ප්‍රජා වෛද්‍යවරුන්ගේ විද්‍යාලයේ සභාපති වෛද්‍ය කපිල ජයරත්න මහතා ලාංකිකයන්ගේ ආයු අපේක්ෂාව පිළිබඳව කතා කිරීම සඳහා ප්‍රවෘත්ති සාකච්ඡාවක් කැඳවීය. ඒ කාන්තාවන් සඳහා අවුරුදු 80 ක් සහ පිරිමින් සඳහා අවුරුදු 76 ක් වශයෙනි. 1945-47 දී පිරිමි සාමාන්‍යයෙන් අවුරුදු 46.8 ක් වූ දිගු කාලයක් ජීවත් වූහ. කාන්තාවන්ගේ සාමාන්‍ය ආයු අපේක්ෂාව අවුරුදු 44.7 ක් වී ය.
මෙය සැමරිය යුතු දෙයක්ද? එය ඇත්තෙන් ම ජයග්‍රහණයකි. නොමිලේ සෞඛ්‍ය සේවාව හෝ ඉහළ සාක්ෂරතාව වැනි සාධක එකක් හෝ දෙකක් නිසා නොවන නමුත් සමස්ත දර්ශකයකි. “වීදුරුව අඩක් පිරී ඇතැයි” කියන ආකාරයේ ඒත්තු ගැන්වීම්වල නියැලෙන අශුභවාදීන් පිළිකා අනුපාත ඉහළ යාම, විශ්‍රාම වැටුප් නොමැති දුප්පතුන්ගේ (බහුතරයේ) ජීවන තත්ත්වය පහත වැටීම, දරුවන්ගෙන් වැඩිහිටියන්ට සිදුවන අපයෝජන ආදිය ගැන කතා කරනු ඇත. නමුත් කාරණය නම් අපෙන් බොහෝ දෙනෙකු වයස අවුරුදු 50 ට පෙර අපගේ සොහොන්වල සිටියා නම් එවැනි මාතෘකා සාකච්ඡා කරන්නට වන්නේ නැති බව යි.
පසුගිය අවුරුදු 77 ගැන කල්පනා කරමින්
ආයු අපේක්ෂාව පිළිබඳ සංවාදය, නිදහසින් පසු කාල පරිච්ඡේදය පිළිබඳ පුළුල් කතිකාවේ ක්ෂුද්‍ර නිරූපණයකි. වීදුරුව අඩක් පිරී ඇතැයි කියන වර්ගයේ අය සහ තමන්ට බලය ලබා දීමෙන් පමණක් විසඳිය හැකි ගැටලු පෙන්වා දීම ඔවුන්ගේ ව්‍යාපාරය කර ගන්නා අය හුදෙක් අඩුපාඩු ගැන කතා කරති.
වඩාත් ඵලදායී පිළිවෙතක් වන්නේ ජයග්‍රහණ සමරන අතර අඩුපාඩු පිළිබඳව කටයුතු කිරීම යි. අපගේ බොහෝ අය යන්නට කැමති අමෙරිකාව වැනි රටවල ආයු අපේක්ෂාවට සමීප වීම ගැන සතුටු විය යුතු ය. නමුත් ජීවිතයේ සැන්දෑ සමයේ ගුණාත්මක බව වැඩිදියුණු කිරීම සඳහා කළ හැකි දේ කෙරෙහි ද අවධානය යොමු කළ යුතු වෙයි.
ආර්ථිකය හා සමාජය සම්බන්ධයෙන් ද එසේ ම ය. බොහෝ අවස්ථා මගහැරීමෙන් හා බොහෝ වැරදි කිරීමෙන් පසුව වුව ද, අපි දශක කිහිපයකට පෙර ජීවත් වූවාට වඩා හොඳින් ජීවත් වෙමු.
ආහාර අනුපාතය (ගෘහස්ථ වියදමේ ආහාර සඳහා වැය කරන ප්‍රතිශතය) යහපැවැත්ම පිළිබඳ විශිෂ්ට දර්ශකයකි. 1990 දශකයේ මුල් භාගයේ දී මෙය ගණනය කිරීම ආරම්භ කළ අවස්ථාවේ, සාමාන්‍ය ශ්‍රී ලාංකික කුටුම්බයක් මුළු කුටුම්බ ආදායමෙන් 2/3 ක් පමණ ආහාර සඳහා වැය කළේය. නිල දත්ත සහිත අවසන් වසර වන 2019 වන විට එය සියයට 35.1 ක් වූ අතර එමගින් තත්ත්වය අනෙක් පැත්ත හැරීමක් පෙන්නුම් කරයි. ආහාර අනුපාතය අඩු වීම යහපත් දෙයක් වන අතර, එයින් පෙන්නුම් කරන්නේ සෞඛ්‍ය හා රූපලාවණ්‍ය සත්කාර, වන්දනා ගමන් සහ විනෝදාස්වාදය වැනි දේ සඳහා මිනිසුන්ට වැඩි මුදලක් ඉතිරිව ඇති බව යි.
සැලකිය යුතු විෂමතා නැතුවා නොවෙයි. අඩුම ප්‍රතිශතය ඇති කොළඹ දිස්ත්‍රික්කයේ එය සියයට 25.6 ක් වූ අතර ඉහළම ප්‍රතිශතය මුලතිව් (57.5) සහ මඩකලපුව (55.3) දිස්ත්‍රික්කවල විය. වතු ආශ්‍රිත රැකියාවල නියුතු අය වැඩි ප්‍රමාණයක් සිටින නුවරඑළිය දිස්ත්‍රික්කයේ එම අගය 50.1% කි. නිල නොවන සමීක්ෂණ දත්තවලින් පෙනී ගියේ අර්බුදය හේතුවෙන් ආහාර අනුපාතය විශාල ලෙස වෙනස් වී නොමැති බව යි. මහජනයා ආහාර නොවන වියදම් සමඟ ආහාර වියදම් ද අඩු කර ඇති බව පෙනෙන්නට තිබිණි.
ගෘහ භාණ්ඩ වත්කම් යනු අප කොතරම් දුරක් පැමිණ ඇත්ද යන්න පෙන්වන තවත් දර්ශකයකි. නිදහසින් පසු ආසන්න කාලය තුළ මහන මැෂින් සහ බයිසිකල් වඩාත් පොදු ගෘහ භාණ්ඩ වත්කම් විය. 2019 ගෘහ ආදායම් හා වියදම් සමීක්ෂණය (්‍යෂෑී) ට අනුව, ශ්‍රී ලංකාවේ නිවාසවල මහන මැෂින් (37.1) වලට වඩා වැඩි ප්‍රමාණයක් ශීතකරණ (සියයට 60.7) තිබිණි. නාගරික අංශයේ නිවාසවල, මහන මැෂින් (44.2) වලට වඩා වැඩි ප්‍රමාණයක් රෙදි සෝදන යන්ත්‍ර (සියයට 46.6) තිබිණි.
ලාංකික කුටුම්බවලින් සියයට 60කට වඩා වැඩි ප්‍රමාණයක් පුද්ගලික මෝටර් රථ හිමිකරගෙන තිබිණි (රෝද දෙකේ වාහන 42.2%; ත්‍රිරෝද 14.6%; කාර්/වෑන් 10.8%). බයිසිකල් සංඛ්‍යාව සියයට 28.9ක් ලෙස පහත වැටී තිබිණි. 2022 දී ලැබීමට නියමිතව තිබූ ගෘහ ආදායම් හා වියදම් සමීක්ෂණය බොහෝ සෙයින් ප්‍රමාද වී ඇති නමුත් 2022 අගභාගයේ සහ 2023 මුල් භාගයේ දී සිදු කරන ලද සමීක්ෂණවලින් පෙනී ගියේ අර්බුදය හේතුවෙන් සමහර නිවාසවලට ඇතැම් වත්කම් විකිණීමට බල කෙරී ඇති බව යි.
මෙය අපගේ මෑත කාලීන අර්බුදකාරී තත්ත්වයට, එනම් ආර්ථික අර්බුදයට හේතුව වෙත අපව ගෙන එයි. ඒ සමඟ ම, වසර දෙකක් ඇතුළත, ජීවිතය අඩු වැඩි වශයෙන් සාමාන්‍ය තත්ත්වයට පත් වූයේ කෙසේද යන්න පැහැදිලි කිරීමේ අවශ්‍යතාව මතු වෙයි.
ආයතනික අසාර්ථකත්වය සහ සාර්ථකත්වය
මැදි ආදායම් උගුලෙන් මිදී ඉහළ ආදායම් තත්ත්වයකට ළඟා වූ සෑම රටක ම සියයට හතක පරාසයක ස්ථාවර ආර්ථික වර්ධනයක් වසර ගණනාව නිරීක්ෂණය කළ හැකි ය. ශ්‍රී ලංකාවේ වර්ධනය ස්ථාවර වර්ධනයට ප්‍රතිවිරුද්ධ වුවකි. මුදල් ලැබෙන්නේ කොහෙන්ද යන්න ගැන කිසිදු තැකීමකින් තොරව, රජයේ තීරණ ගන්නන්ගේ අවධානයට ලක්වීමට තරම් වාසනාවන්ත වූ අයට (සෑම විට ම දුප්පතුන් නොවේ) විවිධ දේ බෙදා දීමේ පුරුද්ද නිසා මෙම ඉහළ පහළ යාම් සිදුවී ඇත. තවත් පහසුකම් නොමිලේ දෙන බවට පොරොන්දු නොවන දේශපාලනඥයින් දිනන්නට බැරි අය ලෙස ලේබල් කිරීමටත්, ඔවුන්ගේ ම පක්ෂ විසින් ප්‍රතික්ෂේප කරනු ලැබීමටත් නැඹුරු විය.
එහි ප්‍රතිඵලය වූයේ නිදහසින් පසු වසර හතක් හැර අන් සියල්ල තුළ ප්‍රාථමික අතිරික්තයන් (ණය ආපසු ගෙවීම් ඉවත් කළ විට වියදම් ඉක්මවා යන ආදායමක්) අත්කර ගැනීමට අපොහොසත් වීම යි. එහි තේරුම නම් පුනරාවර්තන වියදම් පවා ණය මත පදනම් වූ බවත්, ප්‍රාග්ධන වියදම් සියල්ල ම පාහේ අඩු පොලී සහනදායී ණය මගිනුත්, 2007 න් පසු ඉහළ පොලී වාණිජ ණය මගිනුත් සිදු කරන ලද බවත් ය.
2022-24 ආර්ථික අර්බුදයට මූලික හේතුව මෙය යි. ඒ වන විට, පෙර ණය ගෙවීම සඳහා ණය ලබා ගනිමින් තිබිණි. වියත් මග බදු කප්පාදුව මගින් වාණිජ ණය සඳහා ප්‍රවේශය වසා දැමීය. මහ බැංකුවේ දැවැන්ත මුදල් සැපයුම් මූල්‍යකරණය සමඟ ඒකාබද්ධ වූ විට ආර්ථිකය බිඳ වැටිණි. හිඟයන් සහ පෝලිම් පැතිර ගිය අතර උද්ධමනය අහස උසට නැගිණි. මෙම නාටකයේ දී ශ්‍රේෂ්ඨාධිකරණය විසින් වගකීම පවරා ඇති පුද්ගලයන් දුෂ්ට චරිත නිරූපණය කළ ද, මූල හේතු අපගේ දේශපාලන සංස්කෘතිය හා ආයතන තුළ අන්තර්ගත වෙයි. මෙම ආයතනික දුර්වලතා ආමන්ත්‍රණය කිරීමට ගන්නා උත්සාහයන් අතර, උදාහරණයක් ලෙස, 2023 අංක 16 දරන මහ බැංකු පනත සහ 2023 අංක 9 දරන දූෂණ විරෝධී පනතේ වත්කම් ප්‍රකාශන විධිවිධාන ඇතුළත් වෙයි.
නමුත් දේශපාලන සංස්කෘතියේ වෙනස්කම් නොමැතිව, නීති මගින් පමණක්, තවදුරටත් එකතැන පල්වීම සහ වරින් වර අර්බුදයට ඇද වැටීම වැළැක්විය නොහැකි ය. මෑත මැතිවරණවල දී වඩාත් ම අතාත්වික සහ වියදම්කාරී පොරොන්දු දුන් පක්ෂවලට ඡන්දදායකයින් ප්‍රතිලාභ ලබා දීමෙන් පෙනී යන්නේ අර්බුදය විසින් ලබා දෙන ඉගෙනුම් අවස්ථා තිබිය දීත්, තවත් බොහෝ දේ කළ යුතුව තිබෙන බව යි.
ජනාධිපතිවරයා එළවා දැමීමෙන් පසු හිඟයයන් අඩු වූ අපට මෙන් නොව, බංග්ලාදේශයේ, පාලන තන්ත්‍ර වෙනසක් සිදු වූ පසු අගහිඟ කම් තවත් වැඩි විය. බංග්ලාදේශයේ ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථා විධිවිධාන නොසලකා හැරීමත්, අධිකරණය අඩපණ කිරීමත් සිදු වූ අතර ව්‍යවස්ථාදායකය ක්‍රියා විරහිත විය.
ශ්‍රී ලංකාවේ විධිමත් සහ අවිධිමත් ආයතන කඩා වැටුණේ නැත. දේශපාලනඥයෝ ව්‍යවස්ථාමය විකල්ප ගවේෂණය කළ අතර ශ්‍රේෂ්ඨාධිකරණයේ තීන්දුවලට ගරු කළහ. පොලිසිය සහ විරෝධතාකරුවෝ මහේස්ත්‍රාත්වරුන්ගේ තීන්දු වලට ගරු කළහ. ව්‍යාපාරික ප්‍රජාව, වෘත්තීය සංගම් සහ පුරවැසි කණ්ඩායම් විරෝධතාකරුවන්ට බලාපොරොත්තු ලබා දුන්හ. පාර්ලිමේන්තුව අත්පත් කර ගැනීමට ඉල්ලීම් කළ විට, ගෝඨාගෝගම විරෝධතාකරුවන් ගියේ නැත. ආර්ථිකය ස්ථාවර කිරීමට දැඩි නමුත් නොකර බැරි පියවර ගත් විට, වීදියේ සටන් පුපුරා ගියේ නැත.
පසුගිය දශක හත තුළ අපගේ ආයතන දුර්වල වී ඇත. නමුත් ඒවා පෙර නොවූ විරූ පීඩනයන් ඉදිරියේ සම්පූර්ණයෙන් ම අඩපණ වූයේ නැත. අදටත්, රාජ්‍ය යන්ත්‍රය පක්ෂ පාලනයට යටත් කිරීම සඳහා වන රජයේ යෝජනාවලට සමාජයෙන් විරෝධතා මතු වෙමින් පවතී.
අප අත්පත් කරගත් දේ සමරන විට, කළ හැකිව තිබූ දේ ගැන වැළපෙන විට සහ වඩා හොඳින් කිරීමට උත්සාහ කරන විට අපට තවමත් බලාපොරොත්තු ඉතිරිව ඇත.
