ජයදේව උයන්ගොඩ
ජනාධිපතිවරණ ප්‍රචාරක ව්‍යාපාරය ඉදිරියට යද්දී, ලංකාවේ දේශපාලනයේ මෑත කාලයේ සිදුවී තිබෙන වැදගත් වෙනස්කම් ගණනාවක්ම ප්‍රකාශයට පත්වන බව පෙනේ. ලංකාවේ දේශපාලන පක්ෂ ක්‍රමයේත්, දේශපාලන පක්ෂ තුළත්, දේශපාලන පක්ෂ අතර ඇති අන්තර් සම්බන්ධතා අතරත් සිදුවී තිබෙන වැදගත් පරිවර්තන කිහිපයක්ම අපට නිරීක්ෂණය කළ හැකිය. ඒවායින් කිහිපයක් හැඳිනගෙන සාකච්ඡා කිරීම මේ ලිපියේ අරමුණයි.
ඉන් පළමුවැන්න, ලංකාවේ සාම්ප්‍රදායික ‘අධිපති ද්වි පක්ෂ ක්‍රමයේ’ සිදුවෙමින් පවතින පරිවර්තනය ජනාධිපතිවරණයෙන් පසුව අලුත් ස්වරූපයකට පත්වීමේ හැකියාවයි. 1950 ගණන්වල මැදභාගයේ සිට ලංකාවේ දේශපාලන පක්ෂ ක්‍රමයේ එකිනෙකට සම්බන්ධ ප්‍රධාන ප්‍රවණතා දෙකක් පැවත තිබේ. පළමුවැන්න, ලංකාව තුළ ‘බහු පක්ෂ ක්‍රමයක්’ පවතින, එනම් දේශපාලන පක්ෂ ගණනාවකින් සමන්විත, පක්ෂ ක්‍රමයක් වර්ධනය වීමයි. දෙවැන්න, දේශපාලන පක්ෂ ගණනාවක් තිබුණත්, ඒවායින් පක්ෂ දෙකක් ප්‍රධාන සහ අධිපති, එනම් ආණ්ඩු බලය තමන් අතට පත්කර ගැනීමේ හැකියාවක් ඇති පක්ෂ බවට පත්වීමයි. එජාපය සහ ශ්‍රීලනිපය මෙම අධිපති පක්ෂ දෙක ලෙස 2020 දක්වා පැවතිණ. 2020 පාර්ලිමේන්තු මැතිවරණයේ ප්‍රතිඵලවලින් පෙනුණේ, සාම්ප්‍රදායික ශ්‍රීලනිපය සහ එජාපය දෙකඩ වීමේ ප්‍රතිඵලයක් ලෙස, එම පක්ෂ දෙකම කුඩා පක්ෂ බවටත්, අලුතෙන් බිහිවූ ශ්‍රී ලංකා පොදුජන පෙරමුණ සහ සමගි ජන බලවේගය නව ප්‍රධාන පක්ෂ දෙක බවටත් පත්වීමයි.
2024 ජනාධිපතිවරණයෙන් සහ පැවැත්වුවහොත් පාර්ලිමේන්තු මැතිවරණයෙන් සිදුවන්නට බොහෝ විට ඉඩ තිබෙන්නේ සමගි ජන සන්ධානය සහ ජාතික ජන බලවේගය, ප්‍රධාන පක්ෂ දෙක ලෙස මතුවීමයි. ඒ සමගම ශ්‍රී ලංකා පොදු ජන පෙරමුණ කුඩා පක්ෂයක තත්වයට පත්වීමත්, එජාපයේ සුළු පක්ෂ තත්වය ආරක්ෂා වී දිගටම පැවැතීමත් සිදුවිය හැකිය. මෙම වෙනස්කම් තිබියදීත් සිදුවනු ඇත්තේ අධිපති ද්විපක්ෂ ක්‍රමය, එහි පක්ෂ සංයුතිය අලුත් වී දිගටම පැවතීමයි.
සජබ සහ ජාජබ පරිවර්තන
ජනාධිපතිවරණ ව්‍යාපාරය දෙස බැලීමෙන් ස්වාධීන නිරීක්‍ෂකයන්ට අනුමාන කළ හැකි කරුණක් නම්, දැනට ඉදිරියෙන් සිටින්නේ ජාතික ජන සහ සමගි ජන යන බලවේග දෙකය යන්නයි. එහෙත් දෙකෙහිම තිබෙන පොදු ලක්ෂණයක් නම් ඒවා ‘සන්ධාන’ වීමයි. ඒ අනුව සමගි ජන බලවේගය දැන් සමගි ජන සන්ධානය වී ඇත. එම සන්ධානය කණ්ඩායම් තුනකින් සමන්විත වන අතරම, එය ගොඩනැගුණේ ජනාධිපතිවරණයට සාමූහිකව මුහුණ දීමේ අරමුණෙනි. සමගි ජන සන්ධානය සමන්විත වන කණ්ඩායම් තුන නම්, සමගි ජන බලවේගය යන ප්‍රධාන දේශපාලන පක්ෂය, සිංහල, ද්‍රවිඩ සහ මුස්ලිම් සමාජ හා සම්බන්ධ ‘සුළු ජන’ යැයි හැඳින්වෙන ප්‍රජාව නියෝජනය කරන කුඩා පක්ෂ සහ ප්‍රධාන වශයෙන් පොදු ජන පෙරමුණෙන් කැඩී ආ මන්ත්‍රීවරුන් හා දේශපාලන ක්‍රියාකාරිකයන්ය. එය පූර්ව-මැතිවරණ සන්ධානයකි. එවැනි සන්ධාන මැතිවරණය තුළින් ආණ්ඩු බලය ලබාගත්තේ නැති විට, දියවී යාමේ අනතුර තිබේ. සාම්ප්‍රදායිකව සිදුවී තිබෙන්නේ එවැනි සන්ධානවල සමහර කොටස්, මැතිවරණයෙන් පසුව බිහිවන අලුත් ආණ්ඩුව සමග අලුතෙන් සන්ධානගත වීමයි.
එහෙත් මෙම ජනාධිපතිවරණය ආශ්‍රිතව පෙරදී සිදු නොවූ දෙයක් වන්නට ඉඩ තිබේ. සමගි ජන සන්ධානය පරාජය කර ජාජබය ජයග්‍රහණය කරන්නේ නම්, සජබය අතහරින සන්ධාන පාර්ශ්වකරුවන් පිළිගැනීමට ජාජබය ලැහැස්ති නොවීමයි. සන්ධානයක් ලෙස ජාජබයේ ඇති විශේෂ ලක්ෂණයක්ද එයින් ප්‍රකාශ වේ. එය ඇතුල් වීමේ fදාර නිතර විවෘතව තබන සන්ධානයක් නොවේ.
ලංකාවේ සන්ධාන දේශපාලනය ආරම්භ වූයේ 1947දීය. එජාපය 1947 මැතිවරණයට මුහුණ දීමට එම පක්ෂය ගොඩනගන ලද්දේද සන්ධානයක් ලෙසය. මැතිවරණයෙන් පසුව එජාපය ජී ජී පොන්නම්බලම්ගේ නායකත්වයෙන් යුත් ද්‍රවිඩ සංගම් පක්ෂය සමග සන්ධානයක් ගොඩනැගීය. ඉන්පසු සන්ධාන ආණ්ඩු බිහිවනුයේ 1952දී පමණය. 1956න් පසු ලංකාවේ බිහිවූ සෑම ආණ්ඩුවක්ම සන්ධාන විය. 1960 ජුලි මැතිවරණයෙන් පසු පිහිටුවූ ශ්‍රීලනිප ආණ්ඩුවද, 1964දී සන්ධාන ආණ්ඩුවක් බවට පත්විය. එබැවින් දේශපාලන පක්ෂ සහ සන්ධාන අතර, තිබෙන්නේ අන්‍යොන්‍ය සම්බන්ධතාවකි. පූර්ව-මැතිවරණ සහ පශ්චාත් මැතිවරණ යනුවෙන් සන්ධාන බිහිවීමේ දේශපාලන සන්දර්භය පදනම් කරගෙන, අන්තර්-පක්ෂ සංවිධාන කණ්ඩායම් දෙකට බෙදිය හැකිය.
මෙම සියලු සන්ධානවලින් ජාතික ජන බලවේගය තරමක් වෙනස් වේ. එය ‘පෙරමුණ’ යන වචනය භාවිත නොකිරීම එක් විශේෂත්වයකි. 1956න් පසු බිහිවූ බොහෝ සන්ධාන ‘පෙරමුණ’ යන පදයෙන් හැඳින්වුණ ඒවාය. එය වනාහි දේශපාලන පක්ෂයක් නොව, ජනතා විමුක්ති පෙරමුණ යන දේශපාලන පක්ෂය නිර්මාණය කරනු ලැබූ ‘පෙරමුණක්’ හෝ ‘සන්ධානයක්’ නොවන, අලුත් ආකාරයේ සන්ධානයකි. එහි කේන්ද්‍රයේ තිබෙන්නේ ජවිපෙ වුවත්, ජවිපෙහි රැඩිකල් මතවාදය හා දේශපාලන වැඩ පිළිවෙළ එය වෙතින් ප්‍රකාශ වන්නේ නැත. ජාජබය විසින් එය හඳුන්වාගනු ලබන්නේ පක්ෂයක් හෝ සන්ධානයක් හෝ නොව ‘සමාජ ව්‍යාපාරයක්‘ ලෙසය. ලංකාවේ සමාජ, දේශපාලන, ආර්ථික සහ සංස්කෘතික පරිවර්තනයට කැපවී සිටින, එහි කර්තෘකයන් වීමට සූදානම් සමාජ හා ක්‍රියාකාරි කණ්ඩායම්වලින් සමන්විත පක්ෂයක්ද, පෙරමුණක්ද නොවන අලුත් ආකාරයේ ‘දේශපාලන නිර්මිතයක්’ නැතහොත් හැඩගැස්මක් ලෙස එය හැඳින්විය හැකිය. ‘සමාජ ව්‍යාපාරයක්’ වුවත් එහි විශේෂ ලක්ෂණයක් නම් ආණ්ඩු බලය ලබාගැනීම එහි ප්‍රධාන සහ ක්ෂණික දේශපාලන අරමුණ වීමයි. ජනාධිපතිවරණයෙන් සහ පාර්ලිමේන්තු මැතිවරණයෙන් පසුව ජාජබය පත්විය හැකි පරිවර්තනය දේශපාලන නිරීක්‍ෂකයන්ගේ නිබඳ අවධානයට යොමු විය හැකි තේමාවකි.
නිර්පාක්ෂික සන්ධානයක්
මෙම වසරේ ජනාධිපතිවරණ ව්‍යාපාරය තුළ අලුත්ම ආකාරයේ සහ අමුතු ආකාරයකින් නිර්මාණාත්මක දෙයක් ලෙස පෙනෙන සන්ධානයක් බිහිකරනු ලැබේ. එය ජනාධිපති රනිල් වික්‍රමසිංහ පසුගිය අගෝස්තු මුලදී පිහිටුවා ගත් ‘නිර්පාක්ෂික’ නැතහොත් ‘ස්වාධීන’ සන්ධානයයි. එහි සංයුතිය තරමක් විමතිය උපදවන්නකි. එහි කේන්ද්‍රයේ තිබෙන්නේ පාර්ලිමේන්තුවේ එක් මන්ත්‍රීවරයකුගෙන් සමන්විත වර්තමාන ජනාධිපතිවරයා නායකත්වය දෙන එක්සත් ජාතික පක්ෂයයි. එය නිර්මාණය කරන ලද්දේ රාජපක්ෂ පවුලට අයත් ශ්‍රී ලංකා පොදු ජන පෙරමුණේ මන්ත්‍රීවරුන් අනූවකට වැඩි සංඛ්‍යාවක් වටාය. තම සන්ධානය ‘නිර්-පාක්ෂික’ එකක් යැයි ජනාධිපති වික්‍රමසිංහ හඳුන්වන්නේ, වෙනත් පක්ෂ, විශේෂයෙන්, සමගි ජන බලවේගය අතහැර පැමිණෙන මන්ත්‍රීවරුන්ටද, ක්‍රියාකාරිකයන්ටද එය විවෘතව පවතින බව කියන්නටය.
ජනාධිපති වික්‍රමසිංහ ජනාධිපතිවරණයට නිල වශයෙන් ඉල්ලන්නට දින කිහිපයකට පෙර ‘නිර්පාක්ෂික සන්ධානයක්’ පිහිටුවීම, ලංකාවේ පක්ෂ දේශපාලනයේත්, සන්ධාන දේශපාලනයේත්, තරමක සෙළවීමක් (‘ෂොක්’ එකක්) ඇති කළ සිදුවීමක් විය. එයට හේතු දෙකක් තිබිණ. පළමුවැන්න, ජනාධිපතිවරයා එම නිර්පාක්ෂික සන්ධානය සහ තම නිර්පාක්ෂික ජනාධිපති අපේක්ෂකත්වය ප්‍රකාශයට පත් කළේ, ඔහුගේ දේශපාලන චරිතයට අනුකූලව, සෑම දෙනාම විස්මයට පත්කරමින් වීමයි. දෙවැන්න පළමුවැන්නට වඩා බැරෑරුම් එකකි. එය නම් ඔහු මෙම ‘නිර්පාක්ෂික සන්ධානය’ ආරම්භ කෙළේ තවත් ප්‍රතිෂ්ඨාපිත සහ තමන්ට අගමැති සහ ජනාධිපති ධුර ලබාගැනීමට ආධාර කළ, ශ්‍රී ලංකා පොදු ජන පෙරමුණෙහි විශාලම කුට්ටියක් තමාගේ පැත්තට කඩාගැනීමෙනි. ‘සන්ධාන දේශපාලනය යනු අවස්ථාවාදී දේශපාලනයේ ඉහළම ප්‍රකාශනය වේ’ යන විවේචනයේ වලංගුතාව ජනාධිපති වික්‍රමසිංහ මහතා ඉතා උනන්දුවෙන් සහතික කර ඇති බවද පෙනේ.
‘නිර්පාක්ෂික සන්ධානයක්’ ගොඩ නැගිය හැකි නම්, ලංකාවේ ‘නිර්පාක්ෂික ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදයක්ද’ එනම් දේශපාලන පක්ෂ නැති, නැතහොත් එක් පක්ෂයක්, එනම් පාලක පක්ෂය පමණක් පවතින, පාලක පක්ෂය පමණක් මැතිවරණවලට තරග කරන, පාලක පක්ෂයේ නියෝජිතයන් පමණක් පාර්ලිමේන්තුවේ සිටින ‘පක්ෂ රහිත ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදයක්’ ලංකාවේ බිහිවිය හැකිද? ‘නිර්පාක්ෂික සන්ධානය’ යන්න වෙතින් මතුවන අනතුරුදායක දේශපාලන පණිවුඩයක් වන්නේද එයයි.
ජන අරගල සන්ධානය
පෙරටුගාමී සමාජවාදී පක්ෂයද ජනාධිපතිවරණයේ තරග කරන්නේ ‘සන්ධානයක්’ වශයෙන් වීම, මැතිවරණ දේශපාලනය තුළදී පක්ෂ අබිබවා සන්ධාන මතුවීමේ ප්‍රවණතාවේ තවත් වැදගත් නිදසුනකි. ‘ජන අරගල සන්ධානය’ යනුවෙන් හැඳින්වෙන එහි ලක්ෂණයක් වන්නේද එය පක්ෂ අතර සන්ධානයක් නොව, පෙරටුගාමී සමාජවාදී පක්ෂය සහ එහි මහජන සභා ප්‍රයත්නය හා සම්බන්ධ පුරවැසි ක්‍රියාකාරී කණ්ඩායම් අතර එකතුවක් වීමයි.
මතවාදය සහ වැඩ පිළිවෙළ අනුව වාමාංශික-සමාජවාදී ඉදිරි දර්ශනයක් තිබීම ජන අරගල සන්ධානයේ තවත් විශේෂ ලක්ෂණයකි. එය 2022 අරගලය තුළින් මතු වු ‘ක්‍රම වෙනස’ පිළිබඳ දැක්මට රැඩිකල් ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී අර්ථකථනයක් සහිතව ඉදිරියට ගෙනයාමකි.
ජන අරගල සන්ධානය සමාජවාදී ඉදිරි දර්ශනයක් ඇතිව ජනාධිපතිවරණයට සහභාගි වන්නේ ජනතා විමුක්ති පෙරමුණ වාමාංශික දේශපාලනයෙන් ඉවත් වී ඇති බව පෙනෙන පසුබිම තුළය. ජවිපෙ නායකත්වය විසින් ජාජබය 2018-2019 කාලයේ පිහිටුවන ලද්දේ වාමාංශික සමාජවාදී සහ රැඩිකල් අනන්‍යතාව සහිත ජවිපෙට මැතිවරණ දේශපාලන තරගයෙහි ඇති දේශපාලන අවකාශය බෙහෙවින් පටු එකක් වීම නිසාය. ජන අරගල සන්ධානයටද, 2022 අරගලයේ උරුමයේ රැඩිකල් නැඹුරුව ඉදිරියට ගෙනයමින්, වාමාංශික-සමාජවාදී දේශපාලන අවකාශය කෙතෙක් දුරට පුළුල් කරගත හැකිවේද යන්න පැහැදිලි නැත. එම අවකාශය පුළුල් නොවන්නේ නම් එයින් ප්‍රකාශ වනු ඇත්තේ ලංකාවේ වර්තමාන දේශපාලනයේ ඇති ප්‍රහේලිකාවකි. සමාජය තියුණු ආර්ථික හා සමාජ අර්බුදයකට මුහුණ දී සහ ඒවාට විසඳුම් ලෙස ඉදිරිපත් වී ඇති නව-ලිබරල්වාදී ප්‍රතිසංස්කරණ නිසා එම අර්බුද වඩාත් උග්‍ර වෙමින් තිබියදී, වාමාංශික දේශපාලන ව්‍යාපාරවලට නව අවකාශ බිහි නොවන්නේ මන්ද? යන්න එම ප්‍රහේලිකාවයි. එයට මුහුණ දීම ලංකාවේ වමේ දේශපාලනය අලුත් කිරීමේ උත්සාහයක් සමග සම්බන්ධ කළ යුතු බවද පෙනේ.
කවුරු දිනාවිද?
මේ දිනවල රටේ සෑම දේශපාලන සාකච්ඡාවකම පාහේ මතුවන අනිවාර්ය ප්‍රශ්නයක් නම්, ජනාධිපතිවරණයෙන් කවුරුන් දිනාවිද යන්නයි. එය පහසුවෙන් පිළිතුරු දිය නොහැකි ප්‍රශ්නයකි. එම පිළිතුර අපහසු වීමට හේතු කිහිපයක් තිබෙන බව පෙනේ. ඉන් ප්‍රධාන හේතුවක් වන්නේ, මීට පෙර ජනාධිපතිවරණ/මැතිවරණවලදී පැවති ආකාරයට දේශපාලන බලය ලබාගැනීමට තරග කරන බලවේග කඳවුරු දෙකට ධ්‍රැවීකරණය, එනම් බෙදීයෑම සිදුනොවී තිබීමයි. අනුර කුමාර දිසානායක, සජිත් ප්‍රේමදාස යන අපේක්ෂකයන් දෙදෙනා ඉදිරි පෙළින්ම සිටියදී, තුන්වැනි සහ හතරවැනි තැනට බොහෝ විට රනිල් වික්‍රමසිංහ සහ නාමල් රාජපක්ෂ යන දෙදෙනාද සිටිති. ජනාධිපති තරගය ‘සිව්කොන්’ තරගයක් නොවූවත්, තුන්වැනි සහ හතරවැනි අපේක්ෂකයන්ට, පළමුවැනි සහ දෙවැනි අපේක්ෂකයන් ලබාගන්නා ඡන්ද ප්‍රතිශතයට බලපෑම් කිරීමට හැකියාව තිබේ. එහි ප්‍රතිඵලය සමහර විට ඉදිරියෙන්ම සිටින අපේක්ෂකයාටද සියයට 50ට වඩා ඡන්ද ලබාගැනීමේ විභවතාවට නිෂේධනීය ලෙස බලපාන එකක් විය හැකිය. එවැනි තත්වයක් තුළ දෙවැනි සහ තුන්වැනි මනාපවල කාර්යය ජනාධිපතිවරණ ප්‍රතිඵලය නිරීක්ෂණය කිරීමේදී තීරණාත්මක ලෙස බලපානු ඇත. එම මනාප ප්‍රතිඵලවලින් වාසි ලැබෙන්නේ, ඉදිරි පෙළේ සිටින අපේක්ෂකයන් දෙදෙනාගෙන් කාටද යන්න කල් තියා අනුමාන කළ නොහැක්කකි. පළමුවැනි තැන ලබාගන්නා අපේක්ෂකයා, දෙවැනි තැන ගන්නා අපේක්ෂකයාට වඩා විශාල පරතරයක් සහිත වැඩි ඡන්ද ප්‍රමාණයක් මුලදීම ලබාගැනීම, මනාප ගණනයෙන් පළමුවැනි තැන හිමි අපේක්ෂකයාට සිදුවිය හැකි අවාසිය නැති කිරීමට ඇති නොවරදින මගයි. මෙම කරුණ ඉදිරි පෙළ සිටින අපේක්ෂකයන් දෙදෙනාටම බලපාන්නකි. ඉදිරි දින කිහිපය තුළ ඔවුන්ගේ විශේෂ අවධානය යොමු විය යුත්තකි.
කෙසේ වුවත්, පැහැදිලි ලෙස පෙනෙන දෙය නම් ජනාධිපතිවරණයේ ප්‍රතිඵල අනුමාන කිරීම ඡන්දදායක මත නිරීක්‍ෂකයන්ටත්, දේශපාලන නිරීක්‍ෂකයන්ටත්, ජ්‍යොතිෂ්ශාස්ත්‍රඥයන්ටත් මහත් අභියෝගයක් වන්නේය යන්නයි.
