ලෝකයේ විවිධ රටවල ජීවත්වන ජනයා දන්නා නමුත් නොදන්නා සේ සිටිනා කරුණු බොහෝය. ලාංකික සමාජයේද එවැනි දේ තිබේ. සෑම කාන්තාවකම ජීවිතයේ නිශ්චිත කාල වකවානුවක මුහුණ දෙන ආර්ථව ක්‍රියාවලිය නැතහොත් ඔසප්වීම සැවොම දන්නා මුත් නොදන්නා සේ සිටිනා කාරණාවකි. මෙම තත්ත්වය ලංකාවට පමණක් නොව ආසියාවේ බොහෝ රටවලට පොදුය. නමුත් මේ වන විට ලෝකයේ බොහෝ රටවල් ආර්ථව ක්‍රියාවලිය සඟවනු වෙනුවට විවෘතව කථා කිරීම තුළින් ඒ ආශ්‍රිත ගැටලු නිරාකරණය කරගැනීමේ ධනාත්මක ප්‍රවේශයට අනුගත වෙමින් සිටී. ලංකාවේ තවමත් එවැනි ප්‍රවේශයක ලකුණු දැකගත නොහැකිමුත්, මේ වන විටත් ආර්ථවය හා බැඳුණු සනීපාරක්ෂක තුවා දේශපාලන වේදිකාවේ කළබැගෑනියක් ඇතිකරන්නට සමත්ව ඇත .
ලංකාවේ දේශපාලන වේදිකාවට සනීපාරක්ෂක තුවාය මුලින්ම පිවිසෙන්නේ 2019 ජනාධිපතිවරණයේදීය. ඒ ජනාධිපති ධුර අපේක්ෂක සජිත් ප්‍රේමදාස විසින් තමා නොමිලේ ලබාදෙන පොරොන්දු මල්ලට සනීපාරක්ෂක තුවා පැකට්ටුවක්ද ඇතුළත් කිරීම නිසාය. එහෙත් එම පොරොන්දුව පොහොට්ටු වේදිකාවේ කාන්තාවන් විසින්ම පොඩිපට්ටම් කර දැමුණේය. ගෝඨාභයගේ ‘ජාතිවාදී කැම්පේන්’ එක හමුවේ සජිත් ප්‍රේමදාසගේ ‘පෑඩ් කැම්පේන්’ එකට හැරෙන්නටවත් නොහැකි විය. අවසානයේ තනි සිංහල ඡන්දවලින් ගෝඨාභය සටන ජයගත් අතර සජිත්ට පෑඩ් මෑන් යන නම පමණක් ඉතිරිවිය.
ඉන් අනතුරුව බලයට පත් පොහොට්ටු ආණ්ඩුව සජිත්ගේ පොරොන්දුව ඉටු කරන්නට සැරසුණද ඊට පෙර ජනතාව ඔවුන් පලවා හැරීම නිසා තව දුරටත් ලංකාවේ කාන්තාවන්ට මුදල් ගෙවා සනීපාරක්ෂක තුවා මිලට ගන්නට සිදුවිය. එලෙස උඩ යට යමින් තිබූ ලංකාවේ සනීපාරක්ෂක තුවා ප්‍රශ්නය පසුගිය කාලයේ යළිත් ජනතා අවධානයට ලක්වෙන්නට පටන් ගත්තේ 2024 ජනධිපතිවරණය උදෙසා සජිත් ප්‍රේමදාස නැවත වරක් පරණ පොරොන්දුව කරළියට ගෙන ඒම නිසාය. එහෙත් සජිත්ගේ අතේ තිබූ සනීපාරක්ෂක තුවා පොරොන්දුව උදුරා ගත් රනිල් වික්‍රමසිංහ මේ මාසයේ සිට පාසල් සිසුවියනට සනීපාරක්ෂක තුවා නොමිලේ දෙන්නට දැන් සූදානමින් සිටී. ඒ සඳහා රනිල්ගේ ආණ්ඩුව රුපියල් බිලියනයක් වෙන්කර ඇති බවද කියවේ.
උදලු තලයෙන් පටන් ගෙන සිමෙන්ති කොට්ටය, ටකරන් තහඩු, වැසිකිළි පෝච්චි තෙක් අට අනූවක් ජාති නොමිලේ බෙදනා ලංකාවේ දේශපාලනයේ සනීපාරක්ෂක තුවා නොමිලේ බෙදීම පුදුමයක් නොවේ. එමෙන්ම ලෝකයේ සනීපාරක්ෂක තුවා නොමිලේ බෙදනා එකම රටද ලංකාව නොවේ. සාපේක්ෂව ලංකාවට වඩා හොඳ ජීවන තත්ත්වයක් සහිත ස්කොට්ලන්තය වැනි රටවල් මෙන්ම සතුටුදායක නොවනා ජීවන තත්ත්වයන් සහිත අප්‍රිකානු රටවල් කිහිපයක්ද සනීපාරක්ෂක තුවා නොමිලේ බෙදාදීමට කටයුතු කරමින් සිටී. එහෙත් ආර්ථවය නිසා කාන්තාවන් මුහුණ දෙන ගැටලු සනීපාරක්ෂක තුවා නොමිලේ ලබාදීමෙන් විසඳෙන්නේ නැති බව පැවසිය යුතුමය.
ඇතැම් රටවල් සනීපාරක්ෂක තුවාවලට වඩා පරිසර හිතකාමී, සෞඛ්‍ය ආරක්ෂිත විකල්ප ඔසප් ආරක්ෂක ක්‍රම ලෙස සැලකෙන ඕපචදබැ, ඵැබිඑරම්ක ක්‍මච වැනි දේද නොමිලේ ලබාදෙයි. එහෙත් ඒ ලංකාවේ මෙන් මැතිවරණ පොරොන්දුවක් ඉටු කිරීමේ මුහුණුවරින් නොව, කාන්තා සෞඛ්‍යය නගාසිටුවීමේ වටිනාකම නිවැරදිව වටහාගෙන එහි පියවරක් ලෙසය. ඊට අමතරව ආර්ථව ක්‍රියාවලිය පිළිබඳ හරවත් සාකච්ඡාවක් ආරම්භකර ගැහැනු දරුවන් ආර්ථව ක්‍රියාවලියට මුහුණ දීමට විධිමත්ව සූදානම් කිරීමද, අසීරුතා බහුල දිනයක ඇයට හිමි සහයෝගය ලබාදීමද එහි අරමුණ වෙයි. එකී අරමුණ සාක්ෂාත් කරගනු වස් ආර්ථවය පිළිබඳ ගැහැනු පිරිමි බේදයකින් තොරව පොදුවේ සමාජය දැනුවත් කිරීමද ලෝකයේ බොහෝ රටවල සිදුවෙයි. කෙටියෙන් කියන්නේ නම් සනීපාරක්ෂක තුවා නොමිලේ දෙන්නේ ඒවාගැනීමට මුදල් නොමැති අය වෙනුවෙන් පමණක් නොව ආර්ථව ක්‍රියාව පිළිබඳ සහ ඒ හා බැඳුණු සමාජීය ක්‍රියා සහ ආකල්ප පිළිබඳ සමාජයේ අවධානය යොමු කිරීමටය. ඒ අනුව මේ පිළිබඳව වන කථිකාවට ඉවත ලන සනීපාරක්ෂක තුවා බැහැර කිරීම පවා බොහෝ රටවල් ඇතුළත් කර ඇත.
එහෙත් ලංකාවේ තවමත් එවැනි සූදානමක් නැත. ආර්ථවය නොහොත් ඔසප් වීම සමාජය ප්‍රසිද්ධියේ කථා කළ හැකි ජෛව විද්‍යාත්මක සිද්ධියක් බව සමාජයේ බහුතරයක් තේරුම් ගන්නා ආකාරයක් පෙනෙන්නට නැත. එම නිසා ආර්ථවය හා බැඳුණු ගැටලුද එසේමය. තව කල්පයකටත් ඒවා විසඳෙන බවට ලකුණක්වත් නැත. එහෙයින් ලංකාවේ කාන්තාවන් ආර්ථව ක්‍රියාව සම්බන්ධයෙන් මුහුණ දෙන මනෝ කායික සහ සමාජීය ගැටලු හුදු සනීපාරක්ෂක තුවා නොමිලේ බෙදාදීමෙන් විසඳා ගන්නට හැකි වෙතැයි කිසිවෙකු සිතන්නේ නම් එය එම පුද්ගලයාගේ දැනුවත්කම පිළිබඳ ගැටලුවකි. නොමිලේ සනීපාරක්ෂක තුවා ලබාදීම ඉදිරියටත් පවත්වාගෙන යායුතු අතර ඒ පිළිබඳ සංවාදයක් ගොඩනැංවිය යුතුය. ඊට අමතරව ඔසප්වීම සම්බන්ධයෙන් සමාජයේ පවතින දුර්මත දුරලීම සහ එම ක්‍රියාවට ලක්වීම නිසා කාන්තාවන්ට අහිමිව ගිය අයිතිවාසිකම් යළි ලබාදීමට දේශපාලනිකව මැදිහත්වීමක්ද ඇති කළ යුතුය.
ලංකාවේ අප මෙවැනි පරාධීන මානසික මට්ටමක සිටියාට ලෝකයේ බොහෝ රටවල් මෙම කරුණ සම්බන්ධව බොහෝ ඉදිරිගාමී තීරණ ගෙන ඇත. ඔසප් චක්‍රයේ ආරම්භයේ දරාගත නොහැකි වේදනාවක් දැනෙන කාන්තාවන්ට මසකට දිනක් හෝ දෙකක් නිවාඩු ලබා ගැනීමට චීනයේ පළාත් ගණනාවක් තුළ නීතියෙන් අවස්ථාව හිමිවීම එවන් එක අවස්ථාවකි. මීට අමතරව ඔසප් සමයේ සෞඛ්‍ය ආරක්ෂාවේ වැදගත්කම පිළිබඳව අවධානය යොමුකරවනු වස් සෑම වසරකම මැයි 28 වැනි දින ‘ලෝක ඔසප් සනීපාරක්ෂක දිනය’‘ (පැබිඑරම්ක යහටසැබැ ා්හ) ලෙස නම් කර ඇත. වසරේ අන් සෑම නම් කළ දිනයක්ම සමරන ලංකාවේ මැයි 28 සැමරුම ගැන උගුර අඬවන්නේ නැත. එහෙත් ලෝකයේ බොහෝ රටවල් මේ දිනය කාන්තා පිරිමි දෙපාර්ශ්වයේම සහභාගිත්වයෙන් සමරයි. පසුගිය වසරක උගන්ඩාවේ පැවති ඔසප් සනීපාරක්ෂක දින සැමරුම් පෙළපාලියක ඉදිරියෙන්ම පිරිමින් ගමන් කිරීම ඊට නිදසුනකි.
සමාජයක් ලෙස තවමත් අප සිටිනුයේ ආර්ථවය යනු කිළි-කුණු සහිත දෙයක් යන මානසික මට්ටමේය. කාන්තාවක වූ සඟමිත් තෙරණිය විසින් වැඩමකරනා ලද සිරිමා බෝධියේ උඩමළුව කාන්තාවන්ට තහනම් වන්නේ ඒකය. හේමමාලි කුමරිය සිය කෙස් කළඹේ සඟවාගෙන පැමිණි දළදා වහන්සේගේ ගිහි බාරකාරයා වන දියවඩන නිළමේ තෝරන ඡන්දයේදී කාන්තාවන්ට ඡන්දය දීම තහනම් වීමටද හේතුව ඒකය. අදටත් දියවඩන නිළමේ තෝරන්නේ 1931 දී සම්මත කරගත් පනතක් අනුවය. එකී පනතට අනුව දළදා මාලිගාවේ භාරකාරත්වය දරන දියවඩන නිලමේවරයා සහ වඩාත් වැදගත් දේවාලවල බස්නායක නිලමේවරුන් තෝරා පත් කර ගැනීමේදී කාන්තාවන්ට ඡන්දය ප්‍රකාශ කිරීම ව්‍යවස්ථානුකූලව තහනම් කර තිබේ. මෙම මැතිවරණවලදී ඡන්දය ප්‍රකාශ කිරීමට සුදුසුකම් නොලබන නිලධාරීන් ලෙස පනතේ සඳහන් කාණ්ඩ දෙක වන්නේ අබෞද්ධ නිලධාරීන් සහ නිලධාරිනියන්ය.
වසර දහයකට වරක් පැවැත්වෙන දියවඩන නිලමේවරයාගේ නිලවරණයේදී 300ක් පමණ ඡන්දය ප්‍රකාශ කිරීමට සුදුසුකම් ලබයි. දේවාල 13හි බස්නායක නිලමේවරුන්, ප්‍රධාන පූජකවරුන් සහ පනතේ 4.1 වගන්තිය මගින් පාලනය වන විහාරස්ථානවල ගිහි භාරකරුවන් රාජ්‍ය නිලධාරීන් සමඟ මෙයට ඇතුළත් වෙති. රජයේ නිලධාරීන් අතර ප්‍රාදේශීය ලේකම්වරුන් 20 දෙනෙකු සහ මහනුවර දිස්ත්‍රික් ලේකම් කාර්යාලයේ දිස්ත්‍රික් ලේකම්වරයා ඇතුළත් වේ. එහෙත් මෙම නිලධාරීන් අතරට කාන්තාවක ඇතුළත් වී නම් ඇයට ඡන්දය ප්‍රකාශ කිරීමට ඇති අයිතිය අහිමි වෙයි. වරක් මධ්‍යම පළාතට ආණ්ඩුකාරවරියක පත් කිරීමට හිටපු ජනාධිපති මෛත්‍රීපාල සිරිසේන කටයුතු කළ අවස්ථාවේ ඊටද විරෝධතාවක් එල්ල වීම මෙම තත්ත්වයේම දිගුවකි. ඔසප්වීම සිදුවෙන නිසා දියවඩන නිළමේ තෝරන ඡන්දයෙන් කාන්තාවන් ඉවත් කළද දළදා මාලිගාවේ දියවඩන නිළමේධුරය සහ තවත් දේවාල ගණනවක දියවඩන නිළමේ ධුර තෝරන තරග කොතරම් කිළිටිවී ඇත්දැයි අමුතුවෙන් කිවයුතු නොවේ.
මේ කාරණාවේ පුදුම උපදවන කරුණු දෙකක් මේ ලියුම්කරු දකී. ඉන් පළමු වැන්න 1931 බි්‍රතාන්‍යයන් රට පාලනය කරනා සමයේ පවා කාන්තාවන් ඔසප්වීම මුල්කරගෙන කොන් කිරීමට ලක්ව තිබීමය. (ඇතැම් විට ඊට දේශීය ප්‍රභූන් සහ පූජක පක්ෂයෙන් එල්ලවූ බලපෑම හේතු වන්නට ඇත) දෙවැන්න කාන්තා අයිතීන් ගැන මෙතරම් කථා කරනා සමාජයක ජීවත්වන නූතන කාන්තාව පවා මේ අසාධාරණය ඉවසා සිටීමය. දියවඩන නිළමේ තෝරන ඡන්දය තහනම් වීම සහ ආර්තවය මුල්කර ආගමික ස්ථානවලට ඇතුල්වීමේදී කරනු ලබනා බාධා කිරීම් පැහැදිලිවම ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාවෙන් තහවුරු කර තිබෙනා ස්ත්‍රී – පුරුෂ සමාන අයිතිය උල්ලංඝනය කිරීමකි. එහෙත් ඊට එරෙහිව තවමත් අධිකරණයක් හමුවෙ නඩුවක් ගොනුවූ බවක් හෝ මානව හිමිකම් කොමිසමට පැමිණිල්ලක් ඉදිරිපත්වී ඇති බවක් දැනගන්නට නැත.
එහෙත් අසල්වැසි ඉන්දියාවේ තත්ත්වය මීට වෙනස් ය. නිරූපිකාවක සහ කාන්තා ක්‍රියාකාරිනියක වන රෙහානා ෆාතිමා ප්‍රකට සබ්රිමාලා කෝවිලට ඇතුළුවීමට වයස අවුරුදු 10 ත් 50 ත් අතර කාන්තාවන්ට පනවා ඇති තහනමට එරෙහිව අධිකරණය හමුවට යන්නට තරම් එඩිතර වූවාය. අධිකරණයෙන් ලද තීන්දුව අනුව පොලිස් නිලධාරීන්ගේ ආරක්ෂව සහිතව එම දේවාල භුමියට ඇතුළුවූ ඇය සහ මාධ්‍යවේදිනියක සබ්රිමාලා කෝවිලේ පූජාසනය සමීපයට යාමට සමත් වූවාය. ඒ ආකාරයේ දිරිමත් මැදිහත් වීමක් ලංකාවේ කාන්තාවගෙන් මේ කපේට බලාපොරොත්තු විය නොහැක.
එහෙයින් ලංකාවේ දේශපාලනඥයන්ගෙන් අපි මෙසේ විමසා සිටින්නෙමු. පවතින අණපනත් සංශෝධනය කර කාන්තාවන්ට දියවඩන නිළමේ තෝරන ඡන්දයට සහභාගී වීමට ඉඩ සැලසීමට ඔබ සූදානම්ද? එසේනම් ඒ බව ප්‍රසිද්ධියේ පැවසිය යුතුය. සමගි ජන බලවේගය, ජාතික ජන බලවේගය, එක්සත් ජාතික පක්ෂය සහ පොදුජන පෙරමුණ යන පක්ෂ සියල්ලම මෙවර ඡන්ද දිනන්නට යන්නේ ගැහැනුන්ගේ ඡන්දයෙනි. එහෙයින් මේ සියලු පක්ෂ 1931 බෞද්ධ විහාරස්ථාන ආඥාපනත කාන්තාවන්ට අහිමිකර ඇති දියවඩන නිළමේ තෝරන ඡන්දයට සහභාගි වීමට ඇති අයිතිය ලබාදීමට සූදානම්ද යන්න පැවසිය යුතුය. ආර්තවය සම්බන්ධව සමාජයේ පවතින දුර්මත දුරලා කාන්තා සතු විය යුතු මිනිස් අයිතින් තහවුරු කිරිමට එමගින් මුල පිරිය හැක.
-අරුණ ලක්ෂ්මන් ප්‍රනාන්දු-
