මැතිවරණ වියදම් නියාමනය සහ වැඩි දියුණු විය යුතු ආකාරය

රාජ්‍ය දේපළ අවභාවිතය පිළිබඳ මේකේ කතා කරන්නේ නෑ.

මැතිවරණ ප්‍රචණ්ඩ ක්‍රියා නිරීක්ෂණ මධ්‍යස්ථානයේ නියෝජ්‍ය මෙහෙයුම් නිලධාරී නීතිඥ තුසිත සිරිවර්ධන

මැතිවරණයකදී සිදු කළහැකි වියදම් සීමා රහිත වීම නිසා ඉදිරිපත් වන සියලුම පක්ෂවලට, අපේක්ෂකයින්ට සමානව තරග කළ හැකි සමබිමක් තිබිය යුතුයි යන කාරණය යටපත් වෙනවා. වියදම් නියාමනයකින් තොරවීම නිසා මුදල් බලය වැඩි අයට වැඩි වාසියක් අත් වෙනවා. ඒ වගේම මැතිවරණයක් සඳහා අසීමිත ලෙස මුදල් වියදම් කළ විට ජයග්‍රහණය කළ පක්ෂයට හෝ අපේක්ෂකයාට ඔවුන් වෙනුවෙන් වියදම් කළ පුද්ගලයින්ට ඒ මුදල් නැවත උපයාගැනීමට අවස්ථාව ලබා දීමට සිදුවීම හරහා විශාල වංචා, දූෂණ, අක්‍රමිකතා ඇතිවීම සිදුවෙනවා. කාන්තාවන්, තරුණයින්, ආබාධ සහිත ප්‍රජාවන්, සුළු ජන කොටස් වැනි මුදල් බලය අඩු ආන්තික කණ්ඩායම්වලට ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී ලෙස මැතිවරණයකදී සමානව තරග කරන්නට නොහැකි වෙනවා. බොහෝ විට ඔවුන් මැතිවරණ ක්‍රියාවලියෙන් බැහැර වෙනවා. මේ දෝෂ සහගත තත්ත්වයන් මැතිවරණයක තිබිය යුතු සුපිළිපන්භාවයට සහ නිදහස් සහ සාධාරණ මැතිවරණයක් පැවැත්වීමේ හැකියාවට අගතිගාමී ලෙස බලපානවා. මේ තත්ත්වයන් මගහරවා ගැනීම සඳහා නීතිමය පිළියමක අවශ්‍යතාව මතු වුණා. ඒ අනුව තමයි 2023 අංක 3 දරන මැතිවරණ වියදම් නියාමනය කිරීමේ පනත ගෙන ආවේ.

අපි 2019 මැතිවරණයේදී මැතිවරණ වියදම් නිරීක්ෂණයක් සිදු කළා. එහිදී මැතිවරණය සඳහා සිදු කරන වියදම් ගණනය කිරීමට අපහසු තරම් අසීමිත බව අපි හඳුනා ගත්තා. මැතිවරණය සඳහා සමස්ත වියදමින් සියයට විස්සක් පමණ ප්‍රතිශතයක් තමයි අපට ඒ අවස්ථාවේදී ගණනය කළ හැකි වුණේ. නමුත් එම මුදලත් අති විශාල මුදලක්.
කිසිදු නෛතික ව්‍යුහයක් නොවූ තත්ත්වයක් තුළ මේ පනත ක්‍රියාත්මක වීම ඉතාම සාධනීයයි. නමුත් මේ පනතේ යම් දෝෂ සහගත තත්ත්වයන් නැතුවාම නොවේ. මෙවැනි පනතක් ගෙන ඒම සඳහා මූලික වූ සියලූම තත්වයන් මේ පනතේ විධිවිධාන තුළින් ආමන්ත්‍රණය නොවීමේ ගැටලුවක් අපි දකිනවා.

පනතේ විධි විධාන උල්ලංඝනය කිරීම සම්බන්ධයෙන් මැතිවරණ කොමිෂන් සභාවට ලබා දී තිබෙන බලතල ඉතා සීමිතයි. පනතට අනුව මැතිවරණයකින් පසුව දේශපාලන පක්ෂ, ස්වාධීන කණ්ඩායම් හෝ අපේක්ෂකයින් මැතිවරණ ප්‍රතිඵල ප්‍රකාශයට පත්කර දින කිහිපයක් ඇතුළත මැතිවරණය සම්බන්ධයෙන් සිදු කළ වියදම් වාර්තාවක් මැතිවරණ කොමිෂන් සභාවට ලබාදිය යුතුයි.

මේ පනතේ විධිවිධාන උල්ලංඝනය කිරීමක් සිදුවුවන අවස්ථාවක මැතිවරණ කොමිෂන් සභාවට නීතිපතිවරයාගේ උපදෙස් සහිතව පමණයි නෛතික කටයුතු සඳහා යොමු විය හැක්කේ. නිදහස් හා සාධාරණබවට යම්කිසි බලපෑමක් ඇති වී තිබෙනවා නම් ඒ බව පමණක් මැතිවරණ කොමිෂන් සභාවට ප්‍රකාශ කළ හැකියි. ඒ සම්බන්ධයෙන් ස්වාධීනව කටයුතු කිරීමේ බලයක් මේ පනතෙන් මැතිවරණ කොමිෂන් සභාවට ලැබිලා නෑ.

වියදම් වාර්තා ලබාගත්තත් ඒවායෙහි ගැටලු සහගත තත්වයක් තිබේ නම් ඒ සම්බන්ධයෙන් පැමිණිලි ඉදිරිපත් කළ යුත්තේ පුරවැසියන්, පුරවැසි කණ්ඩායම් හෝ මැතිවරණ නිරීක්ෂණ ආයතන විසිනුයි. දේශපාලන පක්ෂයකට, සන්ධානයකට, අපේක්ෂකයෙකුට මුදල් ලැබුණේ කෙසේද යන්න වැඩිදුරටත් සොයා බැලීම සඳහා මූලික අයිතිවාසිකමක් හැටියට තොරතුරු දැනගැනීමේ පනත හරහා තොරතුරු ඉල්ලා සිටීමට පුරවැසියෙකුට මේ පනතෙන් අවස්ථාව ලැබෙන්නේ නෑ.

මේ පනතට අනුව දේශපාලන පක්ෂ හෝ අපේක්ෂකයින් වියදම් වාර්තාව ලබා දිය යුතු වෙන්නේ නාම යෝජනා භාරදුන් දිනයේ සිට මැතිවරණ ප්‍රචාරණ කටයුතු අවසන් කළ යුතු දින දක්වා කාලය සඳහායි. එවිට යම් අපේක්ෂකයෙකුට හෝ පක්ෂයකට නාමයෝජනා බාර දුන් දිනයට කලින් මාස කිහිපයක සිට මැතිවරණය සඳහා විශාල මුදලක් වියදම් කරලා, අවසන් කාලයේ අදාළ සීමාවට යටත්ව වියදම් කිරීමේ හැකියාව තියෙනවා. ඒ නිසා මෙයින් නියාමනය වන කාල සීමාව දිගු කරගැනීම පිළිබඳව තවදුරටත් හිතලා බලන්න පුළුවන්.

ජනාධිපතිවරණයකට වඩා අධික වියදම් දැරීම පළාත්පාලන, පළාත්සභා මැතිවරණවලදී වැඩියි. මොකද ඒ අවස්ථාවල් තමන්ගේ බල ප්‍රදේශයට අදාළව තමන්ගේ අපේක්ෂකයා තෝරා ගන්නා මහජනයාට වඩාත් කිට්ටු මැතිවරණ වන නිසා. එවැනි තත්වයකදී විද්‍යුත් හෝ මුද්‍රිත මාධ්‍යවල මැතිවරණ ප්‍රචාරණ කටයුතු කිරීමේදී සීමාවක් පනවලා නෑ. මුදල් සීමාව පැනවීම තුළින් ඒ ප්‍රමාණයට මුදල් හැම අපේක්ෂකයෙකුටම තියෙනවා කියලා උපකල්පනය කිරීම වැරදියි. මුදල් තියෙන අය ඒ ප්‍රමාණය උපරිමයෙන් භාවිත කරයි. නැති අය සාමාන්‍ය පිරිදි වියදම් කරයි. ඒ නිසා පොදු වියදම් සීමාව තිබියදී අනුෂාංගික කාරණාවලට ක්‍රමවේද හදන්න පුළුවන්. උදාහරණයක් ලෙස ඕනෑම අපේකෂකයෙකුට, පක්ෂයකට හෝ සන්ධානයකට පොදු සීමාවට යටත්ව මොන තරම් මුදල් ප්‍රමාණ්‍යක් වියදම් කළ හැකි වුණත් මුද්‍රිත හෝ විද්‍යුත් මාධ්‍යවල පල කරන හෝ විකාශය කරන දැන්වීම් ප්‍රමාණය සීමා කරන්න පුළුවන් නම් වඩා හොඳ නියාමනයක් සිදුවේවි.

කිසියම් පක්ෂයක් හෝ අපේක්ෂකයෙක් ඔය සීමාව ඉක්මවලා වියදම් කළත් පොදු සීමාවට යටත්ව වාර්තාවක් දෙයි. අපි වැඩියෙන් වියදම් කළා කියලා කවුරුවත් කියන එකක් නෑ. මේ පනතේ තියෙන දේවල් කොයි තරම් දුරට යථාර්ථයක් බවට පත් කර ගත හැකි වෙයිද කියලා අවිනිශ්චිතයි. ඒ නිසා 1975 වත්කම් බැරකම් නීතිය වගේ මේ නීතියත් පොතකට සීමාවන නීතියක් බවට පත් වෙයිද කියන සැකය අපට තියෙනවා. නමුත් අපි නිරීක්ෂණ ආයතනයක් හැටියට පනතේ දැනට තිබෙන විධිවිධාන සීමාව තුළ අවම වශයෙන් මේ නීති විරෝධී මුදල් ගලා ඒම වැළැක්වීම සඳහා යම් දෙයක් කරන්න පුළුවන්ද කියලා බලනවා.

රාජ්‍ය දේපළ අවභාවිතය පිළිබඳ මේ පනතේ කතා කරන්නේ නෑ. රාජ්‍ය දේපළ අවභාවිතයේ පිරිවැයක් තියෙනවා. ඒ පිරිවැය දරන්නේ ආණ්ඩුව. ආණ්ඩුව වියදම් කරන්නේ පුරවැසියාගේ බදු මුදල්.

                          ප්‍රියන්ජිත් ආලෝකබණ්ඩාර

නියාමනයට උදව්වක් හැටියටයි ඡන්ද සල්ලි මීටරේ

නදීෂානි පෙරේරා

විධායක අධ්‍යක්ෂිකා
ට්‍රාන්ස්පේරන්සි ඉන්ටනැෂනල් ශ්‍රී ලංකා

මැතිවරණ නියාමන පනත ආව එක ගැන අපිට සතුටුයි. කාලයක් තිස්සේ අපි මෙහෙම නියාමන පනතක් ගේන්න ඕනෑ කියලා හඬ නගනවා. ගෝලීයව පිළිගත්ත දෙයක් තමයි දූෂණය පටන් ගන්න තැනක් විදිහට මැතිවරණයට මිනිස්සු වියදම් කරන එක. සල්ලි දෙන මිනිස්සු ඒ සල්ලි දෙන්නෙ මොකක් හරි ප්‍රතිලාභයක් බලාපොරොත්තුවෙන්. සමබිමක් නිර්මාණය වෙන්නේ නැහැ සල්ලි තියෙන කෙනාට වැඩියෙන් සද්දේ දාන්න පුළුවන්නම්. හරි තරඟයකදී හැමෝටම තියෙන්න ඕනෑ සමබිමක් නැත්නම් මිනිස්සුන්ට ඇහෙන්න සල්ලි තියෙන කෙනාගේ පණිවිඩය විතරයි. අපි මේ පනත වැදගත් කියලා කියන්නේ මැතිවරණවල දී මුදල් වියදම් කිරීමට නියාමනයක් තියෙන්න ඕනෑ නිසා. ඕනෑ තරම් මුදල් තියෙන තිබුණා කියලා මැතිවරණයක දී කැමති කැමති විදියට කවුරිහරි මුදල් වියදම් කරනවානම් ඒක සාධාරණ නැහැ. එහෙම වුණොත් සමබිමක් නිර්මාණය වෙන්නේ නැහැ කියන එක තමයි අපේ අදහස. ඒ වියදම් කරන සල්ලි කාගෙද කොහෙද කියලා අපි දන්නේ නැහැ. ඊට පස්සේ වෙන දේ තමයි ඡන්දෙට මුදල් වියදම් කරපු මිනිස්සු ආයතන බලපෑම් කරනවා බලයට ආවට පසු මහජන නියෝජිතයන්ට තමන්ගේ අවශ්‍යතා කර ගන්න.. මේ දේවල් මත පදනම් වෙලා තමයි මේ නීතිය ගේන්න ඕනෑ.

මේ ආණ්ඩුව ගිය අවුරුද්දේ අයි එම් එෆ් එකත් එක්ක ගිවිසුමකට ගිවිසුමකට ගියාට පස්සේ තමයි මැතිවරණ වියදම් නියාමනය කිරීම සඳහා නීතියක් ගේන්න ඕනෑ කියලා පුදුම කඩිමුඩියකින් කාවවත් සම්බන්ධ කරගන්නේ නැතුව හරි හදිස්සියෙන් මේ නීතිය ගෙනාවේ. මේ ගෙනෙල්ලා තියෙන මැතිවරණ වියදම් නියාමන පනතේ වුණත් සෑහෙන්න ප්‍රශ්න තියෙනවා. හැබැයි මේ අවස්ථාවේදී අපි ආයතනයක් හැටියට හිතුවේ ගෙනත් තියෙන මැතිවරණ වියදම් නියාමනය කිරීමේ නීතිය ප්‍රශ්න කිරන්නට යාම සුදුසු නැහැ කියලා. එහෙම වුණොත් ජනාධිපතිවරණයක් ප්‍රකාශ කරලා තියෙන මේ වගේ වෙලාවක අමතර ප්‍රශ්නයක් ඇති වෙන්න පුළුවන්. මේ අවස්ථාවේදී අපි කියන්නේ දැන් සම්මත කරල තියෙන නීතිය හරියට ක්‍රියාත්මක කරන්න කියලා. ඉදිරි මාස කිහිපයේ දී මැතිවරණ හතරක් එන්න නියමිතයි. මේ අවස්ථාවේ දී මැතිවරණ වියදම් නියාමනය කිරීමේ නීතිය ප්‍රශ්න කරන්න ගියොත් ඒක ඉස්සරහට එන මැතිවරණවලටත් බලපෑම් ඇති වෙන්න පුළුවන් නිසා තියෙන නීතිය වෙනස් කරන්න කියන්නේ නැතිව පවතින නීතිය ක්‍රියාත්මක කරමු කියලයි අපි කියන්නේ. ඒක සඳහා උදව්වක් විදියට තමයි අපි ගිය සතියේ ඡන්ද සල්ලි මීටරේ එළිදැක්වුවේ.

දැන් තියෙන විදිහට ජනාධිපතිවරණයෙන් දවස් 21කට පස්සේ සියලුම අපේක්ෂකයින් රිපෝට් එකක් දෙන්න ඕනෑ ඔවුන්ගේ ආදායම් සහ වියදම් ලැයිස්තුගත කරලා. ඔවුන් කරපු කරපු වියදම් ජාති මොනවාද කොච්චරක් වියදම් කරාද කියලා පෙන්නන්න ඕනෑ ආදායම් එක්ක. ඒ වියදම් වාර්තාවේ මොකක් හරි බොරුවක් කරලා තියෙනවා කියලා මැතිවරණ කොමිෂන් සභාවට පෙනී ගියොත් අදාළ අපේක්ෂකයාට නඩු පැවරීමේ බලයක් පනත අනුව මැතිවරණ කොමිෂන් සභාවට ලැබෙනවා. නමෞත් තියෙන ගැටලුව තමයි අපේක්ෂකයන් බොරු කරාද ඇත්ත කරාද කියලා දැන ගන්න ක්‍රමයක් නැහැ. අපේක්ෂකයන් මැතිවරණයේ දී කරන වියදම් මොනිටර් කරන්න කිසිම වැඩපිළිවෙළක් නැහැ. ඒ නිසා තමයි අපි හිතුවේ මේ ප්‍රශ්නය සංකීර්ණ හා බරපත ප්‍රශ්නයක් විදියට සලකමින් ඊට විසඳුමක් ලබා දෙන්න. මැතිවරණ වියදම් නියාමනය කිරීම සඳහා පනතක සම්මත කරලා තිබුණට මැතිවරණයක දී ඒ ඒ අපේක්ෂකයින් සහ පක්ෂ වියදම් කරන විදිය ගැන අධීක්ෂණය කරන්න කිසිම වැඩපිළිවෙළක් නැත්නම් අපේක්ෂකයන් වුණත් මේ නීතියට අනුව වියදම් සීමා කර ගන්නේ නැහැ. එහෙම වුණොත් මේ වගේ නීතියක් ගෙනාවා කියලත් තේරුමක් නැතිව යනවා. මේ නීතිය සම්මත වුණාට පස්සේ පැවැත්වෙන පළවෙනි ඡන්දය මේ ජනාධිපතිවරණය. මේ ජනාධිපතිවරණයෙන් තමයි මේ නීතිය කොයි තරම් දුරට සාර්ථක ද අසාර්ථක ද කියලා බලන්නේ. ඉදිරිපත් වෙන අපේක්ෂකයන් වුණත් මේ නීතිය අනුව මුදල් වියදම් කිරීම ගැන සැලකිලිමත් වන්නේ මේ නීතිය ක්‍රියාත්මක වෙන විදියත් එක්ක. ඒ හින්ද තමයි අපි අපේ සාමාන්‍ය මැතිවරණ නිරීක්ෂණ කටයුතු තියෙද්දිත් අපි සහ තවත් මැතිවරණ නිරීක්ෂණ ආයතන කිහිපයක් එකතුවෙලා යම් කිසි ක්‍රමවේදයක් හදන්න, මේ නීතිය ක්‍රියාත්මක වීම අධීක්ෂණය කරන්න සහ ඒක ජනතාවටත් එකතු වෙලා කරන්න පුළුවන් විදිහට ආයතන වෙබ් සයිඩ් එකක් එළි දැක්වුවේ.

2024 ජනාධිපතිවරණයේ මැතිවරණ අපේක්ෂකයන්ගේ ප්‍රචාරක වියදම් නිරීක්ෂණය කිරීම සඳහා මූල්‍ය නිරීක්ෂණ මාර්ගගත මෙවලමක් විදියට ස්ථාපිත කරන්නේ ශ්‍රී ලංකාවේ ප්‍රථම වතාවට. ට්‍රාන්ස්පේරන්සි ඉන්ටර්නැෂනල් ශ්‍රී ලංකා, නිදහස් හා සාධාරණ මැතිවරණ සඳහා වූ ජනතා ක්‍රියාකාරීත්වය (පැෆ්රල්), නිදහස් හා සාධාරණ මැතිවරණ සඳහා වූ ව්‍යාපාරය (කැෆෙ), මැතිවරණ ප්‍රචණ්ඩත්වය නිරීක්ෂණ මධ්‍යස්ථානය, හෑෂ් ටැග් ජෙනරේෂන් සහ ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී ප්‍රතිසංස්කරණ සහ මැතිවරණ අධ්‍යයන ආයතනය ප්‍රමුඛ මැතිවරණ නිරීක්ෂණ සංවිධාන හයක් මේ සඳහා මැදිහත් වෙලා තියෙනවා. 2023 මැතිවරණ වියදම් නියාමනය කිරීමේ පනත ඵලදායි විදියට ක්‍රියාත්මක කිරීම, දැනුවත් ඡන්ද තීරණ ගැනීමට පුරවැසියන්ට අත්‍යවශ්‍ය තොරතුරු බල ගැන්වීම, ජනාධිපති අපේක්ෂකයන් අතර සම මට්ටමේ ක්‍රීඩා පිටියක් සහතික කිරීම, ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී වටිනාකම් ආරක්ෂා කරන සාධාරණ සහ නිදහස් මැතිවරණ වාතාවරණයක් ඇති කිරීම වෙනුවෙන් පෙනී සිටීමට තමයිිඡන්ද සල්ලි මීටරේ’ නම් නමින් මෙම මෙවලම එළිදැක්වූවේ. මේ පියවර ගත්තේ ජනාධිපතිවරණය ඉලක්ක කර ගනිමින් වුණත් ඉස්සරහට එන සෑම මැතිවරණයක දීම භාවිතා කරන්න පුළුවන් දිඝු කාලීන දැක්මක් එක්ක. රට පුරා අසන සියල්ල ආවරණය කරමින් සියලු අපේක්ෂකයන් ආවරණය කරමින් ටීවී, රේඩියෝ, නිව්ස් පේපර් , සෝශල් මීඩියා ආවරණය කරමින් අපි මොනිටර් කරනවා ඔවුන්ගේ ප්‍රචාරණ කටයුතු. ඒකෙ දැන් වෙද්දි හැම අපේක්ෂකයෙක්ම මේ වෙද්දි ජනාධිපතිවරණයට වියදම් කරපු ගණන සඳහන් වෙලා තියෙනවා. ඒවා මොනවටද වියදම් කරලා තියෙන්නේ කියලත් සඳහන් කරලා තියෙනවා.

සමාජය, ඡන්දදායකයා, පුරවැසියා දැනුවත්වීම ඉතා වැදගත්

මැතිවරණ සහ තොරතුරු සුපිළිපන් බව පිළිබඳ විශේෂඥ                              දර්ශත ගමගේ

මැතිවරණ වියදම් නියාමන පනත ක්‍රියාත්මක වීම ඉතාම වැදගත්. විශේෂයෙන් මේ නිසා අපේක්ෂකයින්ට යම්
විනිවිදභාවයකින් යුතුව තමන්ගේ මැතිවරණ වියදම් සිදු කරන්න වෙනවා. මොකද මැතිවරණය අවසානේ ඔවුන් කළ වියදම් රටට හෙලි කරන්න වෙනවා.

නීතිමය තත්වය එසේ තිබියදී මේ වෙලාවේ සිවිල් සංවිධාන, විශේෂයෙන් මැතිවරණ නිරීක්ෂණ ආයතන මේ පිළිබඳ නිරීක්ෂණයන් ආරම්භ කරලා තිබෙනවා. ඒ නිසා සර්ව සම්පූර්ණ නොවුණත් මේ පනත ක්‍රියාත්මක කිරීම හරහා අපේ රටේ මැතිවරණවල වියදම් පිළිබඳ විශාල සමාජ අවධානයක් ලක් වෙලා තිබෙනවා.
මේ එම පනත ක්‍රියාවට නැගෙන පළමු අවස්ථාව. ඒ නිසා අප කලබල විය යුතු නෑ. මෙහි තිබෙන යම් දෝෂ සහගත තත්වයන් මගහරවා ගන්න ඉදිරියේදී අපට අවස්ථාව ලැබේවි. විශේෂයෙන් මේ මැතිවරණයෙන් පස්සේ මේ පනතේ වෙනස් වෙන්න අවශ්‍ය තැන්, අතුළත් විය යුතු දේවල් ගැන හොඳ අවබෝධයක් ලැබේවි. ඒ අවබෝධයත් එක්ක මැතිවරණ කොමිසමට, මැතිවරණ නිරීක්ෂණ ආයතන ඇතුළු සිවිල් සමාජයට සහ ඡන්ද දායක පුරවැසියාටත් මේ පනත පිළිබඳ ඔවුන්ගේ යෝජනා ඉදිරිපත් කරන්න අවස්ථාවක් ලැබේවි. ඉදිරියේදී තව මැතිවරණ තුනක් එන්න තිබෙනවා.
මැතිවරණයෙන් පස්සේ අපේක්ෂකයින් ලබා දෙන වාර්තා සත්‍ය සහ නිවැරදි ඒවා වෙයි කියලා අපට විස්වාස කරන්න අමාරු වෙයි. මොකද ඒ අය ඇතැම් වියදම් හංගන්න ඉඩ තිබෙනවා. ඒ වගේම මුදල් ආපු තැන් හංගන්න උත්සාහ කරයි. මැතිවරණයෙන් පස්සේ ඉදිරිපත් කරන වියදම් වාර්තාවල සත්‍ය අසත්‍යතාව පිළිබඳ තේරුම් ගැනීම සංකීර්ණ කාරණයක් වෙන්න පුළුවන්. නමුත් මැතිවරණ නිරීක්ෂණ ආයතන විසින් සිදුකරන නිරීක්ෂණයන් මත පදනම්ව අපට මේ වාර්තා පිළිබඳ සංසන්දනාත්මකව හිතන්න පුළුවන් වේවි. මේ වාර්තාවලට ඇතුළත් නොවූ යම් වියදම් නිරීක්ෂණ ආයතනවලට නිරීක්ෂණය වෙලා තිබෙන්න පුළුවන්. ඒ නිසා පනතේ ප්‍රතිපාදන අඩු ලුහුඬුකම් තිබුණත් සිවිල් සංවිධානවල මැදිහත්වීම නිසා අපෙක්ෂකයින්ට මේ වාර්තා සකස් කිරීමේදී යම් විනිවිදභාවයකින් කටයුතු කරන්න වේවි.

මේ වියදම් පෙන්නන්න අවශ්‍ය කාලසීමාවට කලින් ඉඳන් බොහෝ පක්ෂ අපේක්ෂකයින් විශාල මුදල් ප්‍රමාණයක් වියදම් කළ හැටි අපි දැක්කා. හැබැයි නාම යෝජනා දුන්නට පස්සෙත් විශාල මුදලක් වියදම් කරමින පවතිනවා. ඉදිරියේදීත් විශාල මුදලක් වියදම් කරයි කියලා පේනවා. සමස්ථයක් ලෙස මේ සියලු වියදම් පිළිබඳ යම් තක්සේරුවක් ගන්න විදියක් තිබෙනවා නම් හොඳයි. ඒ ගැන අපට මේ පනතට සංශෝධන ඉදිරිපත් කරන අවස්ථාවක සිතා බලන්න පුළුවන්.

විශේෂයෙන් මේ වෙනකොට මැතිවරණ ප්‍රචාරණය සම්බන්ධයෙන් සමාජ මාධ්‍ය භාවිතය බහුල වෙමින් තිබෙනවා. එහි සැඟවුණු වියදම් තිබෙනවා. මෙටා ආයතනයට සම්බන්ධ සමාජ මාධ්‍යවල නම් දැන්වීම් බූස්ට් කිරීමට අදාළ වියදම් ඕනෑම කෙනෙක්ට නිරීක්ෂණය කළ හැකියි. ඒ සඳහා එම ආයතනය වග වෙනවා. නමුත් ගූගල් දැන්වීම් සඳහා යන වියදම් අපට හොයා ගන්න ක්‍රමයක් නෑ. එහෙම ක්‍රමයක් තිබෙනවා. නමුත් ලංකාවට ඒ ෆීචර් එක නෑ. ටික් ටොක් වගේ ප්ලැට්ෆෝම්ස් පොලිටිකල් ඒවාට සපෝට් කරන්නේ නෑ කියලා තිබෙනවා. නමුත් ටික් ටොක්වල අපේක්ෂකයින්ගේ කතා ආදිය හුවමාරු වෙමින් තිබෙනවා.

මේ වෙනකොට ඇතැම් එෆ්බී පිටු, සමහර යූටියුබ් චැනල් අපේක්ෂකයිනගේ ප්‍රචාරණ කටයුතු සඳහා අලෙවි වූ බව අපට අහන්නට ලැබිලා තියෙනවා. නමුත් ඒවා විකිනුනේ කීයටද කොපමණ මුදලකටද කියලා හොයා ගන්න අමාරුයි. ඒ නිසා මැතිවරණ වියදම් නියාමනයේදී සමාජ මාධ්‍යවල සැඟවුණු වියදම් ගණනය කරන්නේ කොහොමද කියලා අපට අදටත් වඩා ඉදිරියේදී හිතන්න වේවි.

මම දකින හැටියට නීති ක්‍රියාත්මක වීම හොඳයි. ඒවා වැඩි දියුණු වීම හොඳයි. නමුත් විශේෂයෙන් කියන්න ඕනෑ. ලංකාවේ මැතිවරණ ප්‍රචණ්ඩ ක්‍රියා සම්බන්ධයෙන් අපි කල්පනා කළොත්. දැනට දශකයකට පමණ කලින් මැතිවරණ තුළ විශාල වශයෙන් ප්‍රචණ්ඩක්‍රියා, අක්‍රමිකතා ඉතා දරුණු ලෙස සිදු වුණා. නමුත් අද වෙන කොට ඒවා සෑහෙන දුරට අඩු වෙලා තිබෙනවා. ඒකට හේතුව හැටියට මම දකින්නේ මැතිවරණ ප්‍රචණ්ඩ ක්‍රියා නිරීක්ෂණ කණ්ඩායම්වල, ආයතනවල දායකත්වය. හැම මැතිවරණයකදීම් ඔවුන් සමාජයට වාර්තාවක් නිකුත් කරලා මෙවර මේපමණ මනුෂ්‍ය ඝාතන සිදුවෙලා තිබෙනවා, මෙපමණ පහරදීම් සිදුවෙලා තිබෙනවා යනාදී වශයෙන් අපට කිව්වා. ඒ සමාජය දැනුවත් කිරීම හරහා තමයි මේ රටේ බොහෝදුරට ප්‍රචණ්ඩක්‍රියා අඩු වුණේ. ඒ නිසා මේ මැතිවරණ වියදම් සම්බන්ධයෙන් වුණත් මම මේ කියන කතාව අදාළ කරගන්න පුළුවන්. මැතිවරණ වියදම් පිළිබඳ සිවිල් සමාජය හැටියට අපට දැන් මැතිවරණයෙන් මැතිවරණයට හෙළිදරව් කිරීම් කරන්න අවස්ථාව ඇවිල්ලා තියෙනවා. සමහර විට කළු සල්ලි එන හැටි ඉදිරියේදී හෙලිවේවි. ඒ ගැන ටිකෙන් ටික සමාජය දැනුවත් වේවි.

ඒ නිසා ඒ සිවිල් සමාජයේ කාර්්‍යභාරය මේකෙදීත් වැදගත් වේවි. සමාජය යහපත් වෙන්න කාලයක් ගියත් ඒ වෙනස් වීම නීතිවලින් කරනවාට වඩා තිරසර වේවි කියා හිතනවා. ටිකෙන් ටික සමාජය, ඡන්දදායකයා, පුරවැසියා දැනුවත්වීම ඉතා වැදගත්. එයින් සිදු වෙන්නේ දේශපාලන සංස්කෘතියේ වෙනසක්.■