ආණ්ඩුක‍්‍රම ව්‍යවස්ථාවේ අවසරය තුළින් පූර්ණ මුක්තිය භුක්ති විඳින්නේ අපේ රටේ එක පුද්ගලයෙකු පමණි. ඒ ජනාධිපතිවරයා ය. වෙන කිසිවෙකුට නීතියෙන් මුක්තියක් හිමිවන්නේ නැත. එහෙත් ඉතිරි පාලකයන් සහ රටේ ජනමාධ්‍යත් නන් අයුරින් තත්වාකාර මුක්තියකට හිමිකම් කියයි. තත්වාකාර යනු, නීතියෙන් හිමි නැතත් ප‍්‍රායෝගිකව හිමිවන තත්වයකි. දේශපාලනඥයන් සම්බන්ධයෙන් මේ කාරණය අමුතුවෙන් පැහැදිලි කර දිය යුතු නැත. එල්ලූම්ගහට නියම වූ දේශපාලනඥයන් පවා පාර්ලිමේන්තුවේ අසුන් ගන්නා රටක් බවට ලංකාව පත්ව ඇති බව අපි දනිමු. ඒ, එක මිනිමැරුමක් සම්බන්ධයෙනි. එහෙත් මුළු රටක්ම වැනසූ සහ නැසූ ගෝඨාභය රාජපක්ෂට පවා, මෙරටේ වෙන කිසි ජනාධිපතිවරයෙකුට/වරියකට නොදුන් පහසුකම් සහ රක්ෂාස්ථාන අපේ වියදමින් මේ වන විටත් සපයනු ලැබේ. එ්වා අස්වාභාවික සහ සහගහන වරප‍්‍රසාද වශයෙන් සලකන පුරුද්දක් අපේ දේශපාලන සංස්කෘතිය තුළ නැත.
මේ ගැන, සියල්ලට කලින් කිව යුතු දේ මෙයයි: එනම්, දේශපාලනඥයා සියලූ අපරාධ, නොමනාකම් සහ සොරකම් කරමින් නැවත නැවතත් මුක්තිය භුක්ති විඳින්නේ, රටේ ජනතාවගේ හෙවත් සමාජයේ නොදියුණුව නිසා බව ය. වෙනත් බොහෝ රටවල ඉතා සුළු වරදක් සම්බන්ධයෙන්, වරක් නම කැත කරගත් දේශපාලනඥයෙකු නැවත ජනතාවගේ වරම් ඉල්ලා දේශපාලනයට එන්නේ නැත. බොහෝ දෙනා සදහටම දේශපාලනයෙන් සමුගනිති. ඊට එක හේතුවක් වන්නේ, යම් ලැජ්ජාවක් දේශපාලනඥයා තුළමත් තිබීමයි. දෙවැනි හේතුව වන්නේ, නැවත පොරපිටියට ආවොත් ජනතාවගෙන් තමන් ඉඳුරා ප‍්‍රතික්ෂේප වන තරමට එම සමාජය දියුණුවට පත්ව නැති බව දේශපාලනඥයා පවා දැන සිටීමයි. ඒ කොන්දේසි දෙකම නැති අපේ වැනි රටක, දේශපාලනඥයා පූර්ණ මුක්තිය භුක්ති විඳින දෙවි කෙනෙකුගේ තත්වයට ළංව සිටී.
මීට වෙනස් ආකාරයකින් මාධ්‍යයත් මේ අනිසි වරප‍්‍රසාදය භුක්ති විඳී. කැලණි ගෙඟන් ඉස්මතු වූ නාගයෙකු ගැන එක් රූපවාහිනී ආයතනයක් ගෙන ගිය ප‍්‍රචාරය තුළ, දැනුවත්ව සහ හිතාමතාම මුළු රටක්ම රැවටීම යන කාරණය, සහතික වශයෙන්ම තිබුණි. ඒ සිද්ධිය, ප‍්‍රවෘත්තියක් වශයෙන් නොව, දේශපාලනික බල ව්‍යාපෘතියක කොටසක් වශයෙන් පාවිච්චි කළ මාධ්‍ය ආයතනයේ හිමිකරු ඇතුළු එහි සේවය කරන මාධ්‍යවේදීන් සියලූ දෙනා කැලණිය පන්සලේ නායක හාමුදුරුවන් විසින් රවට්ටන ලද්දේ යැයි මොහොතකටවත් සිතිය නොහැක. එදා ඒ නයා දෂ්ට කිරීමෙන් මේ රටට අත්වූ කාලකණ්ණි ඉරණම ගැන, අඩුම වශයෙන් ජනතාවගෙන් සමාව ඉල්ලා සිටීමක්වත් එම මාධ්‍ය ආයතනයෙන් මේ දක්වා කර ඇති බවක් දැනගන්නට නැත.
දෙවැනුව, වෛද්‍ය සාෆිගේ සිද්ධිය අපට මතකයි. එය මුළුමනින්ම මාධ්‍ය විසින් රෝපණය කරන ලද සාහසික ප‍්‍රබන්ධයකි. වෛද්‍ය සාෆි විසින් සිංහල බෞද්ධ ගැහැනුන් 4000 ක් වඳභාවයට පත්කරන ලදැයි සති අන්ත ‘දිවයින’ පුවත්පත පොල්ගෙඩි අකුරෙන් සිය ප‍්‍රධාන සිරස්තලය වශයෙන් රටට ඉදිරිපත් කෙළේය. කුරුණෑගල ශික්ෂණ රෝහලේ අධිකාරීවරයා වශයෙන් කටයුතු කළ දන්ත වෛද්‍යවරයාගේ සහ අතුරලියේ රතන, විමල් වීරවංශ සහ චන්න ජයසුමන වැනි ජාතිවාදී සහ අන්තවාදී ප‍්‍රචාරකයන්ගේ බොරුවකට අර කියන පුවත්පතේ කතුවරයා ඇතුළු මාධ්‍යකරුවන් හසු වී යැයි කිසිසේත් සිතිය නොහැක. ඔවුන් ඒ බොරුව සිද්ධියක් වශයෙන් වාර්තා කළා නොව, ජාතිවාදී ප‍්‍රචාරක ව්‍යාපාරයක් වශයෙන් එක දිගට ගෙන ගියේම එය ගල්පැලෙන බොරුවක් බව හොඳින්ම දැනුවත්ව ය. එසේම, චේතනාන්විතව ය.
කැලණි නයා, වෛද්‍ය ෂාෆි සහ පාස්කු සහරාන් යන ශුද්ධ වූ ත‍්‍රිත්වයේ දේශපාලනික ඓක්‍යය, ගෝඨාභය රාජපක්ෂයි. මෙය, මාධ්‍ය ලෝකය සහ දේශපාලනික බල ව්‍යුහය මුණගැසෙන සම්භාව්‍ය ස්ථානයට සපුරා වෙනස් ය. ඒ සම්භාව්‍ය ස්ථානය වන්නේ, පාලකයා සහ ජනතාව අතර සිටින මුරබල්ලාගේ භූමිකාවට ජනමාධ්‍ය අංශය පත්වන ස්ථානයයි. එහෙත් මෑතකාලීන ලංකා ඉතිහාසය තුළ, මේ කියන මුරබල්ලාගේ භූමිකාවට වෙනස් සම්බන්ධයක් මාධ්‍ය සහ දේශපාලනය අතර ගොඩනැඟී තිබේ. එය අපට හැඳින්විය හැක්කේ, දේශපාලනඥයාගේ ව්‍යාපෘති දියත් කිරීම සඳහාම පිහිටුවාගත් කුලීකාර භූමිකාවක් වශයෙනි. (මේ කියන්නේ, ඕනෑම මාධ්‍ය ආයතනයකට හෝ මාධ්‍යකරුවෙකුට, තමන්ගේම වූ ප‍්‍රතිපත්තිමය හෝ දේශපාලනික ස්ථාවරයන් තිබීම ගැන නොවේ).
සමකාලීන සාදෘශ්‍ය දෙකක්, දෙපැත්තකින්
ලෝකයේ වෙනත් තැනක මෑතකාලීන උදාහරණයක් දැක්වීම මෙහිදී යෝග්‍යයි. ලතින් ඇමරිකාවේ පේරු රටේ, ජපන් ජාතික ප‍්‍රභවයක් ඇති පුද්ගලයෙක් අවුරුදු දහයක් ජනාධිපති ධුරය හෙබවීය. ඔහුගේ නම, ඇල්බෙර්තෝ ෆුජිමොරි ය. ව්‍යවස්ථානුකූල ජනාධිපතිවරයා ඔහු වූවද, රටේ පාලනය හැසිරවූයේ වෙනත් පුද්ගලයෙකි. ඔහුගේ නම්, ව්ලැදිමීර් ඉලියිච් ලෙනින් මොන්තෙසිනෝස් ය. රාජ්‍ය බුද්ධි අංශයේ ප‍්‍රධානියා වන මොහු විසින් එරට ජනමාධ්‍ය ඇතුළු සමස්ත ව්‍යාපාරික ලෝකය මෙහෙයවූ ආකාරය, සාහිත්‍යය පිළිබඳ නොබෙල් ත්‍යාගලාභියෙකු වන මරියෝ වර්ගාස් යෝසා, ඔහුගේ අලූත් නවකතාව වන ‘ඉන් ද නේබර්හුඩ්’ කෘතියේ ප‍්‍රබන්ධාත්මකව විස්තර කරයි. ඒ මෙසේ ය: එක් පුවත්පතක කතුවරයා මොන්තෙසිනෝස්ගේ කුලීකරුවෙකි. ආණ්ඩුවේ විරුද්ධවාදීන් අයථා සිද්ධිවලට පැටලවීම මොන්තෙසිනෝස්ගේ කාර්යය වන අතර, ඔහු විසින් සපයා දෙන ඒ ආන්දෝලනාත්මක සිද්ධිවල වින්දිතයන් බවට පත්වන ආණ්ඩු-විරෝධී පුද්ගලයන් ගැන ‘ජනතාව දැනුවත් කෙරෙන’ වෛරී ප‍්‍රචාරය ගෙනයාම පුවත්පතේ කතුවරයාගේ රාජකාරියයි. මුලින් මේ කතුවරයා ඒ සේවය දේශපාලනඥයාට සපයන්නේ, තමාගේ පුවත්පතේ ප‍්‍රගතිය සඳහා රාජ්‍ය අනුග‍්‍රහය ලැබීමටයි. එහෙත් අවසානයේ, ඔහු අර කියන මොන්තෙසිනෝස්ගේ සිරකාරයෙකු බවට පත්වෙයි. මේ කතුවරයා එක වරක් පමණක්, මොන්තෙසිනෝස්ගේ මතයට පටහැණි වාර්තාවක් පුවත්පතේ පළ කරයි. සතියක් ගිය තැන ඒ වරද වෙනුවෙන් ජීවිතයෙන් වන්දි ගෙවීමට පුවත්පත් කතුවරයාට සිදු වෙයි. (අද මොවුන් දෙන්නාම, එනම් හිටපු ජනාධිපති ෆුජිමොරි සහ ඔහුගේ අගසව් මොන්තෙසිනෝස් එරටේ සිරගෙයක දීර්ඝකාලීන සිර දඬුවම් විඳිති).
පාලකයා තරමටම සමාජයට වගවීමක් මාධ්‍යකරුවාටත් ඇත. බොහෝ විද්‍යුත් මාධ්‍ය ආයතනවල සංවාද වැඩසටහන් මෙහෙයවන පුද්ගලයන් සංවාදයට සහභාගී වන ආරාධිත කෙනා කියන යම් කතාවක්, ‘‘ඔබ වගකීමෙන්ද මේක කියන්නෙ?’’ හෝ ‘‘මේ ප‍්‍රකාශයේ වගකීම ඔබ භාරගන්නවද?’’ ආදී වශයෙන් පුනපුනා අසයි. වැඩසටහන්කරුවා එසේ ප‍්‍රශ්න කිරීමෙන් බලාපොරොත්තු වන්නේ කුමක්ද? එම ප‍්‍රකාශය ගැන වගකීමට/වගවීමට අර ආරාධිතයා හැරුණු විට තමන් බැඳී නැති බව කීමද? ඔහු ප‍්‍රශ්නය අසන විද්‍යුත් සංඛ්‍යාත මහජනතාවගේ ය. අර කියන ආරාධිත පුද්ගලයාට එකී ප‍්‍රකාශය කිරීමට ඔහු අවසරය දෙන්නේම ඒ මහජන සංඛ්‍යාත ඔස්සේ ය. එවිට ඒ අදාළ පුද්ගලයා පමණක් නොව, වැඩසටහන්කරුවාද එකී ප‍්‍රකාශය ගැන වගකීමට/වගවීමට බැඳී සිටී.
1980/90 දශකවල ප‍්‍රංශයේ රූපවාහිනී තිරයේ ප‍්‍රියතම චරිතයක් බවට පත්ව සිටි පැට්‍රික් සබාතියේ නමැති මාධ්‍යකරුවා වරක් ඔහුගේ වැඩසටහනකට මන්ත‍්‍රගුරුකම් කරන කට්ටඩියෙකු ගෙන්වා ඔහුගේ හාස්කම් ගැන වාර්තාමය වැඩසටහනක් ඉදිරිපත් කෙළේය. ඊළඟ සතියේ එම වැඩසටහනේ සඳහන් කරුණු අභියෝග කරමින් එරටේ විද්‍යාඥයන් සහ හේතුවාදීන් කිහිප දෙනෙකු ඉදිරිපත් කළ පැමිණිල්ලක් උඩ, අදාළ රූපවාහිනී ආයතනය පැට්‍රික් සබාතියේට ඔහුගේ වැඩසටහනේ සඳහන් කරුණු සාවද්‍ය නොවන බව අර විද්‍යාඥයන් ඉදිරියේ ඔප්පු කිරීමට කීවේය. ඔහුට එය කළ නොහැකි විය. නිසි පරීක්ෂණයකින් පසු එම රූපවාහිනී ආයතනයෙන් ඔහුව අස් කළා පමණක් නොව, අද දක්වාම වෙනත් කිසි රූපවාහිනී ආයතනයක් විසින් ඔහු සේවයට බඳවාගත්තේ නැත. මෙය, ප‍්‍රංශ ආණ්ඩුව මැදිහත් වී කළ දෙයක් නොව, රූපවාහිනී ක්ෂේත‍්‍රයේ ස්වයං-නියාමනයේ ප‍්‍රතිපත්තිමය ප‍්‍රමිතීන් අනුගමනය කෙරෙමින් දිගහැරුණු ක‍්‍රියාවලියකි.
නතාෂාගේ කතාව ගන්න: ආගමික හෝ වෙනත් අපහාසයක තරම මැනෙන්නේ ස්ථානය සහ ග‍්‍රාහක සංඛ්‍යාව ආදියෙනි. මා දෙතුන් දෙනෙකු ඉදිරියේ මගේ ගෙදරදී බුදුන් වහන්සේට හෝ අධිකරණයට අපහාසයක් කළොත් මට අධිකරණයක් ඉදිරියට යන්ට සිදුවන්නේ නැත. එහෙත්, යම් පිරිසක් සිටින ප‍්‍රසිද්ධ සභාවක මා එම අපහාසය කළොත් ඊට දඬුවම් විඳීමට මට සිදුවිය හැකිය. නතාෂා සිය ප‍්‍රකාශය කෙළේ, ඇගේ නිරූපණාත්මක ප‍්‍රකාශ ඇසීම සඳහාම මුදල් ගෙවා ටිකට් පතක් ලබාගෙන පැමිණි, කුඩා ශාලාවක් තුළ සිටි සීමිත පිරිසක් ඉදිරියේ ය. ඈ කී දෙය ඇත්තෙන්ම අපහාසයක් නම් එය එම පරිශ‍්‍රයට පමණක් සීමා වන්නකි. හොඳයි, දැන් මෙසේ සිතන්න: ඇගේ ප‍්‍රකාශය අර කියන සීමිත පිරිසෙන් සහ සීමිත පරිශ‍්‍රයෙන් එළියට අරගෙන ගොස් සමස්ත රටටම එය කියාපාන මාධ්‍ය ආයතනය එවිට අර ‘අපහාසයම’ ඊට වඩා මහ පරිමාණයෙන් සිදු නොකරන්නේද? එහෙත් නතාෂාව හිරේ දමද්දී, අර කියන රූපවාහිනී නාලිකාව නිරුපද්‍රිත වන්නේ කුමන යුක්තිසහගත පදනමක් මතද?
ගිජුලිහිණි මාධ්‍ය සංස්කෘතියක්?
1993 මාර්තු 26 වැනිදා ‘‘ද නිව්යෝර්ක් ටයිම්ස්’’ පුවත්පතේ කුඩා දැරියකගේ ඡායාරූපයක් පළ විය. ඒ, දකුණු සුඩානයේ සිවිල් යුද්ධය සහ සාගතය තුළ අධිකතර නිරාහාරත්වයට පත්ව ඇවිදගැනීමට පවා පණ නැතිව මුඩු බිමක වැටී සිටි දැරියකි. මේ දැරිය එසේ බිම වැටී සිටියේ, කෑමට යමක් සොයාගෙන එක්සත් ජාතීන්ගේ ආහාර සහනාධාර මධ්‍යස්ථානයට යමින් සිටියදී ය. ඈ වැටී සිටි තැනට අඩි කිහිපයක් ඈතින් ගිජුලිහිණියෙකු බිම වසා සිටියේය. ඒ, ඕනෑම මොහොතක සාගතෙන් මියයාමට නියමිත ඇගේ සිරුර ආහාරයට ගැනීමටයි. මේ ඡායාරූපය සඳහා 1994 වසරේ ‘පුලිට්සර් සම්මානය’ හිමි විය. ඡායාරූපය ගෙන තිබුණේ, දකුණු අප‍්‍රිකානු ඡුායාරූප මාධ්‍යවේදියෙකු වන කෙවින් කාටර් ය. ලොව දස දෙසින් මේ වෙනුවෙන් ඔහු වෙත කීර්තිය ගලා ආවේය. එහෙත්, ඒ කීර්තිය වැඩි කලක් භුක්ති විඳීමට ඔහුට ලැබුණේ නැත. 1994 ජුලි 27 වැනිදා, වයස අවුරුදු 33 දී ඔහු සියදිවි නසාගත්තේය. ඔහු සියදිවි නසාගත්තේ හෘදය සාක්ෂියේ බරක් දරාගත නොහැකිව ය. සමහරුන් කියන පරිදි, මේ දැරියගේ පින්තූරයට අදාළ සිද්ධියක් ඊට හේතු වී ඇත. ඒ මෙසේ ය: ඔහු සහභාගි වූ මාධ්‍ය සාකච්ඡාවක් අතරතුරේ කෙනෙක් දුරකථනය ඔස්සේ ඔහුට ප‍්‍රශ්නයක් ඉදිරිපත් කෙළේය. එනම් අර පුංචි දැරියට ඉන්පසු සිදුවුණේ කුමක්ද යන්නයි. ඔහුගේ උත්තරය වුණේ මෙයයි: ‘‘මේ ෆොටෝ එක ගත්තට පස්සෙ මට ඒ ගැන බලන්න වෙලාවක් තිබුණෙ නැහැ. මොකද, ඊළඟ ප්ලේන් එක අල්ලගන්න මට ගුවන්තොටුපොළට දුවන්න සිද්ධ වෙච්ච නිසා.’’ එවිට අර ප‍්‍රශ්නකරු මෙසේ කීය: ‘‘මම ඔබට යෝජනා කරනවා, ඔය කියන වෙලාවෙ එතන ගිජුලිහිණියො දෙන්නෙක් හිටි බව. ඒ දෙන්නාගෙන් එක්කෙනෙක්ගෙ අතේ කැමරාවක් තිබුණු බව!’’ (අදාළ ඡායාරූපයේ සිටියේ පිරිමි දරුවෙකු බව පසුව සැල විය).
දැන් විද්‍යුත් විකාශන නියාමන පනතක් ආණ්ඩුව ගෙන ඒමට සැරසෙයි. ඉහත කී සියලූ සීමාවන් සහ පීලිපැනීම් මාධ්‍ය භාවිතය තුළ තිබියදී පවා, රජය මැදිහත් වී මාධ්‍ය මෙල්ල කිරීමට අණපනත් ගෙන ඒම මොන විදිහකින්වත් යුක්තිසහගත කළ යුතු නැත. ජනාධිපතිවරයාට හෝ වෙනත් ඇමතිවරයෙකුට අවශ්‍ය පරිදි මාධ්‍ය ආයතනවලින් පළිගැනීමට හෝ මාධ්‍ය ආයතන පාලනය කිරීමට, මාධ්‍ය භාවිතය තුළ ඉහත කී සියලූ අක‍්‍රමිකතා තිබුණත්, ඉඩ දිය යුතු නැත. මන්ද යත්, මාධ්‍ය භාවිතයේ අවභාවිතයට වඩා ඒ රාජ්‍ය මර්දනය නපුරු විය හැකි බැවිනි. අවසානයේදී ප‍්‍රකාශනයේ නිදහසත් ඒ මගින් පැහැරගැනීමක් විය හැකි බැවිනි.
ඇත්ත වශයෙන්ම සිදුවිය යුත්තේ, ඇත්ත සහ බොරුව වෙන් කරගැනීමට තරම් දියුණු මට්ටමකට සමාජය ඔසවා තැබීමේ දීර්ඝකාලීන ක‍්‍රියාමාර්ග ගැනීමයි. නයින්ට නොරැවටෙන දැනුවත් පුරවැසියන් බිහි කිරීමේ ක‍්‍රියාවලිය අධ්‍යාපනයෙන් පටන්ගත හැකිය. කෙසේ වෙතත්, එතෙක් කල් මාධ්‍ය ආයතනවලට සමාජය නොමඟ යැවීමේ අවසරය දිය යුතු නැත. ඒ නිසා, ස්වාධීන ස්වයං-නියාමන ක‍්‍රියාවලියක්, මාධ්‍ය ක්ෂේත‍්‍රය තුළින්ම බිහි කරගත යුතුව තිබේ. එය, නිදහස් මාධ්‍ය සංස්කෘතියක් සහ වගකීම් සහිත මාධ්‍ය භාවිතාවක් සමග සංකලනයෙන් සකස් කරගත යුතු කාර්යයකි. එසේම එය, ප‍්‍රායෝගිකව භාවිතයේ යෙදවිය හැකි, මාධ්‍ය ආචාරධර්ම සක‍්‍රීයව ආරක්ෂා කළ හැකි, මුවහත් යාන්ත‍්‍රණයක්ද විය යුතුය.
