සහල්, පාන් පිටි, තේ, රබර්, පොල්, ඖෂධ, කිරි පිටි, ඉන්ධන, රෙදිපිළි
අධ්‍යාපන සේවා, මගී ප්‍රවාහන සේවා, විදුලි සේවා, දූරකථන සේවා, රක්ෂණ සේවා ඒ අතර
‘ආදායම පදනම් කරගත් රාජ්‍ය මූල්‍ය ඒකාග්‍රතාව ශක්තිමත් කිරීම සඳහා වන බදු ප්‍රතිපත්ති ප්‍රතිසංස්කරණ යනුවෙන් යුතු යෝජනාවක් ඔක්තෝබර් 31 වැනිදා පැවති කැබිනට් මණ්ඩලයේදී සම්මත කරගෙන තිබේ. එම යෝජනාවේ මෙසේ සඳහන් වේ. ‘ණය තිරසරභාවය තහවුරු කර ගැනීමේ අරමුණින් ආදායම මත පදනම් වූ රාජ්‍ය මූල්‍ය ස්ථාවරත්වය සඳහා 2022 ජුනි මාසයේ සිට බදු පදනම වැඩිවන සහ වර්ධනාත්මක බදු ප්‍රතිපත්ති යෝජනා ගණනාවක් ක්‍රියාත්මක කරනු ලැබ ඇති අතර, එහි ප්‍රතිඵලයක් වශයෙන් 2022 වර්ෂයට සාපේක්ෂව 2023 වර්ෂයේ මුල් මාස 09 තුළ රජයේ බදු ආදායම 51%කින් ඉහළ ගොස් තිබේ.
එසේ වුවද ජාත්‍යන්තර මූල්‍ය අරමුදල සමඟ එකඟ වී ඇති බදු එකතු කිරීමේ ඉලක්ක සපුරා ගැනීමට මෙතෙක් හැකිවී නොමැත. ඒ අනුව, ජාත්‍යන්තර මූල්‍ය අරමුදල සමඟ එකඟ වී ඇති පරිදි බදු ආදායම් සහ ප්‍රාථමික ශේෂ ඉලක්කයන් සපුරා ගැනීමට හැකි වනු පිණිස දැනට ක්‍රියාත්මකව පවතින එකතු කළ අගය මත වන බදු අනුපාතිකය 2024-01-01 දින සිට ක්‍රියාත්මක වන පරිදි 18% දක්වා වැඩි කිරීමටත්, දැනට එකතු කළ අගය මත බද්ද අදාළ නොවන ඇතැම් භාණ්ඩ හා සේවා මත එකී බද්ද පැනවීම ඇතුළු නව බදු යෝජනා කිහිපයක් 2024-01-01 දින සිට ක්‍රියාත්මක කිරීමටත් අදාළ නීති සංශෝධනය කිරීම සඳහා අමාත්‍ය මණ්ඩලය විසින් අනුමැතිය ලබා දෙන ලදි.’
ජාත්‍යන්තර මූල්‍ය අරමුදලේ බදු ඉලක්ක සපුරා ගැනීම සඳහා ලබන වසරේ ජනවාරි 01 වැනිදා සිට එම කැබිනට් තීරණය අනුව කිරීමට නියමිතව ඇති එකක් වන්නේ දැනට පවතින සියයට 15ක් වූ වැට් බදු ප්‍රතිශතය සියයට 18 දක්වා සියයට 3ක ප්‍රතිශතයකින් වැඩි කිරීමය.
අනෙක වන්නේ මෙතෙක් වැට් බදු සඳහා අයත් නොවූ භාණ්ඩ හා සේවා සඳහාද ලබන වසරේ ජනවාරි 01 වැනිදා සිට සියයට 18ක වැට් බද්දක් අලුතින් පැනවීමය.
එම බදු යෝජනාවේම සඳහන් කර ඇති පරිදි මෙම වසරේ එනම් 2023 වසරේ මුල් මාස 09 තුළ රජයේ බදු ආදායම සියයට 51කින් වැඩි වී ඇත. එහි තේරුම වන්නේ බදු පදනම පුළුල් වීම කෙසේ වෙතත් ජනතාව මෙතෙක් ගෙවූ බදු ප්‍රමාණයන් වැඩිවී ඇති බවය. වැඩ කරන සේවකයින්ගේ අරමුදල් වන ඊපීඑෆ් හා ඊටීඑෆ් අරමුදල්වලින් ඉහළ බදු ප්‍රතිශතයක් ලබා ගැනීමද මීට අයත්ය.
එසේ තිබියදී 2024 ජනවාරි සිට සිදු කරන්නට යන්නේ ජාත්‍යන්තර මූල්‍ය අරමුදල සමඟ එකඟ වී ඇති බදු ඉලක්කයන් සපුරා ගැනීමට තවදුරටත් බදු ප්‍රතිශතයන් වැඩි කිරීම හා මෙතෙක් වැට් බදු අය නොකරන ලද භාණ්ඩ හා සේවාවලට අලුතින් වැට් බදු පැනවීමට තීරණය කර තිබීමය. ඒ මගින් ජනතාව මත පැටවෙන බදු බර වැඩිවන බව අමුතුවෙන් කිව යුතු නොවේ.
දැනට වැට් බද්දට යටත් භාණ්ඩ හා සේවාවලට අමතරව අලුතින් වැට් බද්ද පැනවීමට යන භාණ්ඩ හා සේවා පිළිබඳ අදහසක් ලබා ගැනීමට අපට අතීතයට යෑමට සිදුවේ. ඒ වැට් බද්දට අයත් නොවන භාණ්ඩ හා සේවා මොනවාද කියා හඳුනා ගැනීමටය.
වත්මන් ප්‍රතිශතය හෙවත් සියයට 15 දක්වා වැට් බදු වැඩි කරනු ලැබුයේ 2016 වර්ෂයේදීය. එහිදී වැට් බද්ද සියයට 11 සිට සියයට 15 දක්වා වැඩි කිරීමේදී එම බද්දෙන් නිදහස් වන භාණ්ඩ හා සේවා සම්බන්ධයෙන් මුදල් අමාත්‍යාංශය නිවේදනය කළ අතර ඒ තුළ භාණ්ඩ 133ක් හා සේවා 21ක් හඳුනාගත හැකිවිය. ඉන්පසු වැට් බදු පනත යටතේ අවස්ථා කිහිපයකදී වැට් බද්දෙන් නිදහස් භාණ්ඩ හා සේවා කිහිපයක් සංශෝධන පනත් මගින් ප්‍රකාශයට පත් කරනු ලැබීය.
එසේ 2016 දී වැට් බද්දෙන් නිදහස් කළ භාණ්ඩ වූයේ, වී, බිත්තර වී, සහල්, තිරිඟු, කරදමුංගු, කුරුඳු, කරාබුනැටි, සාදික්කා, වසාවාසි, ගම්මිරිස්, දිසිදි පොල්, රබර්, ලේටෙක්ස්, පොල්, තේ, සහල් පිටි, පාන් පිටි, පාන්, ළදරු කිරිපිටි, දියර කිරි, පිටි කිරි, ඖෂධ නිෂ්පාදන සහ බෙහෙත්, ඖෂධ නිෂ්පාදනයට යොදා ගන්නා අමුද්‍රව්‍ය, ගුවන් යානා, හෙළිකොප්ටර්, මුතු, දියමන්ති, ස්වාභාවික හෝ සින්තටික් ද්‍රව්‍ය, ඉතා වටිනා හෝ අර්ධ වටිනා පාෂාණ, දියමන්ති කුඩු, වටිනා ලෝහ, වටිනා ලෝහයන්ගෙන් යුතු ලෝහ පතුරු, රත්ත්‍රන් කාසි, පොත්, බොර පෙට්‍රෝලියම් තෙල්, භූමිතෙල්, ද්‍රව පෙට්‍රෝලියම් ගෑස් සහ ගුවන් යානා ඉන්ධන, ඩීසල් හා ගුවන් යානා ඉන්ධන, නෞකා ඉන්ධන, ක්‍රීඩා උපකරණ, රබර් හෝ ප්ලාස්ටික් නිෂ්පාදන සඳහා යොදා ගන්නා යන්ත්‍ර, අව් කණ්ණාඩි, සුවඳ විලවුන්, මොල්ඩින්ග්, ඡායාරූප සංවේදී අර්ධ සන්නායක උපකරණ, අස් කණ්ණාඩි හා කණ්ණාඩි රාමු නිෂ්පාදන සඳහා වූ අමුද්‍රව්‍ය, කුකුළු, තාර ආදි කර්මාන්ත සඳහා වූ යන්ත්‍ර සූත්‍ර හා අමතර කොටස්,
ඉරන ලද ලී, ගෘහාශ්‍රිත පරිහරණයට ගන්නා රෙදිපිළි, බවුසර් රථ, බුල්ඩෝසර් රථ, ලෝඩර් රථ, ග්‍රේඩර් රථ, ලෙවලර් රථ, එක්ස්කැවේටර් රථ, ගිනි නිවන රථ, බලශක්ති පිරිමැසුම් නිෂ්පාදන සඳහා වූ අමුද්‍රව්‍ය, ආනයනික පදම් නොකළ ලී කදන්, අධි ප්‍රෝටීන හා අධි ශක්ති කෘෂි ආහාර, මුහුදු වැලි, දේශීයව නිෂ්පාදිත හෑන්ඩ්ලූම් රෙදිපිළි, දේශීයව නිෂ්පාදිත පොල්තෙල්, පොල් කෙඳි, වගා පැලට්ස්, වගා බෑග්, ඇඹරූ කෙඳි, පොල් ලෙලි, මැටි උළු, පිරිසැකසුම් නොකළ කෘෂි හෝ ධීවර නිෂ්පාදන, ශ්‍රී ලංකාවේ නිෂ්පාදිත පිරිසැකසුම් නොකළ ඉස්සන්, ආනයනික වේවැල්, දේශීයව සැකසූ කිරි නිෂ්පාදන, දේශීයව සැකසූ සහල් නිෂ්පාදන, දේශීයව නිපදවූ සීනි, තේ කර්මාන්තය සඳහා යොදාගන්නා දේශීයව නිපදවූ යන්ත්‍ර සූත්‍ර,
ශල්‍යකර්ම සඳහා යොදා ගන්නා දේශීයව නිපදවූ ගෝස්, දේශීයව නිපදවූ ආභරණ, දේශීයව නිපදවූ වගා පැලට්ස්, දේශීයව සංවර්ධනය කරන ලද මෘදුකාංග, දේශීයව නිපදවූ ජල හා සුළං බලාගාර යන්ත්‍රෝපකරණ හා මෙවලම්, දේශීයව නිපදවූ ටර්බයින, දේශීයව නිපදවූ මැටි වළං නිෂ්පාදන, දේශීය වෙළඳපොළ සඳහා දේශීයව නිපදවූ රෙදිපිළි, කෘතිම අත් පා, කිහිලිකරු, රෝද පුටු, ශ්‍රවණ උපකරණ, ශ්‍රවණ උපකරණ සඳහා මෙවලම්, සුදු සැරයටි, බ්‍රේල් යතුරුලියන හා අමතර කොටස්, බ්‍රේල් ලිවීමේ කඩදාසි හා බෝඩ්, කෘෂි ට්‍රැක්ටර් හෝ මාර්ගගත ට්‍රැක්ටර්, ජංගම දුරකතන, කෘෂි උපකරණ, මෙමොටීස්, මුල්ලුව, පොහොර, ආටේෂියා බිත්තර හා පීට් මොස්, කෘෂි බීජ, කෘෂි පැළ, කූණිස්සන් පෝෂණ, ඉදිකිරීම් කර්මාන්ත සඳහා යොදා ගන්නා යන්ත්‍ර සූත්‍ර, කිරි නිෂ්පාදන යන්ත්‍ර සූත්‍ර, පරිගණක සහ පරිගණක උපාංග,
රෙදිපිළි කර්මාන්තයට යොදාගන්නා මැෂින් නූල්, හෑන්ඩ්ලූම් කර්මාන්තයට යොදා ගන්නා වර්ණක, සහල් මෝල් කර්මාන්තයේ යොදා ගන්නා යන්ත්‍ර සූත්‍ර, ඉස්සන්, සූර්යකෝෂ මොඩියුල්, උපාංග හා සූර්යකෝෂ නිවාස පද්ධති, අධි තාක්ෂණික වෛද්‍ය උපකරණ, ටිකට්පත් නිකුත් කරන යන්ත්‍ර නිෂ්පාදනයට යොදා ගන්නා යන්ත්‍ර සූත්‍ර, පෙට්ට්‍රල්, ගල් අඟුරු හෝ තාර, බේකර් නිෂ්පාදන සඳහා වූ ධාන්‍ය නිපදවීමට යොදා ගන්නා යන්ත්‍ර සූත්‍ර හෝ මෙවලම්, ලෙදර්, පාවහන් හෝ බෑග් නිපදවීමට යොදා ගන්නා යන්ත්‍ර සූත්‍ර හෝ මෙවලම්, වාහන නලා,
ටැක්ෂි මීටර්, කෘෂි යන්ත්‍ර සූත්‍ර හා අමතර කොටස්, ඉලෙක්ට්‍රොනික් උපාංග හෝ කොටස්, සැහැල්ලු ඉලෙක්ට්‍රොනික් සහ ඉලෙක්ටි්‍රකල් උපාංග, පලතුරු බීජ, විදුලි සංදේශ උපකරණ, විදුලි සංදේශ කර්මාන්තය සඳහා වූ යන්ත්‍ර සූත්‍ර හෝ අධි තාක්ෂණික උපකරණ, ශ්‍රී ලංකා ගමනා ගමන මණ්ඩලය සහ දුම්රිය සඳහා භාවිත කරන අමතර කොටස් හා උපාංග, ලොරි රථ, ට්‍රක් රථ, බස් රථ, දේශීයව නිපදවූ පාම් තෙල්, පදම් නොකළ දැව කඳන්, ගුවන් යානා එන්ජින් හෝ ගුවන් යානා අමතර කොටස්, පාවහන් නිස්ඵාදනය සඳහා යොදා ගන්නා සැකසූ ලෙදර්, ඖෂධ හෝ ආයුර්වේද ඖෂධ ඇසුරුම් සඳහා යොදා ගන්නා අමුද්‍රව්‍ය හා ගුවන් යානා ස්ටිමියුලේටරයන් හා කොටස් යනාදියයි.
වැට් බද්දෙන් නිදහස් සේවා වශයෙන් නම් කර තිබුණේ, අධ්‍යාපන ආයතනයක් මගින් නිර්දේශිත අධ්‍යාපන සේවා, යම් පුද්ගලයකු හෝ හවුල්කාරිත්වයක් මගින් නිර්දේශිත අධ්‍යාපන සේවා, මහජන පුස්තකාල සේවා, පොදු මගී ප්‍රවාහන සේවා, විදුලිය හා බෙදා හැරීම්, ආදාහන හා භූමදාන අවමංගල්‍ය සේවා, විදෙස් සංවිධාන මගින් සෘජුවම අරමුදල් සැපයෙන භාණ්ඩ හෝ සේවා, ජංගම ගිණුම් හෝ ඉතුරුම් ගිණුම් මෙහෙයුම්, විනිමය හුවමාරු, ජීවිත රක්ෂණ, අග්‍රහාර රක්ෂණය, භෝග හා පශු සම්පත් රක්ෂණය, සේයා පටල නිස්පාදනය සඳහා වූ රසායනාගාර පහසුකම්, ඕනෑම ආකාරයක යාත්‍රාවක් සඳහා වූ සේවා, ප්‍රති රක්ෂණ සේවා, දේශීය දූරකථන සේවා සමාගම් වෙත බලපත්‍ර සැපයෙන සේවා, පර්යේෂණ හා සංවර්ධන සේවා, වාණිජ දෙපාර්තමේන්තු සේවා, ඕනෑම ආකාරයක ජාත්‍යන්තර වැඩසටහනක් වෙනුවෙන් මුදල් අමාත්‍යාංශය විසින් අනුමත විශේෂ සේවා, ඒකකභාර කළමනාකරණ සමාගම් සේවා, ශ්‍රී ලංකාවට පැමිණෙන ඕනෑම ක්‍රීඩකයෙකුට, ක්‍රීඩා සංවිධායකුට හෝ අනුග්‍රාහයෙකුට සැපයෙන නවාතැන් පහසුකම් සේවා ආදිය වේ.
මීට අමතරව 2019 අංක 19, 2021 අංක 9 හා 2022 අංක 44 යන වැට් සංශෝධිත පනත් මගින් තවත් භාණ්ඩ හා සේවා කිහිපයක් නිදහස් කර තිබේ. ඒ සීනි හෝ වෙනත් රසකළ ද්‍රව්‍ය අඩංගු නොවන කිරිපිටි, දේශීයව නිෂ්පාදිත සහල් හා සහල් නිවුඩු තෙල්, කොව්ඩ් 19 වසංගත තත්වය පාලනය කිරීම සඳහා සෞඛ්‍ය අමාත්‍යාංශ ලේකම්වරයා විසින් නිර්දේශ කරන ලද වෛද්‍ය, ශල්‍ය වෛද්‍ය, දන්ත වෛද්‍ය උපකරණ, තාක්ෂණික උපකරණ, උපාංග හා ඒවාහී කොටස්, යන්ත්‍ර සූත්‍ර හා මෙවලම්, රෝහල් හෝ වෛද්‍ය යන භාණ්ඩ සහ ඖෂධ රසායනික ද්‍රව්‍ය සහ ඒවයේ අයිතම, තොරතුරු තාක්ෂණ සහ සඵල සේවා,
ආයෝජන මණ්ඩල අපනයනකරුවකු සෞඛ්‍ය හා දේශීය වෛද්‍ය අමාත්‍යාංශයට, ත්‍රිවිධ හමුදාවට හෝ පොලීසියට සපයන සෞඛ්‍යාරක්ෂක උපකරණ සහ ඒ හා සමාන නිෂ්පාදන, සංචාරක සංවර්ධන අධිකාරිය සමඟ ලියාපදිංචි නියෝජිතයකු විසින් රට තුළට කරන සංචාර හා සම්බන්ධ සේවා, පදිංචියක් සඳහා වන නිවාස බදු දීමක් හෝ කුලියට දීමක් හෝ යම් පදිංචියක් සඳහා වන සහධිපත්‍ය සැපයුමක් නොවන සැපයුම්, බලශක්ති පිරිමැසුම් විදුලි බුබුළු සහ බලශක්ති පිරිමැසුම් විදුලි බුබුළු නිෂ්පාදනය කිරීම සඳහා අමුද්‍රව්‍ය, පුනර්ජනනීය බලශක්ති උත්පාදනය කිරීම සඳහා වන පිරියත, යන්ත්‍ර සූත්‍ර හෝ උපාංග, දේශීයව නිෂ්පාදනය කරන ස්වර්ණාභරණ, වෘද්ධ සේවාවන් හා ළමා සත්කාරක සේවාවන්ය.
මෙම භාණ්ඩ හා සේවාවන් දෙස බැලූ විට පෙනී යන දෙය වන්නේ 2024 ජනවාරි 01 වැනිදා සිට ඉන් බොහෝ භාණ්ඩ හා සේවා ප්‍රමාණයක් ආණ්ඩුව අලුතින් වැට් බද්දට යටත් කරනු ඇති බවය. ඒ මගින් ක්ෂණිකව සිදුවිය හැකි දෙය වන්නේ එසේ වැට් බද්දට යටත් වන භාණ්ඩ හා සේවාවන්ගේ මිල සියයට 18ක ප්‍රමාණයෙන් හෝ ඊට වඩා වැඩි ප්‍රතිශතයකින් ඉහළ යෑමය. එම මිල ඉහළ යෑම අවසානයේ දරන්නට සිදුවන්නේ ජනතාවට නිසා ඔවුන් මත පැටවෙන බදු බරද තවත් වැඩි වන බවය.
දැනටමත් විදුලිය හා ජල බිල්පත්ද ගෙවීමට නොහැකිව සිටින ජනතාව මත මෙම බදු බරද අලුතින් පැටවීමෙන් සිදුවන්නේ ඔවුන් කබලෙන් ළිපට වැටීම පමණය. ආණ්ඩුව ජාත්‍යන්තර මූල්‍ය අරමුදලේ කොන්දේසි ඉටු කරනවා යැයි කියන්නේ ජනතාවට ජීවත් වීමට නොහැකි තත්වයක් නිර්මාණය කිරීම නම් ඉන් ඵලක් වන්නේ නැති අතර රට ආර්ථික වශයෙන් ගොඩ යන්නේද නැත.
