තනි පුද්ගලයෙකුගේ අතේ ඇති බලයක් සමූහයක් වෙත පැවරීම, දැනට යෝජනා වී ඇතැයි කියන 21 වැනි ව්‍යවස්ථා සංශෝධනයේ අඩංගුව විය යුතු යැයි අපේක්ෂා කිරීම යුක්තියුක්ත ය. මෑත ඉතිහාසයට ගියොත්, 1978 පටන් ලංකාවේ පවතින විධායක ජනාධිපති ක්‍රමය යනු, සමූහයක් අතේ එතෙක් තිබුණු බලයක් තනි පුද්ගලයෙකු අතට ඒකරාශී කළ ක්‍රමයකි. එදා මෙදා තුර ලංකාවේ ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථා සංශෝධන ප්‍රයත්නයන් විටින්විට දෝලනය වී ඇත්තේ මේ දිසාවන් දෙක කෙරෙහි ය. ඒ අනුව, 17 වැනි සහ 19 වැනි ව්‍යවස්ථා සංශෝධන හරහා තනි පුද්ගලයාගෙන් සමූහය වෙත බලය බෙදාහැරීමටත්, 18 සහ 20 වැනි ව්‍යවස්ථා සංශෝධන හරහා සමූහයේ බලය තනි පුද්ගලයා වෙත නැවත ඒකරාශී කිරීමටත් ගත් උත්සාහයන් වශයෙන් සටහන් වෙයි. (13 වැනි ව්‍යවස්ථා සංශෝධයත්, එක්තරා ආකාරයකින්, වෙනත් පදනමක් උඩ මෙම කාරණයම අවධාරණය කෙරුණු සංශෝධනයක් වෙතත්, එහි පූර්ණ විෂයපථය අපේ මාතෘකාවෙන් එපිටට යන නිසා මෙහිදී සාකච්ඡාවට නොගැනේ). අපේ වර්තමාන මාතෘකාව වන, දැනට යෝජනා වී ඇතැයි කියන 21 වැනි ව්‍යවස්ථා සංශෝධනය සමානත්වයක් දරන්නේ, ඉහතින් කී 17 වැනි සහ 19 වැනි ව්‍යවස්ථා සංශෝධනයන්ටලු. එය ඇත්තක් නම් අප ඒ වෙනුවෙන් සතුටු විය යුතුය. ඒ වෙනුවෙන් එකාවන්ව පෙළගැසිය යුතුය. එහෙත් එය, හැබෑවක් වීමට බැරි තරමට හීනයක් වෙමින් තිබේද යන ප්‍රශ්නය මේ වන විට දවසක් ගානේම මතුවෙමින් තිබේ.
ගෝඨාභය රාජපක්ෂ හැරුණුකොට, 1994 පටන් ගත වූ දශක තුනක කාලය තුළ බලයට පැමිණි සෑම ජනාධිපතිවරයෙකුම තමන් බලයට පත් වූ පසු ජනාධිපති ක්‍රමය අහෝසි කරන බවට ප්‍රතිඥා දී ඇත. ඒ කිසිවෙකු එය ඉෂ්ට කර නැත. ඒ මාර්ගයේ වැඩිම දුරක් ගිය පුද්ගලයා මෛත්‍රීපාල සිරිසේනයි. 19 වැනි ව්‍යවස්ථා සංශෝධනය ගෙනාවේ ඔහුගේ කාලයේ ය. දැන්, ඊට සමාන යැයි කියන 21 වැනි ව්‍යවස්ථා සංශෝධනය සාර්ථක කරගනිතැයි අප අපේක්ෂා කරන්නේ, එකී තිස් අවුරුදු කාලය තුළ, ජනාධිපති ක්‍රමය අහෝසි කරන බවට කිසි පොරොන්දුවක් දී නැති එකම ජනාධිපතිවරයා වන සහ ඒ මදිවාට, බලයට පත්වූ සැණින්, තමන්ට ලැබුණු ඒ ජනාධිපති ක්‍රමය 20 වැනි ව්‍යවස්ථා සංශෝධනයක් මගින් තවත් දරුණු තත්වයට ඔසවා කරට ගත් ගෝඨාභය රාජපක්ෂගෙනි!
‘අපි වෙනුවෙන් අපි’
ඔබ දේශපාලන විද්‍යාර්ථියෙකු වීමට අවශ්‍ය නැත. ඉහත සඳහන් වන්නේ, සරල මානව ධර්මතාවක් පිළිබඳ කාරණයකි. ගෝඨාභය රාජපක්ෂ සාමාන්‍ය මිනිසෙකි. තමාගේම වන ආශාවල් සහ නැමියාවන් ඔහුට තිබේ. හමුදා නිලධාරියෙකු වශයෙන් පුහුණුව ලද බැරැක්ක චර්යාවක් ඔහුගේ හැදියාව තුළ තිබේ. ඊටත් වඩා, පවුලේ වෙනත් හේතු මත, බලය වෙනත් අය සමග බෙදාගැනීමට වඩා, තමා සහ තම පවුල අතේ බලය හැකිතාක් ගොනුකර ගැනීමේ වගකීමක් ඔහුට පැවරී තිබේ. ඒ සියල්ල, ඉහතින් කී 21 වැනි ව්‍යවස්ථා සංශෝධනය මගින් අපේක්ෂා කෙරෙතැයි කියන ආකෘතියකට ඇතුළත් වීමට ඔහුට මඟ අවුරයි.
එකී නිරීක්ෂණය බොරුවක් කළ හැකි අවස්ථා නැතිවා නොවේ. එහෙත් ඒවා අතිශය විරල අවස්ථාවන් ය. බාහිර බලපෑම්වල හිරකාරයෙකු වීම නිසා නොව, ස්ව-කැමැත්තෙන් සහ යුක්තියට හිස නැමීමෙන් තමන්ගේ බලය කැප කිරීමට ඉදිරිපත් වූ නෙල්සන් මැන්ඩේලා වැනි අතලොස්සක් මිනිස්සු සිටිති. එහෙත් වැඩි දෙනෙකු බලය අතහරින්නේ හෝ සෙස්සන් සමග බෙදාහදාගැනීමට එකඟ වන්නේ, බරපතල හිරවීම් තුළ, වෙනත් ගැළවීමේ මඟක් නොදකින තත්වයන් තුළදී පමණි. ඒ මොහොත, පසුගිය මැයි 9 වැනිදා ගෝඨාභය රාජපක්ෂ ජනාධිපතිවරයා ඉදිරියේ මතු විය. එය, සියල්ල අරාජකත්වයට පත්ව තිබුණු මොහොතක් පමණක් නොව, එතෙක් කල් ඔහු තමාගේ බලය පවුරුගත කොට සිටි පවුලත්, පොහොට්ටු කඳවුරත් යන දෙකම එක විට ප්‍රචණ්ඩ අභියෝගයකට මුහුණදුන් ඓතිහාසික මොහොතක් විය. රනිල් වික්‍රමසිංහ ස්වේච්ඡාවෙන් ඉදිරිපත් නොවන්නට, ඊළඟ සති දෙකකට නොවැඩි කාලයක් තුළ, ජනාධිපති ධුරයෙන් ඉල්ලා අස්වීම හැර වෙනත් විකල්පයක් ගෝඨාභය රාජපක්ෂට ඉතිරි නොවන්නට හොඳටම ඉඩ තිබුණි.
මුලින්ම මේ කියන 21 වැනි ව්‍යවස්ථා සංශෝධනයේ හැඩය හඳුනාගැනීම අවශ්‍ය කෙරේ. ඒ මගින්, විධායක ජනාධිපති ක්‍රමය අහෝසි කිරීමක් බලාපොරොත්තු විය යුතු නැත. එහෙත්, ඉන් මෙහා, සැබෑ අර්ථයෙන්ම, විධායක ජනාධිපති ධුරයේ අත්තනෝමතික බලය ඉවත් කරමින්, එම බලය වෙනත් ආයතනික ව්‍යුහයන් වෙත පැවරීම එයින් සිදු විය යුත්තකි. ඒ එක් ආයතනික ව්‍යුහයක් වන්නේ පාර්ලිමේන්තුවයි. තවත් එකක් වන්නේ, යෝජිත ‘ව්‍යවස්ථා සභාව’ සහ ස්වාධීන කොමිෂන් සභා ය. මේ දේවල් කිසිවක් ගැන අද වන විට නිශ්චිත භාවයක් නැත. මන්ද යත්, ඊට අදාළ විවිධ අදහස් උදහස් විවිධ දවස්වල අසන්ට ලැබෙන බැවිනි. ඒ නිසා, 21 වැනි සංශෝධනය බාරගැනීම හෝ ප්‍රතික්ෂේප කිරීම පිළිබඳ නිශ්චිත අදහසක් ඇති කරගැනීම අපට අපහසු වී තිබේ.
21 වැනි ව්‍යවස්ථා සංශෝධන දෙකක්?
ඇත්ත වශයෙන්ම, 21 වැනි සංශෝධනය නමින් හඳුනාගන්නා කෙටුම්පත් දෙකක් තිබේ. පසුගිය අප්‍රේල් 21 වැනිදා පාර්ලිමේන්තුවට ඉදිරිපත් කළ සමගි ජනබලවේගයේ රංජිත් මද්දුමබණ්ඩාරගේ කෙටුම්පත ඉන් පළමුවැන්නයි. ඊට පසුවදා, විජයදාස රාජපක්ෂ 22 වැනි සංශෝධනය වශයෙන්, මේ කාරණය සම්බන්ධයෙන්ම තවත් කෙටුම්පතක් පාර්ලිමේන්තුවට ඉදිරිපත් කොට ඇත. මේ කෙටුම්පත් දෙකම මැයි 6 වැනිදා ගැසට් කොට ඇතත්, 21 වැනි සංශෝධනය වශයෙන් වර්තමානයේ කැබිනට් මණ්ඩලයට ඉදිරිපත් කර ඇත්තේ විජයදාස රාජපක්ෂගේ කෙටුම්පත බව වාර්තා වෙයි.
රංජිත් මද්දුමබණ්ඩාරගේ කෙටුම්පත තුළ, විධායක ජනාධිපති ධුරය මුළුමණින් අහෝසි කිරීමට අමතරව, ඉන් මෙහා ජනාධිපතිවරයාගේ බලය කප්පාදු කරන වැදගත් කාරණා කිහිපයක් අඩංගු වෙයි. ඒවාට අනුව, (1) හිතුමතේට පාර්ලිමේන්තුවක් විසුරුවා හැරීමට හෝ පාර්ලිමේන්තුව වාරාවසාන කිරීමේ බලයක් ජනාධිපතිවරයාට තිබිය යුතු නැත. (2) ඕනෑම අමාත්‍යාංශයක් තමන්ගේ යටතට පවරාගැනීමට හෝ තමන් යටතේ තබාගැනීමට බලයක් ජනාධිපතිවරයාට තිබිය යුතු නැත. (3) තමන්ට කැමති පරිදි, අමාත්‍යාංශ විෂයයන් වෙන් කිරීමේ බලයක් ජනාධිපතිවරයාට තිබිය යුතු නැත. (4) අගමැතිවරයාගේ උපදෙස් මත මිස අමාත්‍යවරුන් පත්කිරීමට හෝ අස්කිරීමට බලයක් ජනාධිපතිවරයාට තිබිය යුතු නැත.
ඉහත කී අවසාන කරුණ හැරුණුකොට විජයදාස රාජපක්ෂගේ කෙටුම්පතේ ඉතිරි සියල්ල රංජිත් මද්දුමබණ්ඩාරගේ කෙටුම්පතට පටහැනි ය. එය, ජනාධිපතිවරයාගේ බලතල කප්පාදු කිරීමට නොව, කප්පාදු කරන බවක් මතුපිටින් පෙන්වීමට ගෙන ඇති උත්සාහයක් වශයෙන් හඳුනාගත හැකිය. ඒ අනුව ගත් විට, 19 වැනි ව්‍යවස්ථා සංශෝධනයට දුරස්ථම කෙටුම්පත වන්නේ විජයදාස රාජපක්ෂගේ කෙටුම්පතයි. ඉදිරියේදී පාර්ලිමේන්තුව මගින් සම්මත කරගත යුතු යැයි දැන් කියන්නේ එය නම්, ඊට අනුකූලතාව දැක්වීමේ හැකියාවක්, විධායක ජනාධිපති ක්‍රමයේ සැබැ බල කප්පාදුවක් අපේක්ෂා කරන කිසිවෙකුට නැති බව කිව යුතුය.
ගිලිහී ගිය ඓතිහාසික මොහොත
කරුණු එසේ තිබියදී, ජනාධිපතිවරයා ගෙදර යැවීමේ සහ ජනාධිපති ක්‍රමයේ බලතල කප්පාදු කිරීමේ අවස්ථාව, අපේ ඇඟිලි අස්සෙන් ලිස්සා ගිය ඓතිහාසික මොහොතේ දේශපාලනික ස්වභාවය හඳුනාගැනීම ප්‍රයෝජනවත් ය. තුනෙන් දෙකක බලයක් සහිත ජනාධිපතිවරයෙකු, එක ආසනයක්වත් දිනාගැනීමට නොහැකි වූ තනි පුද්ගලයෙකුට තමන්ගේ ආණ්ඩුවේ ඊළඟ වැදගත්ම තනතුර පිරිනමන්ට පෙලඹුණේ ඇයි? උත්තරය ඉතා සරලයි. ඒ තරමට,
ජනාධිපතිවරයාගේ සහ පොහොට්ටුවේ ඊනියා තුනෙන් දෙක ඒ මොහොතේ ඇස්පනාපිට කුජීත වී තිබුණි. ඊට කලින් ප්‍රධාන විපක්ෂයට කතා කළ බවත්, ඊටත් පසුව දැන් සරත් ෆොන්සේකා කියන පරිදි, ඔහුටත් කතා කළ බවත්, ඒ කිසිවෙකු මෙය භාර නොගත් නිසා රනිල් වික්‍රමසිංහට ආරාධනා කළ බවත් ජනාධිපතිවරයා කියනු ඇත. එය අපේ ප්‍රශ්නයට පිළිතුරක් නොවේ. අපේ ප්‍රශ්නය වන්නේ, හැටනව ලක්ෂයේ නියෝජනයෙන් පිටස්තර කෙනෙකු ජනාධිපතිවරයාට සිය අගමැතිවරයා වශයෙන් අවශ්‍ය කෙළේ මන්ද යන්නයි. රනිල් වික්‍රමසිංහට පිටින් ඔහුගේම කඳවුරේ තවත් බොහෝ නායකයන් සිටි බව ඔහුට අමතක වීද? උදාහරණයක් වශයෙන්, දිනේෂ් ගුණවර්ධන වැනි කෙනෙකු ගත හැකිය. නැත, රාජපක්ෂ කඳවුර ගැන සමස්ත ජනතාවගේ ප්‍රකෝපය උතුරා ගිය මොහොතක එම කඳවුරේ කිසිවෙකු ජනතාව විසින් ඈතින්වත් භාරනොගනු ඇත. වැදගත් කාරණය එයයි: පවුලේ (සහ කඳවුරේ) ආරක්ෂාව සඳහා පිටස්තරයෙකු ඒ මොහොතේ අත්‍යවශ්‍ය කෙරුණි. ජනතා ප්‍රකෝපය තාවකාලිකව ආම්බාන් කරගත හැක්කේ එවැන්නෙකුට පමණි. ඊට අමතරව, ජාත්‍යන්තර සහයෝගයත් රනිල් වික්‍රමසිංහගේ මාර්ගයෙන් ගලා එතැයි විශ්වාස කරන්නට ඇත. එය ද්විතීයිකයි.
කෙසේ වෙතත්, සැබෑ 21 වැනි සංශෝධනයක් ගෙන ආ හැකිව තිබුණු එකම මොහොත එයයි. (එහි අදහස, ඒ මොහොතේ මේ කියන ව්‍යවස්ථා සංශෝධනය ඉදිරිපත් කළ යුතුව තිබුණා යන්න නොව. ඒ නිශ්චිත මොහොත, ඊළඟ තාර්කික දේශපාලනික අදියර වෙත ජනතාවගේ පැත්තෙන් ඉදිරියට ගෙන යා යුතුව තිබුණු බවයි). එහෙත් ඒ මොහොත ඛණ්ඩනය වුණි. එයින් පසු අද දක්වා දිගහැරෙන, පැය සති මාස ගණන් වන කාලය වනාහී, ගෝඨාභය රාජපක්ෂ ඇතුළු රාජපක්ෂ කඳවුරට යළි රඟමඬල විවෘත වන කාලයයි. දැන් ඔවුන්ට රනිල් වික්‍රමසිංහ නමින් පලිහක් තිබේ. ඔවුන්ගේ පොහොට්ටු පක්ෂයේ ලේකම් සාගර කාරියවසම්ට ඉදිරියට පැමිණ, මෙය ව්‍යවස්ථා සංශෝධන ගෙන ආ යුතු කාලයක් නොව, ආර්ථික අර්බුදයෙන් ගොඩඒමට ඇති කාලයක් බවත්, රනිල් වික්‍රමසිංහට අගමැති පුටුව දුන්නේ පෝලිම් නැති කිරීමට පමණක් බවත්, බයහැක නැතිව කිව හැකි හයියක් දැන් ලැබී තිබේ. ඉතිං, “බාලගිරි දෝෂය, අද නෙවෙයි හෙට” වැනි තත්වයකට වැටී ඇති 19 වැනි ව්‍යවස්ථා සංශෝධනය, ඒ සියලු අකුණු, කුණාටු සහ ස්වාභාවික විපත්වලට ගොදුරු වන කබල් රුවල් නැවක් බවට ශීඝ්‍රයෙන් පත්වෙමින් තිබෙන බවක් පෙනී යයි.
අර්බුදය එහෙමමයි, අදියර වෙනස්
තවත් ඉතිරි වන ප්‍රශ්නයක් තිබේ. ඒ, ආර්ථික අර්බුදයයි. ගෝඨාභය රාජපක්ෂ ඉල්ලා අස්වීමකින් තොරව, ජාත්‍යන්තර සහයෝගයක් අපට ලැබිය නොහැකි බව, රනිල් වික්‍රමසිංහ බලයට පත්ව මාසයකට ආසන්න කාලයක් ගතව ඇති අද වන විට පෙනෙන්ට තිබෙන සත්‍යයයි. එහෙත්, ගෝඨාභයට වැදගත් වන්නේ ආර්ථික අර්බුදයෙන් ගොඩඒම නොව, ඉතිරි කාලය තුළ රාජපක්ෂ පවුල විසින් දේශපාලනය අල්ලාගෙන සිටීමයි. ඒ කාලය තුළ ඇති විය හැකි සෑම ආර්ථීක කඩාවැටීමකම වගකීම දැරීමට දැන් කෙනෙකු සිටින නිසා, ගත වූ කාලය තුළ තමන්ගේ නායකත්වය යටතේ සිදු වූ සියලු කඩාවැටීම් ඊට සමාන කිරීමට රාජපක්ෂලාට හැකි වනු ඇත. උදාහරණයක් වශයෙන්, 2019 ගෝඨාභය රාජපක්ෂ බලයට පත්වූ දා සිටි ඇති වූ සියලු ව්‍යසනයන්, 2022 මැයි මාසයේ සිට තමන්ගේ පක්ෂයේ නොවන කෙනෙකුගේ නායකත්වය යටතේ පවා ගොඩගත නොහැකි වීමෙන් පෙන්නුම් කරන්නේ, රටේ වර්තමාන ආර්ථික අර්බුදය වනාහී, රාජපක්ෂ නමැති පුද්ගල සාධකයෙන් පරිබාහිර වෙනත් පොදු සාධක විසින් ඇති කරන ලද තත්වයක් ය යන දුර්-ප්‍රවාදය සමාජගත කිරීමට රාජපක්ෂලාට හැකි වනු ඇත. එහිදී, කෝවිඩ් උවදුර විසින් ලෝකයම ගිල ගත් තත්වය උපුටා දක්වනු ඇත. රුසියානු-යුක්‍රේන යුද්ධය විසින් ඇති කර තිබෙන දුෂ්කරතා උපුටා දක්වනු ඇත. පොදුවේ මුළු ලෝකයාම අද මුහුණදී සිටින ආර්ථික අවපාතමය තත්වය උපුටා දක්වනු ඇත. ඒ සියල්ල, ඉතා මුවහත් සටන්පාඨ වශයෙන් රාජපක්ෂලාගේ පාවිච්චියට ගැනෙනු ඇත.
අද සිටින්නේ, මැයි 9-15 දින කිහිපයේ සිටි ගෝඨාභය රාජපක්ෂ ජනාධිපතිවරයා නොව. එදා ජීවිතය බේරාගැනීමට ත්‍රිකුණාමලේට පැනගොස් හැංගී සිටි මහින්ද රාජපක්ෂ නොව. එදා ආ-ගිය අතක් සොයාගැනීමට නොතිබුණු පොහොට්ටු කඳවුර නොව. ජොන්ස්ටන් ප්‍රනාන්දු වැනි කෙනෙකු පවා ඉදිරියේදී නැවතත් ඔබට හයිරන් දැමීමට පැමිණෙනු ඇත. ඉතිං, සැබෑ 21 වැනි සංශෝධනයක් බලාපොරොත්තු වීම ඉබ්බන්ගෙන් පිහාටු ලැබෙතැයි බලා සිටීමට නොදෙවැනි විය නොහැකිද යන ප්‍රශ්නය අප ඉදිරියේ දැන් ඉතිරිව තිබේ.■
