පෙබරවාරි 17 වැනිදා ජනාධිපති අනුර කුමාර දිසානායක විසින් මුදල් ඇමතිවරයා ලෙස පාර්ලිමේන්තුවට ඉදිරිපත් කළ අයවැය කතාවේදී ජනතාවට සහන රැසක් ලබාදුන් බව හා එම සහන ලබාදීමට බදු නොපැන වූ බව (එහි අදහස බදු වැඩි නොකළ බව හා අලුතින් බදු නොපැන වූ බව) ජාතික ජන බලවේග ආණ්ඩුවේ මැති ඇමතිවරු ප්‍රකාශ කරමින් සිටිති.
ජනාධිපතිවරයාගේ අයවැය කතාවේදී අලුත් බදු පැනවීමක් හෝ දැනට ක්‍රියාත්මක බදු ඉහළ දැමීමක් පිළිබඳ කියන්නේ නැත. ජාතික ජන බලවේගයේ මැති ඇමතිවරුන් කියනා ආකාරයට එය ඇත්තකි. එහෙත් රජය මෙම වසරේ බදු ආදායමෙන් තොරව පවත්වාගෙන යන බවට අදහස් ඉන් ඇතිකර ගත යුතු නැත. මන්ද බදු ආදායමකින් තොරව රජයක් පවත්වාගෙන යා නොහැකි නිසාය. මහජනතාවට සහන ලබාදීම සඳහා හෝ සංවර්ධන කටයුතු සඳහා මෙතෙක් පැවති ප්‍රමාණයට වඩා මුදල් වෙන් කිරීමේදී රජයේ වියදම වැඩිවීම අනිවාර්යයෙන්ම සිදුවේ. එහිදී නිරන්තරයෙන්ම සිදුකළ යුත්තේ එම රජයේ වියදමට සාපේක්ෂව රජයේ ආදායම්ද වැඩිකර ගැනීමය. ඒ සඳහා ඇති ප්‍රධානම ප්‍රභවය වන්නේ බදු ආදායමය. ඒ වෙනත් රාජ්‍ය ආදායම් සීමිත වන නිසාය. රාජ්‍ය වියදමේ ඉතිරිය ණය මගින් සම්පූර්ණ කර ගත හැකි වුවද, එහි ද සීමා පවතී. ඒ නිසා පවතින බදු ප්‍රතිශත වැඩි කිරීම මෙන්ම අලුතින් බදු හඳුන්වා දීමටද ආණ්ඩුවකට සිදුවේ.
සුපුරුදු ලෙසම ජනාධිපති අනුර කුමාර දිසානායක මුදල් ඇමතිවරයා ලෙස අයවැය කතාව ඉදිරිපත් කිරීමේදී ජාතික ජන බලවේග මැති ඇමතිවරුන් කියන ආකාරයට බදු ගැන කිසිවක් නොකීවේ නැත. මුදල් අමාත්‍යාංශය විසින් ප්‍රකාශයට පත්කර ඇති එම අයවැය කතාවේ මුද්‍රිත පිටපතේ අංක 44 යටතේ ඇති ‘ආදායම් ක්‍රියාමාර්ග’ යන මාතෘකාවට අදාළව ජනාධිපතිවරයා ඒ ගැන කීවේය. ඒ මෙසේය.
‘2025 වර්ෂය සඳහා, ආදායම් උත්පාදනයෙන් වැඩි ප්‍රමාණයක් 2025 පෙබරවාරි 1 දින සිදුවූ මෝටර් රථ ආනයන ලිහිල්කරණය මගින් ලබාදෙනු ඇතැයි අපේක්ෂා කරනවා. වාහන ආනයනය විදේශ අංශයේ ස්ථාවරත්වයට අනවශ්‍ය සෘණාත්මක බලපෑම් ඇති නොවන බව සහතික කිරීම සඳහා මෙම ක්‍රියාවලිය සැලකිලිමත් ලෙස අධීක්ෂණය කිරීම අවශ්‍ය වෙනවා. 2024 දෙසැම්බර් මාසයේදී පාර්ලිමේන්තුවේදී දැනටමත් ප්‍රකාශයට පත්කර ඇති අනෙකුත් ප්‍රධාන ආදායම් පියවර අතරට, පුද්ගලික ආදායම් බද්ද සඳහා බදු රහිත සීමාව වැඩි කිරීම, දෙවන ආදායම් බදු ස්ථරයට තවදුරටත් ගැලපීම් සිදුකිරීම, නැවුම් කිරි හා යෝගට් සඳහා වැට් බද්ද ඉවත් කිරීම යනාදිය ඇතුලත් වේ. පෙර ආණ්ඩු විසින් එකඟ වූ අයකරන ලද කුලී ආදායම් බද්ද මෙම වසරේ ක්‍රියාත්මක නොකිරීමටද, රජය තීරණය කර තිබෙනවා. මෙම අහිමි වන ආදායම් නැවත ලබා ගැනීම සඳහා ඩිජිටල් සේවා සඳහා වැට් බද්ද හඳුන්වා දීම, සේවා අපනයනය සඳහා සංස්ථාපිත ආදායම් බද්ද පැනවීම සහ සිගරට්/මත්පැන් සහ ක්‍රීඩා සඳහා සංස්ථාපිත බද්ද වැඩි කිරීම ඇතුළු පියවරයන් රජය දැනටමත් පාර්ලිමේන්තුවට ඉදිරිපත් කර තිබෙනවා.’
‘මෙහි දක්වා ඇති බදු ප්‍රතිපත්ති ක්‍රියාමාර්ග මඟින් ශ්‍රී ලංකාවට, 2025 දී දළ දේශීය නිෂ්පාදිතයෙන් සියයට 15.1ක ආදායම් ඉලක්ක සපුරා ගැනීමට හැකිවන පරිදි, අවශ්‍ය කරන ආදායම ලබාදෙනු ඇතැයි අපේක්ෂා කරනවා. කෙසේ වෙතත්, ඊට සමගාමීව, රජය බදු පරිපාලනය සහ අනුකූලතාව වැඩිදියුණු කිරීම සඳහා ඒකාබද්ධ උත්සාහයන් ගනිමින් සිටී. ඇත්ත වශයෙන්ම, ඉදිරි අයවැය සඳහා ශ්‍රීි ලංකාවේ ආදායම් උපාය මාර්ගය තුළින් බදු පරිපාලනය ශක්තිමත් කිරීම, අනුකූලතාවය වැඩි දියුණු කිරීම, වැඩිදියුණු කළ ඩිජිටල්කරණය සහ දැඩි අධීක්ෂණ යාන්ත්‍රණය හරහා ආයතනික ශක්තිය වැඩිදියුණු කිරීම මගින් රාජ්‍ය මූල්‍ය තිරසරභාවය වැඩි දියුණු කිරීම අරමුණු කරගනු ලබනවා.’
‘මෙම බදු පරිපාලනය සහ බදු අනුකූලතා වැඩිදියුණු කිරීමේ පියවරයන් තුළින් 2025න් ඔබ්බට ශ්‍රී ලංකා ආදායම් ඉලක්ක ඉක්මවා යෑමට හැකිවනු ඇතැයි අප විශ්වාශ කරනවා.’
එහිදී මුදල් ඇමතිවරයා ලෙස ජනාධිපතිවරයා කියන්නේ කුමක්ද? රජයේ ආදායම් ඉලක්ක සපුරා ගැනීම සඳහා දැනටමත් ක්‍රියාත්මක වන සහ ක්‍රියාත්මක කර ඇති බදු ඇති බවත් සහ ඉදිරියේදී හඳුන්වාදීමට නියමිත නව බදු ඇති බවත්ය. ඒ අනුව පසුගිය ජනවාරි සහ පෙබරවාරි මාසවලදී පැවති බදු රැසක ප්‍රතිශතයන් වැඩි කළා සේ නව බදු ඉදිරියේදී හඳුන්වා දිය හැකිය. ඒ සඳහා අයවැයක්ම වුවමනා වන්නේ නැත. මෙම අයවැය ඉදිරිපත් කිරීමට පෙර මුදල් ඇමතිවරයා ලෙස ජනාධිපති අනුර කුමාර දිසානායක සිදු කළේ එයයි.
ඔහු පෙබරවාරි 01 වැනිදා සිට ක්‍රියාත්මක වන පරිදි වාහන ආනයන සීමා ලිහිල් කළ අතර එහිදී වාහන ආනයනය සඳහා මෙතෙක් පැවති බදු ප්‍රතිශත වැඩි කළේය. තවදුරටත් සරලව කිවහොත් වාහන ආනයනය සඳහා පැවති බදු වැඩි කළේය. එය මෙම වසර සඳහා රජයේ ආදායම් වැඩිකර ගැනීම සඳහා අයවැයට පෙර කළ බදු වැඩි කිරීමකි. ඒ නිසා අයවැය කතාවේදී වාහන ආනයන බදු වැඩි කිරීම ගැන යළි කීමේ අවශ්‍යතාවක් පැන නඟින්නේ නැත.
වාහන ආනයනයේදී මෙතෙක් පැවති අවමය රුපියල් 1,710,000 ක් ( ආසන්න වශයෙන් රුපියල් 17 ලක්ෂයක්) වූ විශේෂ සුරාබද්ද (ආනයන තීරු බද්ද) රුපියල් 1,810,900ක් ( රුපියල් 18 ලක්ෂයක්) දක්වා රුපියල් ලක්ෂයකට වැඩි ප්‍රමාණයකින් වැඩිකළ අතර උපරිමව මෙතෙක් පැවති රුපියල් 6,840,000 ක් ( ආසන්න වශයෙන් රුපියල් 68 ලක්ෂයක්) වූ බද්ද රුපියල් 7,243,550ක් (ආසන්න වශයෙන් රුපියල් 72 ලක්ෂයක් ) දක්වා රුපියල් ලක්ෂ 4 ක පමණ ප්‍රමාණයකින් මුදල් ඇමතිවරයා ලෙස ජනාධිපතිවරයා නිකුත් කළ නියෝග මගින් වැඩි කළේය.
එම වාහන ආනයන තීරු බද්දේ වැඩි වීම අනෙකුත් බදු සහ වියදම් සමඟ ගත්කළ අවම වශයෙන් වාහනයක ආනයන මිල රුපියල් ලක්ෂ 10කින් පමණ වැඩිවී ඇති අතර වාහන ආනයනකරුවන් මේ වනවිටත් ප්‍රකාශයට පත්කර ඇති වාහන මිල ගණන් මගින් එය ලෙහෙසියෙන්ම හඳුනාගත හැකිය. ඒ මගින් බොරුවක් බවට පත්වී ඇත්තේ අධික බදු ඉවත් කළ විට රුපියල් ලක්ෂ 12ක් වැනි මුදලකට රිස්ට් වර්ගයේ කාරයක් රට තුළින් මිලදී ගත හැකි බවට ආණ්ඩු බලය ලබා ගැනීමට පෙර ආණ්ඩුවේ නියෝජිතයන් කළ පුරසාරම් කතාය.
වාහන ආනයනය සඳහා අවසර ලබාදී මෙම බදු වැඩි කිරීම සිදුකර ඇත්තේ ආණ්ඩුවට අමතර රුපියල් බිලියන 280 ක පමණ බදු ආදායමක් ලබා ගැනීමට යැයි එම තීරණය ගත් දිනවල කියනු ලැබූහ. එහෙත් එම බදු වැඩි කිරීම සම්බන්ධයෙන් ආණ්ඩුවේ නිදහසට කරුණ වී ඇත්තේ දේශීය වෙළඳපොළේ පාවිච්චි කරන ලද වාහන මිල සහ දේශීය වශයෙන් එකලස් කරන වාහන මිල පහළ නොයා එම කර්මාන්ත ආරක්ෂා කිරීම සඳහා එය සිදුකළ බවකි.
මත්පැන් සහ සිගරට් සම්බන්ධයෙන් වන බදු වැඩි කළේද මෙම ජනවාරි මාසයේ සිටය. ඒද මෙම වර්ෂයට අදාළ රජයේ ආදායම් වැඩිකර ගැනීම සඳහාය. මත්පැන් සම්බන්ධයෙන් වන බදු ගතහොත් විශේෂ අරක්කු ලීටරයක් සඳහා බද්ද තිබුණේ රුපියල් 6840ක් වශයෙන්ය. එය මුදල් ඇමති ජනාධිපති අනුර කුමාර දිසානායකගේ 2025 ජනවාරි 10 දින සිට ක්‍රියාත්මක කළ මත්පැන් බදු වැඩි කිරීම යටතේ ලීටරයක් සඳහා රුපියල් 7244ක් දක්වා ඉහළ නංවන ලදි.
ඉක්ෂුපාක, තල්, පොල් සහ පදම්කළ මත්පැන් ලීටරයක් සඳහා බද්ද තිබුණේ රුපියල් 7320ක් වශයෙන්ය. එය ලීටරයක් සඳහා රුපියල් 7752ක් දක්වා ඉහළ නංවන ලදි. මෙරට සෑදූ විදේශීය ස්ප්‍රීතු මත්පැන් ලීටරයක් සඳහා බද්ද තිබුණේ රුපියල් 7525ක් වශයෙන්ය. එය ලීටරයක් සඳහා රුපියල් 7969ක් දක්වා ඉහළ නංවන ලදි. සැර 5% සහ ඊට අඩු බියර් ලීටරයක් සඳහා බද්ද තිබුණේ රුපියල් 5415ක් වශයෙන්ය. එය ලීටරයක් සඳහා රුපියල් 5735ක් දක්වා ඉහළ නංවන ලදි.
සැර 5%කට වැඩි බියර් ලීටරයක් සඳහා බද්ද තිබුණේ රුපියල් 5680ක් වශයෙන්ය. එය ලීටරයක් සඳහා රුපියල් 6015ක් වශයෙන් ඉහළ නංවන ලදි.
මේ ආකාරයටම මත්පැන්වලට අදාල අනෙකුත් බදුද වැඩිකරන ලදි. ඊට අමතරව සිගරට් සඳහා වන බදුද වැඩි කරන ලදි. ඒ නිසා අයවැයේදී අලුතින් බදු වැඩි වීමක් ගැන කියන්නට අවශ්‍ය වන්නේ නැත.මේ ආකාරයටම රඳවා ගැනීමේ බදු ප්‍රතිශතයද 5% සිට 10% දක්වා පැවති ප්‍රමාණයේ සිට සියයට සියයක ප්‍රතිශතයකින් අයවැයට පෙර වැඩි කරනු ලැබීය.
පසුගිය මැතිවරණවලට පෙර පාර්ලිමේන්තුවට ඉදිරිපත් කර තිබූ පූර්ව මැතිවරණ අයවැය පිළිබඳ වාර්තාව අනුව පොලී ආදායම මත වන රඳවා ගැනීමේ බදු ආදායම 2023 වර්ෂයේ පළමු මාස 8 තුළදී ළඟාකරගත් රු. බිලියන 97.8 සිට 2024 පළමු මාස 8 තුළදී රුපියල් බිලියන 113.4 දක්වා සියයට 16 කින් වර්ධනයක් අත්කරගෙන තිබේ. එම මාස 8ක රඳවා ගැනීමේ බදු ප්‍රමාණය දෙගුණයක් වුවහොත් එය රුපියල් බිලියන 226.8 දක්වා ඉහළ යනු ඇත. එහෙත් මුළු වසර සඳහාම එම ආදායම් ඊට සාපේක්ෂව ගණනය කළහොත් 2024 වර්ෂය සඳහා රඳවා ගැනීමේ බදු ආදායම දළ වශයෙන් රුපියල් බිලියන 170.1ක් බවට පත්වෙන බව පෙනෙන අතර නව වැඩි කිරීම යටතේ එය දෙගුණයක් වීමෙන් පසු 2025 වර්ෂයේදී රඳවා ගැනීමේ බදු ආදායම දළ වශයෙන් රුපියල් බිලියන 340.2ක් වන බවට අනුමාන කළ හැකිය.
මේ අනුව පැහැදිලි වන්නේ අයවැයට අවශ්‍ය සහන ලබාදීම සඳහා අවශ්‍ය බදු ආදායම වැඩි කර ගැනීම ආණ්ඩුව විසින් අයවැයට පෙර සිදුකළ බදු සංශෝධනයන් මගින් සිදුකර ඇති බවය. ඊට අමතරව ඉදිරියේදී පැනවීමට නියමිත නව බදුවලින් එම ආදායම සපුරා ගැනීමට අදහස් කර ඇති බවය.
මෙසේ වැඩිකරන බදු හා අලුතෙන් හඳුන්වාදෙන බදු නැතත්, රට පවත්වාගෙන යෑම සඳහා ස්ථාවර බදු ප්‍රමාණයක් තිබේ. ඉහතින් සඳහන් කරන ලද රේගු, සුරා බදු හා රඳවා ගැනීමේ බදු හැරුණු විට දේශීය ආදායම් දෙපාර්තමේන්තුව සඳහන් කරන ආකාරයට ආදායම් බදු, උපයන විට ගෙවීමේ බදු(පේඊ), එකතු කළ අගය මත බදු (වැට්), සමාජ ආරක්ෂණ දායකත්ව බද්ද, ප්‍රාග්ධන ලාභ බද්ද, මුද්දර බදු, ඔට්ටු සහ සූදු බදු, කොටස් ගනුදෙනු බද්ද, ජාතිය ගොඩනැඟීමේ බද්ද (එන්බීටී), ආර්ථික සේවා ගාස්තු, ඉදිකිරීම් කර්මාන්ත ඇප අරමුදල් බද්ද යන බදු රට තුළ ක්‍රියාත්මක වෙමින් පවතී. එම බදු මත වාර්ෂිකව තබා ඇති ඉලක්ක මත බදු ආදායම් ලැබෙමින් පවතී. රටේ සමස්ත බදු ආදායම යනු එම සියලු බදුවල එකතුවකි.
රාජ්‍ය වියදම් සපයා ගැනීම සඳහා අය වැයකදී සිදුකරන්නේ එම බදු වැඩි කිරීම හෝ අලුතින් බදු ඇති කිරීමය. මෙම ආණ්ඩුවට එය සිදු කිරීමේ අවශ්‍යතාවයක් පැන නැඟුනේ නැත. ඒ මෙම වසරේ පළමු මාස හතරක කාලය සඳහා අයවැයක් වෙනුවට අතුරු සම්මත ගිණුමක් ඉදිරිපත් කිරීමට සිදුවීම නිසා සහ අයවැය ඉදිරිපත් කිරීමට පෙර මෙම වසරේ ජනවාරි මාසයේ සිට ක්‍රියාත්මක වන පරිදි පැවති බදු කිහිපයක් වැඩි කිරීම නිසාය.
ජාතික ජන බලවේග ආණ්ඩුවේ මැති ඇමතිවරුන් ජනතාවට සහන ලබාදීම සඳහා අපි බදු ගැහැව්වේ නැහැ යැයි කියමින් ජනතාවට කොළේ වසා ගසන්නේ මෙම සත්‍යය යටපත් කරමින්ය.
