අවකාශය විඳින්න එන්න කියන ස්ථාපන කලාව..!

කලාව කරන්න බලාගෙන හිටිය දකුණු පළාතේ තරුණ තරුණියන් විශාල ප්‍රමාණයක් තෝරාගෙන ඔවුන්ට සිනමාව, සංගීතය, වේදිකා නාට්‍ය සහ ස්ථාපන කලාව වගේ කලා භාවිතාවන් මාස තුනක් තිස්සේ ක්ෂෙත්‍රයේ ප්‍රවීණයන් ගෙනල්ලා පුරුදු පුහුණු කරලා, ඒ පුහුණුවේ අවසානය තමයි මේ විදිහට එළියට එන්නේ.

මේ දවස් තුන අස්සේ ගාලු කොටුවට ආවොත් චිත්‍රපට, වේදිකා නාට්‍ය, ස්ථාපන කලා අවකාශයන් විතරක් නෙවෙයි ප්‍රේක්ෂකයන්ට බලන්න පුළුවන් වෙන්නේ, රූකඩ සංදර්ශන වගේ දකුණු පළාතට විශේෂ වුණ කලා භාවිතාවන් පවා මේ දවස් තුන අස්සේ කොටුවේ ප්‍රදර්ශනය වෙනවා. ඉතිං මේ කලා අවකාශයේ ස්ථාපනය වෙන ස්ථාපන කලාව එහෙම නැත්තං installation art එක ගැන මෙහෙම කතාකරන්න හිතුවා.

මේ වැඩමුළුවේ විෂුවල් ආර්ට් සම්බන්ධයෙන් වැඩකළේ මොරටුව විශ්වවිද්‍යාලයේ කථිකාචාර්ය සිතුමිණ රත්නමලල සහ චිත්‍ර ශිල්පී ජනිත් වීරසිංහ. මේ ඔවුන් දෙදෙනා මේ වැඩමුළුව ගැන වගේම සබිඒකක්එසදබ ්රඑ ගැන පොදුවේ දක්වනු ලැබූ අදහස්.

immersive art වැඩක්..

අපි මුලින්ම immersive art වැඩක් පටන් ගත්තේ. ඒත් දැන් installation art එකක් තමයි අපි කරන්නේ. අර මුලින් හිතපු වැඩේට බජට් එකක් හොයාගන්න අමාරුවුණා. installation art කියන දේ ලංකාවට ආගන්තුක දෙයක් නෙවෙයි. නමුත් තවමත් මේ ආර්ට් එක මිනිස්සු අතරට එහෙම ගිහිනුත් නෑ. රස විඳින්නේ කොහොමද කියන එක පිළිබඳවත් ප්‍රශ්න තිබෙනවා. installation art එහෙමත් නැත්තං ස්ථාපන කලාව කියන්නේ අවකාශය කියන දේ අපිට හැඟෙන විදිහ, නැතිනම් ඒ විඳීම කොහොමද ආර්ට් එකක් විදිහට ක්‍රියේට් කරන්නේ කොහොමද කියන දේ. මානව ශිෂ්ටාචාරයේ ඉතිහාස ගොඩනැංවීම අනවරත රේඛීය ගමනක්. එහෙත් ඒක එහෙම සුමට රේඛීය ගමනක් නෙවෙයි. වැටෙමින් නැගිටිමින් ආ ගමනක්. එක්තරා විදිහකට කියනවා නම් අපි මේ අවකාශය භාවිතයට අරගෙන කරන්නෙත් මේ ඉතිහාසය ගවේෂණය කරන එක. නැතිනම් අද ඉඳලා අතීතය දිහා බලන එක.

‘දකුණට වැඩ වාඩියක්‘ කියන අපේ දකුණු පළාත් වැඩමුළුවේ විෂුවල් ආර්ට් කරන්න ආපු තරුණ තරුණියන් අතරේ සුනාමි ඛේදවාචකය ගැන නොයෙක් විදිහේ මතකයන් තිබෙන අය හිටියා. ඒ අතරේ සමහරුන්ට සුනාමිය සජීවී අත්දැකීමක් වෙලා තිබුණා. ඉතිං විසි අවුරුද්දකට පස්සේ මේ තරුණ තරුණියන් සුනාමි දිහා ආයෙත් බලපු විදිහ, ඔවුන්ට සුනාමි දැනුණු විදිහ සහ දැන් ඒ අත්දැකීම මතකයේ තියෙන විදිහ තමයි මේ ස්ථාපන කලා අවකාශය අස්සේ ගොඩනැගෙන්නේ.

අපි මේ වෙනුවෙන් ගාලු කොටුවේ පැරණි ජැටිය පරිශ්‍රය තමයි භාවිතාවට ගන්නේ. ඒක වර්ග අඩි එකොළොස්දහසක විතර විශාල අවකාශයක්. මේ අවකාශය කොහොමද මෙතැනට එන අයට දනවන්නේ කියන එක තමයි අපි මෙතනදී මූලිකව හිතන්නේ. අපි දන්නවා ගාල්ලට සුනාමි ඇතුල් වුණේ වරාය පැත්තෙන් සහ සමනැල පාලම පැත්තෙන් කියලා. අනෙක් පැත්තෙන් ගාලු කොටුව කියන යටත් විජිත ඉදිකිරීම සුනාමිය අස්සේ නිරුපද්‍රැතව තිබුණ ඉදිකිරීමක්. රළ ඇතුල් වීම, විනාශය, නොනැසී පැවතීම කියන මේ හැම දෙයක්ම මේ පරිශ්‍රයේ තිබෙනවා.

අනික් පැත්තෙන් පැරණි ජැටිය කියලා කියන්නේ නිදහස් මහජන අවකාශයක්. මිනිස්සු මාළු බාන්න එනවා. පීනන්න එනවා විතරක් නෙවෙයි ආදරේ කරන්න පවා එන අවකාශයක්. එතකොට මේ අවකාශය සුනාමි මතකය එක්ක නැවත ප්‍රතිනිර්මාණය කරන්නේ කොහොමද කියන කතාව තමයි මේ ස්ථාපන කලාව අස්සේ සිද්ධ වෙන්නේ.

ස්ථාපන කලාව සහ ප්‍රේක්ෂකයා

ස්ථාපන කලාව කියනකොට ප්‍රේක්ෂකයා පවා නිර්මාණයේම කොටසක් වෙනවා. මෙහි ස්මාරකයන් වගේ දේවල් නිමවෙනවා. එතකොට මේ අතරින් ගමන් කරන ප්‍රේක්ෂකයාත් මේ කලා කෘතියේම කොටසක් බවට පත්වෙනවා. ඒක තමයි ස්ථාපන කලාවේ ස්වභාවය. ඒ අස්සේ නොයෙක් රංගනයන් වගේ දේවල්, මියුසික් වීඩියෝ ක්‍රියේෂන්ස් වගේ දේවල්, ත්‍රිමාණ නිර්මිතයන් වගේ බොහෝ දේවල් තිබෙනවා. මේ සියල්ල නිර්මාණය වෙලා තියෙන්නේ අපේ මේ වැඩමුළුවට එකතුවුණ තරුණ තරුණියන්ගේ අදහස් විදිහට. මේ නිර්මාණයන්ගේ මූලික හැඩතල පවා ඇන්දේ ඔවුන්. අපි දෙන්නා ඒවා මුවහත් කරන එක විතරයි කළේ.

අනෙක් පැත්තෙන් ස්ථාපන කලාව කීවාම චිත්‍රයක් අඳිනවා නැත්තං පොටෝ එකක් ගන්නවා වගේ දෙයක් නෙවෙයි, මෙතන ස්ථාපනයන් කරන්න ගියාම අපිට වඩු වැඩ කරන්න වෙන අවස්ථා තිබෙනවා. වැල්ඩින් වැඩ කරන්න වෙනවා. මේ වගේ ගොඩක් දේවල් කරන්න සිද්ධ වෙනවා. ඒක අභියෝගයක්. මේ තරුණ පිරිසට මේ සම්බන්ධයෙන් මූලික දැනුමක් නෑ, එතකොට තත්ත්වය තවත් අභියෝගාත්මකයි. නමුත් අපි කණ්ඩායමක් විදිහට දැන් වැඩ කරගෙන යනවා. මාර්තු 16 වෙනිදා වගේ වෙනකොට අපි කොටුව ජැටිය පරිශ්‍රයේ අපේ ගොඩනැගීම් කරන්න පටන් ගන්නවා. ඒ එක්කම මේ ස්ථාපන කලා අවකාශය මහජනයාට විවෘත වුණා වෙනවා.

අභියෝග

මේ වැඩමුළුව ආරම්භ වුණේ සිනමාව, වේදිකාව, සංගීතය සහ විෂුවල් ආර්ට් වෙනුවෙන් වැඩමුළු හතරක් විදිහට. විෂුවල් ආර්ට් සහ පොටෝග්‍රැෆි කියලා තමයි අපි අපේ වැඩමුළුව පටන් ගත්තේ. මෙහෙම පටන් ගන්නකොටම අපිට අදහසක් තිබුණා විෂුවල් ආර්ට් කියන ෂානරයේ ඉඳලා අපි ස්ථාපන කලාව කියන තැනට එනවා කියලා. ඒත් ගොඩක් අය ඇවිත් තිබුණේ වානිජ වශයෙන් ජනප්‍රිය ඡායාරූප කලාව වගේ දේවල් කරන්න බලාගෙන. ඒකත් එක්ක විශාල ගැටලු ආවා. 75%ක විතර කණ්ඩායමක් අපිව අතහැරලා යනවා. ඔවුන් ආ අරමුණ සහ අපි ඔවුන් අරගෙන යන්න හිතාගෙන හිටපු දිශානතිය අතරේ ගැටුමක් තිබුණා.

අපි නුවර කළ වැඩමුළුව එක්ක බලනකොට මේක විශාල වෙනසක්. දේවල් ග්‍රහණය කරගැනීමේදී වගේම දේවල්වලට ප්‍රතිචාර දැක්වීමේදී නුවර සහ ගාල්ල අතරේ විශාල වෙනස්කම් තිබුණා. දකුණට එනකොට තිබුණේ රළු හැසිරීමක්. ඒකත් වෙන කලර් එකක්. අනික් පැත්තෙන් කණ්ඩායමක් විදිහට වැඩ කිරීම කියන දේවල්වල විශාල වෙනස්කම් තිබුණා දකුණට එනකොට. මේ මිනිස් හැසිරීම්, මේ මිනිස් වෙනස්කම් එක්ක තමයි අපිට වැඩකරන්න වුණේ. ඒක අපිට විශාල අත්දැකීමක් සහ අභියෝගයක් වුණා. දකුණට එනකොට ආර්ථික ප්‍රශ්න ගොඩක් තිබෙන තරුණ පිරිස් තමයි අපිට හම්බවුණේ. ඒ නිසාම නුවරට වඩා ඔවුන්ගේ ප්‍රතිචාරයන් වෙනස්. හැබැයි අත්දැකීම් සංකල්ප වගේ දේවල් නුවරට වඩා දකුණට එනකොට ප්‍රබලයි කියලත් කියන්න පුළුවන්.

මූලික හැඩතල

අපි මුලින් කිව්වා වගේ අපි ගොඩනගන්න භාවිත කරන පැරණි ජැටිය අවකාශය වර්ග අඩි 11000ක් වගේ ප්‍රමාණයක්. සුනාමිය ගැන අපේ කණ්ඩායමේ අයට තියෙන මතකය, ඔවුන් සුනාමිය ගැන හිතන්නේ කොහොමද, සුනාමිය නිසා ඔවුන්ට අත්වුණ ඉරණම මොන වගේද කියන දේවල් ගැන ඔවුන්ට තියෙන සිතුවිලි ඔවුන් ස්කෙච් කළා. අපේ කණ්ඩායමේ සුනාමි අත්දැකීම සජීවීව විඳපු තුන්දෙනෙක් හිටියා. ඔවුන්ගේ කතා බොහෝ ප්‍රබලයි. ඉතිං ඒවා ඔවුන්ම ස්කෙච් හරහා ක්‍රියේට් කළා. අපි ඒවා මුවහත් කරන එක විතරයි කළේ.

ඊට පස්සේ යකඩවලින් කරන වැඩ, ලී වලින් කරන වැඩ වගේ දේවල් පවා අපිම තමයි කළේ. සමහර දේවල් වෙනුවෙන් ඒ ශිල්පීය දක්ෂතා තිබෙන අය මුදල් ගෙවා ලබාගත්තා. හැබැයි ඒ ශ්‍රමිකයා නිර්මාණය කළේ කණ්ඩායමේ නිර්මාණාත්මක අදහස. මෙතනදී අපි වෙනත් රටවල මේවගේ කරපු ස්ථාපන කලා අවකාශයන් ගැන දැනුම ලබාගත්තා. අපි ඇත්තටම ඒ වෙනුවෙන් ලොකු රීසර්ච් එකක් කළා. ජර්මනියේ බර්ලින් නුවර සහ ලන්ඩන්වල යම් යම් ස්ථාපන කලා අවකාශයන්, අපිට මේ නිර්මාණය කරන්න වෙහෙසෙනකොට බලපෑවා කියන්න පුළුවන්.

මේ සියලු දේවල් අතරේ බේකරිය එක්ක වැඩකරන කුඩා දරුවන් නව සංගීත භාවිතාවන් පාවිච්චියට අරගෙන සාමූහික නිරූපණයක් කරනවා. ඒකත් මේ අවකාශයේම කොටසක් විදිහට ගොඩනැගේවි. මෙහෙම බැලුවාම මුළු කොටුව පරිශ්‍රයම මේ දවස් තුන අස්සේ වෙනස්ම විදිහක අත්දැකීමක් ප්‍රේක්ෂකයන්ට අරගෙන එන ස්ථාපන කලා අවකාශයක් විදිහට පවතීවි කියලා කියන්න පුළුවන්. සිනමාව ගැන වැඩකරන අය ෆිල්ම්ස් පෙන්වනවාට අමතරව තවත් ක්‍රියාකාරකම්වල නිරතවෙයි. ඩ්‍රාමා කරන අයත් එහෙමයි. මීට අමතරව මුහුදු පුරාවිද්‍යා පරිශ්‍රයේ ලොබිය අස්සේ අපි සිතුවම් ප්‍රදර්ශනයක් කරනවා. මෙතන සිතුවම් 15ක එකතුවක් තිබෙනවා. ඒකත් විශේෂයි. ගාල්ල, දෙනියාය, කරන්දෙණිය, මාතර, මඩිහ වගේ ප්‍රදේශවල ජීවත්වෙන අප්‍රකට සිත්තරුන්ගේ සිතුවම් එහි ප්‍රදර්ශනයට තබා තිබෙනවා.