කොළඹ විශ්වවිද්‍යාලයේ ආර්ථික විද්‍යා අංශයේ
මහාචාර්ය ප්‍රියංග දුනුසිංහ
සමස්තයක් ලෙස ලංකාවේ රජයන් සමාජ ආරක්ෂණයට අදාළව අවධානයක් යොමු කරලා නෑ කියලා කියන්න බෑ. සෞඛ්‍ය, අධ්‍යාපන, සමාජසේවා, සමෘද්ධි වගේ අමාත්‍යාංශ යටතේ සමාජයේ අනාරක්ෂිතභාවයට පත්වෙන පිරිස් රැකබලා ගන්නා යාන්ත්‍රණයන්, වැඩසටහන් ක්‍රියාත්මක වෙලා තියෙනවා. වෙමින් තියෙනවා. 2022 ආර්ථික අර්බුදයත් එක්ක මේ අනාරක්ෂිත පිරිස ප්‍රමාණාත්මකව ඉහළ ගිහින් තියෙනවා. ඒ නිසාත්, අපේ සමාජ ආරක්ෂණ වැඩසටහන්වල තිබෙන දුර්වලතා නිසාත් පැවති සමාජ ආරක්ෂණ වැඩපිළිවෙළ නැවත සකස් කිරීමේ අවශ්‍යතාවක් පැන නැගිලා තියෙනවා.
අවශ්‍ය පුද්ගලයාට ලබා නොදී, අනවශ්‍ය අයට ලබා දීම, සහන ප්‍රමාණවත් නොවීම, අපේක්ෂිත අරමුණු ඉටු නොවීම, බෙදා හැරීම සඳහා භාවිත කරන යාන්ත්‍රණයේ දුර්වලතා, දේශපාලනීකරණය වාගේම ආයතන අතර සම්බන්ධිකරණයක් නැති වීම වගේ ගැටලු මේ වැඩසටහන් සම්බන්ධයෙන් ඇති වෙලා තියෙනවා.
මේ කාරණා පිළිබඳ විශ්ලේෂණයක් කරලා, ලෝක බැංකුව, ආසියානු සංවර්ධන බැංකුව, ජාත්‍යන්තර කම්කරු සංවිධානය වගේ පාර්ශ්වයන් සමග සාකච්ඡා කරලා 2018 දී විතර එවකට පැවැති රජය සමාජ ආරක්ෂණයට අදාළ ජාතික ප්‍රතිපත්ති රාමුවක් සකස් කළා. සමාජ දායකත්වයන්, සමාජ ආරක්ෂණය, සමාජ රැකබලාගැනීම, ශ්‍රම වෙළෙඳපොල හා පලදායී රැකියා ඇති කිරීම යන කරුණු හතර තමයි එහිදී සලකා බැලුණේ. මේ කරුණු යටතේ සමාජයේ සෑම ජන කණ්ඩායමක්ම ඇතුල්වෙන විදිහට, පුද්ගලයෙකුගේ ජීවන චක්‍රයේ සෑම අවධියකම සමාජ ආරක්ෂණයක් ලැබන ආකාරයෙන් ඒ ප්‍රතිපත්ති රාමුව සකස් කරලා තියෙනවා. පුද්ගලයින් දුප්පත්භාවයට පත්වීම වළක්වා ගැනීමත් එහි අරමුණක්.
ඊට අවශ්‍ය මූලෝපායන් හඳුනාගෙන ඒවා ක්‍රියාත්මක කිරීම තමයි දැන් අවශ්‍යව තියෙන්නේ. එවැනි වැඩසටහනකදී සමාජයීය වගකීම් තිබෙනවා, සේව්‍ය, සේවක වගකීම් තියෙනවා, සිවිල් සංවිධානවල වගකීම් තියෙනවා. වෙහෙස මහන්සි වෙලා තමන්ගේ සමාජ ආරක්ෂණය පවත්වාගන්න පුද්ගලයාට විශාල වගකීමක් පැවරෙනවා. විශේෂයෙන්ම මෙවැනි වැඩසටහනක් රජයේ අයවැයට විශාල බරක් නොවෙන ආකාරයට සකස් වෙන්න අවශ්‍යයි.
ඒ නිසා ලබා දෙන දේවල් විද්‍යාත්මක පදනමක් මත ලබා දීමට, නිවැරදිව පුද්ගලයින් සහ තත්ත්වයන් හඳුනාගැනීමට. ඔවුන් ඉන්න තත්වයෙන් ඉහළට ඔසවා තැබීම සඳහා ක්‍රියාමාර්ග සකස් විය යුතුයි. රජය මත තිබෙන රැඳියාව අවම කිරීමත් මේ වැඩසටහනේ අරමුණක් වෙනවා. සමාජ ආරක්ෂණ මණ්ඩලයේ පරිගණකගත තොරතුරු පද්ධතියක් මත මධ්‍යගත ක්‍රමවේදයකට තමයි පුද්ගලයෝ හඳුනා ගන්නේ. ඒ නිසා ලංකාවේ මේ වැඩසටහන්වල තිබුණ ප්‍රධාන දුර්වලතාවක් වන දේශපාලනීකරණය මේ ක්‍රමවේදය නිසා ඉවත් වෙනවා.
යුද්දයෙන් පස්සේ සමාජ සුභසාධනය කරපින්නාගෙන ගිහිල්ලා අනාථ වෙච්ච රටක් අපි. සංවර්ධනය වෙන්න කලින් සංවර්ධනයේ ප්‍රතිලාභ අපේක්ෂා කරන රටක් අපි. ඒ නිසා දැනට සකස් කරලා තියෙන සමාජ ආරක්ෂණ ප්‍රතිපත්ති රාමුව ඉදිරියට ගෙන යනවා නම් හොඳයි.
අද ලංකාවේ කාන්තා, තරුණ හා වයස්ගත ශ්‍රම සහභාගිත්වය අවම මට්ටමක තිබෙන්න ප්‍රධාන හේතුවක් වෙලා තියෙන්නේ මේ නිකං කන්න දීම. ඒවායෙන් ලංකාවේ රජය ඉවත් වෙන්න අවශ්‍යයි. දැන් 30, 40, 50 වයස්වල අයට තමන්ගේ විශ්‍රාම දිවිය සඳහා මුදල් ඉතිරි කරන්න වැඩපිළිවෙළක් සකස් කරන්න අවශ්‍යයි. මොකද අපේ වැඩිහිටි ජනගහනය වැඩි වෙලා තියෙන්නේ.
ආබාධ සහිත පුරවැසියන්ට සහන ලබාදීම පිළිබඳ කිසිදු තර්කයක් නෑ. නමුත් හැකිතාක් ඔවුන්වත් ශ්‍රම වෙළෙඳපොලට එක්කරගන්න ක්‍රමවේද හදන්න ඕනෑ. ඒ වගේ අයට රජයෙන් අරමුදල් දීලා නඩත්තු කරන්න යනවට වඩා, ඔවුන් ශ්‍රමවෙළෙඳපොල තුළට ඇතුල් කරගන්න පුළුවන් නම් ඒ අයටත්, රජයටත් හොඳයි. ආසන්න වශයෙන් පරිපූර්ණ මිනිස්සු විතරයි මේ සමාජයේ ඉන්නේ, ඉන්න ඕනෑ කියලා අපි හිතනවානේ. ඒක වැරදි අදහසක්. නිරෝගී වැඩිහිටි පරම්පරාවක් නිර්මාණය කරගෙන වයසක අයට වුණත් පැය ගණනට වැඩ කරන ක්‍රම හදලා දෙන්න ඕනෑ.
ජීවන මට්ටමේ දුප්පත්කමට උඩින් ඉන්න නම් කෙනෙක්ට පුද්ගලයෙක්ට කොපමණ මුදලක් අවශ්‍යද කියලා අපි තීරණය කරන්න ඕනෑ. ලෝකයේ අනෙක් රටවල කරන්නේ අවශ්‍ය ප්‍රමාණයෙන් තුනෙන් දෙකක් දෙනවා. ඉතිරි තුනෙන් එක ඒ පුද්ගලයා විසින් උපයා ගන්න ඕනෑ. නමුත් අපේ රටේ තත්වය ඊට වඩා වෙනස්. බලයේ සිටින දේශපාලන පක්ෂය ඇතුළු මෙවර ජනාධිපතිවරණයට ඉදිරිපත් වූ අපේක්ෂකයින්ගේ ප්‍රතිපත්ති ප්‍රකාශ කියවලා බැලුවාම ඒ බව හොඳින් තේරුම් ගන්න පුළුවන්. අපේ බොහෝ මිනිස්සු ටැක්ස් ගෙවන අයගේ සල්ලිවලින් ආධාර ගන්න කැමතියි. හැබැයි ටැක්ස් ගෙවන්න කැමති නෑ.
මේ සුභසාධන රාජ්‍ය ආකෘතිය තමයි 2022 දී පුපුරලා ගියේ. මොකද සහනාධාර මත ජීවත්වෙන විශාල පිරිසක් ඇති කරලා අපි නඩත්තු කරන්න ගත්තා. එයින් ශ්‍රම වෙළෙඳපොල සහභාගිත්වය ඉතාමත් පහළ ගියා. තායිලන්තය වියට්නාමය වගේ රටවල කාන්තාවන්ගෙන් 68% ක් ශ්‍රමදායකත්වය සපයනවා. නමුත් අපේ රටේ ශ්‍රම සැපයුම ඉතාම පහළ අගයක තියෙන්නේ. ඒ නිසා සුබසාධන වැඩසටහන් නිසා ශ්‍රම සැපයුමට ඇති වෙන බලපෑම මොකක්ද කියලා අපි හිතන්න අවශ්‍යයි. වැඩ කරන්න පුළුවන් හැමෝම වැඩකරන්න යොදවන්නත්, පලදායකව ඒ වැඩේ කරන්නත් අපි රටක් ලෙස උනන්දු කරන්න ඕනෑ. කාන්තා, තරුණ, වැඩිහිටි සියලුම දෙනා ආර්ථිකයට පලදායක ලෙස සම්බන්ධ කරගන්න අවශ්‍යයි. මහන්සි වෙලා වැඩ නොකරපු කිසිම රටක් දියුණු වෙලා නෑ. එක පරම්පරාවක් මහන්සි වෙලා වැඩකළොත් අපට රටක් හැටියට නැගිටින්න පුළුවන්. පිට රටින් ණය අරන් සුබසාධනය කරලා වැඩක් නෑ. 2022 පුපුරලා ගියපු සුභසාධන රාජ්‍යට නැවත පණ දීලා වැඩක් නෑ. එවැනි දේකින් වෙන්නේ අපි ඉක්මනින් නැවත ආර්ථික අර්බුධයකට ගමන් කිරීමයි. ඇතැම්විට සමස්ත මහජනයාගෙන් 50% ක් පමණ දුප්පත්කමට පත්වෙන්න පුළුවන් අවදානමක් ඒ තුළ තිබෙනවා.
පුද්ගල ආරක්ෂණයට වඩා ජාතික ආර්ථිකයේ ආරක්ෂණය ගැන මේ වෙලාවේ අපි හිතන්න ඕනෑ. ඒ නිසා අපේ රටේ ආර්ථිකයට දැරිය හැකි, ආර්ථිකය වර්ධනය කරගත හැකි සමාජ ආරක්ෂණ වැඩසටහනකට තමයි අපි යන්න ඕනෑ.
දියුණු වෙලා ඉවර රටවල සමාජ ආරක්ෂණ පද්ධතියක් අපට දෙන්න බෑ. ඊට හේතුව තමයි, ඒ රටවල ආර්ථිකය ඒ තැන්වලට ගේන්න ඒවායේ මහජනයා පරම්පරා ගණනක් තිස්සේ වෙහෙස වෙලා වැඩ කරලා තියෙනවා. ඒ නිසා අපි ක්‍රියාත්මක කරන සමාජ ආරක්ෂණ වැඩපිළිවෙලින් රටේ ආර්ථිකය කඩාගෙන වැටෙනවා නම්, අවසානේ ඒකෙන් කාටවත් හොඳක් වෙන්නේ නෑ.
ප්රියන්ජිත් ආලෝකබණ්ඩාර
පරිවර්තන් සංවිධානයේ විධායක අධ්‍යක්‍ෂිකා
නීතිඥ රධිකා ගුණරත්න
ඕනෑම රටක ආර්ථික යුක්තිය ලබාගැනීම සඳහා විශේෂ සහයක් අවශ්‍ය ජන කොටස් ඉන්නවා. රටේ දේශපාලන සංස්කෘතියේ තිබෙන දුර්වලතාවන් වන වංචාව, දූෂණය වගේ කාරණාවන් නිසා වැඩිපුරම පීඩාවට පත් වෙන්නේ මේ ජනකොටස් තමයි. නමුත් අපි ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාවට අනුව බැලුවාමත් ලංකාව සුභසාධන රාජ්‍යක්.
මෙවර ජනාධිපතිවරණයේදී ඇතැම් අපේක්ෂකයෝ විවිධ දේවල් දීලා තමන්ගේ මැතිවරණ ප්‍රචාරක රැස්වීම්වලට සෙනග ගෙනාවා කියලා අපිට අහන්න ලැබුණා. ඒ කියන්නේ සමාජ සුභසාධන අවශ්‍යතාවක් අපේ රටේ තියෙනවා. අපි ආවාම කරනවා කියලා යථා හෝ අයථා ක්‍රමවලින් මුදල් හොයාගන්න පුළුවන් අය එහෙම යම් යම් දේවල් දුන්නා. වැසිකිළි පෝච්චියේ, ටකරන් තහඩුවේ සහන දීමේම තවත් එක් විදිහක් ඒක. එහෙම ලබා ගත්තා කියලා අපට ඒ ලබා ගන්න මිනිසුන්ට දොස් කියන්න පුළුවන්ද කියන ප්‍රශ්නය අපට තියෙනවා.
ඒකට අපි යැපුම් මානසිකත්වය කියලා කිව්වාට, අපි කොළඹින් බැහැර දුෂ්කර ගම්මානවලට ගියාම මූල්‍ය කළමනාකරණය ගැන අදහසක් නැති, රස්සාවක් කරන්න අවස්ථාවක් ලැබිලා නැති, තමන්ගේ කුසලතාවලින් වැඩක් ගන්න බැරිව, ආන්තීකරණයට ලක් වෙච්ච බොහෝ අය අපි දකිනවා. එවැනි අය හැම ගමකම විතරක් නෙමෙයි, හැම නගරයකමත් ඉන්නවා. අතිශයින් ප්‍රත්‍යන්ත පිටිසර පළාත්වල මේ තත්වය වැඩියි.
අපේ රටේ වැඩිහිටි ජනගහනය වැඩියි කියලා දැන් කියනවා. අපේ රටේ සංස්කෘතිය අනුව ඔවුන්ව දරුවන් විසින් රැකබලාගත යුතුයි කියලා අදහසකුත් සමාජ අපේක්ෂාවක් ලෙස තියෙනවා. නමුත් රාජ්‍යයට මේ සම්බන්ධයෙන් විශාල වගකීමක් පැවරෙනවා. එක ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාව හරහාත්, සමාජ සුභසාධන වැනි අමාත්‍යාංශ හරහාත්, නීති සහ අණපනත් හරහාත් පැවරිලා තියෙනවා. අපි දන්නවා ප්‍රමාණවත් නෑ කියලා කිව්වත්, මේ සඳහා වාර්ෂිකව අයවැය වෙන් වෙනවා. ඒ මුදල් ඇත්තටම ඉලක්කගත ප්‍රජාව වෙත ළඟා වෙනවාද කියන ප්‍රශ්නය තියෙනවා. සාමාන්‍යයෙන් ඔය කියන පොදු තත්වය ඇතුලේ වැඩිපුර අවධානමට ලක්වෙන තව ජන කණ්ඩායම් ඉන්නවා. විශ්‍රාම වැටුපක් නොලබන පෞද්ගලික අංශයේ සහ අවිධිමත් ක්ෂේත්‍රයේ රැකියා කළ වැඩිහිටියන්, වයස්ගත කාන්තාවන් ඉන්නවා.
ඒ වගේම විධිමත් වුණත් වෙළෙඳ කලාප වගේ තැන්වල වැඩ කරමින්, තමන්ගේ පවුල්වලින් වෙන් වෙලා තනිව වැඩ කරන අය ඉන්නවා. මැන්පවර් වගේ අංශවල වැඩ කරන කිසිම රැකවරණයක් නැති විශාල පිරිසක් ඉන්නවා. ලංකාවේ ඇඟළුම් කෂේත්‍රය දුවන්නේ 70 ක් වන ස්ථිර සේවකයෝ මත. ඒ බොහෝ අයගේ මනුෂ්‍ය සම්බන්ධතා බිඳිලා, සමාජ පිළිගැනීම නැති වෙලා හැමෝම අඩු වැඩි වශයෙන් ණය ගැටලුවලට මුහුණ දීලා ඉන්නේ. ඒ විතරක් නොවෙයි පවුල්වල තිබෙන දුප්පත්භාවය හින්දා පීඩාවට පත් වෙලා ඉන්නේ.
විශේෂයෙන්, ගම්වල ගෙවල්වලට කොටු වෙලා ඉන්න කාන්තාවන් විශාල පිරිසක් අදවන විට ක්ෂුද්‍ර මුල්‍ය ප්‍රශ්නයට මුහුණ පාලා ඉන්නවා. ස්වාධීනව රැකියාවක් කරන්න බැරි, කෘෂිකාර්මාන්තයෙන් අමාරුවෙන් ජීවත් වෙච්ච ඒ කාන්තාවන්ට ක්ෂුද්‍ර මුල්‍ය සමාගම් හොයාගෙන ගිහිල්ලා සල්ලි දීලා අමාරුවේ දාලා තියෙනවා. ජීවිතේට රුපියල් දහ දාහක් අතට ඇවිල්ලා නැති, තමන්ගේ කියලා සල්ලියක් අතගාලා නැති අයට එහෙම සල්ලි දුන්නාම ඒ අය අමාරුවේ වැටෙන බව මේ සමාගම් දන්නේ නැද්ද? සමාගම් කියන්නේ ඒ අය තමන්ගෙන් සල්ලි ගත්ත කියලා. නමුත් අපි නම් කියන්නේ සමාගම් ඒ අයට සල්ලි බලෙන් වගේ දුන්නා කියලා. මොකද ගෙවල් ගානේ ගිහිල්ලා ගම්වල සමිති හදලා මේ සල්ලි දීලා තියෙන්නේ.
දැන් සුළු ණය අය කරගැනීමේ පනත කියලා එකක් ගෙනැල්ලා තියෙනවා. ඒ අනුව මාස තුනක්, හතරක් ඇතුළත ඉතා ඉක්මනින් මේ ණය අය කරගැනීමේ පහසුකමක් සමාගම්වලට ලැබිලා තියෙනවා. අය කරගන්න කියලා කිසිම වටිනා දෙයක් ඒ ගෙවල්වල නෑ කියලා අපට ඒ ණය ගත්ත අයගේ ගෙවල්වලට ගියාම තේරෙනවා. ඒ තරමටම ඔවුන් දිළිඳුයි. අනාරක්ෂිතයි. එතකොට අපට හොඳටම තේරෙනවා මේ ණය දීලා තියෙන්නේ දිය යුතු අයට නොවෙයි කියලා. අනෙක් පැත්තෙන් ඔය කියන සමාජ ආරක්ෂණ ආයතන සහ අණපනත් තියෙනවා නම් ඒ අය මේ වගේ සුළු ණයක් අරගෙන විශාල ගැටලුවක පැටලෙන්නේ ඇයි කියන ප්‍රශ්නය අපට තියෙනවා.
ඇතැම් සංවිධාන විසිනුත් මෙන්න මේ ආර්ථික වශයෙන් අවදානම්සහගත කණ්ඩායම් තමන්ගේ අරමුණු ඉටු කරගැනීම වෙනුවෙන් පාවිච්චි කරලා තියෙනවා. ජනසවිය තරමටම හොඳට ගියා කියන ලංකාවේ සංවර්ධන බැංකු වැඩසටහනක් ඒ විදිහට මේ මිනිසුන්ව පාවිච්චි කරලා තියෙන බව අපි දැක්කා. එක වෙලාවක ඔවුන් ගම්වල තියෙන සල්ලි සියල්ල එකතු කරලා ඔවුන්ගේ බැංකුව ගොඩනගනවා. මේ වෙනකොට ගම්වල මිනිසුන්ගේ දේපළ බොහෝමයක් ඔය කියන බැංකුව සිවින් අත්පත්කරගෙන තියෙන්නේ. රුපියල් 17500 ක් ගෙවා ගන්න බැරිවුණා කියලා එක මනුස්සයෙක්ට එරෙහිව මේ බැංකුව නඩුවක් දාලා තිබුණා. ව්‍යාපාරිකයින් ඇතුළුව බලය වැඩි කණ්ඩායම්, ඇතැම් සංවිධාන විසින් මේ කියන අනාරක්ෂිතකම මෙවලමක් ලෙස පාවිච්චි කරලා තියෙනවා.
ලංකාවේ මුල්‍ය කළමනාකරණය සම්බන්ධයෙන් ඉහළම අධිකාරිය වෙන්නේ මහ බැංකුවනේ. ඒත් ලංකාවේ කී දෙනෙක් ක්ෂුද්‍රමුල්‍ය ආයතනවලින් ණය අරන් තියෙනවද කියන දත්ත මහ බැංකුව සතුව නෑ. මහ බැංකුවේ ක්ෂුද්‍ර මුල්‍ය කියලා වෙනම දෙපාර්තමේන්තුවක් පවා තියෙනවා. අඩුම තරමේ ක්ෂ්ද්‍ර මුල්‍ය ණයක සීමාව මොකක්ද කියලා කියන්නවත් ඒ අයට පැහැදිලි අවබෝධයක් නෑ. රුපියල් 5000 ට 180% ගින පොලියට ණය දෙන අයත් ලංකාවේ ඉන්නවා. මේවා නියාමනයක් නෑ. වගකියන්න කෙනෙක් නෑ. මේවට අහු වෙලා පීඩා විඳින්නේ ආර්ථික වශයෙන් අනාරක්ෂිතභාවයට පත් වූ අය මිසක් සල්ලිකාරයෝ නෙමෙයි.
ප්‍රධාන නියාමන ආයතනය එහෙම වෙනකොට, මේවා වෙනුවෙන් පත් වෙච්ච දේශපාලන අධිකාරය මේ ප්‍රශ්න පාවිච්චි කරලා ඡන්ද ලබා ගන්නවා.
ප්රියන්ජිත් ආලෝකබණ්ඩාර
ආර්ථික විද්‍යාව පිළිබඳ ජ්‍යෙෂ්ඨ කථිකාචාර්ය
ආචාර්ය චන්දික ගුණසිංහ
විශේෂයෙන්ම ආර්ථික අර්බුද සහ ඉහළ යන අසමානතාවයන් හමුවේ, ආර්ථික වශයෙන් අවදානමට ලක්විය හැකි ජනතාව ආරක්ෂා කිරීම සඳහා ශ්‍රී ලංකාව තුළ විශ්වසනීය සමාජ ආරක්ෂණ පද්ධතියක් පැවතීම ඉතා වැදගත්. එය අත්‍යවශ්‍ය වීමට බලපාන හේතු කිහිපයක් පෙන්වා දෙන්න පුළුවන්.
- ආර්ථික අස්ථාවරත්වය :
ශ්‍රී ලංකාව උද්ධමනය, විරැකියාව, ණය අර්බුද සහ දරිද්‍රතා මට්ටම් උත්සන්න වීම ඇතුළු සැලකිය යුතු සමාඡ-ආර්ථික අභියෝගවලට මුහුණ දෙමින් සිටින රටක්.. ශක්තිමත් සමාජ ආරක්ෂණ පද්ධතියකට එවැනි පහත වැටීම්වලදී ආරක්ෂිත දැලක් ලෙස ක්‍රියා කිරීමට පුළුවන්. අඩු ආදායම්ලාභීන්, දෛනික වැටුප් ලබන ශ්‍රමිකයන් සහ වැඩිහිටි පුරවැසියන් වැනි වඩාත් අවදානමට ලක්විය හැකි පුද්ගලයින් දරිද්‍රතාවයේ ගැඹුරට වැටීමෙන් ආරක්ෂා කිරීම සහතික කළ හැකියි.
එක්සත් ජාතීන්ගේ සංවර්ධන වැඩසටහනට අනුව ශ්‍රී ලංකාවේ නවතම බහුමාන අවදානම් දර්ශකය සියයට 55.7ක්. මෙම දර්ශකය (mvi) තීරණාත්මක මානයන් තුනක් හරහා අවදානම තක්සේරු කරනවා. අධ්‍යාපනය , සෞඛ්‍ය සහ ආපදා සහ ජීවන තත්වයන්. මෙම මානයන් මනිනු ලබන්නේ ජනගහනයේ සමස්ත අවදානම පිළිබිඹු කරන නිශ්චිත දර්ශක 12ක් භාවිතා කරමින්. ශ්‍රී ලංකාවේ මෙම දර්ශකය සියයට 55.7 වීම මගින් අදහස් වන්නේ අපේ රටේ ජනගහනයෙන් ආසන්න වශයෙන් සියයට 55.7 (මිලියන 12.34) ක් නැතිනම් හරි අඩකටත් වඩා වැඩි පිරිසක් අධ්‍යාපනය, සෞඛ්‍ය සහ ආපදා සහ ජීවන තත්ත්වය යන තීරණාත්මක මානයන් තුනක් හරහා අවදානමට ලක්වී ඇති බවයි.
ආර්ථික අර්බුදය හේතුවෙන් ශ්‍රී ලංකාවේ දරිද්‍රතා මට්ටම් තියුණු ලෙස ඉහළ ගිහින් තියෙනවා. ජනලේඛන හා සංඛ්‍යාලේඛන දෙපාර්තමේන්තුවේ සංඛ්‍යාලේඛනවලට අනුව 2024 මැයි වන විට 25.7% (මිලියන 5.7) ක පමණ ශ්‍රී ලාංකික ජනතාවක් මසකට රුපියල් 16326 ක ජාතික දරිද්‍රතා රේඛාවට පහළින් ජීවත් වන බව දැක්වෙනවා. ඒ කියන්නේ අවම ජීවන මට්ටමක් පවත්වා ගැනීමට අවශ්‍ය මාසික මුදල වන රුපියල් 16326 ක ආදායමක් නොමැති ප්‍රතිශතය මුලු ඡනගහනයෙන් හතරෙන් එකක් බවයි. 2026 දක්වා මෙම දරිද්‍රතා ප්‍රමාණය 22% ට වඩා ඉහළින් පවතිනු ඇති බව අපේක්ෂා කරනවා.
ඉහළ උද්ධමනය, ආදායම් අහිමිවීම් සහ විරැකියාව ඉහළ යාම නිසා ආහාර, සෞඛ්‍ය සහ අධ්‍යාපනය වැනි මූලික අවශ්‍යතා සඳහා වන වියදම් පියවා ගැනීමට යාමේ දී මිනිසුන් ණය ගැතියන් බවට පත් කරමින් දරිද්‍රතාවයට ගොදුරු වීමේ අවදානමකට මුහුණ දී සිටිනවා. විශේෂයෙන් දැඩි ලෙස පීඩාවට පත් වූ අංශවලට ග්‍රාමීය සහ වතු ප්‍රදේශ ඇතුළත් වන අතර සමහර කලාපවල දරිද්‍රතා අනුපාත 33.8% තරම් ඉහළ මට්ටමක පවතිනවා.
- ඉහළ යන අසමානතාවය:
ශ්‍රී ලංකාවේ ධනය බෙදීයාමේ පරතරය එන්න එන්නම වැඩි වෙමින් පවතිනවා. ජනග්‍රහනයේ සමහර අංශවලට ආර්ථික කම්පනවලින් මිදීමට හැකි වුවත්, බොහෝ දෙනෙක්, ග්‍රාමීය ප්‍රදේශවල, ආර්ථික වශයෙන් අසරණ වූ අය. හොඳින් ක්‍රියාත්මක වන සමාජ ආරක්ෂණ පද්ධතියකට විරැකියා ප්‍රතිලාභ, විශ්‍රාම වැටුප් සහ සෞඛ්‍ය සහනාධාර හරහා සහාය දක්වන්නට පුළුවන්. අසමානතාවය අඩු කිරීමට සහ සමාජ අසහනය වැළැක්වීමට ඒවා උපකාරී වෙනවා.
මේ වෙද්දි ලංකාවේ ඉහළ යන අසමානතාවය සැලකිය යුතු ප්‍රශ්නයක්. එය ආදායම් සහ ධන විෂමතා යන දෙකින්ම මෙහෙයවනු ලබනවා. ලෝක බැංකුවට අනුව, අසමානතාවය මනින ගිනි දර්ශකය මෑත වසරවලදී ඉහළ මට්ටමක පවතිනවා. 2019 වන විට, ජනගහනයෙන් ධනවත්ම 20% ජාතික ආදායමෙන් 51% කට වඩා පාලනය වෙද්දි දුප්පත්ම 20% සතුව ඇත්තේ 4.6% ක්. සමාජ හා ආර්ථික අස්ථාවරත්වයට දායක වෙමින් කුඩා ප්‍රභූ පැලැන්තියක් තුළ ධනය වැඩි වැඩියෙන් සංකේන්ද්‍රණය වෙද්දි දුප්පතුන් වඩ වඩාත් දුප්පත් වී ඇති ආකාරය මෙම වෙනස මගින් හෙළි කරනවා. 1977 ගණන්වල අගභාගයේ සිට ක්‍රියාත්මක කරන ලද නව ලිබරල් ආර්ථික ප්‍රතිපත්ති මෙම අසමානතාවය උග්‍ර කර ඇති බව පෙන්වා දෙන්න පුළුවන්.
මීට අමතරව, ධනය සංකේන්ද්‍රණය වීම දේශපාලන බලය සමඟ ද සම්බන්ධයි.. ධනවත් පුද්ගලයන් සහ සමාගම් දේශපාලන තීරණ කෙරෙහි සැලකිය යුතු බලපෑමක් ඇති කරනවා. එමගින් අසමානතාවය තවදුරටත් ශක්තිමත් කරනවා. ධනය මත බදු වැනි ප්‍රගතිශීලී බදුකරණයක් හඳුන්වා දීමේ ප්‍රයත්නයන් යෝජනා වී තිබුණත් විවිධ ප්‍රතිරෝධයන් හේතුවෙන් දේශපාලනික වශයෙන් එය අභියෝගාත්මකයි. සමස්තයක් විදියට ලංකාවේ අසමානතාවය ඓතිහාසික හා මෑතකාලීන ආර්ථික සංක්‍රාන්ති දෙකෙහිම මුල් බැසගත් බහුවිධ ප්‍රශ්නයක් සේම පුළුල් වන පරතරය විසඳීම සඳහා පුළුල් ප්‍රතිපත්තිමය වෙනස්කම් අවශ්‍ය බව පැහැදිලි වෙනවා.
- වයස්ගත ජනගහනය :
ශ්‍රී ලංකාවේ ජනගහනය 2022 වන විට වයස අවුරුදු 65 සහ ඊට වැඩි ජනගහනයෙන් 12% කට වැඩි ප්‍රමාණයක් සමඟ වේගයෙන් වයස්ගත වෙමින් පවතිනවා. 2041 වන විට ජනගහනයෙන් 25% කට ආසන්න ප්‍රමාණයක් වැඩිහිටි (වයස අවුරුදු 60+) වනු ඇතැයි පුරෝකථනය කර තිබෙනවා. ශ්‍රී ලංකාව තවදුරටත් ශ්‍රම බලකායේ කොටසක් නොවන වයෝවෘද්ධ පුරවැසියන්ගෙන් වැඩි ප්‍රතිශතයක් සහිත වයෝවෘද්ධ ජනගහන අර්බුදයකට ද මුහුණ දී සිටිනවා. විස්තීර්ණ සමාජ ආරක්ෂණ පද්ධතියක් මගින්, බොහෝ දෙනෙකුට ඉතුරුම් හෝ විශ්‍රාම වැටුප් නොමැති වයෝවෘද්ධ පුද්ගලයින්ට රාජ්‍ය අනුග්‍රහය ලබන විශ්‍රාම වැටුප් සහ සෞඛ්‍ය සේවා හරහා ගෞරවාන්විතව ජීවත් විය හැකි බව සහතික කිරීම අත්‍යාවශ්‍යයි. ශ්‍රී ලංකාව මේ වන විට එහි වයස්ගත ජනග්‍රහනය හේතුවෙන් සැලකිය යුතු ජන විකාශන වෙනස්කම්වලට මුහුණ දී සිටිනවා. ශ්‍රී ලංකාවේ සාමාන්‍ය ආයු අපේක්ෂාව වසර 76.8ක් පමණ දක්වා ඉහළ ගිහින් තිබෙනවා. එය අනෙකුත් දකුණු ආසියාතික රටවලට සාපේක්ෂව ඉහළ අගයක්. මෙම දිගු ආයු අපේක්ෂාව දිගු සමාජ හා සෞඛ්‍ය සේවා අවශ්‍ය වයෝවෘද්ධ පුද්ගලයින්ගෙන් විශාල ප්‍රමාණයකට දායක වෙනවා. සමස්ථ සාඵල්‍යතා අනුපාතය දළ වශයෙන් එක් කාන්තාවකට ළමුන් 2.0 දක්වා පහත වැටී තිබෙනවා. මෙම අඩු සාඵල්‍යතා අනුපාතය, ඉහළ ආයු අපේක්ෂාව සමඟ ඒකාබද්ධව, රටෙහි වයස්ගත වීමේ ක්‍රියාවලිය වේගවත් කරනවා. ලංකාවේ වයස්ගත යැපුම් අනුපාතය (වැඩ කරන වයසේ සිටින වැඩිහිටියන් 100 කට වැඩිහිටි යැපෙන්නන් සංඛ්‍යාව) ඉහළ යමින්, විශ්‍රාමිකයන්ට සහාය වීම සඳහා වැඩ කරන ජනගහනයට පීඩනයක් එල්ල කරනවා. 2020 දී, වයස්ගත යැපුම් අනුපාතය ආසන්න වශයෙන් 16.3% ක්. ඉදිරි දශක කිහිපය තුළ එය සැලකිය යුතු ලෙස වැඩි වනු ඇතැයි අපේක්ෂා කරනවා.
- ආර්ථික කම්පනවල බලපෑම අවම කිරීමේ අවශ්‍යතාවය :
ජදඩසා-19 වසංගතය හෝ ස්වාභාවික විපත් වැනි සිදුවීම්වලදී, අවදානමට ලක්විය හැකි කණ්ඩායම් බොහෝ විට ආර්ථික කඩාවැටීම්වලට මුහුණ දෙනවා. සමාජ ආරක්ෂණ පද්ධතියක සහය මගින් හෝ විරැකියා රක්ෂණය වැනි ක්ෂණික සහන ලබා දීමෙන් හෝ, මූලික ජීවන තත්ත්වයන් පවත්වා ගැනීමට මිනිසුන්ට උපකාර කිරීමෙන් මෙම කම්පනවල බලපෑම අවම කළ හැකියි.
ශ්‍රී ලංකාවට වර්තමානයේ ශක්තිමත් සමාජ ආරක්ෂණ පද්ධතියක් තිබේද?
ශ්‍රී ලංකාවට දිගු කාලීන ආර්ථික ස්ථාවරත්වය සහ සමාජ සාධාරණත්වය ළඟා කර ගැනීම සඳහා විශ්වසනීය සහ තිරසාර සමාජ ආරක්ෂණ පද්ධතියක් සංවර්ධනය කිරීම අත්‍යවශ්‍ය වන අතරම වඩාත් අවදානමට ලක්විය හැකි අයව අත්නොහැර රැකබලා ගැනීම ඒ සඳහා අත්‍යවශ්‍යයි. සමාජ ආරක්ෂණය යනු ආරක්ෂණ ආකාරයක් පමණක් නොව සංවර්ධනය සඳහා වූ මෙවලමක්. ආදායම් සුරක්ෂිතභාවය සහ සෞඛ්‍ය සේවා සහ අධ්‍යාපනය වැනි අත්‍යවශ්‍ය සේවා සඳහා ප්‍රවේශය ලබා දීමෙන්, එවැනි පද්ධති පුද්ගලයන්ට දිගුකාලීනව ආර්ථික වර්ධනයට දායක වෙමින් තමන්ගේම ඵලදායිතාව සඳහා ආයෝජනය කිරීමට ඉඩ සලසනවා.
වර්තමාන රඡයේ ප්‍රතිපත්ති ප්‍රකාශයේත් ශ්‍රී ලංකාවේ ආර්ථික වශයෙන් අවදානමට ලක්වූවන් ආරක්ෂා කිරීම අරමුණු කරගත් විශ්වසනීය සමාජ ආරක්ෂණ පද්ධතියක් නිර්මාණය කිරීමේ උපාය මාර්ග කිහිපයක් ගෙනහැර දක්වනවා.
- සියලු පුරවැසියන්ට සමාජ ආරක්ෂණය. සියලුම පුරවැසියන්ට, විශේෂයෙන්ම වැඩිහිටියන්, කාන්තාවන්, ළමයින් සහ දරිද්‍රතා රේඛාවට පහළින් ජීවත් වන ආන්තික කණ්ඩායම් සඳහා ආරක්ෂාව සපයන පුළුල් සමාජ ආරක්ෂණ පද්ධතියක් ස්ථාපිත කිරීම රඡය අවධාරණය කරනවා. මෙයට විශ්‍රාම වැටුප්, ආබාධිත සහය සහ විරැකියා ප්‍රතිලාභ යනාදී යෝඡනා ක්‍රියාත්මක කිරීම මගින් කිසිවකු අත්නොහැර රැකබලා ගැනීම සහතික කිරීම ඇතුළත්.
- විශ්‍රාම වැටුප් ක්‍රමය ප්‍රතිසංස්කරණය කිරීම: විශ්‍රාම වැටුප් ක්‍රමය ශක්තිමත් කිරීම සහ පුළුල් කිරීම සඳහා ප්‍රතිපත්ති ප්‍රකාශය මඟින් ප්‍රතිසංස්කරණ යෝජනා කරනවා. රජයේ සේවකයන්ට පමණක් නොව පෞද්ගලික අංශයේ සේවකයන්ට, දෛනික වැටුප් ලබන්නන්ට සහ අවිධිමත් අංශයේ සේවකයන්ටත් තිරසාර විශ්‍රාම වැටුප් ලබාදීම, මහලු වියේදී ඔවුන්ට මූල්‍ය සුරක්ෂිතභාවය සහතික කිරීම එහි අරමුණ බව දැක්වා තිබෙනවා.
- සැමට සෞඛ්‍ය ප්‍රවේශය: රජය විසින් මහජන සෞඛ්‍ය සේවා ශක්තිමත් කිරීමට සහ විශේෂයෙන් අවදානමට ලක්විය හැකි ජනකොටස් සඳහා සෞඛ්‍ය සේවාව වඩාත් ප්‍රවේශ විය හැකි සහ දැරිය හැකි මිලකට ලබාදීමට සැලසුම් කර තිබෙනවා. මෙවැනි සෞඛ්‍ය සේවා පද්ධතියක ආයෝජනය කිරීමෙන්, සමාජ ආරක්ෂණයේ තීරණාත්මක අංගයක් වන අඩු ආදායම්ලාභී පවුල් සඳහා තම ආදායමින් මේ සඳහා යන වියදම් අඩු කිරීම රඡය අරමුණු කර තිබෙනවා.
- අවදානමට ලක්විය හැකි ශ්‍රමිකයන් සඳහා සහාය: බොහෝ විට ආර්ථික වශයෙන් වඩාත් අවදානමට ලක්වන දෛනික වැටුප් ලබන ශ්‍රමිකයන්, කුඩා පරිමාණ ගොවීන් සහ අවිධිමත් ආර්ථිකයේ කම්කරුවන් සඳහා මූල්‍ය ආධාර වැඩසටහන්, වෘත්තීය පුහුණුව සහ සමාජ ආරක්ෂණ දැල් හරහා ඔවුන්ගේ රැකියා සුරක්ෂිතභාවය සහ ආර්ථික කම්පනවලට ඔරොත්තු දීමේ හැකියාව ඉහළ නැංවීමට ද රඡය අරමුණු කර තිබෙනවා.
- ඉලක්ක ගත සමාජ සුබසාධන වැඩසටහන්: විශේෂයෙන් අඩු ආදායම්ලාභී පවුල් ඉලක්ක කර ගනිමින් ආහාර සුරක්ෂිතතා මුල පිරීම්, නිවාස සහ අධ්‍යාපන ආධාර වැනි ඉලක්කගත සුබසාධන වැඩසටහන් ද රඡය යෝජනා කර තිබෙනවා. මෙය උද්ධමනය සහ ඉහළ යන ජීවන වියදම් වලින් ආර්ථික වශයෙන් අවදානමට ලක්විය හැකි අයව ආරක්ෂා කිරීමට උපකාරී වනු ඇති බව පෙනී යනවා.
මෙම උපාය මාර්ග මගින් ශක්තිමත් සමාජ ආරක්ෂණ පද්ධති හරහා පුරවැසියන් ආරක්ෂා කරන සමාජ ගිවිසුමක් නිර්මාණය කිරීම වන අතර, සමාජයේ සියලුම කොටස්වලට ප්‍රතිලාභ ලබාදෙන ආකාරයේ පුළුල් වූ ඇතුළත් ආර්ථික වර්ධනයක් පවත්වා ගෙන යන අතරම වඩාත් අවදානමට ලක්විය හැකි අය ආරක්ෂා කිරීම රජයේ මූලික වගකීමක් ලෙස හඳුනාගෙන ඇති බව පෙනෙන්න තියෙනවා. එය බෙහෙවින්ම අගය කළ යුතු මුල පිරීමක් බවත් කිව යුතුයි.
