මුලතිව් දිස්ත්‍රික්කයේ ඉරනපාලෙයි නම් කුඩා ගම්මානයේ කතෝලික පල්ලිය මැයි 18 දින පහන් 1000 කින් ආලෝකමත් විය. පහන් දහසක්, යුද්ධයේ අවසාන අදියරේ දී විනාශ වූ දස දහස් ගණනක්, සමහර විට ලක්ෂයකට වඩා වැඩි ගණනක් දෙනා සිහිපත් කිරීම වෙනුවෙනි. ඉරනපාලෙයි සහ ඒ අවට පරිසරය 2009දී යුද්ධයේ දරුණුතම ලේවැකි අවස්ථා සමහරක් අත්විඳ ඇති අතර බොහෝ දෙනෙකු මියගොස්, අතුරුදහන් වී හෝ ශාරීරිකව හා මානසිකව තුවාල වී තිබේ. ඉරනපාලෙයි සියලු දෙනා 2009දී අවතැන් වූ අතර ඔවුන්ට නැවත පැමිණීමට අවසර ලැබුණේ 2011 හෝ 2012දී පමණ ය.
කෝවිඩ් 19 පිළිබඳව දැනුවත්ව සිටි පූජකවරයා, කතෝලික සොහොයුරියන් සහ ගිහි පුද්ගලයන් අතලොස්සක් ද සමඟ උදෑසන පූජාවක් පවත්වා තිබේ. නමුත් පුද්ගලයන් එකිනෙකා, බොහොමයක් යුද්ධයෙන් දිවි ගලවා ගත්තවුන් සහ ඝාතනයට හා අතුරුදහන්වීමට ලක්වූවන්ගේ පවුල්වල අය දවස පුරාම පල්ලියට පැමිණ තිබුණි. පල්ලිය පැමිණි පුද්ගලයන් සඳහා කන්ජි (කැඳ) බඳුනක් ද තබා තිබුණි. යුද්ධයේ අවසාන අදියරේ දී බොහෝ කුසගින්නෙන් පෙළෙන සිවිල් වැසියන්ට ආහාරයට ගත හැකි එකම මූලික ආහාරය වූයේ කන්ජි ය.
ඉරනපාලෙයි වැසියන් මෙන්ම, එම මීසමේ පූජකවරයා ද විවිධ අවතැන්වීම්, කුසගින්න, බිය, යුද රහිත කලාපවල වෙඩි තැබීම්, බංකරවල රැකවරණය පැතීම සහ අසරණ සමූහ මරණය හා විනාශය දැක තිබුණි. යුද්ධයේ දී පූජකයන් ඉවත් කර ගැනීම සඳහා යෝජනාවක් ඉදිරිපත් ව තිබූ නමුත්, මෙම පූජකතුමා සියලු දෙනා ඉවත්ව යන තෙක් යුද කලාපයේ සිවිල් වැසියන් සමඟම රැඳී සිටීමට තීරණය කළ වීරෝදාර කතෝලික පූජකවරුන් පිරිසක් අතර සිටි අයෙක් විය. මීට වසර 11කට පෙර සිදු කළ ඔහුගේ එම තීරණයට ලැබුණු ත්‍යාගය වූයේ යුද්ධය අවසානයෙන් පසු දින 100ක් රඳවා තබා ගැනීමට ලක්වීමයි. පහන් 1000ක් දැල්වීමේ ත්‍යාගය වශයෙන් ඔහුගෙන් ප්‍රදේශයේ පොලිසිය විසින් ප්‍රශ්න කරනු ලැබ තිබුණි.
යුද්ධයේ ලේ වැකි අවසානය වූ මුල්ලිවයික්කාල් ඇතුළු දෙමළ බහුතරයක් වූ උතුරු හා නැගෙනහිර පුරාම, යුද්ධය නිසා මියගිය අය සිහිපත් කිරීම සහ සාමූහිකව ශෝක වීම සඳහා සැමරුම් පැවැත්විණි. කෝවිඩ් 19 හේතුවෙන්, පසුගිය වසර කිහිපයේ දී තරම් විශාලව එම එකතුවීම් දක්නට නොලැබුණි. එහෙත් ඊයේ සහ ඊට පෙර දිනවල දී, දෙමළ ජනයාගේ මියගිය ඥාතීන් සිහිපත් කිරීම් හේතුවෙන් පෞද්ගලික කාර්යාලවලට පවා පොලීසිය සහ හමුදාව සිදුකළ බාධා කිරීම්, බිය ගැන්වීම් සහ තර්ජනවලට මුහුණ දීමට සිදුවීම් උතුරු හා නැගෙනහිර පළාත්වලින් බොහෝ සේ වාර්තා විය.
කොළඹ සිට ජනාධිපතිවරයා සහ අගමැතිවරයා යුද්ධයේ අවසානය සනිටුහන් කරමින් ප්‍රකාශ නිකුත් කළහ. එල්ටීටීඊය ද සමඟ බරපතළ හා ආයතනිකවම හිමිකම් උල්ලංඝනය කිරීම් සම්බන්ධයෙන් චෝදනා ලැබ සිටින හමුදාවට ආචාර කිරීම වෙනුවෙන් ඒ දෙදෙනාම යුද ජයග්‍රහණය කෙරෙහි අවධානය යොමු කර තිබුණි. රණවිරුවන්ගේ අනුස්මරණයක් මැයි මස 19 වන දින කොළඹ දී පැවැත්විණ. ජනාධිපතිවරයා එහි මුලසුන හෙබවීය. අග්‍රාමාත්‍යවරයාගේ පණිවුඩය තුළ යුද්ධය දෙමළ ජනයාට එරෙහිව සිදු නොවූවක් බවක් සඳහන් වුවද එහි දී මියගිය, අතුරුදහන් වූ සහ තුවාල ලැබූ දෙමළ ජාතික විශාල පිරිසක් වෙනුවෙන් සහයෝගයක් හෝ සඳහනක් නොතිබුණි. උතුරු හා නැගෙනහිර ද්‍රවිඩයන්ගේ චිත්තවේගී සිහිපත් කිරීම් දෙදෙනාම විසින් නොසලකා හැර තිබුණි. කොළඹ පදනම් කරගත් රාජ්‍ය හෝ පෞද්ගලික කිසිදු රූපවාහිනී නාලිකාවක් තුළ ප්‍රවෘත්ති විකාශනයන්හිදී මෙම මතකයන් පිළිබඳව ආවරණයක්ද නොවීය.
මැයි 18 දිනය ශ්‍රී ලාංකිකයන් ජනවාර්ගික වශයෙන් බෙදී ඇති ආකාරය පෙන්නුම් කරවන දිනයක් බවට පත්ව ඇති අතර එය මේ වසරේදීද එය වෙනසක් නොවීය. මැයි 18 වන දින සහ ඊට පෙර හා පසු දිනවලදී බොහෝ උතුරු හා නැගෙනහිර දෙමළ ජනයා තම අහිමි වූ ආදරණීයයන් ගැන ශෝකවීමට පෙළඹී සිටින අතරතුර දකුණේ සහ රටේ සෙසු සිංහල ජනයා බොහෝ දෙනෙකු රජයේ යුද ජයග්‍රහණය සැමරීමට නැඹුරු වී සිටිති. දුක් විඳි බොහෝ දෙනෙකුට බාධක, බිය ගැන්වීම්, තර්ජන සහ භීතිය නොමැතිව සිහිපත්කිරීම් සිදුකළ හැකි පරිසරයක් තිබීම ඉදිරියට ගමන් කිරීමේ වැදගත් අංගයක් වනු ඇත.
වසර 11කට පසුත්, යුද්ධයේ මූල හේතුන් විසඳීම වෙනුවෙන් වූ දේශපාලන විසඳුමක් ලබා ගැනීමේ අපේක්ෂාවන් තවමත් අඳුරු ය. හමුදාකරණය වර්ධනයවීම, අතුරුදහන් වූ පවුලේ සාමාජිකයන් සොයා ගැනීම, හමුදාව අත්පත්කරගෙන සිටින ඉඩම් නිදහස් කරගැනීම, තිරසාර ජීවනෝපායන්හි නියැලීම, නිවාස හා ස්ත්‍රී පුරුෂ සමාජභාවය හා කුලය මත පදනම් වූ ප්‍රචණ්ඩත්වය හා වෙනස්කොට සැලකීම්වලට මුහුණ දීම වැනි පශ්චාත් යුද අභියෝගයන්ට මුහුණ දීමට බොහෝ දෙමළ ජනයා උත්සාහ කරමින් සිටිති. තුවාල ලැබූ සොල්දාදුවන් සහ මියගිය සොල්දාදුවන්ගේ පවුල්, විශේෂයෙන් බිරින්දෑවරුන් ඇතුළු යුද්ධයේ දී පීඩා විඳි සිංහල සහ මුස්ලිම් ජනයාද ඉදිරියට ගමන් කිරීම වෙනුවෙන් අරගල කරමින් සිටිති. ඔවුන් ද මළවුන් වෙනුවෙන් ශෝක වෙමින්, අතුරුදහන් වූ ආදරණීයයන් සොයමින්, අවතැන් වීමෙන් පසු තම සාම්ප්‍රදායික ඉඩම්වල නැවත පදිංචි කිරීම වෙනුවෙන් අරගල කරමින්, ස්ත්‍රී පුරුෂ සමාජභාවය මත පදනම් වූ ප්‍රචණ්ඩත්වයට හා ආර්ථික දුෂ්කරතාවන්ට මුහුණ දෙමින් සිටිති.
අතුරුදහන්වූවන්ගේ පවුල් සහ හමුදාව විසින් අත්පත් කරගත් ඉඩම් නැවත ලබා ගැනීමට අරගල කරන ප්‍රජාවන් විසින් සිදුකරන අධිෂ්ඨාන සහගත හා දිරිගැන්වෙන අරගල කිහිපයක්ම පසුගිය 11 වසර තුළ දැක්නට ලැබුණි. විශේෂයෙන්ම ජනවාර්ගික හා භූගෝලීය වශයෙන් කාන්තා සහයෝගිත්වයේ දුර්ලභ, නමුත් ප්‍රබෝධමත් අවස්ථාවන් ද තිබුණි. අප අවට අන්ධකාරය තිබියදීත්, ඉරනපාලෙයි පහන් 1000 මෙන්ම මෙම අරගලයන් සහ සහයෝගීතා ක්‍රියාවන් ද වේදනාවන් සුව කිරීම බලාපොරොත්තුවන අතර ඒවා තුළ සැමට අයිතිවාසිකම් සහ ගෞරවය සහිත විවිධ වූ ප්‍රජාවන්ගේ සහජීවන පැවැත්මේ හැකියාව ද තිබේ.
