ටුගෙද(ර්)නස් යන්න මානසිකව සියල්ලන් ශක්තිමත් කරයි. හර්ඩ් ඉමියුනිටි හෙවත් සාමූහික ප්රතිශක්තිකරණය යනුවෙන් වෛද්ය විද්යාත්මක ප්රවේශයක් ඇත. සයුර් ලෝඩේ ප්රවේශය ද ඊට යම් සමපාත බවක් ඇති බව මට සිතේ. කෙසේ හෝ, අපේ ජාවානු පුරාවෘත්තය අනුව සුල්තාන්වරයාගේ ඉල්ලීම නොවළහා ඉටුකළ ජෝද්ජකර්තානු ජනතාව නොසැළී වසංගතයට මුහුණ දී එකෙකුදු නොමැරී දින හතලිස් නමයෙන් අනතුරු ව තුටින් දිවි ගෙව්වෝ ලු.
දින හතලිස් නමයට තවත් දින දෙකක් එකතුව, එනම් දින 52ක් නොකඩවා කොවිදියාවෙන් මිදෙනු වස් ගෙට වූ ජනතාවක් සිටි එක්තරා දිවයිනක් ගැන ද පුරාවෘත්තයක් ඉදිරියේදී ලියැවිය හැකි ය. කවදත් එම දිවයින අන් රටවලට වඩා දිනයකින් හෝ දෙකකින් ඉදිරියෙන් සිටින අභිමානවත් දැයකි. ඒ අපගේ පුරාවෘත්තයේ පූර්විකාවේ එන පුරාජේරුවයි. එය ලියා ඇත්තේ හේවාගොඩ නම් වූ වියතාණන් ය. කොවිදියානු වසංගතය මුලින් යට කී දිවයිනට නොඑන බව කීවේ රටෙහි අධික රස්නය නිසා හා එහි වැසියන් ප්ලේන්-ටී නමැති උණු පානය නිතොර ම බොන බැවිනි. පසු කලෙක එක් සෙනෙවියෙකු රටවැසියන් තම කැමැත්ත පන්හිඳෙන් අකුරු කළ පුස්කොළ පත් කබලක් මඳ ගින්නේ තබා අනතුරු ව ප්රියදේශ කොමිසම්තුමන්ට භාරදෙන යෝජනාව පදනම් වූයේ යට කී තීසිසය ම මත ය. කෙසේ හෝ දිවයිනේ රස්නය නැති හවස් භාගයක ජනතාව ප්ලේන්ටී නොව පොල් මලෙන් පෙරාගත් ඖෂධයක් පානය කරන අතර සොරෙකු සේ කොවිදි රකුසා යට කී දිවයිනට ගොඩ බැස ගති. ඒ වගක් කාටත් නොදැනුණේ එකල දිවයිනේ අගනුවර ප්රධාන තක්සලාවන් අතර චක්ගුඩු තරග මාලාවක් පැවැති නිසාවෙනි. දිවයිනේ සුල්තාන්වරයා ද තමන් සිප් සතර හැදෑරූ තක්සලාවේ චක්ගුඩු තරගය නරඹනු පිණිස ගිය කල ජනතාව බුද්ධාලම්බන ප්රීතියෙන් පසඟ පිහිටුවා සිටිය හ. චක්ගුඩු වාරය සාර්ථක ව නිම වී ය. චක්ගුඩු අස්සේ හොරගල් ඇහිලූ කොවිදියා රකුසා බොටුවෙන් අල්ලා ගෙනවුත් සිටින ලෙස අක්තපත්ර දුන්නේ දිවයිනේ යුද සෙනෙවිතුමන්ට ය. එතුමන් කොවිදියන්ට වඩා කුරිරු රකුසන් ද පලවා හළ බවට විදෙස් රටවල ද නම් දැරූ සෙනෙවියෙකි. කොවිදි රකුසා සොයනු වස් ගම්දනව් පීරා ගියෝ යට කී සෙනෙවිතුමන්ගේ සෙබළ සේනාංක ය. ඒ අතර සුල්තාන්වරයා රටවැසියන්ට තම කුටුම්බවලට ම වී සිටින ලෙස කී ය. සෑම කුටුම්බයකට ම උයනට සරි කළමනා හා අඩුම කුඩුම කිහිපයක අඩංගු පැසක් සුල්තාන්වරයාගේ මළණුවන් සතියකට වරක් සෑම කඩුල්ලක් අසල තබා ගියේ ය. බුදුනට පුදනට නෙළුම් නෙළනට රටවැසියනට විලට යන්නට නොහැකි බැවින් පැස අසල පොහොට්ටුවක් ද තබා ගොස් ඇති බව දිටි රටවැසියන්ගේ දෑස තෙත් විය. කුටුම්බවාසීන්ගේ වියහියදමට කහවණු පන්දහසක පසුම්බියක මසකට වරක් යට කී මයිළණුවෝ සෑම කඩුල්ලක් අසල ම තබා ගියෝ ය.
දින පනස් දෙකක් තිස්සේ රටවැසියන් පැසෙහි ඇති අහර පිස අනුභව කොට පැදුරු එලාගෙන නින්ද එන තෙක් වත්-පොත් කියවූ හ. ඒ වන විට, මන්ත්රණ සභාව විසිර ගොස් තිබුණ හෙයින් දිවයිනේ සියලු තීන්දු තීරණ ගන්නට සිදු වූයේ සුල්තාන්තුමන්ට ම ය. ඒ ගත් අසීරු තීරණ අතර උතුරු පෙදෙසෙක කුඩාවුන් කිහිප දෙනෙකු කිති කවන ලද වරදට දඬු කඳේ බැඳ සිටි සෙබළෙකු මුදා හැරීම ද විය. මහා රකුසෙකු සමග සටන් වැද සිටින අතර දඬුකඳේ බැඳි අසරණයෙකු ගැන ද සංවේදී සුල්තාන්තුමෙකු තම නායකයා වීම ගැන ජනතාව ආඩම්බර වූහ. අධිකරණ සෙනෙවියෝ ද කුටුම්බවලට ම වී සිටියෝ කොවිදි රකුසාගෙන් මිදීමට ය. ඇරත් ඔවුනට අසන්නට නඩු නිමිති නොතිබිණ. ඒ ඉඳහිට අඹුවකට තඩිබෑම හෝ සුරාවක් පෙරා ගැනීමකට වඩා බරපතළ වරදක් නොකරන්නට මෙම භයංකර සමයේ රට වැසියන් වගබලාගත් නිසාවෙනි. දඬුමොනරයක් අත්පත් කර ගැන්මේ දී සිදු වූ සුළු අතපසු වීමකට චුදිත ව ගස් බැඳ සිටි රාජ සේවකයෙකුගේ ලණුව ලිහන්නට පමණක් සුළු වේලාවක් අධිකරණ ශාලාව හැර තැබුවේ ඊට සුළං ටිකක් වදින්නටත් එක්ක ය.
දින පනස් දෙක අවසානයේ රකුසා පැදුරටත් නොකියා ගිය බවට සැල විය. රටවැසියෝ තම කුටුම්බවලින් අවුත් ප්රීති ඝෝෂා කරමින් ගොවිතැන් කටයුතු ආරම්භ කළහ. දින පනස් දෙකක් තිස්සේ වසා තිබුණු මන්ත්රණ සභා ශාලාව පුස් බැඳ මකුණු දැලින් වැසී තිබිණ. මෙතෙක් කල් මන්ත්රණ සභාවක් නොමැතිව වුව ද සුල්තාන්වරයා රට යහමින් දැහැමින් පාලනය කළ බවට වියත්හු පෙන්වා දුන්හ. අධිකරණ ශාලා ද තව දුරටත් අවැසි නොවන්නේ රටවැසියන් දින පනස් දෙක තුළ කෙලෙස්වලින් දමනය වී සිටි නිසා බවද ඔවුහු කීහ. මේ කාරණා ගැන දෙවරක් නොසිතු රටවැසියෝ භයංකර කොවිදි රකුසාගෙන් තමන් බේරාගත් සුල්තාන්තුමනට තම කෘතඥතාව පළ කරන්නේ කෙසේ ද කියා සිතූහ. මයිළණුවන් අත එවූ පැසෙහි තමනට අවැසි සියලු දේ තිබුණ හෙයින් පසුම්බියේ එක කහවණුවක් ද වියදම් නොකර පන්දහස එලෙස ම ඉතිරි ව තිබිණ. රටවැසියෝ එම පන්දහසෙන් තුනෙන් පංගුවක් තම දරුවන්ගේ යහපත තකා තබාගෙන ඉතිරි පංගු දෙක තැටියක අතුරා සුල්තාන්තුමනට පූජා කළෝ පින් දෙමිනි. රටවැසියන්ගේ මේ මහඟු ‘ඉටුකම‘ සුල්තාන්තුමන්ට තමනට රිසි සේ මන්ත්රණ සභාව පිළිසකර කරගැන්මට හැකි විය. සුල්තාන්තුමෝ ද රටවැසියෝද නිදුකින් තුටින් වසර ගණනාවක් කල් ගෙවූ හ.