බිඳුණු සමාජයක මැද පංතිකයාගේ ඉරණම කියාපාන හද සක් චාරිකා

ඉක්මගිය සියවසේ දෙවන භාගයේ සිට 21 වන සියවසේ මුල් දශකය දක්වා දිවෙන ලංකාවේ ඉරණම තීන්දු කළ ලේ වැකි සමාජ දේශපාලන යථාව කෘතහස්ත ප්‍රබන්ධකරණයෙන් යුතුව මෙම සාමූහිකය නවකතාවක් ලෙස අප හමුවට ගෙන ඒ. මෙම නවකතාවට විෂය වන යුගය ආරම්භ වන තෙක් ලංකාවේ “යම්කිසි” සංහිඳියාවක් තිබුණා නම් එය නිමාවට පත්වීම ඇරඹුණේ ජනවාර්ගික යුද්ධයේ පැන නැගීමත් සමගය. ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී සමාජයකට ඔරොත්තු නොදෙන තරම් “වීරයෝ” උතුරේත් දකුණේත් යුද්ධය විසින් බිහිකරන ලදහ. ඒ වීරයන් වටා රොක්වුණු ජනතාව සිය අතීත සංහිඳියාව, ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය හා එයට අයත් සියලු ආනුෂංගික අංග නොතකා හැරියහ.

ජනවාර්ගික යුද්ධයේ නිශ්චිත කඩඉම් වර්ෂය වන 1983 ඉක්මවී වසර හතරකට පසුව නව ඝාතන යායක් රටේ දකුණු දිග ඇරඹී වසර දෙකක් පුරාවට පැවතිණි. නවකතාවේ කතානායකයා යනු මේ දකුණු දිග ඝාතන යායේ වින්දිතයෙකි. අද දක්වාමත් සමාජය හා දේශපාලනය භීෂණයට භාජනය වීම මෙම රටේ දෙකොණේ පැනනැගි වාර්ගික හා ‘දේශප්‍රේමී’ සිවිල් යුද්ධ දෙකට මුහුණ දීමේ දී දේශපාලකයිනුත් සමාජයත් දැක්වූ ප්‍රතිචාරයක් ලෙස සැලකිය හැකිය. ඒ ප්‍රතිචාරය සමන්විත වූයේ එතෙක් සමාජය නඩත්තු කළ ගුණධර්ම හා සංහිඳියාව සම්බන්ධ ප්‍රතිමානයන් විනාශ කරමිනි.

හද සක් චාරිකා වනාහි මෙම තීරණාත්මක ප්‍රචණ්ඩ සිදුවීම් දෙකේදී ලංකාවේ උගත් මැද පංතිය වින්දිතයන් වීමේ පොදු කතාන්තරය ලෙස සැලකීමේ වරදක් නැත.
ආචාර්ය ගුණදාස අමරසේකර මීට බොහෝ කලකට ඉහතදී 1971 කැරැල්ල අරබයා විශ්ලේෂණයක් ඉදිරිපත් කළේය. මට මතක හැටියට එය මෙසේය. “ඩේලි නිවුස් පුවත්පතෙන් රටේ දේශපාලන වපසරිය දුටු පිරිසට ඒ දකිනවාට වඩා වැඩි දෙයක් රටේ සිදුවන බව පෙන්වා දුන්නේ 71 කැරැල්ලය.” අමරසේකර නිවැරදිව හඳුනාගත් පරිදි ලංකාවේ මධ්‍යම පංතියට තමා වටකොට ඇති ආචරණයෙන් පිටත ලෝකය දුටුවේත් එහිම ගොදුරක් බවට පත්වන්නට සිදුවූයේත් 1971 කැරැල්ලත් සමගය. ඒ මධ්‍යම පංතිකයාගේ තත්වය 1983න් පසුව වඩාත් තීව්‍ර ලෙස නරක අතට හැරිණි. 1987-1989 එහි උච්චතම අවස්ථාවයි.

රොහාන් මේ සියල්ල සිදුවන ගොදුරු බිමෙහි තත්වාකාරය අප වෙත රැගෙන එන දූතයාය. කතුවරු දෙපළ මේ සියලු සිදුවීම් සමීපව ලංකාවේ දී මනාව අත්වින්දෝය. ඉනික්බිති ඔවුහු සිය තරුණ විය අග්ගිස්සේ දී ලංකාවෙන් බැහැරව විප්‍රවාසී වූහ. ඔවුන් සජීවීව මුහුණ දුන් වටපිටාව කාලයට ඉඩදෙමින් නිස්කලංකව මෙනෙහි කිරීමට එමගින් ඔවුනට හැකියාව ලැබුණි. (ලංකාවේ ජීවත් වෙන අයෙකුට නම් එදිනෙදා සිදුවන නොයෙකුත් බිහිසුණු සිදුවීම් හේතුවෙන් 83 හා 87,89 සිදුවීම්වල මාරාන්තිකබව අමතක විය හැකිව තිබුණි.)

නවකතාවක් හෝ අන් කවර වෘත්තාන්තයක් වුවද හමාර කිරීම එය ගොඩනැගීම තරම්ම බැරෑරුම් කටයුත්තකි. බොහෝ නවකතාවල ඉක්මන් හා අතාර්කික අවසානයන් එම කෘතියේ එතෙක් සිදුකළ යහපත් ගොඩනැගීමට හානි පමුණුවයි. එහෙත් මෑත කාලීන නවකතාවක දුටු ඉතාම උචිත හා තාර්කික අවසානයක් හද සක් චාරිකාහි දුටිමි. අමන්දා නම් තරුණිය රොහාන්ගේ සිත් ගැඹර සොම්නසින් කැළඹවූ මෙන්ම ඔහුගේ හද මනස පෑරූ කෙනාය. රොහාන්ගේ බිඳුණු මනසට හේතු කාරණා වන්නේ 1987 -89 භීෂණයේ ගොදුරක් වූ සිය පියාගේ මරණය හා අමන්දා කළ ඔහුගේ පෙම් සිත පෑරවීමයි.

සාර සංස්කෘතියක් නොදැනුවත්වම අහෝසිවූ සමාජයක අනාරක්ෂිත හා සදාචාරය බිඳවැටුණු සුදුපටිධාරී වෘත්තීය ජීවිතයේ සංකේතය ද ගොදුර ද වන්නේ අමන්දාය. යළි ඇයට හා රොහාන්ට එක්වීමට අවශ්‍ය තර්කය සම්පාදනය කෙරෙන්නේ නවකතාව අවසානයේ නොව අවසාන භාගය ආරම්භයේ දී ය. වෘත්තීය ජීවිතයේ පැවැත්ම වෙනුවෙන් ‘හොඳ නම’ කැපකළ ඇය අවසන් වරට ඒ ‘හොඳ නම’ කැපකරන්නේ මේ දුරාචාර බලාධිකාරියේ දේවල් සිදුවන්නේ මෙලෙස යයිද යන්න නිරාවරණය කරමිනි.

රොහාන් සිය ජීවිත කාලය මුළුල්ලේ විඳි පිරිපත අවසන් වන්නේත් ඔහු නැවත උපන්නේත් නරකාදියේ වැටෙමින් ‘හොඳ නම’ කෙලසා ගත් අමන්දා අවසන් වරටත් සිය ‘හොඳ නම’ කෙලෙසා ගැනීම හේතුවෙනි. එසේ තවත් වරක් තමා අකමැති පුරුෂ කයකට යටවන්නට සිදුවන්නේ සිය හද පත්ලේ කාලාන්තරයක් තිස්සේ රැකගත් ගේහසිත ප්‍රේමය ජයගැනීම වෙනුවෙනි. අමන්දා නවකතාව තුළ වැඩි ඉඩක සැරිසරන්නේ නැති වුවත් මා සසල කළ ප්‍රබලම චරිතය එයයි. පරිහාණිගත සමාජයක හැටි මේ යැයි පෙන්වා දෙන සක්වාලිහිණිය ඇයයි.
මෙම නවකතාවේ ප්‍රවේශ දොරටුවෙන් ඇතුළු වී තරමක් දුර යායුත්තේ තරමක වෙහෙසකරවය. ඉනික්බිති හමුවන්නේ නවකතාවේ ක්ෂේමභූමියයි.

ඒ ක්ෂේමභූමියේ අවසානය කරා අප ඇවිද්දවීමට කතුවරුන් දෙදෙනා මෙන්ම පරිවර්තිකාව දක්වා ඇති සමත්කම මනාය. ප්‍රාණවත් හා රමණීය භාෂාව ප්‍රබන්ධ සාහිත්‍යයේ මූලිකාංගයකැයි විශ්වාස කරන මට අනුව ඒ භාෂාමය යුක්තිය සුනේත්‍රා අලුත්දුන්න මෙම පරිවර්තනයට සමීපකර ඇත.

ඉතාම නරක පෙළඹවීම් වටපිටාවක දිවිගෙවන අමන්දාත් ඈ කෙරේ සිය හදවතම වෙන්කර ඇති රොහාන්ගේත් පොදු සිතුවිල්ල ප්‍රතිරූපණය කර ඇති සැටි බලන්න.
“ඔවුන් දෙදෙනාටම එය සංවර්ධනාත්මක අත්දැකීමක් විය.
අමන්දා අරබයා තම හදෙහි උපන් සිතිවිලි විසින් තමාගේම හැඟුම් තම පාලනයෙන් මිදී අනතුරුව තමා වෙත අනවශ්‍ය ලෙස විඳවීම් ඇති කරන අයුරුත් ඔහු දුටුවේය. පසුගිය දස වසර තුළ තම සිතිවිලි සමූහය දමනය කිරීම ප්‍රගුණ කළේ තම සංකා දුරින් තබා ගැනුමටය. එහෙත් ඒ සියල්ල අහෝසි කර දමන්නට එක සුන්දර වතකටත්, සැකිලි රූප දෙකකටත් එක සතියක කාලයකින් හැකිවිය.” පිටුව 136

හැටේ දශකයේ පරිපාකයට පත් අපේ සම්භාව්‍ය සිංහල නවකතාවේ උපයුක්ත චරිත ඒකරාශි වී ගොඩනගන කතාවට අමතරව ඒ තනි චරිතයෝද විශේෂිත චරිතාංගයෝ වෙති. උදාහරණයක් වශයෙන් අමරසේකරගේ “ප්‍රේමයේ සත්‍ය කතාවේ” මියගිය සිසුවාගේ සොයුරා පොලිස් නිලධාරියාගේ හා ඔහුගේ මවගේ චරිත ලක්ෂණ බලන්න.

මෙම නවකතාවේද ලොකු කුඩා පාදක චරිතයෝ එකිනෙකට වෙනස් විවිධාකාර චරිත ලක්ෂණ මනාව විදහා දක්වති. එහෙයින් ඕලාරිකබවින් මිදුණු වර්ණවත් චරිත සමූහයක් ප්‍රබන්ධයේ කතිකාව නිර්මාණය කරයි. මේ එවැනි චරිත නිරූපණයකි.
“ආඥාදායකත්වයෙන් මිදී මඳක් සැහැල්ලුවෙන් සිටියේ නම් නාලිකා ඇයට සමවිය හැකිව තිබුණි.”

සත්ගුණවත් බවින් පිරි සමාව දීමට හැකි මව්වත් හදවතක් සහිත මවක් (මාලනී), තානාන්තර හා ධනය හඹා යන නැගණියක් (නාලිකා), මහ පොළොවේ පය ගසාගෙන සිටින අවට සමාජය දෙස සහකම්පනයෙන් යුත් මළණු කෙනෙක් (අජිත්) සහ ජීවිතය මත පතිත වූ විඩාබර බවට අනේකවිධ විසඳුම් සොයන වැඩිමහල් සොහොයුරා (රොහාන්) මේ නවකතාවට අදාළ කේන්ද්‍රීය පවුලයි. මේ විවිධත්වයෙන් යුතු පවුල සිය පියා/ස්වාමිපුරුෂයාගේ ඝාතකයා සෙවීමේ රහස් පරීක්ෂක වෑයම නවකතාවේ එක් ප්‍රධාන හුයකි. ඒ හුයට අමතරව ලංකාව බිහිසුණු බවට පත්වීමේ තීරණාත්මක කඩඉම් අතර එහි ගොදුරු බවට පත්වෙමින් විවරණයක යෙදෙන්නේ ප්‍රබන්ධ ගුණය විනාශ කර නොගනිමිනි.

මෙම නවකතාව මිතුරන් දෙදෙනෙකුගේ සාමූහික ව්‍යායාමයකි. එක් අයෙකු හොලිවුඩ් රංගන ක්ෂේත්‍රයේ ශ්‍රී ලාංකිකයෙකු මෙතෙක් නොගිය දුරක් ගොසිනි. අනෙක් මිතුරා රසායනඥයෙකු ලෙස ප්‍රශස්ත වෘත්තීය ජීවිතයක් ගතකරන්නෙකි. එක් අයෙකු සිය ජීවන දර්ශනය ගොඩනගාගෙන ඇත්තේ අධ්‍යාත්මවේදය ඇසුරිනි. අනෙක් මිතුරා එහිම විරුද්ධාභාසය ජීවන දැක්ම බවට පත්කර ගත්තෙකි. දෙදෙනාම වසර තිහකට ආසන්න කාලයක් අවරදිග ජීවත් වන්නෝය.

මෙවන් පසුබිමක් සහිත ලාංකිකයින් දෙදෙනෙකුට මෑත කාලීන ලංකාව පිළිබඳ චිත්‍රය තනාගන්නේ අවරදිග විචිත්‍රත්වය විසින් යටපත් නොකළ හැකි සංජානනයන් සමූහයක් ඇසුරිනි. යට කී සාරවත් වෘත්තීය හා ඒ හා බැඳුණු ජීවන වපසරියත් තිස් අවුරුද්දක් විප්‍රවාසීව ගෙවා දැමූ නමුත් සිය සංවේදී කලාපයේ අරක්ගත් බිහිසුණු වෘත්තාන්තය ඉන් යටපත් කළ නොහැකි වී ඇති බව ‘හද සක් චාරිකා’ අපට කියයි.

මෙම නවකතාව වර්ගීකරණය කළ හැක්කේ දේශපාලන නවකතාවක් ලෙසිනි. මෙම නවකතාව කියවන විට මගේ මතකයට නැඟුණු අනෙක් නවකතාව වූයේ ගුණදාස අමරසේකරගේ ‘ප්‍රේමයේ සත්‍ය කතාව’ය. එහිද දේශපාලන ඝාතනයක් කේන්ද්‍රීය පුවත වේ. හද සක් චාරිකාහි රංජීත්ගේ ඝාතනයෙන් තැවුල්පත් රොහාන් මෙන්ම ‘ප්‍රේමයේ සත්‍ය කතාවේ’ නිමල්ගේ ඝාතනයෙන් තැවුල් පත් සෝමවීර ද මෙම භීෂණ ක්‍රියාවේ ප්‍රමුඛ වින්දිතයෝ වෙති.

‘හද සක් චාරිකාවේ’ රොහාන් සිය පියාගේ (රංජිත්ගේ) වියොවෙන් තැවුල්පත් සිත මගහරවා ගැනීමට ආධ්‍යාත්මික මධ්‍යස්ථානයක පිහිට පතයි. රොහාන් වැනි මැද පංතික වෘත්තිකයෙකුගේ සංකීර්ණ ජීවන සැරිසැරුම ඔහුගේ නිදන්ගත තැවුල අමතක කරවන/සංසිඳවන එක් ප්‍රපංචයකි. අනෙක අමන්දා පිළිබඳ බැඳුණු සිතයි. වරෙක එකී ප්‍රේමය ඔහුගේ තැවුල් සිත තවත් විඩාපත් කරවන ලද අතර එහෙත් අවසානයේ ඔහුගේ මෙලොව නිර්වාණය වන්නේ ද ඒ ප්‍රේමයයි. ආධ්‍යාත්මික මධ්‍යස්ථානය මෙම නවකතාවේ ගලායාමට උපකාර වී ඇත්තේ ‘කාර්ලා’ නම් ස්ත්‍රිය රොහාන්ට මුණගැස්වීමෙන් පමණි.

මේ රොහාන්ට තැවුල් සිතින් මිදීමට මහපොළොවෙන් ලැබෙන විසඳුමයි. ඔහු ලාමා හිමිනමට කරන හෙළිදරව්වකි මේ.
“මං උත්සාහ කරන්නේ අතීතයට මගේ වර්තමානය යටපත් කරල දාන්න ඉඩ නොදෙන්න. කොහොමටත් මේ සමාජයේ ගෙවන ජීවිතෙත් එක්ක අතීතයේ එල්ලිලා ඉන්නවා කියන්නේ මහා වෙහෙසක්. පීඩාවක්.”
කලාකෘතියකින් අපට අපම මුණගස්වා එතෙක් අපට නොවැටහුණු දේ පෙන්වා දීමට හැකි නම් එය ප්‍රශස්ත කෘතියකැයි කිව හැකිය. රොහාන් යනු විශේෂිත සංවේදී විශේෂ ගුණාංග ගණනාවක් සහිත වෙනස් මනුෂ්‍යයෙකි. ඔහුගේ ඒ වෙසෙස් ගුණාංග පාඨකයාට පෙන්වන්නේ පෙර ඇස නොගැසුණු දෙයක් ලෙසිනි. ප්‍රේමය පිළිබඳ ඔහු දක්වන ආකල්පය සාමාන්‍ය ගැහැනියක වන අයේෂා වටහා ගන්නේ මෙසේය.

“ප්‍රේමය ඔහු මගහැර යන හේතුව ඇයට අවබෝධ වෙයි. ස්ත්‍රීන් කෙරේ ඔහු දක්වන අවිහිංසක ප්‍රවේශය විසින් ලිංගික ආදර ජනනය සැණෙකින් හිස්කොට දමා එය හුදු මිත්‍රත්වයක් වෙත දිශාගත කරයි.”
මේ සාමාන්‍ය මිනිසාගේ ප්‍රේමයේ දිශානතියට වෙනස් එකකි. එහෙත් මෙසේ විය හැකි ප්‍රවණතාවක් සාමාන්‍ය මිනිසා තුළ නැතුවාද නොවේ.

හද සක් චාරිකා අපට පරිසමාප්ත කියවීමක් ලබාදෙයි. රචකයින්ගේ ප්‍රථම නවකතාව වුවද ඔවුන් එහි තේමාව විසිරවීමට තෝරා ගත්තේ විශාල කැන්වසයකි. ඒ කැන්වසය විශ්වීය අත්දැකීම්වලින් පින්තාරු කොට ඒකමිතික චිත්‍රයක් අප හමුවේ තබයි. දශක තුනක් තිස්සේ රුධිර වර්ණය සහිත පසුබිමේ ගේහසිත ප්‍රේමයේ රෝස පැහැයත් කරුණාවේ කහ පැහැයත් විසින් අලංකාර කරයි.

රචකයින්ගේ පළමු නවකතාව වුවද විශ්ව සාහිත්‍ය හැදෑරීමේ ප්‍රතිඵලයක් නිසාදෝ නැවුම් ආකෘතියක් ඒ සුවිසල් පරාසයක විහිදුණු කතාව ගෙතීමට උපකාර කරගනී.
පින්බිමේ පව්කාර යථාර්ථය ප්‍රචාරකවාදී සටන්කාමී ශෛලියකින් ලියවුණු ඕනෑතරම් ප්‍රබන්ධ අපට හමුවේ. එහෙත් ආදරය කරුණාව ගැබ්වුණු පරිණත දෘෂ්ටියකින් හා ප්‍රබන්ධාත්මක ගුණය සුරැකෙන ලෙස රචනය අසීරු වැඩකි. හද සක් චාරිකා වනාහි එවැනි අසීරු නිමැවුමකි.

– චන්ද්‍රරත්න බණ්ඩාර –