වර්තමාන ලංකාවේ දේශපාලන අර්බුදයක් තිබෙන්නේද? නැත්නම් තිබෙන්නේ ආර්ථික අර්බුදයක් පමණක්ද? මෙම ප්‍රශ්නය පසුගිය සතිය තුළ පොහොට්ටුව පක්ෂයේ පාර්ලිමේන්තු කණ්ඩායමේ සාකච්ඡාවලදී දෙවරක්ම මතුවූ බව, ජනමාධ්‍ය වාර්තාවල තිබුණි. එම ප්‍රශ්නය මතුකර තිබුණේ යෝජිත 21 වැනි සංශෝධනය පිළිබඳ සාකච්ඡාවේදී අගමැති රනිල් වික්‍රමසිංහ පිළිබඳ විවේචනයක කොටසක් ලෙස බව පෙනේ. එම විවේචනයට අනුව ජනාධිපතිවරයා රනිල් වික්‍රමසිංහ අගමැති ලෙස පත් කෙළේ ආර්ථික අර්බුදය විසඳීමට මිස නැති දේශපාලන අර්බුදයක් විසඳීමට නොවේ.
මෙම ලිපියේ අරමුණ පොහොට්ටු පක්ෂයේ කොටස් සහ අගමැති රනිල් අතර මතුවී තිබෙන ආරාවුලට සහ විවාදයට එකතු වීම නොවේ. ආර්ථික අර්බුදය හා දේශපාලන අර්බුදය යන සංකල්ප දෙක, ලංකාවේ වර්තමාන මහා අර්බුදයට සම්බන්ධ කරමින් විග්‍රහයකට පාත්‍ර කිරීමයි.
‘අර්බුදය’ කුමක්ද?
වර්තමාන ලංකාවේ තිබෙන්නේ එසේ මෙසේ අර්බුදයක් නොව, මහා ‘අර්බුදය’කි. එය රටකට කලාතුරකින් ඇතිවන්නකි. ලංකාවේ ද මීට පෙරදී ‘මහා අර්බුදයක්’ සමහරවිට ඇතිවෙන්නට ඇත්තේ 19 වැනි සියවසට පෙර කාලයේදී වන්නට පුළුවන. මහා අර්බුදයක ලක්ෂණය නම් සමස්ත ආර්ථික-දේශපාලන ක්‍රමයත්, ආණ්ඩු කිරීමේ ක්‍රියාවලියත්, සමාජ ස්ථායිතාවත්, ජනයාගේ ජීවිතත් පහසුවෙන් පිළිසකර කළ නොහැකි ලෙස පෙර නොවූ විරූ හානියකට පත්වෙමින් කඩා වැටීමය. එය වනාහී ක්‍රමයේම කඩා වැටීමකි. දැන් කළ යුතුව තිබෙන්නේ කුමක්ද? සෑම අංශයකින් ම නැවත ගොඩ නැඟීමකි.
මෙවැනි ‘මහා අර්බුදයක්’ වනාහී ක්ෂේත්‍ර ගණනාවක ඇති අර්බුද ගණනාවක එකතුවකි. අර්බුද ගණනාවක සම්මිශ්‍රණයක් තුළින් නිර්මාණය වී ඇති සමස්ත අර්බුදයකි. ‘මහා’ යන නාම විශේෂණයෙන් මෙම සමස්ත අර්බුදය හැඳින්විය යුත්තේ එම නිසාය. ලංකාවේ වර්තමාන මහා අර්බුදය සෑදී ඇති ආංශික අර්බුද එනම් ආර්ථික, ආණ්ඩුකරණ, දේශපාලන, සමාජ සහ පාලක පන්තිය යන ක්ෂේත්‍ර පහක ඇතිවී තිබෙන ඒවාය. මහා අර්බුදය යනු එම ආංශික අර්බුද පහේ එකතුවයි. එම එකතුවේ ගුණාත්මක ඵලයයි.
එහෙත්, ලංකාවේ දේශපාලනඥයින්, ප්‍රතිපත්ති විශේෂඥයින් හා බුද්ධිමතුන් අතර ඇතිවන සාකච්ඡා දෙස බලන විට නිරීක්ෂණය කළ හැකි දෙයක් නම් මෙම අර්බුදයේ ‘සමස්තය’ පිළිබඳ අදහසක්, සංකල්පයක් හෝ තේරුම් ගැනීමක් ඔවුන් සතුව නැති බවයි. ‘දේශපාලන’ සහ ‘ආර්ථික’ අර්බුදය එකිනෙකට සම්බන්ධ ඇති දේ නොවන්නේ යැයි පොහොට්ටු පක්ෂයේ පාර්ලිමේන්තු කණ්ඩායමේ නායකයන් සිතන්නේ ඒ නිසාය.
එහෙත් පුරවැසියන් වන අප අමතක නොකළ යුතු දෙය නම්, අප රටේ ඇති ආර්ථික හා දේශපාලන අර්බුද, එකිනෙකින් වෙන් කළ නොහැකි ලෙස වෙලී තිබෙන බවයි. ඒවාට විසඳුම්ද එකිනෙකින් වෙන් කළ නොහැකිය. සරල නිදසුනක් වන්නේ, විධායක ජනාධිපති ක්‍රමයත්, එය යටතේ තිබෙන දේශපාලන බලය එක ආයතනයක් සහ එක පුද්ගලයකුත් වටා කේන්ද්‍රගත වීම, ලංකාවේ පසුගිය වසර තුන තුළ සිදුවූ ආර්ථික ප්‍රතිපත්තිමය අර්බුදය ආණ්ඩුවද, නිලධරතන්ත්‍රයද විසින් සම්පූර්ණයෙන්ම නොසලකා හරිනු ලැබීමේ පසුබිමෙහි තිබුණු ප්‍රධාන සාධකය වන්නේය යන්නයි. දැන් සිදුව තිබෙන්නේ, රටේ සියලුම දෙනාගේ ජීවිත විනාශ කිරීමට තුඩුදෙන ආර්ථික අර්බුදය සම්බන්ධයෙන් වගකිවයුතු කිසිදු ආයතනයක් හෝ පුද්ගලයෙකු සොයා ගැනීමට නොහැකි වීමයි. ආර්ථික අර්බුදයේම ප්‍රතිඵලයක් ලෙස ආණ්ඩුව පිළිබඳ මහජන විශ්වාසය බිඳවැටී, ආණ්ඩුව පහසුවෙන් ගොඩ ආ නොහැකි දේශපාලන අර්බුදයකට මැදිවීමයි. ‘ලංකාවට ආර්ථික ආධාර සපයන්නට නම් මහජන විශ්වාසයද, සමාජ සුජාතභාවයද ඇති ආණ්ඩුවක් කොළඹ තිබෙන්නට ඕනෑය” කියා ජාත්‍යන්තර මූල්‍ය අරමුදල සහ ලෝක බැංකුවද කියන විට ආර්ථික හා දේශපාලන අර්බුද දෙක එකට විසඳීමට පියවර ගන්නා ලෙස ලංකාවට බල කෙරේ.
සමාජ අර්බුදය
ලංකාවේ සමස්ත අර්බුදයේ අඩුවෙන්ම කතා කෙරෙන, එහෙත් දෛනිකව ප්‍රකාශයට පත්වන පැත්තක් වන්නේ, දිනෙන් දින උග්‍රවන සමාජ අර්බුදයයි. ලංකාවේ වෘත්තීය ආර්ථික විiාඥයින් ආර්ථික අර්බුදය එන බව නොදුටු ආකාරයටම, සමාජ අර්බුදයද වෘත්තීය සමාජ විiාඥයන්ගේත්, දේශපාලනඥයන්ගේත් අවධානයට තවමත් යොමුවී නැත. එහෙත් භූමිතෙල්, ගෑස්, ඩීසල්, පෙට්‍රල් නැතිව දුක් විඳින සහ කෝපයට පත්ව සිටින දුගී, කම්කරු සහ පහළ මධ්‍යම පන්තික සහ ගොවි පුරවැසියන්ගේ දර්ශන රාත්‍රී රූපවාහිනී ප්‍රවෘත්තිවලින් දකින කෙනෙකුට නම්, පහසුවෙන්ම නිරීක්ෂණය කළ හැක්කේ, අද සියලුදෙනා දැන් හිඳගෙන සිටින්නේ පිපිරීමට සූදානම් වන සමාජ අර්බුදයක ගිනි කන්දක් උඩය යන්නයි.
මෙම සමාජ අර්බුදයද ආර්ථික හා දේශපාලන අර්බුදයේම ප්‍රතිඵල වන අතර, නොයෙක් ආකාරවලින් සිදුවිය හැකි එහි විසිරී යෑම ආර්ථික සහ දේශපාලන අර්බුද තවත් තියුණු කිරීමට දායක වීම අනිවාර්ය වනු ඇත. මෙම සමාජ අර්බුදයේ මූල හේතු තිබෙන්නේ ආර්ථික තලයෙහිය. 2020 වසරේ මුල් කාලයේ ආරම්භ වූ කොවිඩ් වසංගතයේ පළමු අදියර, ලංකාවේ නව ආකාරයක සමාජ අර්බුදයක පළමු අදියරද සලකුණු කෙළේය. එය නම් දුගී ජනතාව තව තවත් දරිද්‍රතාවට ඇදවැටීමයි. රටේ ආර්ථික අර්බුදයේ අලුත් රැල්ලක් ඇතිවීම එහි පසුබිමෙහි තිබිණ. ඊට පසු 2021දී සිදුවූයේ සමාජ අර්බුදයේ දෙවැනි රැල්ලක් ඇතිවීමයි. එම වසරේම ජනාධිපතිවරයා නිර්මාණය කළ පොහොර ප්‍රශ්නය, ග්‍රාමීය කෘෂිකාර්මික සමාජය තුළ පෙර නොතිබූ ආකාරයේ ආර්ථික හා සමාජීය අවිනිශ්චිතභාවයක් නිර්මාණය කෙළේය. ලංකාවේ මධ්‍යම පන්තිය දරිද්‍රකරණයට ඇදවැටීම ආරම්භ වූයේද මෙම පසුබිමෙහිය. මේ අතර 2022 වසරේ මුල පටන් සිදුවී තිබෙන්නේ, මධ්‍යම පන්තියේ ඉහළ ස්තරද දුගීකරණයට පත්වීමයි. එය අප සමාජයේ සිදුවූ තුන්වැනි දරිද්‍රකරණ රැල්ලයි. දැන් ලංකාවේ සිව්වැනි, දරිද්‍රකරණ රැල්ලත් ආරම්භ වී තිබෙන බව පෙනේ. එය බොහෝවිට ආහාර හිඟය, සාගතය වැනි දරුණු සමාජ ප්‍රතිඵලද ඇති කරන එකක් විය හැකිය.
සමාජීය කෝපය
තියුණු වන සමාජ අර්බුදය දැනට දෙයාකාරයෙන් ප්‍රකාශයට පත්වෙමින් තිබෙන බව පෙනේ. පළමුවැන්න තම අනාගතය පිළිබඳව ඇති අපේක්ෂාභංගත්වය මහජනයා වෙතින් ප්‍රකාශයට පත්වීමයි. ඒ සමගම එම අපේක්ෂාභංගත්වය පිළිබඳ හැඟීම ‘කෝපයක්’ බවටද පත්වෙමින් තිබේ. එය ‘සමාජීය කෝපයක්’ බවට, එනම් පුද්ගලයන් අතර පමණක් නොව, සමාජය පුරාද පැතිර යන කෝපයක් බවට පත්වීමද වැළැක්විය නොහැකි තත්වයට දැන් පත්වී තිබේ. දේශපාලන හා ආර්ථික අර්බුදය තවත් තියුණු කිරීමට සමාජ පිපිරීමකින් සිදු කළ හැකි දායකත්වය ගැන අමුතුවෙන් කතා කළ යුතු නැත. දුක් විඳීමද, කෝපයද දැන් සමාජීය ප්‍රපංච බවට පත් වී තිබේ.
දරුණු ආර්ථික, දේශපාලන හා සමාජ අර්බුදයක් මැද සිදුවන සමාජ පිපිරීමක් කවර ස්වභාවයක් ගත හැකිද? මෙයද අප රටේ සමාජ විiාඥයින්ගේ අවධානය වහාම යොමුවිය යුතු කරුණකි. එම පිපිරීම නොයෙක් ආකාරවලින් සිදුවිය හැකිය. පළමුවැන්න අසංවිධානාත්මකව, පුද්ගලික මට්ටමෙන් සහ ඉබේට ඇතිවන ප්‍රචණ්ඩ ක්‍රියාවන්ය. ආහාර සොයා යන දුගී ජනයා සිදු කරන ආහාර මංකොල්ලකෑම් සහ ආහාර ඉල්ලා සිදුවන රණ්ඩු කෝලාහල එවැනි ප්‍රචණ්ඩ ක්‍රියාවලියක ආරම්භය විය හැකිය. ආණ්ඩුවක් මෙවැනි අවස්ථා පාලනය කිරීමට සාමාන්‍යයෙන් යොදා ගන්නා ‘හදිසි නීති’ ප්‍රතිචාරය බොහෝ විට තුඩුදෙනු ඇත්තේ ප්‍රශ්නය උග්‍ර කිරීමටය. සමාජ පිපිරීමේ ප්‍රශ්නය විසඳීමට අවශ්‍ය ආර්ථික හා දේශපාලන හැකියාව නැති ආණ්ඩුවක්ද, මහජන විශ්වාසය හා ගෞරවය බිඳවැටුණු පාලකයන්ද රට පාලනය කරන තත්වයකදී සමාජ ප්‍රචණ්ඩත්වයක් කරා වර්ධනය විය හැකි සමාජ අර්බුදය හා පිපිරීම පාලනය කිරීම පහසු නොවනු ඇත.
පුද්ගල ප්‍රචණ්ඩත්වය මට්ටමෙන් මුලදී ප්‍රකාශ වන සමාජ කෝපය පසුව දේශපාලන ස්වරූපයක් ගැනීමට ද ඉඩ තිබේ. එයට අවශ්‍ය පසුබිම දැනටමත්, ආණ්ඩුවට සම්බන්ධ මන්ත්‍රීවරුන්ද, ඇමතිවරුන්ද, ප්‍රාදේශීය මට්ටමේ දේශපාලනඥයින් මෙන් ම ජනාධිපතිවරයා විසින්ද නිර්මාණය කරනු ලැබ තිබේ. එම පසුබිම නම්, බලයේ සිටින දේශපාලනඥයින් සම්බන්ධව සමාජයේ ගොඩ නැගී තිබෙන්නේ පිළිකුළ සහ තරහයි. ආණ්ඩුවට සම්බන්ධ දේශපාලනඥයින්ගේ දූෂණය, අයුතු ලෙස සහ නීති විරෝධී ලෙස ධනය ඉපැයීම, දේශපාලන බලය ස්වාර්ථය සඳහා අයුතු ලෙස යොදා ගැනීම, බලයෙන් මත්වීමේ ආඩම්බරය යන මේවා ගැන මහජනයාට මනා අවබෝධයක් තිබේ. ඔවුන් ගැන පැතිරෙන කථා සත්‍ය වුවත්, නැතත්, ඒවා දැන් දූෂිත හා බලලෝභී දේශපාලනඥයින් ගැන ඇති ‘සමාජීය දැනුමේ’ අනිවාර්ය කොටස් බවට පත්වී තිබේ. එම දේශපාලනඥයින් කිසිදු පැකිළීමකින් තොරව ප්‍රකාශයට පත් කරන ආඩම්බරය, ලැජ්ජා නැතිකම, උඩඟුකම සහ පුරවැසියන් මෝඩයන් ලෙස සැලකීමේ හැකියාව, අප රටේ ‘දේශපාලන පන්තිය’ පිළිබඳ ඇති සමාජ කෝපය තියුණු කරන ඒවාය. නිදසුන් ලෙස, මෑතදී ගෝඨාභය-රනිල් ආණ්ඩුවට බැඳී එම ආණ්ඩුවේ ඇමතිකම් ලබා ගත්, සජබ දේශපාලනඥයන්ගේ චර්යාව පුරවැසියන් අතර අවඥාවද කෝපයද නිර්මාණය කරන ඒවාය.
ඒ සමගම තමාගේ අසාර්ථකත්වය අවසන් කරගෙන, සාර්ථක ජනාධිපතිවරයෙකු ලෙස ධුරය අවසන් කිරීමට තව අවුරුදු දෙකක් අවශ්‍ය බව ජනාධිපතිවරයා කියූ විට, ජනතාව අතර ඇතිවූයේද අසීමිත අවඥාව හා කෝපය මිශ්‍ර ප්‍රතිචාරයකි. රටේ ජනාධිපතිවරයා ලෙස තමන් දැක්වූ අසාර්ථකත්වය නිසා රටවැසියන් සියලුදෙනා ඇදවැටුණු පෙර නොවූ විරූ බරපතළ දුක්ඛදායක ඉරණම ගැන කිසිදු සංවේදීතාවක් දැක්වීමට අසමත් ජනාධිපතිවරයෙකු ගැන මහජනතාව අතර ඇතිවිය හැක්කේ අන් කවර ප්‍රතිචාරයක්ද? එය වනාහී ලංකාවේ සමස්ත පාලක පන්තියද සම්බන්ධව ඇතිවන සමාජ ප්‍රතිචාරයක් වන්නේ නම් අප ඒ ගැන පුදුම විය යුතු නැත. අප රටේ ජනතාව ඉදිරිපිට සිටින්නේ අසමත් වූ ජනාධිපතිවරයෙකු පමණක් නොවේ. තමන් සියලුදෙනා ‘යක්ෂයාට පාවාදී ඇත’ යන ජනතාවගේ චෝදනාවට ලක්වන පාලක පන්තියක්ම අප රටේ සිටිති. මහජන කෝපයේ ඉලක්ක වීමට, මෙම පාලක පන්තියේ සාමාජිකයන් දක්වන හැකියාවද අඩුවෙන් තක්සේරු කළ යුතු නැත.
පුරවැසි අරගලයේ නව ප්‍රවණතා
මේ අතර ගාලු මුවදොර පිටිය කේන්ද්‍රකොටගෙන සිදුවන පුරවැසි විරෝධතා අරගලයට සිදුවෙමින් තිබෙන්නේ කුමක්ද? යන්න බොහෝ දෙනාගේ කුතුහලයටත් සාකච්ඡාවටත් භාජනය වී තිබෙන තේමාවකි. මහජන සාකච්ඡාවේ මේ දිනවල විමර්ශනයට ලක් කෙරෙන්නේ මෙබඳු ආකාරයේ ප්‍රශ්නය: දැන් විරෝධතා ව්‍යාපාරයේ ජවය හිඳිලා නේද? ජවිපෙ සහ පෙරටුගාමීන් පුරවැසි ව්‍යාපාරය අල්ලා ගෙන, තමන්ට ඕනෑ විදියට මෙහෙයවනවා නේද? මධ්‍යම පන්තිය විරෝධතා ව්‍යාපාරයෙන් කැඩිලා ගිහිල්ලා නේද? අරගලකරුවන්ටත් කරන්නට තිබෙන්නේ දේශපාලන පක්ෂයක් පිහිටුවන එක නේද? මෙම ප්‍රශ්න සාමාන්‍යයෙන් මතු කරන්නේ, පුරවැසි අරගලයට සම්බන්ධව සිටි, එහි සාර්ථකත්වය අපේක්ෂා කරන, එයට තවමත් සහයෝගය දක්වන කොටස්ය. ලංකාවේ දේශපාලනයට අරගල ව්‍යාපාරය විසින් සිදුකරන ලද දැවැන්ත සාධනීය මැදිහත්වීම ඔවුහු අගය කරති. එම ව්‍යාපාරය පෙර පරිදිම ශක්තිමත්ව, ස්වාධීනව සහ කාගේවත් න්‍යාය පත්‍රයක අතකොළුවක් නොවී, ලංකාවේ දේශපාලන පරිවර්තනයේ ප්‍රබල සාධකයක් ලෙස දිගටම පැවතීමේ අපේක්ෂාව මෙන්ම එසේ පැවතීමට නොහැකි වේද යන සංශයත් යන දෙකම මිශ්‍ර අවිනිශ්චිතතාවක් මෙවැනි ප්‍රශ්නවලින් ප්‍රකාශයට පත්වේ. එය නරක දෙයක්ම නොවේ.
මේ අතර, පුරවැසි විරෝධතා පිළිබඳ සමාන්තර ප්‍රවණතාවක්ද පසුගිය සති දෙක තුන තුළ ප්‍රකාශයට පත්විය. එය නම් ‘අරගලකරුවන්ගේ ව්‍යාපාරය’ යන්නෙන් හැඳින්වෙන විරෝධතාවලට අමතරව, ඒවාට ස්වාධීනව පුරවැසි කණ්ඩායම් නොයෙකුත් ස්ථානවල ස්වයංක්‍රියව සහ ක්ෂණිකව ප්‍රකාශ කරන විරෝධතා සිද්ධීන්ය. ඒවායේද නිමිත්ත වී තිබෙන්නේ, භූමිතෙල්, ගෑස්, ඩීසල් සහ පෙට්‍රල් ලබා ගැනීමට පැමිණි ජනතාව, ඒවා නොලැබීමෙන් අත්විඳින අසන්තුෂ්ටිය, අපේක්ෂා කඩවීම සහ සාධාරණ කෝපයයි. එය දැන් දෛනික සංසිද්ධියක් බවට පත්වී තිබේ. ඒවා කොළඹ නගරයේ සිට ග්‍රාමීය නගර දක්වා ද පැතිරී තිබේ. රූපවාහිනී ප්‍රවෘත්ති වාර්තාවලින් පෙනෙන පරිදි, එම පුරවැසියන්ගෙන් ප්‍රකාශයට පත්වන්නේ ජනතාව අතර පැතිරෙමින් යන සමාජ අසහනය සහ සමාජ කෝපයයි. ඉදිරි කාලයේදී බොහෝ විට මතුවිය හැකි ආහාර හිඟය පිළිබඳ තත්වයක් තුළ මෙවැනි විරෝධතා දෛනික සිදුවීම් බවට පත්වීමට ඇති ඉඩකඩ බොහෝය. ‘පුරවැසි විරෝධතා’ යන්න ලංකාවේ පුරවැසි චර්යාවේත්, දේශපාලනයේත් නිතිපතා සිදුවන දෙයක් බවට පත්වීමටද ඉඩ තිබේ.
එවැනි පසුබිමක් තුළ, ගාලු මුවදොර අරගල ව්‍යාපාරයට මැදිහත් වී සිටින බව පෙනෙන ජවිපෙට සහ පෙරටුගාමී සමාජවාදී පක්ෂයට විශාල දේශපාලන වගකීමක් පැවරී තිබෙන බවද කිව යුතුය. එය නම් දැනට මතුවී ඇති සහ ඉදිරියේද මතුවීමට හැකි පුරවැසි විරෝධතා ව්‍යාපාරවල දැනට පවත්නා ස්වායත්තතාව සහ දේශපාලන විවෘතභාවයට හානි නොකිරීමට වග බලා ගැනීමයි. පුරවැසි ව්‍යාපාර ‘රැඩිකල් දේශපාලනීකරණයට’ ලක් කළ යුතු යැයි කෙනෙකු සිතන්නේ නම්, එය පරෙස්සමෙන් සලකා බැලිය යුතු ප්‍රවාදයකි. මන්ද යත්, ලංකාවේ වාමාංශික ව්‍යාපාරයේ රැඩිකල් ධාරා අතර තියෙන න්‍යායවාදය, කට්ටිවාදය සහ පක්ෂවාදය වැනි නිෂේධනීය ප්‍රවණතා නිසා පුරවැසි විරෝධතා ව්‍යාපාරයේ ඇති ‘මහජන’ නැතිනම් ‘පොදු ජන’ ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී ගති ස්වභාවයට හානි පැමිණ, එහි ඇති පුළුල් මහජන සහ විවෘත ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී ස්වරූපයද නැතිවිය හැකි නිසාය. විරෝධතා ව්‍යාපාරයේ මෙතෙක් ප්‍රදර්ශනය වූ, දේශපාලන පක්ෂවල නැති දේශපාලන ශක්තිය ගැබ්වී තිබුණේද එම පුළුල් මහජන සහ විවෘත ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී ගති ලක්ෂණය තුළය. කලාතුරකින් පහළ වූ ආකාරයේ, මහත් දේශපාලන විභවතා සහිත පුරවැසි ව්‍යාපාරයක්, දේශපාලන පක්ෂයක් හෝ දේශපාලන පක්ෂයක අංශයක් හෝ බවට පත් කිරීම, බරපතළ දේශපාලන වරදක් විය හැක්කේද ඒ නිසාය. ■
