දේශපාලන ආයතන යළි ගොඩනැඟීමේ කතිකාවක් ද අවශ්‍යය

දේශපාලන වශයෙන් බිඳ වැටී තිබෙන ලංකාව වැනි සමාජයක් දේශපාලන වශයෙන් යළි ගොඩ නැඟීමේ න්‍යාය පත්‍රයක තිබිය යුතු එක් ප්‍රධාන අංගයක් වන්නේ දේශපාලන සහ ආණ්ඩුකරණ ආයතන ප්‍රතිසංස්කරණය කිරීම සහ යළි ගොඩ නැඟීමයි. ආණ්ඩුක්‍රම ප්‍රතිසංස්කරණ ඒ සඳහා ඇති එක් ප්‍රවේශයකි. ‘ක්‍රමයේ වෙනසක් ඕනෑ’ යනුවෙන් අප රටේ දැනට පවත්නා කතිකාවේද දේශපාලන හා ආණ්ඩුකරණ ආයතන දැනට පත්වී ඇති පරිහානිය සහ අර්බුදය අවධානයට යොමු කෙරේ. එම සාකච්ඡාව වඩාත් ක්‍රමානුකූලව ඉදිරියට ගෙන යෑමේ අවශ්‍යතාව ද මතුවී තිබේ.

අප රටේ දේශපාලන ආයතන පිළිබඳ කරුණ තවත් තේමාවක් සමග ද සම්බන්ධ වී තිබේ. එය නම්, ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය යළි ගොඩ නැඟීම පිළිබඳ ප්‍රශ්නයයි. ලංකාවේ නූතන දේශපාලන ආයතන, 1930 ගණන්වලින් පසුව ගොඩ නැඟුණේ ලිබරල්, පාර්ලිමේන්තු ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය සමග සම්බන්ධවය. පාර්ලිමේන්තුව, කැබිනට් මණ්ඩලය, මැතිවරණ ක්‍රියාවලිය, නිලධර තන්ත්‍රය, අධිකරණය හා යුක්තිය පසිඳලීමේ ආයතන, දේශපාලන පක්ෂ, පුරවැසි සංවිධාන යන මේවා ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය සමඟ ඍජුවම සම්බන්ධ දේශපාලන ආයතනයි.

නිදහසින් පසු ලංකාවේ ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය පිළිබඳව ඇත්තේ පරිහානිය පිළිබඳ ක්‍රියාවලීන් කිහිපයක් ද වෙයි. ඒවායින් ප්‍රධාන ඒවා තුනක් නම්, සිංහල ජාතිකවාදය විසින් ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී ක්‍රියාවලිය ග්‍රහණයට ගනු ලැබීම, දේශපාලන ප්‍රභූතන්ත්‍රය සහ දේපළ හිමි සමාජ පන්තීන් ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී ක්‍රියාවලිය ග්‍රහණයට ගැනීම සහ දේශපාලන අධිකාරවාදය, ලිබරල් ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය අබිබවා ඉදිරියට පැමිණීමයි. දේශපාලන ආයතනවලට මේවා විසින් කරන ලද බලපෑම දීර්ඝ ලෙස සාකච්ඡා කළ යුතු තේමාවකි. ඒ ගැන කෙටියෙන් පමණක් දැනට හඳුනා ගනිමු. ඒ සඳහා ප්‍රධාන දේශපාලන ආයතන කිහිපයක් නිදසුන් ලෙස ගෙන විමසා බලමු.

පාර්ලිමේන්තුවේ ආයතනික පරිහානිය

පාර්ලිමේන්තුව යනු ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී සමාජයක ඇති ප්‍රධානතම දේශපාලන ආයතනයයි. ලංකාවේ පාර්ලිමේන්තුවේ ආයතනික පිරිහීම, වර්තමානය වන විට උපරිම මට්ටමකට ළඟාවී තිබෙන බව පෙනේ. වර්තමානයේ පුරවැසියන් මතු කරන ප්‍රශ්නයක් වන්නේ පාර්ලිමේන්තුව ජනතාව නියෝජනය කරන ව්‍යවස්ථාදායකයක්ද යන්නයි. පාර්ලිමේන්තු මන්ත්‍රීවරුන්, තමන් විසින් තෝරා පත් කරනු ලැබුවද ඔවුන් තමන් නියෝජනය නොකරන බව මහජනයා සිතති. මෙය වනාහී අප රටේ ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය, දේශපාලන ප්‍රභූ පන්තියටද, දේපළ හිමි ධනපති පන්ති ස්තර විසින් ද අල්ලා ගනු ලැබීමේ ප්‍රතිඵලයකි. මන්ත්‍රීවරුන් ඇත්තටම ක්‍රියා කරන්නේ එම බලවේගවල නියෝජිතයන් ලෙස මිස පුරවැසි නියෝජිතයන් ලෙස නොවේ.

පාර්ලිමේන්තුව සිංහල ජාතිකවාදී දේශපාලන ව්‍යාපෘතියේ ප්‍රධාන ආයතනික උපකරණය වීම, එහි ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී පරිහානියේ අනෙක් ප්‍රවණතාවයයි. 1947 ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාවෙන් පාර්ලිමේන්තුවට වරය ලැබුණේ, ලංකාවේ කිසිදු ජනකොටසකට විශේෂ වාසි හෝ අවාසි නොවන පරිදි නීති සම්පාදනයටය. එහෙත් පාර්ලිමේන්තුවේ බලය ලැබූ සිංහල පාලක පන්තිය කෙළේ, පාර්ලිමේන්තුවේ ව්‍යවස්ථාදායකයට තිබූ සීමා නොතකා, එය සිංහල නොවන සුළු ජන ප්‍රජාවන්ගේ පුරවැසි, ඡන්ද, භාෂා සහ සංස්කෘතික සමානත්වය පිළිනොගැනීම මත පදනම් වූ නීති පැනවීමයි. මෙම නීතිවලට හා පාර්ලිමේන්තුව පත්වූ වාර්ගිකවාදී පරිවර්තනයට සිංහල සමාජයේ බහුතරයකගේ සහයෝගය ලැබුණද, දෙමළ, මුස්ලිම්, බර්ගර් යනාදි සුළු ජන ප්‍රජාවන් අතර පාර්ලිමේන්තුව පිළිබඳ විශ්වාසයත්, සුජාතභාවයත් බිඳ වැටීමට එය තුඩු දුන්නේය. සුළු ජන ප්‍රජාවන්ට වෙනස්කම් කරන නීති සහ රාජ්‍ය ප්‍රතිපත්ති සම්පාදනයේ ප්‍රධාන ආයතනය වීමෙන් ගැලවීමට අප රටේ පාර්ලිමේන්තුවට තවමත් හැකිවී නැත. රටේ ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී ආයතනයක් හැටියට තමන්ගේම කර අඹා ගැනීමට, ලංකාවේ පාර්ලිමේන්තුව, එහි මන්ත්‍රීවරුන් අති බහුතරයක උදයෝගවත් කැමැත්තෙන් තුන්වරක්ම -1978දී, 2010දී සහ 2020දී- ඉදිරිපත්වීම, ලංකාවේ පාර්ලිමේන්තුවේ ඇති අති දරුණු පරිහානිය ප්‍රකාශ කරන්නකි.
පාර්ලිමේන්තු මන්ත්‍රීවරුන්ගේත්, පක්ෂ නායකයන්ගේත් සමහර කතානායකවරුන්ගේත්, ඇමතිවරුන්ගේත් චර්යාව පාර්ලිමේන්තුවේ ආයතනික පරිහානියේ තවත් පැත්තකි. මේ සියලුදෙනාම පාර්ලිමේන්තුවේ සිටින මහජන නියෝජිතයන්ය. එයින් බොහෝ දෙනා ‘මේ අයද අපේ නියෝජිතයින්?’ යැයි පුරවැසියන් විසින් අසනු ලැබීමට පාත්‍රවන, මෙවැනි අය පාර්ලිමේන්තුවට පත් කිරීම පිළිබඳව පුරවැසියන් ලැජ්ජාවට පත් කරවන පිරිසකි. සරදමකට මෙන්, අප රටේ මන්ත්‍රීවරුන් අතරින් මෙම ගුණාත්මක පරිහානියට වැඩියෙන්ම ලක්වී තිබෙන්නේ සාමාන්‍ය සහ නිර්ප්‍රභූ සමාජ පසුබිම්වලින් දේශපාලනයට පැමිණි අයයි. දූෂණය, බලය අයුතු ලෙස ප්‍රයෝජනයට ගැනීම, පාර්ලිමේන්තුවට ආයතනික වශයෙන් හානි කිරීම සම්බන්ධයෙන්, ඔවුන් ප්‍රභූ පන්තියේ දේශපාලකයින්ගෙන් වෙනස් වන්නේ නැත. මෙම චෝදනාවට හසු නොවන්නේ, වාමාංශික පක්ෂවලට සම්බන්ධ මන්ත්‍රීවරුන් පමණය.

දේශපාලන පක්ෂවල පරිහානිය

ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී ක්‍රමයක් තුළ දේශපාලන පක්ෂ සැලකෙන්නේ ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී ජන ජීවිතයේත්, ආණ්ඩුකරණයේත් ඉතා වැදගත් ආයතනික පුරුකක් වන දේශපාලන පක්ෂයි. දේශපාලන පක්ෂ පැවතීම හෝ නොපැවතීම, ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදයේද පැවතීම හෝ නොපැවතීම පිළිබඳව මිනුම් දණ්ඩක් වන්නේද ඒ නිසාය. එහෙත් ලංකාව වැනි පිරිහුණු ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදයකට තිබිය හැක්කේ, දේශපාලන පක්ෂවලින් බහුතරය පිරිහුණු ඒවා බවට පත්වීමයි. ලංකාවේ ප්‍රධාන දේශපාලන පක්ෂ දෙකද, ඒවායේ හවුල්කාර කුඩා පක්ෂද ලංකාවේ ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදයේ පරිහානියට කර්තෘකයන් මෙන්ම එහි ප්‍රතිඵලද වී තිබෙන බව අපට පිළිගත යුතුව තිබේ.

දේශපාලන පක්ෂ ඇත්ත වශයෙන්ම නියෝජිතයන් වී සිටින්නේ පුරවැසියන්ගේද, නැත්නම් ඒවාට ආධාර කරන ව්‍යාපාරිකයන්ගේද, ඒවායේ නායකයන් අයත් වන ධනපති, ඉඩම් හිමි සහ ප්‍රභූ පන්තියේද යන්න පුරවැසියන් තමන්ගෙන්ම අසන ප්‍රශ්නයකි. එම තත්ත්වයේම තවත් පැත්තක් නම්, දේශපාලන පක්ෂ පුරවැසියන්ගෙන් ඈත්වීමයි. පෙරදී පැවති ආකාරයට අද දේශපාලන පක්ෂ, සාමාජීක මුදල් ගෙවා සාමාජිකත්වය දරන පුරවැසියන්ගේ දේශපාලන සංවිධාන නොවේ. දේශපාලන පක්ෂ පුරවැසියන් සමග සම්බන්ධතා පවත්වන්නේ, මහජන සුබ සාධනය සඳහා අවශ්‍ය රාජ්‍ය ප්‍රතිපත්ති හා තීරණ ගැනීමේ ක්‍රියාවලිය ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී ලෙස සිදු කිරීම සඳහා නොවේ. දේශපාලන පක්ෂ සහ පුරවැසියන් අතර සම්බන්ධතා තීරණය කරන ප්‍රධාන සාධකය වී තිබෙන්නේ අන්‍යොන්‍ය වශයෙන් ලැබෙන ද්‍රව්‍යමය වාසියයි. එය හුදෙක් සේවා යෝජක-සේවාදායක සම්බන්ධයකි. මුදලට රජයේ රැකියා විකිණීම මන්ත්‍රීවරුන්ගේත්, පක්ෂ සංවිධායකවරුන්ගේත්, දේශපාලන පක්ෂවලත් ප්‍රධාන කාර්යයක් වී තිබෙන්නේ ඒ නිසාය. දේශපාලන පක්ෂ යනු දේශපාලන දූෂණයේ මාධ්‍යයක් වී තිබෙන්නේද ඒ නිසාය.

ලංකාවේ දේශපාලන පක්ෂවල පරිහානිය විශේෂයෙන් 1978න් ආරම්භ වී, පසුව වේගවත් වූ ක්‍රියාවලියකි. විධායක ජනාධිපති ක්‍රමයේ නැඟීම, පාර්ලිමේන්තු ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදයේ වැටීම සහ සිවිල් යුද්ධ හා දේශපාලන ප්‍රචණ්ඩත්වය පැතිරීම සහ වෙළෙඳපොළ ආර්ථිකය පැතිරීම එම ක්‍රියාවලියට තුඩු දුන් ප්‍රධාන සාධක හතරකි. මෙම පසුබිම තුළ සිදුවූයේ දේශපාලන පක්ෂ පුරවැසි නියෝජිත ආයතන වීමට වඩා, සමාජයේ බිහිවූ නව බල කල්ලි (cartel)වල සන්ධාන බවට පත්වීමයි. විශේෂයෙන්ම මෙම ඉරණමට පාත්‍ර වූයේ එජාපය සහ ශ්‍රීලනිපයයි. කුඩා පක්ෂ ද එම ඉරණමට ගොදුරු වී ඇත. මන්ත්‍රීවරුන්ට ඉතා පහසුවෙන්, කිසිදු ලැජ්ජා බියකින් හෝ පැකිළීමකින් තොරව පක්ෂ මාරු කිරීමට හැකිවී තිබෙන්නේ, පැරණි පක්ෂ ක්‍රමයේ මූලික පදනම්ද දෙදරා තිබෙන නිසාය. පක්ෂවලට අයත් මන්ත්‍රීවරුන්ද, දේශපාලනඥයින්ද අතර ඇත්තේ දෘෂ්ටිවාදීමය, දේශපාලන දැක්ම, මහජන කෝපය වැනි අභිමතාර්ථ මත පදනම් වූ බැඳීම් නොවේ. ආර්ථික, ද්‍රව්‍යමය හා තනතුරු ලාභ සහතික කරන, ඒවා වෙතින් පමණක් මනිනු ලැබෙන පලප්‍රයෝජනයකි.

අමාත්‍ය මණ්ඩලය

පාර්ලිමේන්තුවට සමාන්තරව පරිහානියට පත්වී ඇති අනෙක් ඉහළ දේශපාලන ආයතනය වන්නේ අමාත්‍ය මණ්ඩලයයි. එයද පාර්ලිමේන්තු ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදයේ පරිහානිය සහ විධායක අධිකාරවාදයේ නැඟීමට සමාන්තරව සිදු වූවකි. කැබිනට් සහ කැබිනට් නොවන අමාත්‍යවරුන් පාර්ලිමේන්තුවට වග කියන ගමන්ම විධායක ජනාධිපතිවරයාගේ ඍජු සහ දැඩි පාලනයට යටත්ව සිටිති. රාජ්‍ය ප්‍රතිපත්ති තීරණ ගැනීමේ සම්පූර්ණ බලය තිබෙන්නේ ජනාධිපතිවරයාට සහ ඔහුගේ/ඇයගේ උපදේශකවරුන්ටය. සංඛ්‍යාවෙන් විශාල ඇමති මණ්ඩල තිබුණද, රාජ්‍ය ප්‍රතිපත්ති තීරණ ගැනීම සම්බන්ධව බලය තිබෙන්නේ, ජනාධිපතිවරයාට පුද්ගලිකව සහ දේශපාලන වශයෙන් කිට්ටු ඇමතිවරුන් කිහිප දෙනකුටය. 1978 සිට ඇතිවී තිබෙන ප්‍රවණතාවක් වන්නේ කැබිනට්, නියෝජ්‍ය සහ කැබිනට් නොවන ආදි වශයෙන් විශාල අමාත්‍යවරුන් සංඛ්‍යාවක් සිටියද, ඔවුන්ගේ ආණ්ඩුකරණ වගකීම් සීමා වීමයි. එමෙන්ම ‘අමාත්‍ය ධුරය’ යන්න දේශපාලන දූෂණය සඳහා වන නිල අවසරයක් බවට පත්වීමයි. ‘අමාත්‍යවරුන්’ යන පිරිස මහජනතාවට බරක් වීමත්, රටේ දේශපාලන දේහයේ පිළිකාවක් වී තිබෙන දූෂණයේ සහ බලය අයුතු ලෙස ප්‍රයෝජනයට ගැනීමේ මාධ්‍යයක් වීමත්ය.

අමාත්‍ය ධුර සහ දේශපාලන දූෂණ අතර ඇති ඍජු සම්බන්ධය ප්‍රකාශයට පත්වන ප්‍රකට නිදසුන් වන්නේ, බලයේ සිටින ආණ්ඩුවල ජනාධිපතිවරුන්, තමන්ගේ පාර්ලිමේන්තු බලය තහවුරු කර ගැනීම සඳහා, විපක්ෂයේ සිටින මන්ත්‍රීවරුන්ට ඇමති ධුර ප්‍රදානය කිරීමයි. මන්ත්‍රීවරුන් තමන් පත් කළ ඡන්දදායකයින්, තමන් අයත්ව සිටි දේශපාලන පක්ෂය, අවුරුදු ගණනාවක් තිස්සේ ගොඩ නඟා ගෙන ඇති දේශපාලන බැඳීම් ආදිය නොතකා, හුදෙක් පුද්ගලික ප්‍රතිලාභ මුල් කරගෙන පක්ෂ මාරු කිරීම සහ විරුද්ධ පක්ෂයේ සිට ආණ්ඩු පක්ෂයට මාරුවීම සඳහා වූ ප්‍රදානය වන්නේ අමාත්‍ය ධුරයයි. එවැනි අමාත්‍යවරුන් සහිත අමාත්‍ය මණ්ඩල පිළිබඳ මහජන විශ්වාසය බිඳ වැටීම, දේශපාලන ආයතනයක් ලෙස අමාත්‍ය මණ්ඩලයේ පරිහානියේද එක් ප්‍රධාන පැතිකඩකි. එය අප රටේ දේශපාලන සංස්කෘතියේද පරිහානිය පිළිබඳව ඇති සාක්ෂියක් ලෙස මහජනතාව සලකන්නේද එබැවිනි.

ආයතන යළි ගොඩ නැඟීම

ඉහත නිදසුන් කිහිපයෙන් පෙනෙන්නේ ලංකාවේ ජනතාව ඉදිරියේ අද ඇති එක් ඓතිහාසික අභියෝගයක් වන්නේ රටේ දේශපාලනයද යළි ගොඩනැඟීම බවයි. එය රටේ දේශපාලනය ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී ලෙස සහ එහි ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී ස්වභාවයද යළි ප්‍රතිෂ්ඨාපනය කිරීමේ කාර්යයක් ද වේ.

ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය සඳහා ශක්තිමත් දේශපාලන ආයතන තිබීම වැදගත් වන්නේ, ඇයිද? යන කරුණද මෙතැනදී අපගේ විමසිල්ලට ලක්විය යුතුය. දේශපාලනයේ, නැතහොත් රාජ්‍ය බලයේ ඇති එක් නිසර්ග ප්‍රවණතාවක් වන බලය අයුතු සහ අසාධාරණ ලෙසද, ප්‍රජා පීඩක ලෙසද අවභාවිත කිරීම වැළැක්වීමේ ප්‍රධාන මාර්ග දෙකක් වන්නේ නීතියේ ආධිපත්‍යය සහ දේශපාලන ආයතනයි. ඒ මගින් සහතික වන්නේ, රටේ තිබෙන්නේ මිනිසුන්ගේ අත්තනෝමතික පාලනයක් නොව, නීතියට අනුකූල සහ ආයතන විසින් සංවරණ සහ තුලන සහිතව සිදු කරන පාලනයක්ය යන්නයි. මෙය රෝම සමූහාණ්ඩු සමයේ සිට විකාශනය වූ, ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය යටතේ ශක්තිමත් වී ඇති දේශපාලන මූලධර්මයකි. ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාවලින් සාමාන්‍යයෙන් කෙරන්නේ රටක දේශපාලන හා ආණ්ඩුකරණ ක්‍රියාවලියට මේ සඳහා අවශ්‍ය ආයතනික රාමුවද, මූලධර්මද හඳුන්වා දීමයි.

මේ පසුබිම තුළ ලංකාවේ ආණ්ඩුක්‍රම ප්‍රතිසංස්කරණ පිළිබඳ වර්තමාන කතිකාව තුළ ශක්තිමත් කළ යුතු උප තේමාවක් වන්නේ, ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී දේශපාලන ආයතන ගොඩ නැඟීම සහ ප්‍රතිසංස්කරණය කිරීමයි.■