ඔබ මේ වෙනකොට ජීවත් වෙන්නේ තුර්කියේ. තුර්කිය කියන්නේ පෙරදිග සහ අපරදිග හමුවෙන තැන කියලා සමහරු කියනවා. මම ආසයි මෙන්න මේ භූ පිහිටුමට අවධානය දෙන ගමන් ඔබට තුර්කිය දැනෙන්නේ කොහොමද කියලා මුලින්ම අහන්න..
තුර්කිය කියන්නේ භූගෝලීය වශයෙන් යුරෝපය සහ ආසියාව එකිනෙක මුණ ගැහෙන රට. මහද්වීප දෙක එක් කරන්න බොස්පරස් සමුද්‍ර සන්ධිය හරහා විශාල පාලම් තුනක් (බොස්ෆරස් පාලම, සුල්තාන් මෙහ්මෙත්, සුල්තාන් සෙලීම්) ඉදිකරලා තියනවා. මුහුද ඇතුළෙනුත් මෙට්‍රෝවක් මඟින් මේ මහද්වීප දෙක එක් කරනවා. මේ පිහිටීම ඓතිහාසික වශයෙන් එහි සංස්කෘතික, දේශපාලනික සහ ආර්ථික සංවර්ධනයෙහි වැදගත් කාර්යභාරයක් ඉටු කර කරල තියනවා. බයිසැන්තියානු, රෝම, ඔටෝමාන් සහ පර්සියානු අධිරාජ්‍යයන් ඇතුළු විවිධ ශිෂ්ටාචාරවල බලපෑම් ඇතුළත් පොහොසත් ඉතිහාසයක් තුර්කියට තියනවා.
ඔවුන්ගේ සංස්කෘතිය පෙරදිග සහ අපරදිග මිශ්‍ර එකක් වුණත් සාමාන්‍ය ජීවිතයේදී ඔවුන් බොහෝ විට ආසන්න වන්නේ යුරෝපීය පැත්තට. ඉස්තාන්බුල්වලදී ඒ බව වැඩියෙන් දැකගන්න පුළුවන්. මා මේ රටට ආශක්ත වෙන්න ප්‍රධාන හේතුව තමයි තුර්කියේ කලාව සහ සංස්කෘතිය. විශේෂයෙන්ම තුර්කි සිනමාව කියන්නෙ ලෝක සිනමාවට සුවිශේෂී සෞන්දර්යයක් එක් කළ සිනමාවක්. නූරි බිල්ගේ ජෙලාන් වගේ සිනමාකරුවෙක් ඒකට හොඳ උදාහරණයක්.
තුර්කි ජාතිකයන් ඔවුනගේ කලාවට තමන්ගේ දෛනික ජීවිතයේ විශාල ඉඩක් ලබා දෙනවා. ඒ නිසාම ඔවුනට ඉතා හොඳ මහජන නාට්‍ය කලාවක් සේම සාහිත්‍යයක් තිබෙනවා. මහජනතාව අතර තිබෙන මෙන්න මේ ‘කලාවට’ ඇති ඇල්මට මම ඉතා කැමතියි. ඒවගේම ලොකු කුඩා කවුරුත් පොත් කියවන, ඒවා ගැන සාකච්ඡා කරන එක තුර්කියේ සාමාන්‍ය දෙයක්. තුර්කියේ අධ්‍යාපනයටත් මේවා ඉතා සම්බන්ධයි. විශ්වවිද්‍යාල අධ්‍යාපනයට අමතරව බොහෝ පිරිස් එකතු වෙලා සාමූහිකව අධ්‍යයනය කරන පර්යේෂණ කරන සහ කියවන සංස්කෘතියක් ඔවුනට තියෙනවා. මම ලංකාවේදී දර්ශනය සහ සිනමාව ගැන බොහෝ දේවල් ඉගෙන ගත්තේ මේ ආකාරයට. (වංගීස සුමනසේකර මූලික කරගෙන කරගෙන යන ‘බටහිර ඉවුරේ දර්ශනය’ කණ්ඩායම එක්ක විශාල කාලයක් අපි ලංකාවේදී මේ තත්ත්වය ඉහළට ගෙන එන්න උත්සහ කරනවා. )
තුර්කියේ පාසල් විෂය නිර්දේශයේ දර්ශනය විෂය අනිවාර්ය විෂයක්. තුර්කි ඉතිහාසය පුරාම මෙහෙම සාමූහික ක්‍රියාකාරකම් දකින්නට පුලුවන්. විශේෂයෙන්ම දර්ශනය සම්බන්ධව ඔවුනගේ අධ්‍යාපනය තුළ සහ පොදුවේ සාමාන්‍ය සමාජය තුළ හොඳ සාකච්ඡාවක් තියනවා. මෙන්න මේ සාකච්ඡාව සෑම කලාවකටම බලපාල තියනවා. ඕනෑම පොතක් තුර්කි බසින් කියවන්න පුලුවන්. බොහෝ යුරෝපීය පොත් ඔවුන් ඒ භාෂා වලින්ම තුර්කි බසට පරිවර්තනය කරනවා. ඒ නිසාම කුඩා කාළයේ ඉදන්ම බොහෝ පොත්පත් කියවන එක පාසල් ළමයින්ගේ සාමාන්‍ය දෙයක්. පරණ පොත් කඩවලට ගොඩවෙලා ඒවායේ මිනිස්සු එක්ක කතා කරන එක ඉස්තාන්බුල් සංස්කෘතීයේ එක් වැදගත් අංගයක්. ඒවායේ අවුරුදු ගණනක පොත් ගොඩ ගැහිලා. පොත් ගන්නම ඕනෙ නෑ ඒවාගේ තේ බිබී කියවන්න පුලුවන්. එන අය එක්ක දේවල් කතාකරලා බෙදා හදාගන්න තරුණ තරුණියන් ඕනෑ තරම් ඉන්නවා. ඒවගේම හොයන පොත් ගැන ඔත්තුවක් දෙන්නත් අමතක කරන් නෑ. ඒ පොත් සංස්කෘතිය ජීවිතේ කිසිදා අමතක නොවන්නක්. මට මිතුරියන් බොහෝ දෙනෙක් මුණ ගැහුනේ එහෙම.
මෙට්‍රෝ නැවතුම්පොළවල් වලත් ඉතා හොඳ සංගීතඥයන් සෑම දිනකම හමු වෙනවා. දෛනික ජීවිතය ගෙවෙන්නේ මෙහෙම කලාත්මක දේවල් එක්ක. දිනක් ඇතුළත ඉස්තාන්බුල් වල සංවිධානය වෙන කලා හා සංස්කෘතික කටයුතු වලට ගිහින් ඉවර කරන්න බැහැ. ඒ තරමට එවැනි දෑ සංවිධානය වෙනවා වාගේම ඒවාට අවශ්‍ය පමණටත් වැඩි සහභාගීත්වයක් තියනවා. නගර සැලසුම තුළ ඔවුන් එහෙම සංස්කෘතික අවකාශයන්ට විශේෂ ඉඩක් දෙනවා වගේම පිරිසිදුකම සහ ගමනාගමනය එක්ක ඒවා එකිනෙක සම්බන්ධ කරන එක ගැනත් විශේෂයෙන් සැලකිලිමත් වෙනවා. මම ටිකක් පරණ ඓතිහාසිකත්වයන් තියන රටවල් වලට ඇලුම් කරන කෙනෙක්. මම හිතන්නෙ මේ දියුණු කලා හා සංස්කෘතික ජීවිතය කෙරෙහි මගේ වැඩි ඇල්මක් තියනවා.
දෙවනුව තුර්කිය කීවාම විචිත්‍ර සංස්කෘතියක් තියෙන රටක්. දැන් ඔබ මේ සංස්කෘතියට මුසුවුණ කෙනෙක්, මේ සංස්කෘතියක විචිත්‍රත්වය ගැන ටිකක් කතාකරමු.
තුර්කියේ සංස්කෘතික විවිධත්වයට ඔවුනගේ ඓතිහාසික තත්ත්වයන් සේම භූදේශපාලනික සාධක බලපාල තියනවා. දියුණු සංස්කෘතියක් කියන්නෙම විවිධ මිනිසුන් එකිනෙකා හමුවෙන තැනකට. මේ නිසාම තුර්කි සංස්කෘතිය කෙරෙහි එහි අවට ප්‍රධාන සංස්කෘතීන් බලපා තිබෙනවා. යුරෝපීය, පර්සියානු, රුසියානු වගේම බෝල්කන් රටවල සංස්කෘතීන් තුර්කි සංස්කෘතිය එක්ක මිශ්‍ර වෙලා තියනවා. තුර්කි බසත් එයට හොඳ උදාහරණයක්. තුර්කි භාෂාවේ මුල් මූලික වශයෙන් ලතින්, පර්සියානු, අරාබි භාෂා වෙත දිගු වුණා වුණත් අවට රටවල යම් යම් දේවල් ද එකතු වෙලා තියනවා. ඒත් ලතින් අකුරු වලින් තමයි ලියන්නේ.
තුර්කියේ ජන නැටුම් වලට ඕනෑම කෙනෙක් ආදරය කරනවා. කළු මුහුද ආශ්‍රිතව Halay හාලා, Horon හොරොන් වගේ නර්තන සම්ප්‍රදායන් ප්‍රසිද්ධ වුණත් ඒවායේ විවිධ ලක්ෂණ අවට රටවල විශේෂයෙන් බෝල්කන් රටවල අපිට දකින්න පුලුවන්. තුර්කි සංගීතය ඉපැරණි එකක්. ඔවුනටම ආවේණික විවිධ සංගීත භාණ්ඩ තිබෙනවා. Bağlama -Saz බාලමා සහ සස් කියන්නෙ එහෙම එකක්. ඒවගේම Kanun කානුන්, Kaval කවාල්, Kemençe කෙමෙන්ජේ, Tef ටෙෆ් සහ Tulum තුලුම් ප්‍රසිද්ධ වාදන භාණ්ඩ විදිහට හඳුන්වන්න පුලුවන්.
අද වෙනකොට තුර්කි සමාජයේ බොහෝ සංක්‍රමණිකයන් දකින්න පුළුවන්. සිරියානු, ඇෆ්ගනිස්ථානු සහ විවිධ අරාබි රටවල වගේම අප්‍රිකානු රටවල සංක්‍රමණිකයනුත් ඒකට අයිතියි. මේවා ට කලින් බෝල්කන් රටවල් සහ කළු මුහුද ආශ්‍රිත ජෝර්ජියාව වගේ රටවල්වලින් බොහෝ අය මෙහෙ ඇවිල්ල තියනවා. (Organization of Turkic States- Azerbaijan, Kazakhstan, Kyrgyzstan, and Türkiye, Uzbekistan) ටූරික් රටවල් එක්කත් තුර්කියට විශාල සම්බන්ධයක් තියනවා. ඒ ආකාරයෙන් ගත්තම තුර්කිය කියන්නෙ කලාපීයව වැදගත් සංස්කෘතික සම්බන්ධකම් නඩත්තු කරන රටක්. කළු මුහුද, මධ්‍යධරණී, ආගේයින් සහ මර්මරා කියන මුහුදු එක්ක සම්බන්ධයි. ඒ නිසාම ඒ ඒ කලාපීයව විවිධ සංස්කෘතික ලක්ෂණ දකින්න පුළුවන්.
ආගෙයින් මුහුද ආශ්‍රිත්ව පැරණි ග්‍රීක, රෝම නගර වල ඒ ආශ්‍රිත සංස්කෘතියක් සහ කළු මුහුද ආශ්‍රිත වෙනස් සංස්කෘතීන් දකින්න පුලුවන්. විශේෂයෙන්ම කළු මුහුද ආශ්‍රිත ස්ත්‍රීන් ඒ සමාජ වල ශක්තිමත් සහ මූලිකත්වය ගන්නා ආකාරයක් මම දැකල තියනවා. තමන් කැමති පාපන්දු කණ්ඩායම තරඟයක් දිනුවම ගෙදරින් එළියට ඇවිල්ල පිස්තෝලෙන් අහසට වෙඩි තියන ගැහැණුන් මම කළු මුහුද අවට දැකල තියනවා. තුර්කි සමාජයේ ස්ත්‍රීන් ලෙස වෙනම දකින්න උත්සහයක් ගන්නේ නෑ. තුර්කි භාෂාවේත් ලිංග භේදයක් ඇතුළත් වෙන් නෑ. මේ ප්‍රතිසංස්කරණ එන්නේ තුර්කිය ජනරජයක් වුණාට පස්සෙ. ඒ වෙනුවෙන් ඔවුනගේ ආරම්භක නායකයා වන මුස්තෆා කෙමාල් අතාතුර්ක් Mustafa Kemal Atatürk විශාල වැඩ කොටසක් කරල තිබෙන බව බැලූ බැල්මට පෙනෙනවා.
මෙර්ඩින් Merdin වගේ ප්‍රදේශ වල අපිට පරණ ආර්මේනියානු සංස්කෘතීන් වගේම පර්සියානු සම්භවයන්, ආරාබි මිශ්‍ර කණ්ඩායම් දකින්න ලැබෙනවා. විශේෂයෙන්ම සුළු ජනකොටසක් වන කුර්දි ජාතිකයන් බොහෝ විට ජීවත් වන්නේ මෙම පළාතේ. ගමනාගමනය ඉතා හොඳින් පවත්වාගෙන යන නිසා මේ පළාත් වල ඇවිද යන එක ඉතා සුන්දර අත්දැකීමක්. කවිය කියන්නෙ ඔවුන්ගේ සංස්කෘතියේ ඉතා වැදගත් අංගයක්. බොස්පරස් මුහුද අයිනේ රුසියානු නැව් එහා මෙහා යන ආසන්නයේ උස්කුදාර් කියල පොඩි නගරයක් තියනවා. එහෙට ගියාම ගොඩක් කවියෝ මුණ ගැහෙන්න පුලුවන්. රූමී Rumi, ඔර්හාන් වැලී Orhan Veli Kanık, ගුල්ටෙන් අකන් Gülten Akın, නෙජිෆ් ෆසල් Necip Fazıl, වගේ බොහෝ කවියෝ මේ සමාජයේ ඉහළින් පිළිගන්නවා.
තේ කියන්නෙ තුර්කියේ ජනප්‍රියම පානය. සෑම වීදියකම උදේ සිට රෑ වෙනතුරු තේ බොමින් විවිධ දෑ කතා කරන්න මිනිසුන් ඉස්තාන්බුල් වල ඉන්නවා. ඒ වගේම පූසෝ ! තුර්කි මිනිස්සු පූසොන්ට ඉතාම ආදරේ කරනවා. ඒක එයාලගේ සංස්කෘතියේම කොටසක්. නගර සභාවෙන් පූසන්ව බලාගන්න වෙනම කාර්ය මණ්ඩලයක් පවා පත් කරල තියෙන්නෙ. ඉස්තාන්බුල් වල හැම තැනම ඉතා සැපට ඉන්න පූසන්ට කෑම දෙන අය දකින්න පුලුවන්. පූසන්ට ඉන්න සහ සීතලෙන් බේරෙන්න ලස්සන කුඩා නිවාස සෑම තැනම ඉදි කරල තියනවා. ඇත්තටම ඉස්තාන්බුල් අයිති පූසන්ට!
ඊළඟට මම ආසයි ඔබත් එක්ක තුර්කි ගෘහ නිර්මාන ශිල්පය ගැන කතාකරන්න. අනික තුර්කිය කිව්වාම අපිට මතක් වෙන්නේ විචිත්‍ර වර්ණාවලියක්. මේ භූමි පෙනුම ගැන කතාකළොත්.
තුර්කිය දිගේ ඇවිදිනකොට මට ගොඩක් ආස හිතුන දෙයක් තමයි මේ ගෘහ නිර්මාණ ශිල්පය. ඒක විශාල ඓතිහාසිකත්වයක් එක්ක වර්ධනය වුණ එකක්. පුරාණ ඇනටෝලියානු ශිෂ්ටාචාරවල ඉදල ඔටෝමාන් අධිරාජ්‍යය සහ නූතන ගෘහනිර්මාණ ශිල්පය දක්වා පුළුල් පරාසයක මෝස්තර මේ ගෘහනිර්මාණ ශිල්පයට එකතු වෙලා තියනවා. ඒවගේම ඔවුන් ‘වටපිටාව’, ‘අවකාශය’ වගේ කාරණා නගර නිර්මාණයේදී විශේෂයෙන් අවධානයට ගන්නා කරුණක්. නගරයක විවේක ගන්න, කියවන්න, ඇවිදින්න වගේ දේවල් ගැනත් ඔවුන් හිතනවා. ඒ නිසා සෑම කුඩා නගරයකම වුණත් හොඳ පුස්තකාල, සිනමාශාලා, රංගශාලා අපට දැකගන්න පුලුවන්. තුර්කි ගෘහනිර්මාණ ශිල්පයේ මූලයන් හිත්තයිට්, ෆ්‍රිජියන්, සහ යුරේටියානුවන් Urartians වැනි පුරාණ ශිෂ්ටාචාර දක්වා දිව යනවා. මේ සෑම සංස්කෘතියක්ම කලාපයේ වාස්තුවිද්‍යාත්මක උරුමයට දායක වෙලා තියෙනවා.
ඔටෝමාන්වරු කොන්ස්තන්තිනෝපලය අල්ලා ගන්න වෙලාවේ එතකොට යුරෝපයේ තිබුණ ලොකුම ගොඩනැගිල්ල තමයි ‘හයසොෆියා’ Hagia Sophia පල්ලිය. ඔවුන් ඒක අල්ලගත්ත ගමන් සංරක්ෂණය කරනවා. ඒ නිසා අදටත් අපට ඒක බලන්න පුලුවන්. මේ පල්ලිය දැන් මුස්ලිම් පල්ලියක් විදිහට භාවිත කරනවා. ඒත් එහි ජේසු, කන්‍යා මරියා වගේ රූප එලෙසම තියනවා. ඕනෑ කෙනෙක් ඒකට ගිහින් එනවා. මීමාර් සිනාන් Mimar Sinan කියන්නෙ ඔටොමාන්වරුන්ගේ ප්‍රධාන ගෘහනිර්මාන ශිල්පියා. ඔහු විසින් හිරිගල් භාවිතයෙන් විශාල නිර්මාන සිදුකරලා තිබෙනවා. අදටත් භූමිකම්පා වලින් පවා ඒවාට කිසිදු හානියක් සිදු වෙන්නෙ නෑ.
සාම්ප්‍රදායික ඔටෝමාන් නිවාස, විශේෂයෙන් ග්‍රාමීය ප්‍රදේශවල, බොහෝ වෙලාවට දැව ඉදි කිරීම් සහ ප්‍රක්ෂේපණය කරන ලද බොක්ක ජනේල “කුම්බා” cumba කියල හඳුන්වනවා. සෆ්රන්බෝලු කලාපය Safranbolu region හොඳින් සංරක්ෂණය කරල තියන ඔටෝමාන් නිවාස සඳහා ප්‍රසිද්ධයි. ඔටෝමාන් අධිරාජ්‍යයට පෙර, සෙල්ජුක් තුර්කි ජාතිකයන් තුර්කි ගෘහ නිර්මාණ ශිල්පය හැඩගැස්වීමේදී සැලකිය යුතු කාර්යභාරයක් ඉටු කරල තියනවා. කැපී පෙනෙන උදාහරණ විදිහට Cappadocia වල Sultan Han වගේ වෙළඳ මාර්ග ඔස්සේ ඉදිකරල තියන Caravanserais (මාර්ග අයිනේ තානායම්) පෙන්වා දෙන්න පුලුවන්.
තුර්කියේ විවිධ භූගෝලීය පිහිටීම සහ දේශගුණික තත්ත්වයන් වාස්තුවිද්‍යාත්මක ශෛලීන් කෙරෙහි බලපා තිබෙනවා. දුර බැහැර ගම්මානවල කුඩා ගොවිපොළවල් තාමත් තියනවා. ඒවායේ පහළ බැටළුවන් වගේ සත්තුත් වහලය මත සතුන්ගේ ආහාරත් පවත්වාගෙන යන කුඩා ලස්සන ගෙවල් තියෙනවා. මේ ගෙවල් උණුසුම් කරන්නේ දර දමන පෝරනුවෙන්. භූමිකම්පා ඇති ප්‍රදේශ වල, ගොඩනැගිලි බොහෝ වෙලාවට භූ කම්පන ක්‍රියාකාරකම් වලට ඔරොත්තු දෙන නම්‍යශීලී මෝස්තර වලින් හදල තියනවා. සාම්ප්‍රදායික තුර්කි ගෘහනිර්මාණ ශිල්පය බොහෝ වෙලාවට ගල්, ලී සහ පිඟන් මැටි වැනි දේශීය මූලාශ්‍ර ද්‍රව්‍ය ඇතුළත්. Iznik ටයිල් සහ සංකීර්ණ ලී කැටයම් වැනි සැරසිලි අංග බහුලව දක්නට ලැබෙනවා. විශ්වවිද්‍යාල, රෝහල්, රාජ්‍ය ආයතන වගේ ගොඩනැඟිලි සියල්ල මෙට්‍රෝ වලින් සම්බන්ධ කරල තියෙන්නෙ. ඒ කොහොම වුණත් මෙට්‍රෝ එකෙන් එළියට ඇවිල්ල බොස්පරස් මුහුදු හුළඟ විඳින්න එච්චර වෙලා යන්නේ නැහැ.
මම ආසයි ඔබගෙන් තුර්කි ආහාර සංස්කෘතිය ගැන අහන්න. විශේෂයෙන් රාකි වගේ මත්පැන් වර්ග ගැන. ඔබ ඉන්දියාවෙත් යම් කාලයක් හිටපු කෙනෙක්, ඉතිං කියන්නේ මේ ආහාර සංස්කෘතීන් දෙක අතර තියෙන වෙනස ගැන.
තේ පානය කරන එක තුර්කි සමාජයේ ප්‍රධාන දෙයක්. තේ හදන්න වතුර මුළු දවසම සෑම ගෙදරකම රත් වෙනවා. ඒ වගේම තමයි කතාවට වැටුනට පස්සෙ තේ කෝප්ප කිහිපයක්ම හිස් කරන එකත් සාමාන්‍ය දෙයක්. මම ඉන්දියාව වටේ ඇවිදලා තියනවා. ඒත් තුර්කි කෑම වල වෙනස්කම් ගොඩක් තියනවා. විශේෂයෙන් තුර්කි ජාතිකයන් මස් සහිත ආහාර පිසීමට දක්ෂයන්. ඩුරුම්, කෙබාබ් වගේ කෑම ඔවුන්ගේ විශේෂ දේවල්. ඒවගේම කිරි සහිත ආහාර වලට ඔවුන් කැමතියි. ඉස්තාන්බුල් වල තාමත් පරණ පෝරනු පාන් තියෙනවා. වතුර දාල බත් උයනව වෙනුවට තෙල් දාල බත් උයන්න තමයි ඔවුන් පුරුදු වෙලා ඉන්නෙ.
ඔලිව් වැඩිපුර ආහාරයට එක් කරගන්න ඔවුන් විවිධ කෑම ගැන කතා කරන්නත් දක්ෂයි. ඒ වගේම තුර්කි ජාතිකයන් රසකැවිලි වලට ගොඩක් උනන්දු අය. බක්ලවා Baklava කියන්නෙ එහෙම ප්‍රසිද්ධ එකක්. ඔවුන්ගේ ප්‍රධාන ආහාරවේල තමයි උදෑසන ආහාරය. ඒකට ඔවුන් කියන්නෙ Kahvaltı කියලා. මුලින්ම තුර්කි තරුණියක් මුණ ගැහෙන්න ගියාම බොහෝ වෙලාවට ඊළඟට යමු කියන්නෙ Kahvaltı එකකට. ඒ කියන්නෙ පැය තුනක් හතරක් කතා කර කර Kahvaltı රසවිඳින්න පුලුවන් කියන එක. ඒ තරමට ඒ කෑම වේල විශාලයි.
ඒ වගේම තුර්කි කෝපි. බොස්පරස් මුහුද අයිනේ ඕනෑ තරම් කෝපි බොන අවන්හල් සහ Kahvaltı අවන්හල් තියෙනවා. තරුණ තරුණියන් මුණ ගැහෙන්නෙ මෙහෙම තැන් වල. රක Rakı කියන්නෙ තුර්කියේ ජනප්‍රියම මත්පැන් විශේෂය. රක Rakı බොන්න කියාපු තැන කඩිකොයි Kadıköy කියන වරාය ළඟ නගරය. රක බොන්න ඕනෙ මාළු එක්ක. වතුර මිශ්‍ර කරල මාළු එක්ක තමා නියම පදම. ඕකට තුර්කියේ කියමනක් තියනවා. “Rakı, roka, cupra” ඒ කියන්නෙ රක කොළ සලාදයක් (ගම්මිරිස්) සහ මාළු සමඟ රස විඳින්න ඕනෑ කියන එක. ඉන්දියාවේ අර ඕල්ඩ්මොන්ක් එකට වඩා මේක ටිකක් සැරයි.
තුර්කි නාට්‍ය කලාව ඉතා සිත්ගන්නා සුළුයි. විශේෂයෙන්ම නගර සභා තමයි මේ කලා හා සංස්කෘතික කටයුතු පවත්වාගෙන යන්නෙ. ඒවායෙන් නාට්‍යකරුවන් ට සහය දක්වනවා. පරණ ග්‍රීක රංග ශාලාවේ ඉදල ඉතා නවීන රංග ශාලා සෑහෙන ප්‍රමාණයක් ඉස්තාන්බුල් වල තියනවා. බොහෝ පරිවර්තන නාට්‍ය වගේම ඔවුනගේ ස්වත්‍රන්ත නාට්‍ය පාන්දර වෙනකම් වේදිකාගත වෙනවා. ඒ වෙනකම් ශාලා පිරිලා. සීත සෘතුව කියන්නෙ නාට්‍යකරුවන්ගේ හොඳ කාලය. කෝපි කෝප්පයකටත් වඩා ටිකට් එක අඩුයි. ඒත් අන්තර්ජාලයේ ටිකට් ඉක්මනින් අවසන් වෙනවා. මේක ඉතා වටිනා මහජන නාට්‍ය කලාවක්. මෙහෙම හොඳ නාට්‍යයක් බැලුවට පස්සෙ රක බොන තානායම් පිරෙනවා. ඊට පස්සෙ එළිවෙනකම් Sezen aksu ගේ සංගීතයට හැමෝම සමවැදෙනවා.
තුර්කිය ගැන මතක් කළොත් මුලින්ම මතක් වෙන්නේ ඉස්තාන්බුල් ඊළඟට ඔර්හාම් පමුක්. මම කැමතියි ඔබ පමුක් ගැන ටිකක් කතාකරනවා නම් .. ඔබ සමහරවිට මේ වෙනකොට පමුක් මුල් බසින් කියවනවා වෙන්න පුලුවන්. තුර්කිය සහ පමුක් කියන්නේ දෙකක් ද එකක් ද?
ඔර්හාන් පාමුක් ලෝකය පුරා ප්‍රසිද්ධයි. ඒ වගේම ඔහුගේ කෘති බොහෝ භාෂා වලට පරිවර්තනය වෙලා තියනවා. මම ඉතා වේගයෙන් තුර්කි බස ඉගෙනගත්තා. ඒක ඉගෙනගන්න මම මගේම ක්‍රමවේදයක් භාවිතා කරා. භාෂාවක් ඉගෙනගන්නවා කියන්නෙ ආදරය පිළිබඳ කාරණාවක් කියල තුර්කි ගුරුවරු මට කියල දුන්න. ඉස්තාන්බුල් විශ්වවිද්‍යාලයේ ඉගෙනගත්ත කාලයේ අපේ ගුරුවරු එක්ක අපි සෑහෙන්න තුර්කි සාහිත්‍ය ඇසුරු කළා. ඉස්තාන්බුල් වටේ වීදි වල ඇවිද්ද. එතකොට තමයි මට තේරුනේ පාමුක් වගේම තව ගොඩක් විශිෂ්ට ලේඛකයෝ තුර්කියේ ඉන්නවා කියලා. එහෙම එක්නෙකෙක් තමා මම දැන් කියවන ඉස්කැන්දර් පාලා İskender Pala. ඒ වගේම යෂාර් කෙමාල් Yaşar Kemal, එලිෆ් ශෆාක් Elif Shafak, ඔර්හාන් වෙලී Orhan Veli Kanik වගේ අය විශේෂයි.
‘රත් වරැලැති ලිය’ තමයි මම මෑතකම කියවපු නවකතාව. තුර්කි බසින්ම කියවද්දී එහි නැවුම් බවක් දැනෙනවා. ඒවගේම තමයි තුර්කි සිනමාව. ලංකාවේ ප්‍රසිද්ධ සිනමාකරුවා තමයි නූරි බිල්ගේ ජෙලාන් ඒත් එවැනි තව බොහෝ අය ඉන්නවා. ඒ අතරින් මම වඩාත් කැමති කෙනෙක් තමයි Zeki Demirkubuz. ඔහුගේ සිනමාව තුර්කිය ඉතා හොඳින් හසුකරගන්නවා. තුර්කියට ඉතා හොඳ කලාත්මක වගේම වාණිජ සිනමාවක් තිබෙනවා. ඒවගේම සිනමා අධ්‍යාපනය ඉතා හොඳින් පවත්වාගෙන යන නිසා අලුත් සිනමාකරුවන් බිහි වෙනවා. මේ හැම දේකටම වඩා වැදගත් ‘සිනමා සාහිත්‍යයක්’ ඔවුන් ඇති කරගෙන තිබෙනවා. සිනමාව ගැන පර්යේෂණ, සංවාද ඉස්තාන්බුල් වල වරදින් නැහැ. ඒ නිසාම සමාජයේ සෑම තැනකම සිනමාව ගැන කතිකාව තිබෙනවා. ඔර්හාන් පාමුක්ගේ නවකතා වල චරිත වලින් තුර්කිය අපට වටහාගන්න පුලුවන්. ඒ වගේම වෙනත් දෘෂ්ටිකෝණ වලින් තුර්කිය හසුකරගන්නට උත්සහ කරන අය ඉන්නවා.
ප්‍රේමය – පළිගැනීමේ සමකාලීනත්වය තුර්කියේ මුල් කාලීන ජනාවාස වල (ග්‍රික සහ පර්සියානු මිත්‍යා) මිත්‍යා ආශ්‍රිතව කලත්තන්න පාමුක් උත්සහ කරනවා. සොෆොක්ලීස්ගේ ඊඩිපස් කතාව යළි මතක් කරමින් ‘ ‘රත් වරලැති ලිය’ අපට විශේෂ දෙයක් මතක් කරනවා. සම්ප්‍රදාය සහ නූතනත්වය, පෙරදිග/බටහිර ගැටුම, ඉස්ලාම් සහ ලෞකිකවාදය, සමාජවාදය සහ ධනවාදය පිළිබඳ පරම්පරාගත උපමා ලෙසින් මිථ්‍යාවන් කියවන්න පුලුවන් කියල. ඓතිහාසික කාල පරිච්ඡේද දක්ෂ ලෙස ඒකාබද්ධ කරන පාමුක් අන්තර් පාඨමය intertextuality සහ අන්තර් කාලාන්තර intertemporality ලෙස ඔහුගේ කතාව අපට ඒත්තු ගැන්වීම කියවන්නිය පඨිතයට ආශක්ත කර ගන්නවා.
තුර්කියේ ඊඩිපස් සංකීර්ණය: ලෞකිකත්වය සහ ඉස්ලාම්වාදය, අතාතුර්ක් ප්‍රථිසංස්කරණ, යුරෝපීය සම්බන්ධතා ආදිය සමඟ දෝලනය වෙන රටක්. ඒවගේම ධනේශ්වර හා නව ලිබරල් නවීකරණයේ අත්හදා බැලීම් සීග්‍රයෙන් සිදුවන ආකාරයකට පාමුක් රතු වරලැති ලියගෙන් අපට කියන්නේ නූතන නවලිබරල් පර්යාය තුළට Oedipalized ඊඩිපස්කරණය කරන ලද චරිත සමරන කතාවක් කියල මට ඔලුවට ආවේ.
