ජනාධිපති රනිල් වික්‍රමසිංහ ඊළඟ ජනාධිපතිවරණයට පෙර, විධායක ජනාධිපතිධුරය අහෝසි කරන්නට සැරසෙන්නේය යන්න පසුගිය සතියේ තටු ලැබූ ආරංචියකි. ගිය සතියේ අනිද්දා ප්‍රධාන පුවතින් වාර්තා වූ පරිදි, ආර්ථිකමය වශයෙන් වෙනසක් ඇතිකර ගන්නට බැරිවී, රනිල් වික්‍රමසිංහට ඊළඟ ජනාධිපතිවරණය ජය ගන්නට නොහැකි වන බව පෙනේ නම්, විධායක ජනාධිපතිධුරය අහෝසි කිරීමට සූදානම් වන බවක් පෙනේ.
ජනාධිපතිධුරය අහෝසි කරනවා නම්, එසේ කරන්නට යන්නේ වික්‍රමසිංහ මහතා ඉදිරි ජනාධිපතිවරණයේදී පරාජය වන බව පෙනෙන්නේ නම්ය. බැලූ බැල්මටම එය කූඨ දේශපාලන අදහසකින් කරන්නකි. එහෙත්, කිසිවකු කූඨ දේශපාලනික අදහසකින් යුතුව කරන්නේ වුවද, අවසාන ප්‍රතිඵලය විධායක ජනාධිපති ක්‍රමය අහෝසි වීම නම්, පසුගිය කාලය පුරාම එය අහෝසි කිරීම වෙනුවෙන් පෙනීසිටි දේශපාලන පක්ෂ හා පුරවැසි සමාජය, ඒ අවස්ථාව අල්ලා ගත යුතු බව මනුවර්ණගේ කල්පනාවයි.
එහෙත්, පළමුව කිව යුත්තේ, මෙය සිදුවන දෙයකට වඩා නොසිදුවන දෙයක් වීමට ඇති ඉඩ බොහෝ වැඩි බවය. ජනාධිපතිධුරයට පත්වුණු දා සිට රනිල් වික්‍රමසිංහ මහතා, තමා පත්වූයේ මහජන ඡන්දයකින් නොවන බව දැන දැනම, තමාට මහජන බලයක්-අනුමතියක් නැති බව දැන දැනම, දේශපාලන ඉතිහාසයේ මෙතෙක් නොකර තිබූ සමහර වැඩ කරන්නට හදන බවක් පෙන්වීය. 13 වැනි සංශෝධනය (පොලිස් බලතල හැර) ක්‍රියාත්මක කිරීම එක් උදාහරණයකි. එහෙත් මේ වන තෙක්ම එය වචනවලට පමණක් සීමා වී තිබේ. ඔහුගේ ධුර කාලය අවසන් වන තුරු එය ඉටු කරන්නට නොහැකි බවද ඉතා පැහැදිලිය. වික්‍රමසිංහ ජනාධිපතිවරයා විධායක ජනාධිපති ක්‍රමය අහෝසි කරන්නට යන බවද එවැනිම නොකළ හැකි දෙයක් බව පෙනේ.
කාරණා කිහිපයක් නිසාය. එකක්, ඒ සඳහා ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථා සංශෝධනයක් අවශයය. එය සරල සංශෝධනයක් නොවේ. මුළු ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාවම ව්‍යුහමය වශයෙන් වෙනස් කරන සංශෝධනයකි. මන්ද යත්, අප අද පාවිච්චි කරන 1978 ව්‍යවස්ථාව වු කලි මුළුමනින්ම විධායක ජනාධිපතිධුරය වටා ගොඩනැගී ඇති එකක් නිසාය. එය වෙනස් කර අගමැති ප්‍රමුඛ ඇමති මණ්ඩලයට හා පාර්ලිමේන්තුවට වැඩි බලයක් ලැබෙන ව්‍යවස්ථා සංශෝධනයක් යනු, බොහෝ දුරටම නව ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාවක් ඇතිකර ගැනීමකි. ඒ තරම් පුළුල්ව නොකළත්, විධායක ජනාධිපතිධුරය අවසන් කරන සංශෝධනයක් කෙටුම්පත් කිරීමද පහසු දෙයක් නොවේ. කාලයක් ගතවන වැඩකි. එවැනි කෙටුම්පතක් පාර්ලිමේන්තුවට ඉදිරිපත් කළ විට එය ශ්‍රේෂ්ඨාධිකරණය ඉදිරියේ අභියෝග කරන්නටද හොඳටම ඉඩ තිබේ. ඒ සඳහා සැලකිය යුතු කාලයක් ගතවේ.
පාර්ලිමේන්තුවේදී එම සංශෝධනයට තුනෙන් දෙකක ඡන්දයක් ලැබිය යුතුය. දැනට පොහොට්ටුවේ ඉතිරිව සිටින මන්ත්‍රීවරුන් සියලු දෙනා ඡන්දය දුන්නත් තුනෙන් දෙකක් නැත. ඒ සඳහා විපක්ෂයේ පක්‍ෂද එකතු කර ගැනීමට සිදුවෙයි. එය පහසු දෙයක් නොවේ. දැනට පොහොට්ටුවේ ඉතිරි වී සිටින්නේ රාජපක්‍ෂලාගේ අන්තේවාසිකයන් වැනි පිරිසක් වන විට, ඔවුන් මේ සංශෝධනයට කැමති වේද යන්න සැකසහිතය. බැසිල් රාජපක්ෂ ඊට කැමැත්තෙන් පසුවුවත්, නාමල් රාජපක්ෂ අනාගත විධායක ජනාධිපති වනු පිණිස වැඩ කරන රාජපක්ෂ පවුල, මෙවැනි සංශෝධනයකට ඉඩ දේවිදැයි ප්‍රශ්නයකි. කොහොම හරි පාර්ලිමේන්තුවේ තුනෙන් දෙකක අනුමැතිය ගත්තත් ඊළඟට ජනමත විචාරණයකට යන්නට සිදුවෙයි. ජනමත විචාරණයේ ප්‍රතිඵලයද අධිකරනය ඉදිරියේ අභියෝග කරන්නට ඕනෑම කෙනකුට හැකිය. එවැනි අභියෝගයක් පිළිබඳ ශ්‍රේෂ්ඨාධිකරණයේ විභාගයක් පවත්වා තීරණය දෙන්නට ගතවන කාලය ඉතා කුඩා නැත.
මේ පියවර ගැන මතක් කළේ, ඊළඟ ජනාධිපතිවරණය සඳහා කාලය දැන් ගතවෙමින් පවතින නිසාය. විධායක ජනාධිපති ක්‍රමය අහෝසි කරනවා නම්, එය ලබන අවුරුද්දේ නොවැම්බර් මාසයට මාස තුනකටවත් පෙර අවසන් කරගත යුතුය. නැතිනම් ඊළඟ ජනාධිපතිවරණය සඳහා දින නියම කර නාමයෝජනා කැඳවීමට සිදුවෙයි. යම් කෙනකු ඒ අවස්ථාවේදී ජනාධිපතිධුරයට පත්වුණොත් පත්වූ වහාම තනතුර අහෝසි කරන්නට කිසිවිටෙක කැමති නොවනවා ඇත. ‘හොඳ කෙනකුට ලැබුණොත් ජනාධිපති ක්‍රමයෙන් හොඳ වැඩ කළෑකි.’ය කියන මිථ්‍යාවෙන් අපේ සියලුම දේශපාලන නායකයන් ගිනිකණ වැටී සිටින නිසාය.
හැබැයි, යම් හෙයකින් රනිල් වික්‍රමසිංහ ජනාධිපතිවරයා විධායක ජනාධිපතිධුරය අහෝසි කරන්නට යනවා නම්, ඊට නොවළහා සහාය දිය යුතුය. නොකෙරන වෙදකම් ගැන කියමින් එය වැළැක්වීම නොකළ යුතුය. ගෝඨාභය රාජපක්ෂ හැර ලංකාවේ ජනාධිපතිධුරයට පත්වුණු හැම කෙනකුම පාහේ අහෝසි කරන බව පොරොන්දු වුණු ජනාධිපති ක්‍රමය, වික්‍රමසිංහ මහතා අහෝසි කරන්නේ නම්, එදා සිට අද දක්වාම එය අහෝසි කළ යුතුයැයි අවංකවම පෙනීසිටි කිසිවකුට එය වළකන්නට හේතුවක් ඇතැයි මනුවර්ණයට පෙනෙන්නේ නැත.
ජනතා විමුක්ති පෙරමුණ පැත්තෙන් නම් ඇසෙන්නේ ඊළඟ ජනාධිපතිවරණයේදී ඔවුන්ගේ නායකයා ජනාධිපති වන නිසා, විධායක ජනාධිපතිධුරය අහෝසි කිරීම වනාහි එය වැළැක්වීමට රනිල් වික්‍රමසිංහ ගහන ගැටයක් බවය. ජවිපෙ වටා එකතුවී සිටින විශාල ඡන්ද පදනම උසිගන්වා තබාගැනීම සඳහා එය සිත්ගන්නාසුලු තර්කයක් වන නමුත්, ඊළඟ ජනාධිපතිවරණය ජවිපෙ නායකයා දිනන බවට කිසිම ලකුණක් තවමත් පෙනෙන්නේ නැත. ජාත්‍යන්තර සෞඛ්‍ය ආයතනයේ සමීක්‍ෂණ ප්‍රතිඵල අනුව, සැප්තැම්බර් අග වන විට 34%ක ප්‍රතිශතයකින් අනුර කුමාර දිසානායක මහතා ඉදිරියෙන් සිටි අතර සජිත් ප්‍රේමදාස 30%ක් ලබා සිටියේය. අනෙක් සියයට 36% යන්නේ කොහිදැයි තවමත් පැහැදිලි නැති තත්වයක් යටතේ 34ක් ලබා සිටින, ඒ වාගේම කිසිම දේශපාලන සන්ධානයක් ඇතිකර නොගෙන තනිවම තරග වදින ජවිපෙ ඊළඟ ජනාධිපතිවරණය ජයගන්නවායැයි සිතීම මනරම් වාගාලංකාරයකි.
කොහොම වුණත්, විධායක ජනාධිපතිධුරය අහෝසි කිරීමේ ප්‍රයත්නයට කොන්දේසි දැමීමක් ජවිපෙ වේදිකාවෙන් දැන් නිතර ඇසෙයි. ඔවුන් කියන්නේ විධායක ජනාධිපති ක්‍රමය අහෝසි කරන ව්‍යවස්ථා සංශෝධනයට, ඒ වහාම පාර්ලිමේන්තුවද විසුරුවා හරින විධිවිධාන ඇතුළත් කළ යුතු බවයි. මෙය අතාත්වික කොන්දේසියක් වනවා පමණක් නොව, ජනාධිපතිධුරය අහෝසි කිරීමට කෝඳුරු තෙල් හත්පට්ටයක් සෙවීමේ වෙදකමක්ද සිහිගන්වයි. හොඳ වෙලාවට, පාර්ලිමේන්තුව තුළ සිටින්නේ ජවිපෙ මන්ත්‍රීවරුන් තිදෙනකු පමණක් වන නිසා, ඔවුන්ගේ මේ කොන්දේසියට පාර්ලිමේන්තුව තුළ නම් කිසි බලයක් නැත.
ඔවුන් කියන්නේ, ඊළඟට පත්වන ජනාධිපතිවරයා කවරකු වුවද, ජය ගත් වහාම පාර්ලිමේන්තුව විසුරුවන බැවින්, ඒ කාලයට පසුව, පවතින පාර්ලිමේන්තුව තවදුරටත් තබා නොගත යුතු බවයි. ඔවුන්ගේ තර්කය අතාත්වික වන්නේ ඇයි? එකක්, ඊළඟට පත්වන්නේ රනිල් වික්‍රමසිංහම නම්, මේ පාර්ලිමේන්තුව කාලය අවසන් වන තුරු අනිවාර්යයෙන්ම පවත්වාගෙන යනු ඇත. එය විසුරුවා හැරෙනු ඇත්තේ සජිත් ප්‍රේමදාස හෝ අනුර කුමාර දිසානායක ජනාධිපති පදවියට පත්වුවහොත් පමණකි. එය එසේ වීමට නම්, විධායක ජනාධිපති ක්‍රමය, ඊළඟ ජනාධිපතිවරණය පවත්වන කාලය වන තෙක් මේ විදියටම තැබිය යුතු වෙයි. දැන් කතා කරන්නේ ඊළඟ ජනාධිපතිවරණය පැවැත්වීමට පෙර ක්‍රමය අහෝසි කිරීමට නම්, මේ තර්කයෙන් පලක් නැත.
අනෙක් අතට ජවිපෙ මන්ත්‍රීධුර තුන කෙසේ වෙතත්, පාර්ලිමේන්තුවේ තුනෙන් දෙකක ඡන්දයක් ව්‍යවස්ථා සංශෝධනයට ලබාගැනීමට, පොහොට්ටුවේ සියලුම මන්ත්‍රීවරුන්ගේ සහාය ලැබිය යුතුමය. එලෙස ඡන්දය දීමට ඔවුන්ගේ පළමුවැනි කොන්දේසිය වනු ඇත්තේ, තම ධුර කාලය අවසන් වන තෙක්, පාර්ලිමේන්තුව පවත්වාගෙන යායුතු බවයි. එය එක්තරා විදියකින් විධායක ජනාධිපති ක්‍රමය අහෝසි කිරීමට ඔවුන් ඉල්ලන වන්දියක් වනු ඇත.
ලංකාවේ දේශපාලනය අනුව නම්, විධායක ජනාධිපති ක්‍රමය අහෝසි කරන ඕනෑම කෙනකුට ඒ සඳහා දේශපාලන වන්දියක් ගෙවීමට සිදුවෙයි. එම තනතුර අහෝසි කිරීමට මේ වන තෙක් ඉදිරිගාමීම පියවර තබා, අලුත් (හා සාපේක්‍ෂව ඉතා දියුණු මෙන්ම වඩා ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී) ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාවක් වසර 2000දී කෙටුම්පත් කළ චන්ද්‍රිකා බණ්ඩාරනායක කුමාරතුංග ජනාධිපතිනියගේ කාලයේ පවා ඒ ගැන සාකච්ඡාවක් ඇතිවිය.
දෙවැනි වරට ධුරයට පත්වී මාස 9ක් පමණ ගිය තැන අලුත් ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථා කෙටුම්පත ඉදිරිපත් වූ විට, එවකට ඇගේ පක්ෂයේ සමහරුන්ගේ මතය වුණේ, චන්ද්‍රිකාගේ හය අවුරුදු ධුර කාලයෙන් පසු ජනාධිපති තනතුර අහෝසි වන ආකාරයට සංශෝධනය කළ යුතු බවයි.
ඒ අවස්ථාව ගැන ඇසූ දුටු සාක්‍ෂිකරුවකු වන ආචාර්ය ජයම්පති වික්‍රමරත්නගේ Towards Democratic Governance in Sri Lanka: A Constitutional Miscellany පොතේ දැක්වෙන විස්තරය අනුව, ‘පරණ ව්‍යවස්ථාවෙන් අලුත් ව්‍යවස්ථාවට යන සංක්‍රාන්තික කාලය පිළිබඳව පොදු ජන පෙරමුණ තුළ බැරෑරුම් සාකච්ඡාවක් නොවීය. පොදු ජන පෙරමුණ තුළ පැවැති මූලික සාකච්ඡාවලදී කිසිවකු කෙටි කාලයක් යෝජනා නොකළ අතර, වමේ නායකයන් හැරෙන්නට සියල්ලන්ම පාහේ කීවේ, ‘මැඩම්, ඔබට වසර හයක් ඉදිරියට යාමට ජනවරමක් තිබෙනවා’ කියාය.
අවසානයේ එජාපය සමග ධුරය අහෝසි කිරීමේ දිනය පිළිබඳ ගැටලුව සාකච්ඡා කිරීමට දිනයක් නියම විය. එම රැස්වීමට දින කිහිපයකට පෙර පොදුජන පෙරමුණේ නායකයෝ පළමුවැනි වරට රැස්වී මෙම ප්‍රශ්නය බැරෑරුම් ලෙස සාකච්ඡා කළහ. ජනාධිපති කුමාරතුංග නැවත තේරී පත්වීමෙන් පසු (ඒ වන විටත් ඇය පත්වීමෙන් පසු මාස නවයක පමණ කාලයක් ගතවී තිබිණ.) වසර තුනක් අවසානයේ විධායක ජනාධිපති ක්‍රමය අහෝසි කළ යුතු බවටත්, එක්සත් ජාතික පක්ෂය කෙටි කාලයක් ඉල්ලා සිටින්නේ නම් වසර දෙකකට එකඟ විය යුතු බවටත් යෝජනා කිරීමට ඔවුහු තීරණය කළහ.
1999 ජුලි මාසයේ මුල එජාපය සමග සාකච්ඡාව යොදාගත් දින කුමාරතුංග ජනාධිපතිනිය, අලුත් ව්‍යවස්ථා කෙටුම්පත මහානායක හිමිවරුන්ට පිළිගැන්වීමට මහනුවරට ගොස් සිටි අතර, කාලගුණ තත්වය නරක වීම නිසා හෙලිකොප්ටරය අහසට නැංවීම ප්‍රමාද විය. ඒ වන විට දෙපක්‍ෂයේ නියෝජිතයන් රැස්වීමට පැමිණ සිටි නමුත් එජාප නායක රනිල් වික්‍රමසිංහ පැමිණ සිටියේ නැත. ඒ වෙනුවට නියෝජ්‍ය නායක කරු ජයසූරිය පැමිණ සිටියේය. තමා ප්‍රමාද වන බැවින් රැස්වීම ආරම්භ කරන ලෙස ජනාධිපතිනිය රත්නසිරි වික්‍රමනායකට දැනුම් දුන්නාය. ඒ අනුව රැස්වීම ආරම්භ වූ නමුත්, තේ බොන්නටත් පෙර නැගී සිටි කරු ජයසූරිය මහතා, ව්‍යවස්ථා කෙටුම්පත භික්‍ෂූන් වහන්සේලාට ඉදිරිපත් කරන බවට කියා රැස්වීමෙන් පිටව ගියේය.’
එහෙත් ආචාර්ය වික්‍රමරත්නට පසුව දැනගන්නට ලැබුණේ, කුමාරතුංග ජනාධිපතිනිය, 2000 දෙසැම්බරයේදී වුණත් ජනාධිපතිධුරය අවසන් කරන්නට එජාපය සමග එකඟ වන ලෙස වික්‍රමනායක මහතාට දූරකථනයෙන් දැනුම් දී තිබුනු බවයි. ඒ අනුව, ඇයට ඉදිරියට ධුරය දරන්නට ඉතිරි වී තිබුණේ මාස තුනක පමණ කාලයකි.
‘පසුදින කුමාරතුංග ජනාධිපතිනිය ජයසූරිය මහතාට කතා කර ඔහු හරහා 2000 දෙසැම්බරයේදී සංක්‍රාන්ති සමය අවසන් කිරීමට ඇගේ යෝජනාව එජාප නායකත්වයට දන්වා සිටියේය. නමුත් ප්‍රතිචාරයක් ලැබුණේ නැත. විධායක ජනාධිපති ක්‍රමය අහෝසි කළහොත් මාස තුන හතරකින් එළැඹෙන මහ මැතිවරණයේදී පොදු පෙරමුණට විශාල ගෞරවයක් ලැබෙනු ඇතැයි ඔවුහු බිය වූහ.’ ආචාර්ය වික්‍රමරත්න ලියයි.
‘හොඳින් දන්නා පරිදි, අගෝස්තු 03 වැනි දින පාර්ලිමේන්තුවට ඉදිරිපත් කරන ලද 2000 පොදුජන පෙරමුණේ ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථා පනත් කෙටුම්පත මඟින් කුමාරතුංග ජනාධිපතිනියගේ දෙවැනි ධුර කාලය අවසානයේ විධායක ජනාධිපති ක්‍රමය අහෝසි කිරීමට විධිවිධාන සලස්වා තිබිණ. මෙතැනද වැරදීමක් විය. එක්සත් ජාතික පක්ෂයට යෝජනා කළ පරිදි 2000 දෙසැම්බරයෙන් අවසන් වන සංක්‍රාන්ති කාලය සඳහා පනත් කෙටුම්පත සකස් කළ යුතුව තිබුණි. එක්සත් ජාතික පක්ෂය පනතට සහාය නොදැක්වූවා පමණක් නොව; ඇතැම් එජාප මන්ත්‍රීවරු පාර්ලිමේන්තු සභා ගැබ තුළ ව්‍යවස්ථා කෙටුම්පතේ පිටපත් පුළුස්සා දැමූහ.’ ආචාර්ය වික්‍රමරත්නගේ පොතේ සඳහන් වෙයි.
මේ කතාවෙන් විධායක ජනාධිපති ධුරය අහෝසි කිරීමට ගන්නා ප්‍රයත්නවලදී සිදුවිය හැකි දේහපාලන හැසිරීම් කිහිපයක් ගැන සිත්ගන්නාසුලු විස්තරයක් සැපයෙයි. ජනාධිපතිධුරය අහෝසි කිරීමට බලය තිබෙන පක්ෂය හෝ සන්ධානය ඒ සඳහා වන්දියක් ඉල්ලන බව පළමුවැන්නයි. දෙවැන්න නම්, එම වන්දිය ගෙවීමට, ආණ්ඩු බලයේ නොසිටින නමුත් ජනාධිපති ක්‍රමය අහෝසි කිරීමට සහාය දෙන පක්ෂ හෝ සන්ධාන අකමැත්තක් දක්වන බවයි. ඒ වාගේම, ජනාධිපතිධුරය අහෝසි කරන පක්ෂය, ඒ නිසාම දේශපාලන වාසියක් ඊළඟ මැතිවරණවලදී ලබාගැනීම ගැන එම විරුද්ධ පක්ෂ බියවන බවයි. තමා දෙවැනි වරට පත්වීමෙන් මාස දොළහකට පසු, එනම් අලුත් ව්‍යවස්ථා කෙටුම්පත ගෙනැවිත් මාස තුනකට පසු, ධුරය අත්හැරීමට තරම් නම්‍යශීලී තැනකට කුමාරතුංග ජනාධිපතිනිය අවසානයේ පැමිණි නමුත්, සාකච්ඡා අසාර්ථකවීමේ අනතුර වළක්වාගන්නට ඇයට නොහැකි විය.
අවසානය වූයේ කුමක්ද? නායකයන්ගේ මුග්ධ දේශපාලන කඹ ඇදිලි නිසා අපට ලැබිය හැකිව තිබුණු දියුණු ව්‍යවස්ථා කෙටුම්පතක් අහිමිව ගිය බවත්, ඒ පිළිබඳ වෛරය කෙටුම්පත් පාර්ලිමේන්තුවේ ගිනි තැබීම දක්වා වර්ධනය වී තිබුණු බවත්ය. දැන් තිබෙන ප්‍රශ්නය, ඉතිහාසය නැවත පුනරාවර්තනය වීමට ඉඩ දෙනවාද යන්නයි. මේ විෂම චක්‍රය කඩා, ජනාධිපතිධුරය අහෝසි කරගන්නේ කෙසේද යන්නයි.
මේ විදියට, විධායක ජනාධිපති ක්‍රමය අහෝසි කිරීමට එන හැම ජනාධිපතිවරයකුම ඒ සඳහා වන්දියක් ඉල්ලීම අනිවාර්යයෙන් කරනු ඇත. උදාහරණයක් හැටියට ඊළඟ ජනාධිපතිවරණයේදී ජවිපෙ නායකයා ජනාධිපති වුවහොත්, මාස කිහිපයකින් ජනාධිපතිධුරය අහෝසි කිරීම සම්පූර්ණ කර ඔහු අත පිසදාගෙන ගෙදර යනු ඇත්ද? කිසිසේත් නැත. ජනාධිපතිවරණයේදී තමන්ට ලැබුණු ‘ජනවරම’ අවසන් වන තුරුවත් එම තනතුරේ රැඳී සිට, ජනාධිපතිධුරයෙන් කළ හැකි ‘හොඳ වැඩ’ පමණක් කර, එම කාලය අවසන්වූ පසුව විධායක ජනාධිපතිධුරය අහෝසි වන ලෙස කටයුතු කෙරෙනු ඇත. මේ දේශපාලන යථාර්ථය අප පිළිගත යුතුම එකකි.
ඒ නිසා පොහොට්ටුවේ මන්ත්‍රීවරුන්, විධායක ජනාධිපතිධුරය අවසන් කරන්නට තුනෙන් දෙකක කැමැත්ත දෙන්නට නම්, තමන්ගේ ධුර කාලය අවසන් වන තුරු පාර්ලිමේන්තුව විසුරුවා නොහැරිය යුතුයැයි කොන්දේසියක් දැම්මොත්, එය පුදුමයක් නොවේ. මනුවර්ණ සිතන්නේ එය ඔවුන්ට ගෙවිය යුතු වන්දියක් හැටියටය. 2020 අගෝස්තුවේ තේරී පත්වූ වත්මන් පාර්ලිමේන්තුවට 2025 අගෝස්තු වන තෙක් බලයේ සිටීමට මහජන වරමක් ලැබී තිබේ. ඊළඟ මහ මැතිවරණයෙන් පාර්ලිමේන්තුවට තේරී පත්විමට කිසිම ඉඩක් නැති පොදුජන පෙරමුණේ මන්ත්‍රීවරුන් බහුතරය හැකි තරම් කාලයක් පවතින මන්ත්‍රීධුරයේ රැඳී සිටීමට උත්සාහ කිරීමද තේරුම් ගත යුතු කාරණයකි.
මේ කිසිදු කාරණාවක් නොසලකා, විධායක ජනාධිපතිධුරය අහෝසි කිරීම සමගම පාර්ලිමේන්තුව විසුරුවා හැරීමද කළ යුතුයැයි අනම්‍ය කොන්දේසි දැමීම වචනවලින් මිස ප්‍රායෝගිකව නොසිදුවන යථාර්ථයකි. එම තනතුර අහෝසි කිරීමට තමන් දක්වන අකමැත්ත වක්‍රව පෙන්වීමකි. ජවිපෙ විධායක ජනාධිපති ක්‍රමය වෙනස්කරන්නට වුවමනාවෙන් සිටියා වගේම, එය ශක්තිමත්ව පවත්වාගෙන යාම මෙන්ම එයින් වැඩ ගැනීමද සාධාරණය කළ පක්ෂයක් බවද අමතක නොකළ යුතුය.
රනිල් වික්‍රමසිංහ අගමැතිවරයාගේ ආණ්ඩුවේ ඇමතිධුර තුනක් පවරාගෙන ඔවුන් බලයෙන් පහ කළ චන්ද්‍රිකා කුමාරතුංග ජනාධිපතිනියට ඊළඟට ළංවුණේ ජවිපෙය. ඒ අවස්ථාවේදී ඔවුන් කතා කළේ, ක්‍රියා කළේ විධායක ජනාධිපතිධුරයේ ගුණ වයමින්, එය ශක්තිමත් වීම හා ශක්තිමත්ව භාවිත කිරීම ගැන පෙනීසිටිමින් බව ඉතිහාසය අමතක නැති අයට මතක තිබෙනු ඇත. දැන් වුවද ජවිපෙ වේදිකාවලින් ඇසෙන්නේ, රනිල් වික්‍රමසිංහ ජනාධිපතිධුරය අහෝසිකරන්නට යන්නේ එය ජවිපෙට ලැබීමට ඔන්න මෙන්න නිසා බවයි. ඇයි, ජවිපෙට විධායක ජනාදිපතිධුරය ලැබීම නරකදැයි අසන තත්වයකට සමහර ජවිපෙ නායකයෝ පත්ව සිටිති.
කොහොම වුණත්, කවුරු කළත්, විධායක ජනාධිපති ක්‍රමය අහෝසි කිරීම වෙනුවෙන් පෙනීසිටිය යුතුය. එය දේශපාලන ක්‍රීඩාවක් නිසා, සුපිරිසුදු, බලය පිළිබඳ කිසිම විජිගීෂාවක් නැති, පරාර්ථකාමී නායකයකු හෝ නායකයන් පැමිණ නිශ්ශරණාධ්‍යාශයෙන් එය කරාවියැයි කියන මෝඩ සිතුවිලි අප උපදවා ගත යුතු නැත. අහෝසි කරන ඕනෑම කෙනකු ඊට ලේ වන්දියක් ඉල්ලනු ඇත. ඒ වන්දිය ගෙවා වුවද, විධායක ජනාධිපති ක්‍රමයේ වියගහෙන් ලංකාව ගලවාගැනීම ලැබෙන පළමුවැනි මොහොතේම කළ යුතුය.
“විධායක ජනාධිපති ක්‍රමය අහෝසි කිරීමට යෝජනා කරමින්, රට මුහුණදෙන අනෙක් ගැටලුවලට විසඳුම් ලබාදෙන ව්‍යවස්ථාවක් ඉදිරිපත් කිරීමට මම බලාපොරොත්තු වෙන්නෙමි. එතෙක්, විධායක ජනාධිපතිවරයා පාර්ලිමේන්තුවට වගකියන ආකාරයේ අන්තර්වාර ව්‍යවස්ථා සංශෝධනයක් ඉදිරිපත් කිරීමට මම බලාපොරොත්තු වෙමි.” – මහින්ද චින්තන (ඉංග්‍රීසි), පිටුව 97, 2005, අගමැති (ජනපති අපේක්ෂක)
උපුටා ගැනීම – බීබීසී සිංහල සේවය
1978 දී ජනාධිපති ජේආර් ජයවර්ධන විසින් නව ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාව හඳුන්වා දෙනු ලැබූ අවස්ථාවේ සිට ශ්‍රී ලංකා නිදහස් පක්ෂය ප්‍රමුඛ සියලු විරුද්ධ පක්ෂ එයට දැඩි විරෝධය පළ කළහ. එය ඒකාධිපති ව්‍යවස්ථාවක්’ ලෙසින් විග්‍රහ කළ ඔවුහු, තමන් බලයට පත් වූ විට එය අහෝසි කරන බවට එවක් පටන් සපථ කරමින් සිටියහ.
විපක්ෂනායිකා සිරිමාවෝ බණ්ඩාරනායක ඇතුළු අනුර බණ්ඩාරනායක සහ මහින්ද රාජපක්ෂ වැනි ශ්‍රී ලංකා නිදහස් පක්ෂයේ නායකයින් මෙන්ම එන් එම් පෙරේරා, කොල්වින් ආර් ද සිල්වා, දිනේෂ් ගුණවර්ධන වැනි සමසමාජ, කොමියුනිස්ට් පක්ෂවල සහ මහජන එක්සත් පෙරමුණේ නායකයන් ද එදා එයට එරෙහිව උද්ඝෝෂණ දියත් කළ නමුත් තමන්ට ලැබී තිබුණු හයෙන් පහේ බලය උපයෝගී කරගනිමින් එක්සත් ජාතික පක්ෂ ආණ්ඩුව පහසුවෙන් නව ව්‍යවස්ථාව සම්මත කරගත්තේය.
නව සමසමාජ පක්ෂයේ නායකයා වූ වාසුදේව නානායක්කාර එදා විධායක ජනාධිපති ක්‍රමය දැඩිව විවේචනය කළ තවත් වාමාංශික දේශපාලන නායකයෙකි. නිහාල් ගලප්පත්ති, විමල් වීරවංශ වැනි ජනතා විමුක්ති පෙරමුණේ තරුණ දේශපාලනඥයින් ද පසු කලෙක විධායක ජනාධිපති ක්‍රමයේ ප්‍රබල විවේචකයෝ වූහ. නිහාල් ගලප්පත්ති 1994 දී ජනාධිපතිවරණයෙන් ඉවත්වූයේ විධායක ජනාධිපති ක්‍රමය අහෝසි කරන බවට චන්ද්‍රිකා බණ්ඩාරනායක කුමාරතුංග ලිඛිත සහතිකයක් දීමෙන් අනතුරුවය.
20 වෙනි සංශෝධනය
ජනතා ඡන්දයෙන් තෝරා පත්කරගන්නා ලද පාර්ලිමේන්තුවේ බලතල බරපතල ලෙසින් සීමා කරමින්, ජනතා ඡන්දයෙන් පත්වූ විධායක ජනාධිපතිවරයාට අසීමිත බලතල පැවරෙන 20 වෙනි ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථා සංශෝධන කෙටුම්පතට පසුගියදා කැබිනට් මණ්ඩලයේ අනුමැතිය හිමිවිය. ඉන් අනතුරුව රාජපක්ෂ ආණ්ඩුව විසින් එය ගැසට් පත්‍රයේ ප්‍රකාශයට පත්කරන ලදි.
“ඒකාධිපති පාලනයකට මග පාදන්නක්” සහ “ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී අවකාශ අසුරා දමන්නක්” ලෙසින් ආණ්ඩුව ඉදිරිපත් කළ 20 වෙනි ව්‍යවස්ථා සංශෝධන කෙටුම්පත දෙස්, විදෙස් හෙලා දැකීමට ලක්වෙමින් පවතී.
විනිසුරුවන් ද නියෝජනය වන ප්‍රධාන පෙළේ ජාත්‍යන්තර සංවිධානයක් වන ජාත්‍යන්තර නීති විශාරදයින්ගේ කොමිසම (ෂක්‍න්‍) නිවේදනයක් නිකුත්කරමින් පවසන්නේ , පාර්ලිමේන්තුවේ බලතල සීමා කරමින් ජනාධිපතිවරයාට අසීමිත බලතල ලබාදීමට යෝජනා කරන 20 වෙනි සංශෝධනය පාර්ලිමේන්තුව විසින් ප්‍රතික්ෂේප කරනු ලැබිය යුතු බවය.
ඒ අතර ආණ්ඩුවේම විවිධ පාර්ශව 20 වෙනි සංශෝධන කෙටුම්පත විවේචනයට ලක්කරන අතර, එම කෙටුම්පත සකස් කළේ කවුරුන් විසින් දැයි නොදන්නා බව අලි සබ්රි, මහාචාර්ය ජී එල් පීරිස් සහ විමල් වීරවංශ වැනි අමාත්‍යවරුන් ද සඳහන් කොට තිබිණ.
මන්ත්‍රීවරු 26 ක්
වත්මන් පාර්ලිමේන්තුවේ මන්ත්‍රීවරුන් 223 දෙනා (ජාතික ලැයිස්තු මන්ත්‍රීවරුන් දෙදෙනෙකු තවමත් පත්කර නැත) අතරින් 26 දෙනෙකුම හාත්පසින්ම එකිනෙකට වෙනස් 17 වෙනි, 18 වෙනි සහ 19 වෙනි ව්‍යවස්ථා සංශෝධන වෙනුවෙන් සිය ඡන්දය භාවිත කර තිබීම විශේෂත්වයකි. ඒ අතරින් 23 දෙනෙකු 19 වෙනි සංශෝධනයට වෙනස්වූ 20 වෙනි සංශෝධනය වෙනුවෙන් ද ඡන්දය භාවිත කරනු ඇතැයි අපේක්ෂා කරේ. වෙරිටේ රිසර්ච් ආයතනය 17,18 සහ 19 වෙනි ව්‍යවස්ථා සංශෝධන තුනේ පවතින සමානතා සහ විෂමතා පහත දැක්වෙන පරිදි ගොනුකොට තිබිණ.
කඩවුන පොරොන්දු
තමන් බලයට පත්වුවහොත් විධායක ජනාධිපති ක්‍රමය අහෝසි කරන බවට චන්ද්‍රිකා බණ්ඩාරනායක, මහින්ද රාජපක්ෂ සහ මෛත්‍රීපාල සිරිසේන යන ජනාධිපතිවරු බොහෝ අවස්ථාවල ප්‍රතිඥා දුන්හ. ඒ අතරින් දෙදෙනකුම වත්මන් පාර්ලිමේන්තුව නියෝජනය කරන මන්ත්‍රීවරුන්ය. ඒ අතින් ගත් කළ හිටපු විධායක ජනාධිපතිවරුන් දෙදෙනෙකු මෙසේ පාර්ලිමේන්තුව නියෝජනය කරන්නේ ඉතිහාසයේ ප්‍රථම වතාවටය.
එහෙත් 1978 සිට 1994 දක්වා විධායක ජනාධිපති ක්‍රමයේ ප්‍රබල විවේචකයන් වූ අගමැති මහින්ද රාජපක්ෂ සහ දිනේෂ් ගුණවර්ධන, විමල් වීරවංශ හා වාසුදේව නානායක්කාර වැනි අමාත්‍යවරුන් මෙන්ම මෛත්‍රීපාල සිරිසේන මන්ත්‍රීවරයා ද වර්තමානයේ පෙනී සිටින්නේ විධායක ජනාධිපතිවරයාගේ බලතල සීමා කෙරුණු 19 වෙනි සංශෝධනයට පවා එරෙහි ස්ථාවරයකය. පහත දැක්වෙන්නේ ඒ අතරින් පිරිසක් විධායක ජනපති ක්‍රමය පිළිබඳ අතීතයේ දී පාර්ලිමේන්තුවේ දී සහ ප්‍රසිද්ධියේ දැක් වූ අදහස්ය.
මහින්ද රාජපක්ෂ
ශ්‍රී ලංකාවේ හය වන විධායක ජනාධිපතිවරයා වූ සහ වත්මන් අගමැති මහින්ද රාජපක්ෂ, විපක්ෂයේ ප්‍රධාන පෙලේ නායකයෙකු ලෙසින්, විපක්ෂනායකවරයා ලෙසින්, අගමැතිවරයා ලෙසින් සහ ජනාධිපති ධුරය හොබවද්දී පවා විධායක ජනපති ධුරය අහෝසි කරන බවට බොහෝ වතාවල ප්‍රතිඥා දී තිබේ.
“විධායක ජනාධිපති ක්‍රමය අහෝසි කිරීමට යෝජනා කරමින්, රට මුහුණදෙන අනෙක් ගැටලුවලට විසඳුම් ලබාදෙන ව්‍යවස්ථාවක් ඉදිරිපත් කිරීමට මම බලාපොරොත්තු වෙන්නෙමි. එතෙක්, විධායක ජනාධිපතිවරයා පාර්ලිමේන්තුවට වගකියන ආකාරයේ අන්තර්වාර ව්‍යවස්ථා සංශෝධනයක් ඉදිරිපත් කිරීමට මම බලාපොරොත්තු වෙමි.”
-මහින්ද චින්තන (ඉංග්‍රීසි), පිටුව 97, 2005, අගමැති (ජනපති අපේක්ෂක)
“ශ්‍රී ලංකාවේ ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදයට වඩාත්ම අහිතකර සහ විනාශකාරී විධායක ජනාධිපති ක්‍රමය අහෝසි කිරීම අත්‍යවශ්‍ය ප්‍රමුඛතාවක් ලෙස පිළිගනිමින්, 2005 දී ආරම්භ වන 6 වෙනි විධායක ජනාධිපතිවරයාගේ ධුර කාලය නිමාවීමට ප්‍රථම විධායක ජනාධිපති ක්‍රමය අහෝසි කිරීමට මෙයින් එකඟවනු ලැබේ.”
-අගමැති මහින්ද රාජපක්ෂ (ජනපති අපේක්ෂක) 2005 සැප්තැම්බර් මාසයේ ජනතා විමුක්ති පෙරමුණ සමඟ අත්සන් තැබූ 12 – වැදෑරුම් ගිවිසුම
“පක්ෂයක් ලෙස අපි විධායක ජනාධිපති ක්‍රමය අහෝසි කිරීම වෙනුවෙන් කැප වී සිටින්නෙමු. අවසාන මොහොත දක්වා අපි මෙය අහෝසි කිරීමට උත්සහ කරන්නෙමු.”
විපක්ෂනායක මහින්ද රාජපක්ෂ,, 2003 (මූලාශය – Groundviews)
“පාර්ලිමේන්තුවට ලබා දී තිබෙන ජනවරමට ගරු කරමින්, පාර්ලිමේන්තුවට සහ අධිකරණයට වගකියන භාරකරුවෙක් බවට විධායක ජනපති ධුරය පත්කරන්නෙමි.”
-මහින්ද චින්තන, 2010, පිටුව 38
