ලංකාවේ සමාජයේ සහ දේශපාලනයේ බරපතළ ප‍්‍රතිවිරෝධතා ගණනාවක්ම මේ දිනවල අනාවරණය වෙමින් තිබේ. මේවා සාධනීය ලෙස විසඳීමට පාලක පන්තියට ඇති හැකියාව පිළිබඳ විශාල සැකයක්ද තිබේ. ලංකාවේ දේශපාලනයේ දිගටම ගොඩනැගෙන අවිනිශ්චිත බවට පදනම වන්නේ මෙම ප‍්‍රතිවිරෝධතාය. මීට පෙර ලිපිවලින්ද කෙටියෙන් මතුකර ඇති මෙම ප‍්‍රතිවිරෝධතා මෙසේ සාරාංශ කළ හැකිය.
* පළමුවැන්න නම්, තියුණු වන ඇති-නැති පරතරයයි. මෙය වනාහි ලංකාවේ හැමදාම පැවැති, එහෙත් පසුගිය වසර කිහිපය තුළ පොදුවේත්, පසුගිය මාස කිහිපය තුළ විශේෂයෙනුත් තියුණු වෙමින් යන ආර්ථික අසමානතා මත ගොඩනැගෙන්නකි. වික‍්‍රමසිංහ ආණ්ඩුව සහ ජාත්‍යන්තර මූල්‍ය අරමුදල හවුලේ ක‍්‍රියාත්මක කරන ආර්ථික ප‍්‍රතිසංස්කරණ, ඇති-නැති පරතරය උච්ච මට්ටමට ගෙනඒමට ඍජුව දායක වන සාධකයයි.
* දෙවැන්න නම්, හරවත් සහ අව්‍යාජ දේශපාලන වෙනසක් සඳහා රටේ බහුතර ජනතාව අතර ගොඩනැගී තිබෙන දේශපාලන අපේක්‍ෂාව සහ බලයේ දිගටම සිටීම සඳහා අධිපති දේශපාලන ප‍්‍රභූතන්ත‍්‍රය සතුව පවත්නා අධිෂ්ඨානය අතර ඇති ගැටුමයි. මහජනතාවට අවශ්‍ය වී තිබෙන්නේ, දූෂිත සහ බලලෝභී ප‍්‍රභූ පන්තිය බලයෙන් ඉවත් කර, ඔවුන්ට ‘දඬුවම්’ කිරීමටය. ඒ බව හොඳින් වටහාගෙන සිටින පාලක පන්තිය කරන්නේ, දේශපාලන වෙනසක් සඳහා ප‍්‍රජාතන්ත‍්‍රවාදී ක‍්‍රියාවලිය සතු කාර්යභාරය, හැකියාව සහ ඉඩකඩ වසාදැමීමයි.
* තුන්වැන්න, ලංකාවේ ප‍්‍රජාතන්ත‍්‍රවාදය පුළුල් කිරීමට සහ අලූත් කිරීමට, ප‍්‍රජාතන්ත‍්‍රවාදයේ හිමිකරුවන් වන මහජනතාව සතු සූදානම සහ ප‍්‍රජාතන්ත‍්‍රවාදීකරණය සීමා කිරීමට දේශපාලන ප‍්‍රභූ පන්තිය දැනට ක‍්‍රියාත්මක කරන න්‍යාය පත‍්‍රයයි.
* සිව්වැනි ප‍්‍රතිවිරෝධය වන්නේ රටේ උග‍්‍රවන සමාජ අර්බුදයේ තියුණු බවත්, සමාජ අර්බුදයක් තිබෙන බව අවබෝධ කරගැනීමට දේශීය පාලක පන්තියට සහ ඔවුන්ගේ අනුග‍්‍රාහකයන් වන ජාත්‍යන්තර මූල්‍ය අරමුදල සහ බලවත් රාජ්‍ය සතු නොහැකියාවත් අතර ප‍්‍රතිවිරෝධතාවයි. ආණ්ඩුව මුහුණු පා ඇති මූල්‍ය අර්බුදයෙන් ගොඩ ඒමට ආණ්ඩුවට ඉදිරිපත් කර ඇති සහ ආණ්ඩුව ලවා ක‍්‍රියාත්මක කරවන ආර්ථික ප‍්‍රතිසංස්කරණවලින් නිර්මාණය කෙරෙන සහ තියුණු කෙරෙන සමාජ අර්බුදය ගැන ආණ්ඩුව සතු අසංවේදීතාව පුදුම එළවනසුලූය.
සමාජ අසන්තුෂ්ටිය
ලංකාවේ අර්ථික, දේශපාලන, සමාජ හා බුද්ධිමය ප‍්‍රභූ තන්ත‍්‍රවලට නොපෙනෙන සහ පෙනුණත් පිළිගැනීමට සූදානම් නැති තවත් දේශපාලන යථාර්ථයක් තිබේ. එය නම් බලයේ සිටින පාලක පන්තියේ වෙනසක් සිදුකිරීම, ලංකාවේ සමාජය සහ මහජනතාව මුහුණු පා තිබෙන දරුණු අර්බුදවලට කල් පවත්නා විසඳුම් සෙවීම සඳහා අත්‍යවශ්‍ය වේ. තවමත් දිගටම බලයේ සිටින්නේ මෙම අර්බුදවල නිර්මාතෘවරුන් වන දේශපාලන ප‍්‍රභූ පන්තිය සහ ඔවුන්ට සේවය කරන නිලධර තන්ත‍්‍රයයි. තමන්ම නිර්මාණය කළ ආර්ථික අර්බුදය විසඳීමට පවා, එහි ස්වභාවය සහ පරිමාව පවා තේරුම් ගැනීමට අසමත් ඔවුන් දැන් කර තිබෙන්නේ, අර්බුදයේම සම කර්තෘවරුන් වූ ජාත්‍යන්තර මූල්‍ය අරමුදලේ ආර්ථික විශේෂඥයන්ගේ පිහිට, උපදෙස් සහ විසඳුම් වට්ටෝරු සෙවීමයි.
මෙහිදී මතුවන අතුරු ප‍්‍රශ්නයක් නම්, ජාත්‍යන්තර මූල්‍ය අරමුදල නැතිව ලංකාවේ අර්ථික අර්බුදය විසඳිය හැකිද? යන්නයි. මෙම ප‍්‍රශ්නයට දිය හැකි සරල පිළිතුරක් තිබේ. වර්තමාන ණය අර්බුදයෙන් ගොඩඒමට ජාත්‍යන්තර මූල්‍ය අරමුදලේ සහාය අත්‍යවශ්‍යය. එහෙත්, ඒවා නිසා ඇතිවන දුගී බවේ ව්‍යාප්තිය, ඇති-නැති පරතරය තියුණු වීම, සමාජ අසහනය සහ සමාජ අර්බුදයේ නව අවධියක් නිර්මාණය වීම වැළැක්වීමේ පියවරද සහිතවය. තමන්ගේ ප‍්‍රතිසංස්කරණ යෝජනා ක‍්‍රියාත්මක කිරීමේදී නිර්මාණය වන සමාජ අර්බුදය පිළිබඳ තැකීමක් ජාත්‍යන්තර මූල්‍ය අරමුදලේ ආර්ථික විද්‍යාඥයන් සතුව නැත යන කරුණ, ඔවුන් ලංකාව සම්බන්ධව ඉදිරිපත් කර ඇති ප‍්‍රතිසංස්කරණ යෝජනාවලින් නැවත ඔප්පු වී තිබේ. ඒ පිළිබඳ තැකීමක් ජනාධිපති වික‍්‍රමසිංහගේ ආණ්ඩුවටද, ඔහු වටේ සිටින ආර්ථිකවිද්‍යා නිලධර තන්ත‍්‍රයටද නැත. ඉදිරි කාලයේ අපට ඇත්තටම අපේක්‍ෂා කළ හැක්කේ ණය අර්බුදයෙන් ගොඩඒම සඳහා ක‍්‍රියාත්මක කෙරෙන ආර්ථික ප‍්‍රතිපත්තිවල ප‍්‍රතිඵල ලෙස, පවත්නා සමාජ අර්බුදය තවත් තියුණු වීමයි.
තියුණු වන සමාජ අර්බුදයක ප‍්‍රවණතා දැනටමත් පහළ වී තිබෙන අතර, ඒවා ජනමාධ්‍යවලින් වාර්තා කරනු ලැබීමද සිදුවේ. ශීඝ‍්‍ර ලෙස ඉහළ ගොස් ඇති ජීවන වියදම සමනය කළ හැකි පරිදි දුගී සහ වැඩකරන ජනතාවගේත්, මධ්‍යම පන්තියේත් ආදායම් ඉහළ නොයෑම, උද්ධමනය නිසා පවුල්වල ආදායමේ ඇත්ත අගය දිගින් දිගටම බිඳවැටීම, ලංකාවේ වැසියන් දෛනිකව අත්විඳින යථාර්ථයයි. සෑම භාණ්ඩයකම පාහේ මිල, මේ වසරේදී මුලදී තිබුණාට වඩා තුන් ගුණයකින් ඉහළ ගොස් තිබෙද්දී සහ ඍජු සහ වක‍්‍ර බදු මගින් පවුල්වලට ලැබෙන මාසික ආදායමෙන් විශාල කොටසක් මහා භාණ්ඩාගාරය විසින් කොල්ලකනු ලබද්දී, අප රටේ ජනගහනයෙන් බහුතරයකට බල කෙරී තිබෙන්නේ, රාජපක්‍ෂ-වික‍්‍රමසිංහ පාලක පන්තිය නිර්මාණය කළ ණය අර්බුදයේ ඍජු වින්දිතයන් ලෙස එහි බර තනියම කරගැසීමටය.
රටේ මහජනතාවට මේ යථාර්ථය පිළිබඳව මනා වැටහීමක් තිබේ. අප රටේ පුරවැසියන් තුළ සමාජ අසන්තුෂ්ටියේත්, කෝපයේත් නව අවධියක් බිහිවී තිබෙන බව වටහාගැනීමට විශේෂ බුදධියක් හෝ විශේෂඥභාවයක් අවශ්‍ය වන්නේ නැත.
නව පාලක පන්තියක්?
මේ අතර, වර්තමාන අර්බුදය විසින් අවධාරණය කරනු ලැබ පහසුවෙන් විසඳිය නොහැකි තවත් දේශපාලන ප‍්‍රහේලිකාවකට ලංකාවේ ජනතාව මුහුණ දී සිටිති. එය නම්, පාලක පන්තියේ සංයුතිය රැඩිකල් පරිවර්තනයකට පාත‍්‍ර කිරීමයි. දිගින් දිගටම අසාර්ථක වී ඇති, අසාර්ථක වීම හැර අන් විභවතාවක් නැති, සාම්ප‍්‍රදායික සහ අධිපති පාලක පන්තිය වෙනුවට නව පාලක පන්තියක් තෝරාගැනීමයි.
ප‍්‍රජාතන්ත‍්‍රවාදයේ වැදගත්කම මතුවන්නේ, ලංකාවේ ජනතාව වර්තමානයේදී මුහුණ පා සිටින මෙම අභියෝගය සහ ප‍්‍රහේලිකාව ගැන සිතන විටය. මහජනතාවගේ විශ්වාසය බිඳවැටුණු, සමාජ පදනම දෙදරූ සහ සමාජ සුජාතභාවය අර්බුදයට ගිය සහ සමාජය මත මෙතෙක් පවත්වාගෙන ගිය තම ආධිපත්‍යග‍්‍රහණය (‘හෙජමොනිය’ යැයි ලංකාවේ සමහර දෙනා හඳුන්වන්නේ මෙයයි.) දුර්වල වී සිටින පාලක පන්තිය සිටිද්දී, පාලිත මහජනතාව සතු විකල්පය වන්නේ පැරණි පාලක පන්තිය වෙනුවට අලූත් පාලක පන්තියක් තෝරාගැනීමයි. නැත්නම්, අලූත් පාලක පන්තියක් මතුවීමට ඉඩ සලසා දීමයි. ලංකාවේ අද පවත්න මහා අර්බුදය හමුවේ මතුව තිබෙන එක් දේශපාලන විභවතාවක් වන්නේ අලූත් පාලක පන්තියක් මතුවීමට ඇති මෙම ඓතිහාසික ශක්‍යතාවයි. එය පසුගිය වසරේ පුරවැසි අරගලය විසින් පහසුකම් සපයන ලද දේශපාලන ශක්‍යතාවකි.
මෙම හැකියාව දේශපාලන අනතුරක් ලෙස අවබෝධ කර ගැනීමට ලංකාවේ සාම්ප‍්‍රදායික පාලක පන්තියේ දැනට රාජ්‍ය බලය හිමි එජාප-පොහොට්ටු සන්ධානයේ නායකත්වයට හැකි වී තිබේ. පැවැත්වීමට නියමිත පළාත් පාලන මැතිවරණය, මාර්තු මාසයේ හෝ අප‍්‍රියෙල් මාසයේ හෝ තවමත් නොපැවැත්වීමට ජනාධිපති වික‍්‍රමසිංහ පියවර ගත්තේ තම පන්තිය මුහුණ පා සිටින මහා අනතුර ගැන සවිඥානිකව සිටින පාලකයකු ලෙසිනි. පළාත් පාලන ඡන්දය හෝ පළාත් සභා ඡන්දය මෙන්ම, ඉදිරියේ පැවැත්වීමට නියමිත ජනාධිපතිවරණයේ සහ පාර්ලිමේන්තු මැතිවරණයේ ඉරණමද අවිනිශ්චිත වන්නේ නම් අප පුදුම විය යුතු නැත. එහි අර්ථය නම් දැනට බලයේ සිටින පාලක ස්ථරය, කවර හෝ මැතිවරණයක් පවත්වනු ඇත්තේ එයින් ජය ගැනීමට හෝ තමන් පරාජය නොවන බවට හෝ සහතිකයක් තිබේ නම් පමණිය යන්නයි. ප‍්‍රජාතන්ත‍්‍රවාදය යනු තවදුරටත්, ආණ්ඩු බලයේ සිටින පාලක පන්ති ස්ථරයේ ශබ්ද කෝෂයේ තිබෙන වචනයක් නොවන බවට සාක්‍ෂි සෑම නව දිනකම මෙරට ජනතාව ඉදිරියට පැමිණේ.
පළාත් පාලන ඡන්ද නොපැවැත්වීමට වික‍්‍රමසිංහ ජනාධිපතිවරයා පියවර ගත්තේ ඇයි? මෙම ප‍්‍රශ්නයට පිළිතුර ඉතා පැහැදිලිය. එම ඡන්දය පැවැත්වූවා නම් රටේ ජනතාවට එපා වී තිබෙන සාම්ප‍්‍රදායික පාලක පන්තියේ ප‍්‍රධාන දේශපාලන පක්‍ෂ තුන වන පොදු ජන පෙරමුණ, එජාපය සහ ශ‍්‍රීලනිපය පත්වන්නට හැකිකම තිබුණේ අන්ත පරාජයකටය. එම පරාජය ඉදිරියට පැවැත්වීමට නියමිත ජනාධිපතිවරණයේ සහ පාර්ලිමේන්තු මැතිවරණයේද ප‍්‍රතිඵල තීරණය කරන සාධකය වන්නට ඉඩ තිබුණි. එම පක්‍ෂ තුනෙහිම දරුණු පසුබෑමක් සහ ඡන්දදායකයන් විසින් ප‍්‍රතික්‍ෂේප කරනු ලැබීමක් සමග විය හැකිව තිබුණේ සමගි ජන බලවේගය සහ ජාතික ජන බලවේගය හෙවත් ජනතා විමුක්ති පෙරමුණ, ප‍්‍රධාන දේශපාලන පක්‍ෂ දෙක ලෙස ප‍්‍රජාතන්ත‍්‍රවාදී අවකාශයක් තුළින් මතුවීමයි. රටේ පුරවැසියන්ගේ අලූත් දේශපාලන තෝරාගැනීම ලෙස ඉදිරියට ඒමයි. වික‍්‍රමසිංහ-රාජපක්‍ෂ කඳවුර මැතිවරණලට සහ ප‍්‍රජාතන්ත‍්‍රවාදයට මහත් සේ බියවී සිටින්නේ ඒ නිසාය. නිදහස් හෝ සාධාරණ මැතිවරණයක් එම සන්ධාන බලයේ සිටියදී අපේක්‍ෂා කළ නොහැක්කේද ඒ නිසාය.
දේශපාලනයේ මහා ප‍්‍රහේලිකාවක්
ලංකාවේ දිගහැරෙන දේශපාලන අර්බුදය පිළිබඳ ඉහත ආකාරයේ ‘කියවීමක්’ වෙතින් මතුවන බරපතළ ප‍්‍රශ්න කිහිපයක්ද තිබේ. ඒවායින් කිහිපයක් මෙසේය.
* ලංකාවේ බලය් සිටින පාලක ස්තරය, තමන්ගේ ග‍්‍රහණයේ තිබෙන රාජ්‍ය බලය ප‍්‍රජාතන්ත‍්‍රවාදීව අතහැරීමට හෝ බුරුල් කිරීමට සූදානම්ද?
* පැරණි, සාම්ප‍්‍රදායික සහ අධිපති පාලක ස්ථරය, මැතිවරණ තුළින් සහ ප‍්‍රජාතන්ත‍්‍රවාදීව ඉවත් කර, නව පාලක ස්ථරයක් ලෙස මතුවීමෙ දේශපාලන අධිෂ්ඨානය සහ හැකියාව සජබයට සහ ජවිපෙට තිබේද?
* සජබ සහ ජවිපෙ අතර දැනට තිබෙන දේශපාලන පසමිතුරුතාව, අලූත් පාලක ස්ථරයක් තෝරාගෙන බලයට ගෙනඒමට මහජනතාව ඉදිරියේ විවෘතව තිබෙන දේශපාලන අවකාශය නිෂේධනය කිරීමට තුඩුදේවිද?
* මැතිවරණයක් තුළින් සජබ හෝ ජවිපෙ ආණ්ඩුවක් පිහිටුවා, නව පාලක පන්ති ස්ථරයක් ලෙස මතු වුවහොත්, දැනට උග‍්‍රවෙමින් පවත්නා ආර්ථික හා සමාජ අර්බුදය ප‍්‍රජාතන්ත‍්‍රවාදයේ සීමාවන් තුළ කළමනාකරණය කිරීමේ සූදානමක් හෝ හැකියාවක් ඔවුන් තුළ තිබේද?
* ලංකාවේ දැනට එජාප- පොහොට්ටු -හමුදා/පොලිසි යන පාර්ශ්ව තුනේ සන්ධානය, ලංකාවේ දැනට ඉතිරි වී තිබෙන ප‍්‍රජාතන්ත‍්‍රවාදය අවසානයකට ගෙන ඒමේ න්‍යාය පත‍්‍රයකට අනුව දැනට ක‍්‍රියාකරන්නේද? ආණ්ඩුව එක දිගටම ඉදිරිපත් කරමින් යන ආර්ථික ප‍්‍රතිසංස්කරණ හා රාජ්‍ය මර්දනකාරී නීතිවලින් වක‍්‍රව ප‍්‍රකාශ වන්නේ එවැනි ප‍්‍රවණතාවක්ද?
මේ අතර, ඉහත දැක්වූ ප‍්‍රහේලිකාවට සන්දර්භය සපයන තවත් දේශපාලන පරිවර්තනයක් ලංකාවේ සිදුවෙමින් පවතී. එය නම් රාජ්‍යය- ආර්ථිකය හා සමාජය අතර සම්බන්ධය වෙළඳපොළ කේන්ද්‍රීය ලෙස ප‍්‍රතිව්‍යුහගත කිරීමයි. එම කරුණ අපි ඊලඟට කෙටියෙන් විමසා බලමු.
රාජ්‍යය පාත‍්‍රවන පරිවර්තනය
රනිල් වික‍්‍රමසිංහ-අයිඑම්එෆ් සන්ධානය ලංකාවේ රාජ්‍යය සම්බන්ධයෙන් සිදුකරන අතිමූලික සහ බැරෑරුම් පරිවර්තනයක් මේ දිනවල නිරීක්‍ෂණය කළ හැකිය. ප‍්‍රමාණවත් අවධානයක් තවමත් ලැබී නැති මෙම නව ප‍්‍රවණතාවේ ප‍්‍රධාන ලක්‍ෂණය නම්, මෙතෙක් කල් රාජ්‍යය සතුව තිබූ අවම ආර්ථික සහ සමාජ කාර්යය වේගයෙන් අහෝසි කිරීමයි. දැනට සිදුවන වෙළෙඳපොළ කේන්ද්‍රීය ආර්ථික ප‍්‍රතිසංස්කරණවල අරමුණ, ආර්ථික හා සමාජ යන ක්‍ෂෙත‍්‍ර දෙකෙහිම රාජ්‍යය සතුව තිබූ වගකීමෙන් රාජ්‍යය නිදහස් කිරීමයි. නැතහොත් ආන්තිකකරණයට ලක් කිරීමයි.
මෙම ප‍්‍රතිසංස්කරණ පිළිබඳ ප‍්‍රධන නිදසුන් කිහිපයක් නම්,
(අ) ආයෝජනය, වෙළඳාම, මිල නියම කිරීම, ආර්ථික පරිපාලනය යන වගකීම්වලින් රාජ්‍යය ඉවත් කිරීම
(ආ) විදුලිය, ගමනාගමන, ටෙලිකොම්, අධ්‍යාපන, සෞඛ්‍ය, වාණිජ්‍යය වැනි සේවා සැපයීමේ අවම කාර්යයක් රජයටද, ප‍්‍රධාන වගකීම පුද්ගලික ප‍්‍රාග්ධනයටද පැවරීම,
(ඇ) රාජ්‍යය තවදුරටත් රැකියා නිර්මාණය කිරීමේ සහ සැපයීමේ වගකීම නොදැරීම,
(ඉ) සමාජ සුබසාධනය වෙළෙඳපොළ බලවේගවලට භාරදීම යන මේවාය.
මේ අනුව, රාජ්‍යය ආර්ථික සහ සමාජ ක්‍ෂෙත‍්‍රවල ඉටුකරනු ඇත්තේ වෙළෙඳපොළට ද්විතීයක කාර්යයකි. ලෝක බැංකුව, ජාත්‍යන්තර මූල්‍ය අරමුදල සහ ජේආර් ජයවර්දන ලංකාවේ අනාගතය පිළිබඳව හවුලේ ගොඩනැගූ මෙම නිදහස් වෙළඳපොළවාදී සිහින, කලක් යටවී තිබිණ. දැන් එය යළි මතු කරගෙන තිබේ.
මෙය වනාහි ලංකාවේ රාජ්‍යය සහ එහි ප‍්‍රජතන්ත‍්‍රවාදී සමාජ වගකීම අතහැර දැමීමේ පරිවර්තනීය ක‍්‍රියාවලිය යළි උත්සන්න කිරීමකි. එය වනාහි බරපතළ සමාජ හා දේශපාලන පිරිවැයක්ද සහිත ක‍්‍රියාවලියක් බව 1980 ගණන්වල මුල සිට දශක ගණනාවක් තිස්සේ ලංකාවේ දිග්ගැස්සුණු සමාජ හා දේශපාලන ව්‍යාකුලත්ව, අර්බුද සහ අස්ථාවරත්වය ගැන සිහි කරන විට අපට පෙනෙනු ඇත. 2023 වසරේ මැද භාගයේදී අප අපෙන්ම ඇසිය යුතු ප‍්‍රශ්නය වන්නේ ලංකාව එම අතීතයම යළි නිර්මාණය කරගැනීමේ ඉරණමට පාත‍්‍ර නොවන්නේද? යන්නයි.
