කවිය ඇත්තේ පොතේ නොව. කවිය පිළිබඳව කවීන් පවසා ඇති දේ කවි තරමට මිහිරිය.
‘කවියට එහි මාතෘකා ඉක්මවා යාමට අවශ්‍ය වෙයි- එය වචනයෙන් පැවසීම අසීරු වන්නා වූ පමණ ඉක්මවා යාමකි-’ කවිය පිළිබඳව ඒ අදහස ප්‍රකාශ කර ඇත්තේ මහා කවි රවින්ද්‍රනාථ ඨාකූරයන්ය- ‘කවිය ඇත්තේ කවි පොතේ නොව රසිකයාගේ මනස තුළය-’ යනුවෙන් මීට ඉහත කාලය දී මා ප්‍රකාශ කළ බව මගේ මතකයේ ඇත- මා එසේ කියන විට රවින්ද්‍රනාථයන්ගේ අදහස මා කියවා තිබුණේ නැත- එය මා කියැවූයේ මෑතක පළ වූ ඔහුගේ චින්තාවන් ඇතුළත් ‘ජීවන මදිරාව’ නම් පරිවර්තන කෘතියෙන්ය. කවිය කවි පොත ඉක්මවා යන්නේ යයි මා පැවසූ අදහසක්, කවිය එහි මාතෘකාව ඉක්මවා යන්නේය යන අදහසත් අතර යම් සම්බන්ධතාවක් ඇතැයි සිතේ.
කවියාගේ සිතේ උපදින කවිය, අකුරු මතින් වචන බවට පෙරැළී කඩදාසියක් මත ලියැ වී ඇති විට, එය ඇසින් කියවා ගන්නා රසිකයාගේ හද-මනස තුළ ඒ කවියේ හැම අංගෝපාංගයක් ම කවියා අපේක්‍ෂා කළ අයුරින්ම පිළිබිඹු වන්නේ ද යන ප්‍රශ්නය ඇති වෙයි- එය කාව්‍ය රසාස්වාදනයේ මූලික පැනයක් බවට ද පත් වෙයි- රසිකයා පෙර පින් ඇති අයකු වන්නේ නම් මේ තත්ත්වය වඩාත් විචිත්‍ර වෙයි- ධ්වනිතාර්ථය, යටිපෙළ අරුත යනාදියෙන් අදහස් කෙරෙන්නේ මේ තත්වයමද? මා සිතන්නේ ඒ දෙකෙන්ම පරිබාහිර, නන් විධ වූ රූපාන්තරයට මුල් කවිය මුහුණ පානා බවය- මුල් කවියේ අනුභූතිය සමග රසිකයා අනන්‍යතාවට පත් වීමෙන් කවියේ අපේක්‍ෂිත අර්ථය ඉෂ්ට වන්නේ යයි පිළිගැනේ- එහෙත් කවියාගේ අනුභූතිය සමග ඒකාත්මික වෙනවා සේම, රසිකයා තමාගේ චිත්තාවේගයන් ද, අත්දැකීම් ද, අනුව තමා කියැවූ කවියට අරුත් සපයමින් එහි තේමාවට වෙනස් වූ කාව්‍යමය හැඟීම් කරා ගමන් නොකරයි කිව හැකිද? එවිට සිදු වන්නේ කවියාගේ මුල් නිර්මාණය අත්වැලක් වීමයි- එය රසිකයාගේ භාව ලෝකය තුළ විවිධ වින්දනීය හැඟීම් ජනිත කරවන මූලාශ්‍රයක් බවට පත් වෙයි- එමගින් රසිකයා රස වින්දනයේ පරිපූර්ණතා කරා නොයන්නේ ද?
කවි තිබෙන්නේ කවි පොතේ නොව රසිකයාගේ භාවලෝකය තුළ යයි කීමෙන් මා අදහස් කළේ එබඳු තත්වයකි. රසිකයාගේ භාවලෝකය පරිපූර්ණ වූ තරමට කිසියම් කවියක නව හැඩතල දෘශ්‍යමාන වීම විය හැකි දෙයකි. රසිකයා මුල් කවියේ අනුභූතියට, තමාගේ අනුභූතින් සංකලනය කිරීමෙන් නව අලෝක ධාරා උත්පාදනය කරයි. ඒ ආලෝකය තුළ මුල් කවිය ආධ්‍යාත්මික ගුණය තවත් බබලන්නට වෙයි. රසිකයාගේ භාෂා කුසලතාව රස ඥානයන් අතර කවිය සුපුෂ්පිත වේ. දැන් දැන් කවි සියයකි. දහසකි. දසදහසකි.
‘දයාබර මිතුරනි, කවිය යනු සිනාවක පාරිශුද්ධ වූ පුනරුත්පත්තියයි. කවිය සුසුමකි, එයින් කඳුළු බිඳු වියලී යයි- කවිය යනු ආත්මය තුළ වැඩ වාසය කරන තවත් ආත්මයකි. එහි ආහාරය වන්නේ ප්‍රේමයයි. මේ ආකෘතිය තුළින් නොඑන්නා වූ කවිය ව්‍යාජ ගැලැවුම්කාරයෙකි.’
මහා කවි ජිබ්රාන්ගේ වදන් මාලාව තුළින් ද ජනිත වන්නේ මාපෙර දිනයක පැවැසූ වදන්වල ඡායාවක් යැයි සිතේ.
‘කවිය ඇත්තේ කවි පොත් තළ නොව රසිකයාගේ හදවත තුළය.’ පොත් රාක්කවලට කවි රස විඳීමට නොහැක. (සඳුන් අරටුව 1988) යන සංකේතීය ප්‍රකාශයෙන් මා කීමට තැත් කළේ එයයි.
ප්‍රවීණ ඡායාරූප ශිල්පි ලාල් හෑගොඩ මහතාගේ ‘කෝමළනි’ කාව්‍ය කෘතිය http://www.theschoolofphotography.org/hsp/ වෙබ් අඩවියෙන්ද විදර්ශන ප්‍රකාශනයක් ලෙසද මිලදී ගත හැකිය.
