ආණ්ඩුව විසින් පසුගිය ඉරිදා පවත්වන ලද නිල නිදහස් උත්සවය පිළිබඳ කෙටි නිරීක්‍ෂණයක් කළ යුතුව තිබේ. එය වනාහි ලංකාවේ වර්තමාන දේශපාලන මොහොතෙහිද විශේෂත්වයක් ප්‍රකාශ කරන්නකි. එය නම්, එම උත්සවය මහජන සහභාගිත්වය රහිතවද, මහජනතාවගේ කිසිදු උනන්දුවක් නැතිවද, සන්නද්ධ හමුදාවල සහ ඉහළ නිලධාරීන්ගේ සහභාගිත්වය සහිතවද පැවැත්වුණු එකක් වීමයි. ඒ අතරම නිරීක්‍ෂණය කළ හැකි වූ අනෙක් කරුණ නම්, තම නිවසේවලත්, වාහනවලත් ජාතික කොඩි සැරසීම් සිදුකිරීමට මහජනතාවගේ උනන්දුවක් නොතිබීමයි. ජනාධිපතිවරයා ඇතුළු ආණ්ඩුවේ නායකයන් මහත් වියදමකින්ද, ආඩම්බරයෙන්ද පැවැත්වූ නිදහස් උත්සවය මහජනතාවට අර්ථ සම්පන්න දෙයක් නොවීමේ, සමාජය විසින් ගෙන ඇති දේශපාලන තීන්දුව ඉතා ප්‍රබල ලෙස ප්‍රකාශ වූයේද මෙවර නිදහස් දිනයේදීය.
මෙම ලක්‍ෂණ සහිත නිදහස් දින උත්සවයෙන් සංකේතවත් ලෙස ප්‍රකාශ වූ එම මහජන ප්‍රතිචාරයෙන් අර්ථවත් වන දෙයක් නම්, ලංකාවේ වර්තමාන පාලක පන්තිය සහ පාලිත ජනතාව අතර ඇතිවී තිබෙන අන්‍යොන්‍ය දුරස්තරභාවයයි. 2024 වසර මැතිවරණ වසරක් ලෙස සලකන විට, මෙම පාලක-පාලිත දුරස්තරභාවයේ තවත් අර්ථයක් දකින්නට පුළුවන. එය නම් අලුත් පාලක පිරිසක් තෝරා ගැනීමට ලංකාවේ ජනතාව හිත හදාගෙන සිටින බවට පැහැදිලි පණිවුඩයක් ඒ වෙතින් ලැබෙන්නේය යන්නයි. ආණ්ඩුව පැත්තෙන් බලන විට තවත් අර්ථයක්ද එහි තිබේ. එය නම් ජනතාවට අප එපාවී තිබේ නම්, හමුදාවේ සහ පොලිසියේ සහයෝගය අපට ප්‍රමාණවත්යැයි ආණ්ඩුවේ නායකයන් සිතන බවයි. මෙය වනාහි ජනතාවට එපාවූ සහ ජනතාවගෙන් හුදෙකලා වූ පාලක පන්තීන් සාමාන්‍යයෙන් සිතන සහ ක්‍රියාකරන ආකාරයයි. නව නීති මගින් රාජ්‍යයේ මර්දන හැකියාව ශක්තිමත් කිරීමට ජනාධිපතිවරයා පියවර ගෙන තිබීමේ එක් අර්ථයක් එයයි.
ජනාධිපතිවරයා සහ ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථා සභාව
පසුගිය සතියේ නැවතත් මතුවී තිබෙන දේශපාලන වශයෙන් ඍජු ඇඟවීම් තිබෙන ‘ආරාවුලක්’ යන වචනයෙන් හැඳින්විය හැකි සිදුවීමක් නම්, ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථා සභාවේ ස්වාධීනත්වය ජනාධිපතිවරයාගේ කෝපයට ඉලක්ක වීමයි. එය සිදුවී තිබෙන්නේ, අභියාචනා අධිකරණයේ වර්තමාන සභාපතිවරයා වන නිශ්ශංක බන්දුල කරුණාරත්න විනිසුරුතුමා ශ්‍රේෂ්ඨාධිකරණයේ විනිසුරු කෙනකු ලෙස පත්කිරීමට ජනාධිපතිවරයා සිදුකර ඇති නිර්දේශය, ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථා සභාවේ සාමාජිකයන් බහුතරය විසින් ප්‍රතික්‍ෂෙප කරනු ලැබීමයි. මේ පිළිබඳව ජනාධිපතිවරයා උරණ වී සිටිනවා පමණක් නොව, තම නිර්දේශය ප්‍රතික්‍ෂේප කිරීම මගින් ව්‍යවස්ථා සභාව ව්‍යවස්තා විරෝධීව විධායකයේ බලය හෑල්ලු කිරීමකට පත්කර ඇති බවට ප්‍රසිද්ධියේ කියා සිටියි. ජනාධිපතිවරයා ගෙන ඇති ස්ථාවරය බව පෙනෙන්නේ, ජනාධිපතිවරයාගේ නිර්දේශ ප්‍රශ්න කිරීමකින් තොරව අනුමත කිරීම, ව්‍යවස්ථා සභාවේ වගකීම සහ රාජකාරිය බවයි.
මෙය ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථා සභාව සහ ජනාධිපතිවරයා අතර ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාව විසින් නියම කර ඇති බල සම්බන්ධතාව හිතාමතාම වැරදි ලෙස අර්ථකථනය කරමින්, එම අර්ථකථනය නිල ප්‍රකාශනයක් මගින් සමාජගත කිරීමට ගනු ලැබූ පියවරකි. ජනාධිපතිවරයාගේ මාධ්‍ය ඒකකයේ පුවත්පත් නිවේදනයක් ලෙස ප්‍රසිද්ධියට පත්වූ එම පියවරේ, ජනාධිපතිවරයාට අවශ්‍ය ලෙස හිතුමතේ ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාවේ විධිවිධාන අර්ථකථනය කිරීමේ අවස්ථා දෙකක් තිබිණ. ඉන් පළමුවැන්න නම්, ඉහළ අධිකරණයේ හෝ ඉහළ රාජ්‍ය සේවයේ හෝ තනතුරුවලට ජනාධිපතිවරයා කරන නිර්දේශ ප්‍රශ්න නොකර, ඒවා පිළිගෙන අනුමත කිරීමට ව්‍යවස්ථා සභාව නීතියෙන් බැඳී සිටින්නේය යන්නයි.
ව්‍යවස්ථා සභාව එසේ නොකරන්නේ නම් එය ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථා විධිවිධාන උල්ලංඝනය කිරීමක් සහ ව්‍යවස්ථා සභාව තමන්ට නැති බලයක් තමන් වෙත පවරාගෙන ජනාධිපතිවරයාගේ නීත්‍යනුකූල බලතලවලට සාවද්‍ය ලෙස කරන අභියෝගයක් බවයි. ජනාධිපති මාධ්‍ය ඒකකයේ නිවේදනයේ තිබුණු මෙම අර්ථකථන දෙකම, ව්‍යවස්ථාවෙන් ඉඩ නොලැබෙන, හිතුවක්කාර සහ ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී ආණ්ඩුකරණයටත්, නීතියේ ආධිපත්‍යයටත් පිටින් යන මැදිහත්වීම් ප්‍රයත්නයකි. ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාවේ 41(සී) වගන්තියේ පැහැදිලිව කියා ඇති පරිදි ශ්‍රේෂ්ඨාධිකරණයේ සහ අභියාචනා අධිකරණයේ විනිශ්චයකාරවරුන් පත් කිරීමේදී ජනාධිපතිවරයාට තිබෙන්නේ සීමිත කාර්යයකි. එය නම් සුදුසු නම් නිර්දේශ කිරීමයි. එම නම් අනුමත කිරීමේ බලය තිබෙන්නේ ව්‍යවස්ථා සභාවටය. විනිශ්චයකරුවන් පත්කිරීමේ නිල කාර්යය ජනාධිපතිවරයා කළ යුත්තේ, එම අනුමත කිරීමෙන් පසුවය. ව්‍යවස්ථා සභාව අනුමත නොකළ විට ජනාධිපතිවරයා විසින් කරන ලද නිර්දේශය පිළිබඳ ක්‍රියාවලිය අවසන් වේ.
ජනාධිපතිවරයාගේ මාධ්‍ය අංශය ඔහු වෙනුවෙන්, ව්‍යවස්ථා සභාවට චෝදනා කරන ප්‍රකාශය නිකුත් කරන ලද්දේ ඔහු නොදැනුවත්වය යන ඇඟ බේරා ගැනීමේ තර්කය ජනාධිපතිවරයාගෙන් එන්නේද නැත. එයට හේතුව, තමන් ව්‍යවස්ථා සභාව ගැන කියන දෙය ඔහු සිතාමතා සිදුකරන දෙයක් වීමයි. ඔහු අරමුණු දෙකක් ඒ මගින් ඉටු කර ගන්නට යනවා යැයි සැක කළ හැකිය. පළමුවැන්න, ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථා සභාව බියගන්වා කීකරු කිරීමටයි. දෙවැන්න විධායකයේ බලය සීමා කිරීමට දැනට ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාවට ඇතුළත් කර තිබෙන සීමිත සංවරණ සහ තුලන යාන්ත්‍රණ දුර්වල කරමින් ජනාධිපති වටා රාජ්‍ය බලය තව තවත් කේන්ද්‍රගත කර ගැනීමට ජනාධිපතිවරයා සතු න්‍යාය පත්‍රයයි.
රාජ්‍යය නැවත ගෙනඒම
දේශපාලන විද්‍යාවේ න්‍යායික වාද අතර මීට දශක දෙක තුනකට පෙර මතුවූ වැදගත් තේමාවක් වූයේ ‘රාජ්‍යය නැවත ගෙනඒම’ යන්නයි. එයින් අදහස් වූයේ ආනුභවිකවාදී දේශපාලන විද්‍යාව විසින් අතහැර දමන ලද ‘රාජ්‍යය’ යන සංකල්පය සහ රාජ්‍යය පිළිබඳ පර්යේෂණද න්‍යායික සාකච්ඡාද දේශපාලන විද්‍යා න්‍යාය පත්‍රයට ආපසු ගෙනඒමයි. එම යෝජනාවේ ඉදිරියෙන් සිටියේ මාක්ස්වාදී සහ සමාජවිද්‍යා පසුබිම්වලින් පැමිණි බටහිර රටවල විදයාඥයන්ය. ලංකාවේද දේශපාලන සාකච්ඡාව තුළට රාජ්‍යය නැවත ගෙන ඒම (Bringing the state back) යන අදහස අලුතින් හඳුන්වා දිය යුතුව තිබේ. ‘රාජ්‍යය’ පිළිබඳ තේමාව ලංකාවේ දේශපාලන සාකච්ඡාවට ඇතුල් වන්නේ 2024 වසරේ පැවැත්වීමට නියමිත ජනාධිපතිවරණය සහ පාර්ලිමේන්තු මැතිවරණය පිළිබඳ පසුබිම තුළය. ‘රාජ්‍යය’ පිළිබඳව කාරණා දෙකක් මෙම පසුබිම තුළ මතුකළ යුතුව තිබේ. ඉන් පළමුවැන්න, දැනට තිබෙන අධිකාරවාදී රාජ්‍යය, ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාව සහ දේශපාලන ව්‍යුහය ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී පරිවර්තනයකට භාජනය කරනවාද නැද්ද යන්නයි. දෙවැන්න, ආණ්ඩුව ජාත්‍යන්තර මූල්‍ය අරමුදල සමග එකතු වී සිදු කර ඇති සුභසාධක රාජ්‍යය විනාශ කිරීමේ ක්‍රියාවලිය නවතා, රාජ්‍යයේ සමාජීය කාර්යභාරය නැවත ප්‍රතිෂ්ඨාපනය කරනවාද නැද්ද යන්නයි.
මේ කාරණා දෙකම සම්බන්ධයෙන් කරගෙන යන දේශපාලන කතිකාව නව මගකට යොමු කිරීමේ වගකීම පැවරී තිබෙන්නේ, විරුද්ධ පක්‍ෂයේ සිටින, ඊළඟ ආණ්ඩුව පිහිටුවීමට සූදානම් වන විපක්‍ෂ බලවේගවලිනි. එහෙත් එවැන්නක් සඳහා මැදිහත් වීමක් විපක්‍ෂ බලවේගවලින් තවමත් සිදුවී නැත. තමන් බලයට පැමිණි විට පාවිච්චි කිරීමට අධිකාරවාදී රාජ්‍යය ප්‍රතිසංස්කරණය නොකර දිගටම තබාගැනීම අවශ්‍යය යන තර්කය විපක්‍ෂවලින් මතුවීමට ඉඩ තිබෙන බවද පෙනේ.
රාජ්‍යයේ සමාජීය කාර්යය
මේ අතර, ඉදිරියට එන මැතිවරණ සටන්වලදී රාජ්‍යයේ සමාජීය කාර්යය යළි ගොඩනැගීමේ සාකච්ඡාවක් ඉදිරියට ගෙන ඒම, වෙන කවරදාටත් වඩා අද අත්‍යවශ්‍ය වී තිබේ. එය කළ යුතුව තිබෙන්නේ වික්‍රමසිංහ ජනාධිපතිවරයා ජාත්‍යන්තර මූල්‍ය අරමුදල සමග එකතු වී දියත් කර ඇති නව-ලිබරල්කරණ ව්‍යාපාරයේ විනාශකාරී සමාජීය ප්‍රතිඵල නැවැත්වීම පිළිබඳ කතිකාවක්ද, දේශපාලන ඉදිරි දර්ශනයක්ද මතු කළ යුතුව තිබෙන හෙයිනි. දැනට ක්‍රියාත්මක කෙරෙන ආර්ථික ප්‍රතිපත්තිවල ප්‍රධාන ප්‍රතිඵලයක් වී තිබෙන්නේ සමාජයේ ඇති නැති පරතරය සහ දුගීභාවය ශීඝ්‍ර ලෙස පැතිරීමයි. එයට ප්‍රධාන හේතුව, ලංකාවේ ආර්ථික අර්බුදය කළමනාකරණය කිරීමේ බර, එම ආර්ථික අර්බුදයේම වින්දිතයන් වන දුගී සහ මධ්‍යම පන්තික පවුල් මතට අසාධාරණ ලෙස පැටවීමයි.
ඍජු සහ වක්‍ර බදු වැඩිකිරීමෙන් පීඩාවට පත්වී සිටින්නේ ඉහළ ආදායම් ලබන ව්‍යාපාරික සහ දේශපාලන පන්තිය නොවේ. මේ අතර ආර්ථික ක්‍රියාවලියේ කේන්ද්‍රීය බලවේගය බවට වෙළඳපොළ පත්කිරීම නිසා ඇතිවී තිබෙන වෙළඳපොළ අරාජිකත්වයේ විනාශකාරී ප්‍රතිඵල දැනටමත් පෙනෙන්නට තිබේ. සරලව කියන්නේ නම්, දුගී සහ මධ්‍යම පන්තික ජනතාවගේ ආදායම් පහත වැටෙද්දී, වෙළඳපොළ විසින් පාලනය කරනු ලබන ජීවන වියදම සහ ජීවන බර නොනවත්වාම ඉහළ යයි. වෙළඳපොළ අරාජකත්වයෙන් දුගී ජනතාව ආරක්‍ෂා කිරීමට, වෙළඳපොළ චර්යාව පාලනය කිරීමට ආණ්ඩුව මැදිහත් වන්නේ නැත. එය ජනාධිපති වික්‍රමසිංහ තදින්ම විශ්වාස කරන නව-ලිබරල්වාදී ආර්ථික ප්‍රතිසංස්කරණවල මූලික මූලධර්මයකි. ජාත්‍යන්තර මූල්‍ය අරමුදලේ ප්‍රතිපත්ති දර්ශනයෙහිද මූලික මූලධර්මයක් වන්නේ, රාජ්‍යය මැදිහත් වීමෙන් වෙළඳපොළ ආරක්‍ෂා කිරීමයි.
රාජ්‍යයේ ආර්ථික සහ සමාජීය වගකීම පිළිබඳ කරුණ ලංකාවේ දේශපාලන විවාදය තුළ අලුතින් මතු කළ යුතුව තිබෙන්නේ මෙම පසුබිම තුළය. එය වනාහි 1930 ගණන්වල සිට ලංකාවේ වමේ ව්‍යාපාරය විසින්ද, පසුව 1950 ගණන්වලදී ශ්‍රී ලංකා නිදහස් පක්‍ෂය හා මහජන එක්සත් පෙරමුණ විසින්ද ඉදිරිපත් කරන ලද ආර්ථික ප්‍රතිපත්ති පිළිබඳ දැක්මෙහි අංගයක්ද විය. එමෙන්ම, 1930 ගණන්වල සිට බටහිර දියුණු ධනවාදී රටවලද, එකල පැවති ලෝක ධනවාදී ක්‍රමයේ මහා අර්බුදය තුළ සුභසාධනවාදී ධනවාදය පිළිබඳ කේන්සියානු ආර්ථික න්‍යාය වෙතින්ද, අවධාරණය කරනු ලැබුවකි. ලංකාවේ සුභසාධනවාදී ධනවාදී ආර්ථික ප්‍රතිපත්තිවලට මග පෙන්වනු ලැබුයේද, ධනවාදී වෙළඳපොළෙහි ගොදුර සහ වින්දිතයන් වන පුළුල් සමාජ පන්තිවල ආර්ථික සහ සමාජීය ආරක්‍ෂාව සහතික කිරීමට නම්, වෙළඳපොළෙහි ‘නිදහස්’ ක්‍රියාකාරිත්වයට රාජ්‍යයේ මැදිහත්වීම අවශ්‍යය යන මූලධර්මය විසිනි.
‘නිදහස් වෙළඳපොළල් අරාජකත්වය’ විසින් විනාශ වෙමින් පවතින ලංකාවේ ජනගහනයෙන් අතිබහුතරය වන කම්කරු, ගොවි, දුගී සහ මධ්‍යම පන්තික ජනතාවගේ ජීවන සහ සමාජ ආරක්‍ෂාව සඳහා රාජ්‍යය සතු සමාජ වගකීම සහ කාර්යභාරය පිළිබඳ අලුත් කතිකාවක් ගොඩනැගීම හදිසි අවශ්‍යතාවක් වී තිබේ. එහෙත් එය සිදු වන්නේ නැත. එයට ප්‍රධාන හේතුව, ස්වාධීන වමේ ව්‍යාපාරයක් හෝ කම්කරු පන්ති ව්‍යාපාරයක් නොතිබීමය. මෙම පසුබිම තුළ ඒ සඳහා දේශපාලන පියවරක් ගැනීමට හැකියාව තිබෙන්නේ, ජාතික ජන බලවේගයටයි. දැනට පෙනෙන හැටියට, ජාජබයට බහුතර සහාය ලැබෙන්නේ දුගී සහ මධ්‍යම පන්ති සමාජ ස්තරද ඇතුළු පොදු ජනතාවගෙනි. නිදහස් වෙළඳපොළ අරාජකත්වයෙන් වැඩියෙන්ම බැට කන්නේද මෙම පොදු ජනතාවයි. රාජ්‍යයේ සහ වෙළඳපොළේ ආර්ථික හා සමාජ වගකීම පිළිබඳව අලුත් සිතීමක් හා ප්‍රතිපත්ති දැක්මක් ජනතාව වෙතට ඉදිරිපත් කිරීමට ජාජබයට බල කෙරෙනු ඇත්තේද මෙම පසුබිම තුළය. ජාත්‍යන්තර මූල්‍ය අරමුදල සමග ගනුදෙනු කිරීමේදී අවශ්‍ය වන දේශපාලන ශක්තිය ජාජබයට ලබාගත හැකි වනු ඇත්තේ, දුගී ජනතාවටද සේවය කරන ආර්ථික හා සමාජ ප්‍රතිපත්ති රාමුවක් සඳහා ඊළඟ මැතිවරණවලදී පැහැදිලි ජනවරමක් ලබාගත් විටය.
ලංකාව ආර්ථික, සමාජ හා දේශපාලන වශයෙන් ඉදිරියට යන්නට නම්, මෙම වසරේ මැතිවරණ මාර්ගයෙන් සිදුවීමට ඉඩ තිබෙන පරිවර්තන තුනක් පූර්ව-කොන්දේසි වශයෙන් මතු කළ යුතු වනු ඇත. පළමුවැන්න පැරණි සහ තවමත් අධිපතිව සිටින දේශපාලන පන්තිය ආණ්ඩු බලයෙන් ඉවත් කිරීමයි. දෙවැන්න, දුගී ජනතාවට හිතවත් ආර්ථික සහ සමාජීය වගකීම රාජ්‍ය ප්‍රතිපත්ති ක්‍ෂෙත්‍රයට ගෙන ඒමේ පරිවර්තනීය ඉදිරි දැක්මක් සඳහා වූ නව සමාජ ගිවිසුමක් නිර්මාණය කිරීමයි. තෙවැන්න, රාජ්‍ය-දේශපාලන ප්‍රජාතන්ත්‍රීයකරණය නව සමාජ ගිවිසුමේ දේශපාලන මූලධර්මය බවට ඉදිරියට ගෙනඒමයි.
