ජයදේව උයන්ගොඩ
ජනාධිපතිවරණයෙන් ජාතික ජන බලවේගය සහ අනුර කුමාර දිසානායකද ජයගැනීමත්, එම ජයගැනීමෙන් පසුව දිසානායක මහතා සරල උත්සවයකින් ජනාධිපති ධුරයේ දිවුරුම් දී වැඩ බාරගැනීමත්, ඓතිහාසිකවත් දේශපාලන වශයෙනුත් වැදගත් වන සිදුවීමකි. එම වැදගත්කම ප්‍රධාන කරුණු දෙකක් නිසා ප්‍රකාශ වේ.
පළමුවැනි කාරණය නම්, ලංකාවේ දේශපාලන බලය ප්‍රභූ පන්තිය වෙතින් නිර්ප්‍රභූ පුරවැසි ජනතාව මත පදනම් වූ දේශපාලන ව්‍යාපාරයකට මාරුවීමයි. එය එක් සමාජ පන්තියක සිට තවත් සමාජ පන්තියකට බලය මාරුවීමට සමානයට දෙවැන්න එම බලය මාරුවීම ප්‍රචණ්ඩත්වය රහිතව සාමකාමීව සිදුවීමයි. එය ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදයේ ඇති මැජික් බලය ප්‍රදර්ශනය කරන, කලාතුරකින් දැකිය හැකි අවස්ථාවක් ද වෙයි.
මෙම බලය මාරුවීමෙහි තවත් විශේෂත්වයක්ද තිබේ. එය වනාහි එක් ජනාධිපතිවරයකු වෙනුවට තවත් අලුත් ජනාධිපතිවරයකු පත්වීමක් පමණක් නොවීමයි. එක් ආණ්ඩුවක් පරදවා තවත් ආණ්ඩුවක් පත්වීමටද එය සමාන වන්නේ නැත. ඒවාට අමතරව තවත් දෙයක්ද සිදුවන මෙවැනි බලමාරු හැඳින්වීමට ඉංග්‍රීසි භාෂාවෙන් භාවිත කෙරෙන සංකල්පයක් නම්, ‘රෙජීම් චේන්ජ් එකක්’ යන්නයි. එනම් ආණ්ඩුවේ සමාජ/පන්ති පදනම් සහ ගතිලක්‍ෂණද වෙනස් වීමයි. අලුත් ආණ්ඩුව සමාජ-දේශපාලන ක්‍ෂෙත්‍රවල පරිවර්තනයක්ද ඉලක්ක කරගත් එකක් වීමයි. ‘පාලන තන්ත්‍රයේ වෙනසක් ඇතිවීම’ යන්න එම අදහස සිංහල භාෂාවෙන් ප්‍රකාශ කළ හැකි එක් ආකාරයකි.
වෙනස
ලංකාවේ දේශපාලනයෙහි 1990 ගණන්වල සිට ගොඩනැගී තිබුණ සංකල්පයක් වූයේ ‘වෙනස’ යන්නයි. ආණ්ඩුවක් වෙනස් වීමම හැරෙන්නට දේශපාලනයේ සහ ආණ්ඩුක්‍රමය වෙනස්වීම් ඇතිකිරීමේ අවශ්‍යතාව එම ‘වෙනස’ යන අරමුණෙන් ප්‍රකාශයට පත්විය. එය මතුවූයේ විශේෂයෙන් 1980 ගණන්වල දශකයේදී යුද්ධ, ප්‍රචණ්ඩත්වය, රාජ්‍යය සහ පුරවැසි කොටස් අතර ප්‍රචණ්ඩ ගැටුම්, රාජ්‍ය භීෂණය, දේශපාලන දූෂණය යනාදිය නිසා ලංකාවේ සමාජය පත්වී තිබුණ විනාශය නැවැත්වීමේ විකල්ප සොයා යෑමේ අවශ්‍යතාව අවධාරණය කරමිනි. එහෙත් ඉන්පසු දශක ගණනාව තුළම ‘වෙනස‘ යන සමාජ අපේක්‍ෂාව, දේශපාලන පක්‍ෂ අතර පැවැති බල තරගය නිසා දේශපාලන න්‍යාය පත්‍රයෙන් ගිලිහී යමින් තිබිණ.
එහෙත්, ‘වෙනස’ යන සංකල්පය 2022 වසරේ පුරවැසි අරගලයේ ප්‍රධාන ඉල්ලීමක්ද අවස්ථාවක්ද බවට පත්වීම ලංකාවේ දේශපාලනයේ පරිවර්තනාත්මක යළි ගොඩ නැගීමකට අලුත් පසුබිමක් නිර්මාණය කිරීමට තුඩු දුන්නේය. ලංකාවේ දේශපාලන කතිකාවට ‘ක්‍රම වෙනසක්’ යන සංකල්පය අරගලයේ නිර්මාණයක් ලෙසට එකතු වූයේ එම පසුබිම තුළය. ‘ක්‍රම වෙනස’ යන්නෙන් වඩාත් අවධාරණය වූ ඉලක්කය නම් ලංකාවේ ගොඩනැගී තිබෙන ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය පිරිහුණු, දූෂණය විසින් මෙහෙයවනු ලබන සහ ජනතාවට වග නොකියන දේශපාලන ප්‍රභූ තන්ත්‍රයක්ද නිලධර තන්ත්‍රයක්ද විසින් හිමි කරගෙන තිබෙන ‘පාලන තන්ත්‍රයේ’ පරිවර්තනයකි.
පසුගිය වසර දෙක තුළදී, ලංකාවේ පාර්ලිමේන්තුවේ මන්ත්‍රීවරුන් තුන් දෙනකුට පමණක් සීමා වූ කුඩා පක්‍ෂයක සිට පාලක පක්‍ෂය බවට පරිවර්තනය වීමට ජාතික ජන බලවේගයට හැකියාව ලබාදුන් දේශපාලන සහ සමාජ අවකාශය, 2022 පුරවැසි අරගලය විසින් විවෘත කරනු ලැබූ එකක්ය යන නිරීක්‍ෂණය කළ හැක්කේද ‘වෙනස’ යන සමාජ අපේක්‍ෂාව ‘පරිවර්තනය’ යන්න බවට පත්වීමේ මෙම පසුබිම් සාධකය නිසාය.
අරගලයහි තිබුණ ප්‍රධාන දේශපාලන අඩුවක් නම් තමන් විසින්ම ප්‍රකාශයට පත්කරනු ලැබූ ‘සිස්ටම් චේන්ජ්’ නොහොත් ‘ක්‍රම වෙනස’ යන ඉලක්කය දිනාගැනීම සඳහා සමාජයට නායකත්වය දිය හැකි පක්‍ෂයක් හෝ සංවිධානයක් එනම් කර්තෘකයකු නොසිටීමයි. 2022 අගෝස්තු මාසයේදී අනුප්‍රාප්තික ජනාධිපතිවරයා බවට පත්වූ රනිල් වික්‍රමසිංහට අරගලය රාජ්‍ය බලය යොදා දේශපාලන වශයෙන් බිඳදැමීමට හැකිවූයේද ඒ නිසාය. එහෙත්, බිඳ දමනු ලැබුවද, අරගලයේ ජීවගුණය සහ එය විසින් උත්සාහ කරන ලද ‘වෙනසක්‘ පිළිබඳ සමාජ අපේක්‍ෂාව දිගටම පැවතිණ. 2023 වසරේ සිට වෙනස පිළිබඳ අපේක්‍ෂාව, ක්‍රියාකාරී දේශපාලන වැඩපිළිවෙළක් බවට පත්කරමින් ‘වෙනසෙහි කර්තෘකයා’ ලෙස වේගයෙන් මතුවීමට හැකිවූයේ අරගලය විසින් විවෘත කරන ලද දේශපාලන අවකාශය දිගටම විවෘතව පැවැති නිසාය.
අනුර සහ ජාජබ ගැන අගතීන්
පසුගිය ජනාධිපතිවරණ ප්‍රචාරක ව්‍යාපාරවලදීත්, ජනාධිපතිවරණයෙන් පසුවත්, ජනාධිපතිවරණයට සහභාගිවූ සමහර පක්‍ෂත්, ජනමාධ්‍ය සහ සමාජ මාධ්‍යකරුවනුත් ජාතික ජන බලවේගය සහ අනුර කුමාර දිසානායක සම්බන්ධව දැක්වු නිෂේධනීය සහ අගතිගාමී ප්‍රතිචාර දෙස බලන විට ලංකාවේ සමාජ ස්තර අතර ලෝක දෘෂ්ටිමය වෙනසක් සහ පරිවර්තනයක්ද, ලංකාවේ සමාජයට ඉදිරියට යෑමට නම් අත්‍යවශ්‍ය වී තිබේය යන්නයි.
කොළඹ නගරයේ සහ ඊට ආශ්‍රිත උපනගරවල ජීවත් වන, ධනවත්, උගත් සහ ප්‍රභූ පන්තිවල ගැහැනු පිරිමි ප්‍රජාව දැක්වූ ප්‍රතිචාරවල ප්‍රධාන වශයෙන් මතුකරන ලද්දේ සමාජ පන්තිය සහ ගම-නගරය යන ප්‍රතිවිරෝධයයි. එම ප්‍රජාවේ සාමාජිකයන් මතු කළ සමහර ප්‍රශ්න මෙසේය. ‘අනුර කුමාර මොන ස්කෝලයටද ගියේ?’, ‘ඒගොල්ලන්ට ඉංග්‍රීසි කතා කරන්න බැරිව ආණ්ඩුවක් කරන්නේ කොහොමද?’, ‘බලන්නකො ඒගොල්ලෝ අඳින හැටි.’, ‘හරිනි ඉන්න එක ලොකු දෙයක්. එයා එක්කවත් අපිට කතා කරන්න පුළුවන්නේ.’ ජනාධිපතිවරණය අවසන් වී අනුර ජනාධිපතිධුරයේ දිවුරුම් දුන්නාට පසුව, කොනකු මගෙන් ඇසූ ප්‍රශ්නය නම්, ‘අනුර කුමාරට ජනාධිපති හැටියට වැඩ කරන්න දක්‍ෂතා තියෙනවද?’ (එයා ප්‍රෙසිඩෙන්ෂල් මැටීරියල්ද)’ යන්නයි. ආචාර්ය හරිනි අමරසූරිය අගමැති ලෙස දිවුරුම් දුන් පසු ජනමාධ්‍ය ඇගේ අමරසූරිය පවුල් පසුබිමට සහ විදේශ අධ්‍යාපනයට මහත් ආඩම්බරයෙන් ප්‍රසිද්ධිය ලබාදෙන්නේ ‘අපේ පන්තියෙ එක්කෙනෙක් හරි ඉන්න එක කොයිතරම් දෙයක්දැයි’ කියමින් සැනසුම් සුසුම් හෙළමින්ද බව පෙනේ.
ජනාධිපතිවරණයට පෙරත් ඉනුත් පසුවත්, දිගටම ප්‍රකාශ වන මෙම සමාජ/පංති අගතීන් ගැන සිතන විට අප සිතට නගින්නේ මෙවැනි ප්‍රශ්නයකි. යටත්විජිතවාදයෙන් නිදහස ලබලා අවුරුදු හැත්තෑපහක් පැනලා තිබෙද්දීත්, ශක්තිමත් වමේ ව්‍යාපාරයක්, සුභසාධක රාජ්‍යයක්, විශාල සමාජ පරිවර්තනත් මේ තරම් සිදුවී තිබෙද්දීත්, අප රටේ පාලක පන්ති මතවාදය සහ සංස්කෘතිය තවමත් පවතින්නේ වැඩවසම්වාදී සහ යටත්විජිතවාදී මානසිකත්වය සහ වටිනාකම් කේන්ද්‍රකොටගෙන නොවේද?
මේ ප්‍රශ්නය මගේ සිතට තදින්ම දැනුණේ පූර්ව මැතිවරණ ව්‍යාපාරය තුළදී ජාජබය සහ අනුර කුමාර දිසානායක ඉදිරියට පැමිණෙන බවට නියත සංඥා පහළ වන කාලයේ ප්‍රභූ පන්තියේ සමහර දෙනා දැක්වූ නිෂේධනීය ප්‍රතිචාරවල ගැබ්වී තිබුණු පුදුමාකාර භීතියයි. එය හැඳින්විය හැකි පැරණි ඉංග්‍රීසි කියමනක් නම් ‘ඔන්න වනචාරී ගෝත්‍රිකයෝ අපේ ගේට්ටුව ගාවටම ඇවිල්ලා’ යන්නයි. ‘දැන් ඇවිල්ලා අපේ ගෙවල් අල්ල ගනීවිද?, වැඩිපුර තිබෙන කාර් උදුරාගනීවිද? දේපළ බලෙනේ ගනීවිද?’ යන මේවා ඇත්ත වශයෙන්ම සමහර දෙනා ඇසූ අවංක ප්‍රශ්නයි. පසුගිය සති කිහිපය තුළ සමාජ මාධ්‍යයෙන් වේගවත්ව පැතිරුණ ‘අනුර භීතිකාවේ’ නැවත නැවතත් ඉදිරිපත් වූයේ මෙවැනි අවංක එහෙත් අගතිගාමී අදහස්ය.
අගතිගාමී වුවත්, ඒවා අප සමාජයේ සමහර පන්ති ස්තරවල මනෝභාවය, සිතීම සහ ලෝක දැක්ම ප්‍රකාශයට පත්කරන ඒවාය. 1956 මහජන එක්සත් පෙරමුනු රජය, එවකට තිබුණු එක්සත් ජාතික පක්‍ෂ රජය අන්ත පරාජයට පත්කරමින් ලැබූ ජයග්‍රහණය ගැන මාර්ටින් වික්‍රමසිංහ මහතා ලියූ සුප්‍රකට රචනයේ මාතෘකාව වූයේ ‘බමුණු කුලයේ බිඳවැටීම’ යන්නයි. බමුණු කුලය යනුවෙන් ඔහු හැඳින්වූයේ එක්සත් ජාතික පක්‍ෂයේ නායකත්වයෙන් නියෝජනය වූ කොළඹ කේන්ද්‍රීය, ධනවත්, ඉංග්‍රීසි කතාකරන, යුරෝපීකරණයට භාජනය වූ, යටත් විජිත මානසිකත්වය සහිත සහ ආඩම්බරකාර මාන්නක්කාර, එහෙත් ඉතා කුඩා සමාජ ස්තරයක් වුවත් පාලක පන්තිය වී සිටි ප්‍රභූ සමාජ පන්තියයි. මාර්ටින් වික්‍රමසිංහ සංකේත භාෂාවෙන් හැඳින්වූ විසි එක් වැනි සියවසේ ‘බමුණු කුලය‘ පත්වී සිටින භීතිය 1956දීද තිබුණු බව එම කාලයේ පළවූ ඩේලිනිව්ස් සහ ටයිම්ස් යන ඉංග්‍රීසි පුවත්පත් නැවත කියවන විට පහසුවෙන්ම පෙනෙනු ඇත.
මේ වෙතින් ප්‍රකාශ වන වර්තමාන ලංකාවේ සමාජය පිළිබඳ එක්තරා යථාර්ථයක්ද තිබේ. එය නව ප්‍රවණතා දෙකකින් සමන්විත යථාර්ථයක් බවද හඳුනාගත හැකිය. පළමුවැන්න නම්, ලංකාවේ සමාජය ප්‍රභූ සහ නිර්ප්‍රභූ මෙන්ම වත්කම් ඇති සහ වත්කම් නැති යන එකිනෙකට පසමිතුරු සමාජ ධ්‍රැවීකරණයට එනම්, දෙකට බෙදීමකට භාජනය වී තිබීමයි. දෙවැන්න, නම් ලංකාවේ ජනතාවගේ විශාල ප්‍රමාණයක් ප්‍රභූ පන්තියේ මතවාදවලින්ද, දේශපාලන ග්‍රහණයෙන්ද නිදහස් වී තිබීමයි.
2024 සැප්තැම්බර් 21 වැනිදා ජනාධිපතිවරණය, මෙම තියුණු සමාජ ප්‍රතිවිරෝධතා ප්‍රජාතන්ත්‍රීයව සහ සාමකාමීව විසඳා ගැනීමට ප්‍රභූ සහ නිර්ප්‍රභූ සමාජ කඳවුරු නියෝජනය කරන දේශපාලන බලවේගවලට අවකාශය ලබාදී ඇත. එහෙත් ඉදිරියේ එන පාර්ලිමේන්තු මැතිවරණයේදී එම බෙදීම තවත් තියුණු වන්නට ඉඩ තිබේ. ජාජබයට විරුද්ධව සජබයද හවුල් කරගෙන එක්සත් ජාතික පක්‍ෂයේ සහභාගිත්වයෙන් නව දක්‍ෂිණාංශික කඳවුරක් ගොඩනගා පාර්ලිමේන්තු මැතිවරණය තරග කිරීම සිදුවුවහොත් ප්‍රභූ-නිර්ප්‍රභූ ප්‍රතිවිරෝධය නැවත වරක් ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී අවකාශය තුළ තියුණු ලෙස ප්‍රකාශයට පත්වනු ඇත. එය නරක දෙයක්ම නොවේ. ජාජබයට පාර්ලිමේන්තු බහුතරය ලබාගැනීමට එය විසින් පුළුල් කරනු ලබන අවකාශය ප්‍රයෝජනවත් වනු ඇත.
ලේබල් ගැසීම
මේ ලිපිය ලියද්දී විදේශ ජනමාධ්‍යවේදියකු දූරකථනයෙන් මගෙන් ඇසූ ප්‍රශ්න දෙකක් සඳහන් කිරීම මෙම සාකච්ඡාවට වැදගත්ය. ආණ්ඩුවක් ගෙනයන්න තරම් අත්දැකීමක් සහ දක්‍ෂතාවක්, පාර්ලිමේන්තුවේ මන්ත්‍රීවරුන් තුන්දෙනෙක් පමණක් සිටි අනුර කුමාර දිසානායකට තිබෙන්නේද? වාමාංශික පක්‍ෂයක් හැටියට ජාජබයට සාර්ථක වන්නට පුළුවන් වේවිද?
මේවා අලුත් ප්‍රශ්න නොවේ. ජනාධිපතිවරණ ව්‍යාපාරයේදී ජාජබයේ විවේචකයෝ මෙවැනි ප්‍රශ්න නිතර මතුකළහ. එවැනි ප්‍රශ්න මතුකිරීම ජාජබය කුඩා පාර්ලිමේන්තු පක්‍ෂයක්ව සිට රටේ පාලක පක්‍ෂය බවට සිදුව ඇති පරිවර්තනය තුළ අනිවාර්යයෙන් මතුවන ඒවාය. ඒවා ආණ්ඩු කරන පක්‍ෂය ලෙසින් ජාජබයට ක්‍රියාවෙන් සහ ප්‍රායෝගික නිදසුන් තුළින් පිළිතුරු දීමට සිදුවන ඒවාය. ජාජබ ආණ්ඩු පක්‍ෂයක් ලෙස සාර්ථක වීම මෙන්ම අසාර්ථක වීමද අපේක්‍ෂා කිරීම මේ දිනවල මෙන්ම ඉදිරියේදීත් සිදුවනු ඇත. ආණ්ඩු කිරීම සාර්ථකව කළ හැක්කේ, ධනවත් පවුල්වල ඉපදුණු ප්‍රභූ පවුල්වල අධ්‍යාපනය ලැබූ, ප්‍රභූ දේශපාලන නායකයන් යටතේ දේශපාලන පුහුණුව ලැබූ, කපටිකම සහ කෞටිල්‍යවාදී දේශපාලන ප්‍රයෝග භාවිත කිරීමේ විශේෂඥභාවය හිමි, දේශපාලනය යනු චර්යාධාර්මික මග පෙන්වීමක් සහිත සමාජ භාවිතයක් නොව, මූල්‍ය ප්‍රතිලාභ පදනම් කරගත් ‘ඩීල් දැමීමක්’ යැයි සලකන සුළුතරයකට පමණිය යන මිථ්‍යාව නිෂේධ කිරීම නව ජනාධිපතිවරයා සහ ඔහුගේ සගයන් විසින් ඉටුකළ යුතු ඓතිහාසික වශයෙන් වැදගත් වන සමාජ වගකීමක්ද වනු ඇත.
මෙම වගකීම, ලංකාවේ දේශපාලන භාවිතය සහ සංස්කෘතියේ සැඟවී සිටින එක් ප්‍රධාන කාරණයක් සමගද සම්බන්ධ වී තිබේ. එය නම්, කොළඹ ප්‍රභූ පන්තියෙන් ස්වාධීනව දේශපාලන බලය ලබාගත් පළමුවැනි නිර්ප්‍රභූ දේශපාලන බලවේගය ජාජබ වීමයි. නිර්ප්‍රභූ සමාජ හා පන්ති පදනම්වලින් පැමිණි තරුණ ප්‍රභූ නායකත්වය සහිත දේශපාලන පක්‍ෂ තුළින් තම දේශපාලන ජීවිතය ගොඩනගාගත් සෑම දේශපාලනඥයකුම පත්වූ දේශපාලන ඉරණම කුමක්ද? ප්‍රභූ දේශපාලන නායකත්වයන් විසින් දේශපාලන දූෂණය සඳහා පුහුණු කරනු ලැබූ ඔවුන් සිය දේශපාලන මෙහෙකරුවන් බවට කීකරු කර ගැනීමයි. එම මෙහෙකාර ඉරණමින් ස්වාධීනව තමන්ගේම දේශපාලන ගමන්මගක් තෝරාගෙන වෙනම දේශපාලන ගමනක් යෑමට ඉදිරිපත් වූ නිර්ප්‍රභූ සමාජ පසුබිමකින් පැමිණි තරුණ දේශපාලනඥයන් සාර්ථක වීමේ නිදසුනක් තවමත් අප රටේ නැත්තේ එබැවිනි.
මෙම ප්‍රවණතාව අවසන් කිරීමේ ඓතිහාසික මොහොතක් නිපදවන තරමට ලංකාවේ සමාජය සහ දේශපාලනය වෙනස් වී තිබෙන්නේය යන්න ලංකාවේ වර්තමාන දේශපාලන සන්ධිස්ථානය හැඳින්විය හැකි එක් ආකාරයකි.
