අනුර කේ. එදිරිසූරිය පළකොට ඇති අලුත්ම කාව්‍ය කෘතිය ‘කේ කවි’ ලෙස නම් කර තිබේ. අනුර මීට පෙර ‘නගරයට ආ මුවැත්තිය’ නමින් කාව්‍ය කෘතියක් පළ කොට ඇත. බොහෝ කලකට පසුව තම නවතම කෘතිය පළ කරන්නේ නිශ්ශබ්දතාවක් තුළ ඇති ඝෝෂාව දරා සිට නිශ්ශබ්දතාව විසින් ඇති කරනු ලබන පුබුදුවාලීමක් ලෙස දැයි විමසීම පිණිස කේ කවි යනු කුමක්දැයි බලමු.
කෘතියේ ඉතා සීමිත ප්‍රමාණයක කවි කිසියම් පෙරාගැනීමකට යටත්ව තෝරා ගෙන ඇති බව පැහැදිලිය. කෘතියේ අන්තර්ගත නිර්මාණ දෙකොටසකට බෙදා වෙන්කර ඇත. පළමු කොටසට ඇතුළත් නිර්මාණ සම්මත ශෛලීන් ඔස්සේ රචනා කර ඇති බව ආකෘතික වශයෙන් බලන කල පෙනී යයි.
දෙවැනි කොටසට ඇතුළත් නිර්මාණ ස්වල්පය නවමු කාව්‍යමය ශෛලීය ගොඩනැංවීමක් ඔස්සේ ලියා ඇති නිසා එම නිර්මාණ ආකෘතික වශයෙන් ද නවමු බවක් ගෙන ඇත. දැන් ඇති වන ප්‍රශ්නය, කේ කවි යනු කුමන එක් කොටසකට අයත් කවි ද නැතිනම් මේ කොටස් දෙකටම අයත් කවි ද යන්න ය.
මේ ගැටලුව එනම්, කාව්‍ය රස විඳින, කාව්‍යකරණයේ යෙදෙන, කාව්‍ය විමර්ශනය කරන තැනැත්තකු ලෙස කේ කවි යනු කුමක්ද යන්න ඥානවිභාගයකට ලක් කිරීමට කල්පනා කළෙමි.
‘කේ’ යනු අනුරගේ නම මැදට ඇති අක්ෂරය වේ. මෙම කෘතියේ අඩංගු කවි අනුරගේ කවි බව ඔහු කියා සිටින්නේ ද? ඔහුගේ යැයි කියා ඔහු විසින් ලියන ලද කවිවලට නැවත උප්පැන්නය දෙන්නට යන්නේ ඔහුගේ නො වන කවි එහි තිබිය හැකි නිසා ද? ඔහුගේ නොවන කවි ඔහුගේ කෘතිය තුළ තිබේ නම් එය සොරකම් කිරීමකි. එසේ සොරාගත් බවක් හෝ එම අර්ථයෙන් කේ කවි කියා ලියා තිබේ යැයි සිතිය හැකි නො වුණද පළමු කොටසේ කවි සහ දෙවන කොටසේ කවි අතර ඇති වෙනස සැසඳීමේ දී ඔහුගේ නො වන සහ ඔහුගේම වන කොටසක් මෙම කෘතිය තුළ ඇති බැවින් කේ කවි කියා නම් කර ඇති බව පැහැදිලිය.
අපි දන්නා කරුණක් අනුව, ශාස්ත්‍රීය අධ්‍යයනයක දී දැනුම පිළිබඳ කරන අධ්‍යයනයට අප කියන්නේ ඥානවිභාගය කියා ය. ඒ මගින් කරනු බලන්නේ නියම දැනුම යනු කුමක්ද යන්න සෙවීමට විවිධාකාරයේ අධ්‍යයන ක්‍රමවේදයන් උපයෝගි කර ගැනීම ය. මෙහිදී මූලිකවම පරීක්ෂණයට හසුකර ගන්නා මෙවලම් තුනක් ඇත. එනම් සත්‍යය, විශ්වාසය සහ සාධාරණීකරණය යන තුනය. නියම දැනුමක් ලෙස පිළිගැනීමකට පැමිණීමට එම දැනුම සත්‍ය විය යුතු ය. සත්‍යය යනු කුමක් ද යන්නට ඇති හේතු සාධක ඔස්සේ දැනුම තුළ ඇති සත්‍යය පරීක්ෂා කළ යුතු ය.
සත්‍යයක් ලෙස ඇති දැනුම සත්‍යයක් වීමට නම් සත්‍යය පිළිබඳ විශ්වාසයක් ඇති විය යුතු ය. සත්‍යයට විශ්වාසයක් ගෙන දීමට නම් මේ දෙක පිළිබඳ යුක්තියුක්තභාවයකට පැමිණිය යුතුය; එනම්, සාධාරණීකරණයකට භාජනය විය යුතුය. මෙලෙස නියම දැනුමක් යනු මූලික වශයෙන් මෙකී නිර්ණායකයන්ගේ පරීක්ෂාවෙන් පසුව එන එකඟතාව යැයි කිව හැකි වුවත්, ඥාන විභාගය යන්න දැනුම කියන කාරණයේ දී පුළුල් නිර්ණායක කරා පැතිරී ගොස් දැනුමේ තරම හා ගුණය අනුව ප්‍රසාරණය වී ඇත.
කවියක, කාව්‍ය කෘතියක, ඇති නිර්මාණත්මක අදහස්වලට පදනම් දැනුමේ නියම දැනුම සෙවීම, කොතරම් දුරට උචිත දැයි යමෙකු ප්‍රශ්න කළ හැකි ය. දැනුම යන්න කවියකුට හා කවියකට ඇති සෙල්ලම් බඩුවක් සේ ය. කවියක නියම දැනුමක් සොයමින් පරීක්ෂා කිරීමට යෑම කලාවේ හා සාහිත්‍යයේ ඇති ස්වකීය අනන්‍යතාවට එරෙහිව යාමක් ලෙස සිතිය හැකි ය.
එසේ නමුත්, මා මේ කරන්නේ සමහර විටෙක කවියා පවා පිළි නො ගන්නා සහ නො සිතූ දෙයක් විය හැකි වුවත්, මගේ මැදිහත්වීම සිදු වන්නේ කාව්‍ය පිළිබඳ විමසීමක් කරන්නෙකුගේ දැනුමට අනුව කරන නව අර්ථකථනයකට පැමිණීමට ය.
දැන් අපි කේ කවි වෙත නැවත හැරෙමු. අනුරගේ කෘතියේ ඇති බෙදීම තුළ පැහැදිලිව කාව්‍ය ආකෘතීන් දෙකක් හඳුනා ගත හැකි ය. තේරුම් ගැනීම පිණිස එකක් සම්මත ආකෘතිය ලෙසත් දෙවැන්න නව්‍ය ආකෘතිය ලෙසත් නම් කරමු. ඒ අනුව අනුරගේ ම කොටස වන්නේ දෙවැන්නයි. දෙවැනි කොටස නව්‍ය වන බැවින් ද එය අනුරගේ වන බැවින් ද එම කාව්‍ය ආකෘතියට කේ කවි යැයි කීම දැන් සාධාරණය.
ආකෘතිය අතින් කේ කවි යන්න හඳුනා ගැනීමට හැකි ය. නමුත් කවි නව්‍ය යැයි කීමට එය ම ප්‍රමාණවත් ද යන දෙවැනි ගැටලුවත් ඇති වේ. සම්මත සහ නව්‍ය ආකෘති දෙකක පිහිටා ඇති නිර්මාණ අන්තර්ගතය තුළත් කේ. ලකුණ ඇද්දැයි ඥානවිභාග කළ යුතු ය. මේ නිසා මුලින්ම, ආකෘතික වශයෙන් නව්‍ය යැයි ගැනෙන දෙවන කොටසේ ඇති කාව්‍ය නිර්මාණවල අන්තර්ගතය වෙත යොමුවීමට අදහස් කරමි. එතැනදී, ආකෘතික වශයෙන් කේ කවි ලෙස ගැනෙන කොටසට කාව්‍ය නිර්මාණ දහයක් අඩංගු කර ඇත. සමස්ත කෘතියේ කිසිදු නිර්මාණයකට මාතෘකාවක් යොදා නොමැති බැවින් මෙම කවි හැඳින්වීම සඳහා අංක භාවිත කිරීමට සිදු වේ. ඒ අනුව, කෘතියේ අග භාගයේ අංක එකේ සිට දහය දක්වා පුනර් අංකනය කර ඇති කවි දහයට ගෙන ඇති අනුභූතින් 10 ඔබේ දැන ගැනීම පිණිසත් මගේ වැ්ටහීමට අනුවත් පිළිවෙළින් මෙලෙස ලිවිය හැකි ය.
1 කළු පාට කපුටෙක් නිල් පාට අහසක පියඹයි. 2 දවස් අවසන් වූ පරණ කැලැන්ඩරයක්. 3 වැලි තලාවක ඇවිද යන විට පිටු පස ඇති පා සලකුණු. 4 සැඩ සුළගක් හේතුවෙන් පෙති විසිරී ගිය මලක් තුඹසක් උඩ ඇත. 5 මම ගලන ගඟ ළඟ සිටිමි. 6 දුටු ගැමුණුගේ ප්‍රතිමාව හදපු ජයකොඩි එය කළේ දෙමළ කඩ කඩා දැමීමෙනි. 7 හිස උඩ අතට ඇති කහ පාට කොඩි වැල් බෝ ගස්වල යට අතුවල ඇත. 8 බකමූණෙක් මැදියම් රැයේ පෙමක. 9 මහ වැස්සක සීතලෙන් කුඩයක් යට. 10 සිනාසෙන කාන්තාවක් රාමු කරන ලද පින්තූරයක.
අන්තර්ගත විමර්ශනයට යොමු වීමේ දී, මෙම කාව්‍ය දහයටම පොදු විශේෂත්වයක් වන්නේ, මේ තුළ ඇත්තේ රූපමය අනුභූතියක් වීමය. වස්තූන් නැතිනම් දේවල් දහයක් වෙනස් අවස්ථාවන් ලෙස ඇති අනුභූතීන් ලෙස නම් කළ හැකි වුවත් එම අනුභූතීන් රූපමය අවස්ථාවන් ය. මේ නිසා සම්මත කාව්‍ය අනුභූතිය යැයි ගැනෙන අර්ථකථනයට ගමන් කළ නො හැකි බව මගේ හැඟීම ය. නමුත් කාව්‍යයේ අන්තර්ගතමය අවස්ථාව රූපමය අවස්ථාව උපයෝගී කර ගෙන භාෂාමය සෙල්ලමක් අනුරගේ පරීක්ෂණාගාරය තුළ සිදු කරනු ලබයි. මෙතැන දී මෙම කවිවල ඇති ආකෘතියත් අන්තර්ගතයත් එක්ව අපූරු කාව්‍යමය රස සංජානනයක් ඇති කරනු ලබන්නේ කාව්‍ය අවස්ථාවේ ඇති රූපකයන් දාම් පෙතකට දමා කරන සෙල්ලමක් පරිද්දෙනි.
මෙකී අනුභූතික අවස්ථාවේ යම් දුරකට හයිකු කාව්‍ය සන්දර්භය ස්පර්ශ වීමක් ඇති බවට සැකයක් ඇති අතර ඒ ඔස්සේ අන්තර්ගතය කියවන්නේ නම් කිසියම් දාර්ශනික පදනමකටත්, සත්‍යය පිළිබඳ කියැවීමකටත්, එසේත් නැතිනම් ඥානවිභාගයකටත් පැමිණිය හැකි ය.
මෙතෙක් කළ විවරණය තව දුරටත් පහසු කර ගැනීමට අනුරගේ පර්යේෂණාගාරයේ ඇති කවි දහයෙන් එක් කවියක් ගෙන අපගේ පරීක්ෂාව කිරීමට යොමු වෙමි.
මම
ගලන ගඟ ගාව
ගලන ගඟ
මම ගාව
ගලන මම
ගඟ ගාව
ගඟ ගලන
මම ගාව
මම
ගලන මම ගාව
ගඟ
ගලන ගඟ ගාව
ගලන ගඟ
ගඟ ගාව
ගලන මම
මම ගාව
මේ කවියේ අවස්ථාව කෙරෙහි අවධානය යොමු කරන විට අපට කවියා පෙන්වන්නේ රූපමය වස්තූන් දෙකක් පමණි. එකක් වන්නේ කථකයා ය. දෙවැන්න ගඟ ය. මේ දෙක රූපමය අවස්ථාවකි. තවත් විදියකට පැවසුව හොත් ඡායාරූපයක් හෝ සිතුවමක් සේ ය. නමුත් අනුර රූප දෙකක් එහාට මෙහාට මාරු කරමින් භාෂාමය චලනයකට කවිය හසු කරයි. අමතර දෑ කිසිවක් නො ගෙන තිබෙන දෙයින් කවිය රස කරනු ලබයි. එහෙත්, මෙතැන දාර්ශනික හරය අන්තර්ගත වන්නේ කෙසේ දැයි හෝ කවියේ ඇති සාරය කුමක්දැයි හෝ සෙවීමට සිදු වන්නේ, මෙතැන ගුණයක් ඇත්දැයි විමසීමේ දී ය.
ඇත්තටම නම් මෙම කවිය තුළින් කියැවෙන කිසිවක් නැත. එනම් දාර්ශනික සත්‍යය යන්නේ හිස් බව ය. කිසිවක් නැති බව ය. කිසිවක් ඇති බවත්, නැති දෙයක් ඇති බවත්, ඇති දෙයක් වඩාත් ඇති දෙයක් බවටත් පත් කරනු ලබන්නේ අර්ථකථනයන් ය. අර්ථකථනයන් යනු දෘෂ්ටිවාදයන් ය. දෘෂ්ටියකින් තොරව කවියක් ලිවීම කළ හැක්කක් නොවේ. එය කළ හැකි වන්නේ නියම හයිකු කවියකුට ය. හයිකු කවියේ දාර්ශනික පදනම වන්නේ සෙන් බුදු දහමය. මේ මොහොත පිළිබඳ ඇති කර ගන්නා අවබෝධය ය.
අනුරගේ කේ කවි ද එවැනි දාර්ශනික පර්යාය ඔස්සේ විහිදෙන දෘෂ්ටිය පාඨකයාට දී නිදහස් වන ශෛලියක ඇති නිර්මාණ ය. බෞද්ධ ආලෝකයේ ඇති කිසිවක් ඇත නමුත් කිසිවක් නැත. එය නම් පරම සත්‍යයය. කේ කවිවල තවත් නිදසුනක් ගන්නේ නම් “සිනා සෙන කුලවමියගේ රාමු කළ පිංතූරය” වෙත යොමු වෙමු.
මෙම කවිය තුළින් කවියා අපට පෙන්වන්නේ එක රූපයකි. නමුත් ඒ තුළ අවස්ථා තුනක් පාඨකයාගේ අවධානයට යොමු කෙරේ. එනම් කුලවමියක්, ඇගේ සිනහවක් සහ රාමු කිරීමක්. මේ අවස්ථා තුන හයිකු කවියක ආකෘතිය සහ සන්දර්භයයි. හයිකු කවිය කිසිත් නොකියා මෙතැනින් නැවතිය හැකි ය. නමුත් අනුර කවියා ඉන් ඔබ්බට යයි. පාඨකයාට සිය මනස තුළ රූප චලනයක් සිදු කිරීමට උදව් කරයි. එය හරියට නිශ්චල ඡායාරූපයෙන් සිනමාවට ගමන් කළා සම වැඩකි.
පාඨක අපට කවියා කරන වචන සෙල්ලම තුළදී අපගේ අනුභූතියත් ඒ මගින් ඇතිකරන පරිකල්පනීය සංජානනයකට ගමන් කළ හැකි ය. එහෙයින්, කේ කවි සියල්ලම මෙසේ කියවීමකට ලක්කරන කල ඒවාහි ඇති නැති දෙයත්, ඒ තුළින් නැගෙන ශූන්‍යත්වය අතර පාඨකයා ගමන් කරවීම සිදු වේ. චවන සෙල්ලම “වාව්” කියා කිව හැකි වුවත් කියන්නට දෙයක් නැති කර ඇත. එනම් දෘෂ්ටියෙන් තොර කිරීම ය.
කේ කවි පොතේ නව්‍ය කවි දහය අතර හයවැනි කවිය වෙත අවධානය යොමු කළ හොත් එක් සුවිශේෂත්වක් හමු වේ. එය හරියට හයිකු කවියේම වර්ධනීය හැඩයකට ගත් ටන්කා කවිය ආර වැනි ය. දුටු ගැමුණු පිළිමය හැදුව ජයකොඩි නම් පුද්ගලයා සහ ඔහු පිළිබඳ යම් අදහසක් දෙනු ලැබීම නිසා යම් දෘෂ්ටියකට පාඨකයා ගෙන යන බවක් පෙන්වයි. එය තුළ යම් දේශපාලනික ආස්ථානයක් ද වාර්ගික ජාතිවාදය වැනි අදහසක් ද අප තුළට කවියා ගෙන එයි. එය සම්භාව්‍ය හයිකු සහ ටන්කා කාව්‍ය නූතනකරණය කිරීමක් යනුවෙන් ද දැකීමෙන් කේ කවි කේ කවිම බවත්, එහි තවත් මානයක් ලෙසත් ඒ ඔස්සේ පවා මෙම ශෛලිය දිග හැරිය හැකි බවත් කිව හැකි වේ.
සමස්තයක් ලෙස මෙම කවි තුළ හයිකු සෙවණැල්ල තැවැරී ඇති බව පිළිගෙන මෙහි දාර්ශනික ආස්ථානය සන්දර්භය තුළ විමසන්නේ නම්, හයිකු කවියේ එක් ප්‍රධාන ලක්ෂණයක් වන්නේ කවියා කවිය තුළ අර්ථකථන නොකිරීම ය. කවියා විසින් සිදු කරනු ලබන්නේ රූප හා අවස්ථා ගළපා පෙන්වීම ය. කවිය කියවන්නාගේ පංචේන්ද්‍රීය සංවේදනාවන්ට අනුව පරිකල්පනය කර ගැනීමට සැලැස්වීම ය. මෙහි දී අනුර විසින් හයිකු අවස්ථාව චලනයකට බඳුන් කරනු ලබයි.
ඒ තුළින් රූපමය හා අවස්ථාමය සත්‍යය යැයි තිබිය හැකි දෙයක් වේ නම් එය අර්ථකථනය නම් චලනයට බඳුන් කරමින් එක් සත්‍යය සත්‍යයන් කිහිපයක් බවට පත් කරයි. සත්‍යයට දෘෂ්ටිකෝණ ගණනාවක් තිබිය හැකි බව අකිර කුරසාවාගේ “රෂෝමාන්” සිනමා පටය සිහිගන්වමින් අනුරගේ කේ කවි අප තැනින් තැනට රැගෙන යයි. ඔහු කිසිවක් නො කියයි නමුත් පෙන්වයි. පාඨක පරිකල්පනය චලනයකට හසු කරයි. මේ අපූර්වත්වය ඔහුගේ දෙවැනි කොටසට අයත් කවිවල ප්‍රකට වෙයි. ශෛලිය, ආකෘතිය හා අන්තර්ගතය විසින් රැගෙන එන නව්‍යතාව නිසා මෙකී කවි කේ කවි ම බව පැවසිය හැකි ය.
