■ ධනුෂි ලිහිණිකඩුව
දීපා මිල්ටන් සරත් දසනායක මෙරට සංගීත ක්ෂේත්‍රයේ නොමැකෙන සලකුණක් ඉතිරි කළ සංගීත අධ්‍යක්ෂවරයෙකි. චිත්‍රපට 125ක පමණ සංගීතය අධ්‍යක්ෂණයෙන් දායක වූ ඔහුගේ ප්‍රථම චිත්‍රපටය ‘සිතිජය’යි. අනතුරුව ‘සදහටම ඔබ මගේ, දිනුම් කණුව, කස්තුරි සුවඳ, ආවා සොයා ආදරේ’ සහ ‘සංගීතා’ ආදි චිත්‍රපටවල සංගීත අධ්‍යක්ෂණයෙන් දායක වී ඇත. ඔහු නිෂ්පාදනය කළ ‘මිහිදුම් සිහින, මධු සහ ආත්මා’ චිත්‍රපට මෙදා ද එක සේ ජනප්‍රිය ය. අද සරත් දසනායක පිළිබඳ මතක ආවර්ජනය කරන්නේ සංගීත ක්ෂේත්‍රයේ ම ප්‍රවීණයන් කිහිප දෙනෙකි.
ගායන ශිල්පියාගේ හඬ පරාසය පිළිබඳව හොඳ අවබෝධයක් තිබුණා
ආචාර්ය නන්දා මාලිනී
සරත් දසනායක ඉතා ම මධුර වූ ගී තනු රචනා කළ සංගීත ශිල්පියෙක්. ඒ වගේ ම ඔහු ඉතා දක්ෂ සිතාර් වාදන ශිල්පියෙක් බවත් කියන්න ඕනෑ. ලංකාවෙ මෙතෙක් බිහි වුණු සංගීතවේදීන් අතරින් ඔහු තමන්ට ම වෙන් වූ අනන්‍යතාවක් ගොඩනගාගෙන තිබුණා. ඔහු චිත්‍රපට ගණනාවක සංගීත අධ්‍යක්ෂ ලෙස කටයුතු කළා වගේ ම මමත් වාසනාවන්ත වුණා ඔහු විසින් නිර්මාණය කළ ජනප්‍රිය ම ගීත ගණනාවකට හඬ එක් කරන්න. විශේෂයෙන් ම කිව යුතුයි සරත් දසනායක කියන්නෙ ගායන ශිල්පියාගේ හෝ ශිල්පිනියගෙ ස්වර පරාසය පිළිබඳව පැහැදිලි අවබෝධයක් ඇතිව ගීත නිර්මාණය කළ සංගීත අධ්‍යක්ෂවරයෙක්. ගායකයාගේ හඬ පිළිබඳව ඔහුට හොඳ වැටහීමක් තිබුණ බව පැහැදිලියි. ඔහු ඉතා ප්‍රසිද්ධ මෙන් ම ආධුනික ගායකයන්ට වෙනසකින් තොරව ම ගී තනු නිර්මාණය කළ බව කියන්න ඕනෑ.
සිනමාවෙන් එහාට ගිය සංගීතලෝලීන් බවට පත්කළා
සංගීතවේදී නවරත්න ගමගේ
අපේ රටේ සංගීත පරම්පරාවල් විග්‍රහ කළොත් ඒ එක් එක් කෙනාගේ කාර්යභාරය එක් එක් මට්ටමින් ලංකාවට සිද්ධ වුණා. ඒ අතර සරත් දසනායක වගේ සංගීතඥයෙක්ගේ පුරෝගාමීත්වය ඉතාමත් ම ඉහළ, ප්‍රශස්ත මට්ටමක තියෙනවා. එදා තිබුණු සෞන්දර්ය විශ්වවිද්‍යාල, හේවුඩ් වගේ ආයතනවල ඔවුන්ගේ මහා සංගීතමය සංස්කෘතියක් තිබුණා. එක්තරා අතකින් බටහිර සංගීතයේ තියෙන සම්පූර්ණ ආකෘතිකමය දේවල්, ජන සංගීතයේ තියෙන සම්පූර්ණ ආකෘතිකමය ලක්ෂණ, ශාස්ත්‍රීය සංගීතයේ තියෙන ආකෘතිකමය දේවල්, කර්ණාටක සංගීතයේ තියෙන ලක්ෂණ වැනි හැම සංගීත පද්ධතියක ම තියෙන සංගීත දැනුම සරත් දසනායකගේ සංගීතය තුළ අනිවාර්යයෙන් ම තියෙනවා. ඒක කොතරම් ප්‍රබල ද කිව්වොත් හිංදි සංගීතය වැනි සංගීත සංස්කෘතියක පවතින දේවල් අපිට අනන්‍ය වූ ආකාරයට ලංකාව පුරා පතුරුවන්න ඔහුට හැකියාව තිබුණා. ඒක ඔහුගේ එක් විශේෂත්වයක්.
අනෙක තමයි ඔහු සතු ව තිබුණු තාක්ෂණික දැනුම ඉතාමත් ම ඉහළයි. ඒ කාලෙ සංගීත නිර්මාණ පිළිබඳ මිනිස්සු තුළ මහ විශාල රසයක් ඇති වුණේ ඔහුගෙ සංගීත භාවිතාව ඉතාමත් ම උසස් නිෂ්පාදන මට්ටමක පැවති නිසා. ඔහු නිතර ම තමන්ගේ සංගීත නිර්මාණයන්ට ඔරොත්තු දෙන මට්ටමේ විශාල සංගීත භාණ්ඩ ප්‍රමාණයක් යොදනවා. අද කාලේ එහෙම මට්ටමකට නිෂ්පාදකයන් පෙළඹවීම ඇත්තටම හරි අපහසුයි. ඔහු මුලින් ම සාකච්ඡා කරන්නෙ නිෂ්පාදනය ගැන. ශිල්පීන්ට අවශ්‍ය ගෙවීම්, විවේක බුද්ධිය ආදි දේවල් ගැන තමයි මුලින් ම කතා කරන්නේ. ඔහුගේ මේ ක්‍රියාකලාපය නිසා තමයි සරත් දසනායක කියන ඒ සංගීතඥයාට සිංහල සිනමාවේ අති දැවැන්ත කාර්යභාරයක් කරන්න හැකියාව ලැබුණෙ.
විවිධාකාර අධ්‍යක්ෂවරුන් යටතේ ඒ ඒ චිත්‍රපටවලට අවශ්‍ය සංගීත වර්ණය ඔහු අපේ රටට හඳුන්වා දුන්නා. එච්. ආර්. ජෝතිපාල, ලතා වල්පොල, වික්ටර් රත්නායක, ඇන්ජලීන් ගුණතිලක සහ ඒ පරම්පරාවෙ සෑම කෙනක් ම සම්බන්ධ කරගෙන ලංකාවේ චිත්‍රපට සංගීතය ඉතාම ඉහළ මට්ටමකට ගෙනඒමට, ඉහළ ආදායම් ලබන තත්වයකට පත් කිරීමට ඔහු දායක වුණා. මිනිසුන්ව සිනමාවෙන් එහාට ගිය සංගීතලෝලීන් බවට පත්කළා සිනමා කෘතියක් තුළින්. ඔවුන් නිර්මාණය කරන ලද සංගීතය මිනිස් ජීවිතයට මහ පුදුමාකාර සම්බන්ධයක් තිබුණා. මේක එක්තරා ආකාරයකට ගවේෂණාත්මක සාධකයක්. මේ තමා දැවැන්ත සංගීත නිර්මාණවල තිබෙන සරත් දසනායක භාවිතාව.
ඔහු වැඩිය මාධ්‍යවල පෙනී හිටපු, ප්‍රකාශ කළ අයෙක් නෙවෙයි. ඒ වගේම ඔහු සංගීත ශිල්පීන් සමග සන්නිවේදනයට භාවිත කළ භාෂාව හරි අපූරු එකක්. බොහොම සුළු වචන ප්‍රමාණයක් යොදාගෙන බොහොම හැඟීම්බර විදියට ශිල්පීන්, නිෂ්පාදකයන් සමග ගනුදෙනු කළා. ඒක මම ඔහුගෙ දුටු එක් සුවිශේෂී ලක්ෂණයක්. මහ පුදුමාකාර ඇසූපිරූ තැන් ඇති සංගීත නිර්මාණ ශිල්පියෙක් විදියට ඔහුව මට අවසාන වශයෙන් හඳුන්වා දෙන්න පුළුවන්. ලාංකීය සංගීත ක්ෂේත්‍රය කෙරෙහි ඔවුන්ගේ කැපවීම අගය කළ යුතුයි සහ ඔවුන්ගේ ඒ සංගීත ඥානය විශ්වවිද්‍යාල පද්ධතියට එකතු විය යුතු බවයි මගේ හැඟීම.
එක්තරා විදිහක පුරාවෘත්තයක්
විශාරද උරේෂා රවිහාරි
සරත් දසනායක මහත්මයා මුලින් ම මුණ ගැහෙන්නෙ ‘සළඹක් හඬයි’ චිත්‍රපටයේ ගීත ගායනා කරද්දි. ඒ මගේ දෙවන චිත්‍රපට ගී ගායනය වගේ ම එතකොට මම ගොඩක් පොඩියි. ඒ ගීතය ගායනා කරන්නෙ මමත් ලතා වල්පොල මහත්මියත්. ඒ අවස්ථාවේ දි සරත් දසනායක මහත්මයා මගේ හඬ පරීක්ෂා කරලා, ගීතය ගැන කියලා දීලා බොහොම ආදරෙන් ඒ පටිගත කිරීම සිදු කළා. ඔහුගේ අතින් නිර්මාණය වුණ ගී තනු බොහොම අලංකාරයි. ඒවා හින්දි ගීත වගේ. එතරම් ම සුන්දරයි.
ඉන් පස්සෙ මට එතුමාව මුණ ගැසෙන්නෙ වයස අවුරුදු 15දි. එහිදී ඔහු මාව තෝරා ගත්තේ චිත්‍රපට ප්‍රධාන පසුබිම් ගායිකාව විදිහට. හඬ පුහුණුවීම් කිහිප වතාවක් ම කරලා තමයි ඔහු මගේ ගීත පටිගත කිරීම් සිදු කළේ. ඒ චිත්‍රපටයෙ ගීත තුනක් හෝ හතරක් මම ගායනා කළා. ඒවා ඉතාම සොඳුරු තනු.
පුද්ගලයෙක් වශයෙන් ගත්තොත් එතුමා ඉතා ම නිරහංකාර, බොහොම හොඳ කෙනෙක්. සංගීත අධ්‍යක්ෂවරයෙක් වශයෙනුත් එතුමාගෙ සංගීතය ගැන කතා කරන්න මම බොහොම පොඩි කෙනෙක් කියලයි මගෙ අදහස. මම හරිම වාසනාවන්තයි එතුමාගෙ සංගීතයට හඬ එකතු කරන්න ලැබීමට තරම්.
ලංකාවෙ සංගීත කලාව අතින් ගත්තාම එතුමා ලාංකීය චිත්‍රපට කලාවට, චිත්‍රපට සංගීතයට විශාල මෙහෙවරක් කළ කෙනෙක්. චිත්‍රපට සංගීතය ඇතුළේ ඉතාම සුන්දර ගීත නිර්මාණ ගණනාවක් අපට තිළිණ කරපු සංගීත අධ්‍යක්ෂවරයෙක් එතුමා. ඒ ගීත අදටත් ඇහෙනවා අපිට. ඉතින් ඒ විදියට පවතින ගීත කලාවක් ඔහු ලංකාවට දායාද කළා. සරත් දසනායකයන්ගේ සලකුණ අදටත් ඒ ගීත තුළ තියෙනවා කිව්වොත් මම නිවැරදියි. ඔහු අපි අතරින් වෙන් වෙලා වසර ගණනාවක් වුණත් අදටත් ඔහුගෙ ගීත නිර්මාණ පවතිනවා වගේ ම අදටත් වැඩසටහන්වලදි ඔහුගෙ ගීත තනු වාදනය වන අවස්ථා තියෙනවා. කාලෙකට සැරයක් තමයි එවැනි කලාකරුවෙක් බිහි වෙන්නෙ. එච්. ආර්. ජෝතිපාල, සුජාතා අත්තනායක, ඇන්ජලීන් ගුණතිලක, ලතා වල්පොල මේ වගේ ඒ කාලෙ හිටපු සුපිරි ගණයේ ගායක ගායිකාවන්ගේ ඒ ගමනට මම හිතනවා එතුමන්ගේ සංගීතය විශාල පිටිවහලක් වෙන්න ඇති කියලා.
චිත්‍රපට පසුබිම් ගායනයේදි ඒ ගායනයට අවශ්‍ය විදියට ඔහු මගේ හඬ විශාල වශයෙන් පුහුණු කළා. ඒ ගීතවලට මගේ හඬ හුරු වෙනකන් ම මාව පුහුණු කළා. එක පාරටම පටිගත කිරීම්වලට ගියේ නැහැ ඔහු. එවැනි කැපවීමක් තුළින් තමයි ගීතවල සාර්ථකත්වය ලබා ගත්තේ. ඔහු සැබැවින් ම හොඳ ගුරුවරයෙක්. ඒ කාලෙ චිත්‍රපට එතරම්ම සාර්ථක වෙන්න සංගීත අධ්‍යක්ෂවරයෙක් විදිහට එතුමාගේ ඒ කැපවීමත් හේතු වෙන්න ඇති.
නියම ශ්‍රී ලාංකීය කලාකරුවෙක්
සංගීතවේදී නලින් පෙරේරා
මගේ කලා ජීවිතයේ දී සරත් දසනායකයන්ව මට මුණ ගැහෙන්නෙ එක වතාවයි. අපි මේරියන්ස් සංගීත කණ්ඩායම මිල්ටන් මල්ලවආරච්චි මහත්මයාගේ නව රිද්ම ගීත පෙළක් කළා. ඒ කියන්නේ ඔහු කරන ලද ගීත, අපි අපේ සංගීතය යොදාගෙන නැවත ගායනා කළා. එතනදි සරත් දසනායක මහත්මයාගේ ‘නිල්ල නගන ස්වර්ණ කිංකිණි රාවේ‘ ගීතය පටිගත කරද්දී අපි ඔහුට පටිගත කරන ස්ථානයට පැමිණෙන ලෙස ආරාධනාවක් කළා. අපිට උවමනා වුණේ මුල් ගීතයේ තිබුණු බෙර වාදනය පවා ඒ විදිහට ම පාවිච්චි කරන්න. ඒ මොහොතෙ සරත් දසනායක මහත්මයා එතනට ආවෙ ඒ මුල් ගීතයට බෙර වාදනය කළ අයවත් එකතු කරගෙනමයි.
ඔහු සමග අපට ගැඹුරු ආශ්‍රයක් තිබුණෙ නැහැ. නමුත් අපි ඒ ගීත පෙළ කිරීම පිළිබඳව ඔහු ඉතාම සතුටු වුණා. ඉන් අනතුරුව කීප අවස්ථාවක ම වේදිකාව මත ඔහු විවිධ අයට කරන ලද ගීත ගායනා කරන්න මට අවස්ථාව ලැබුණා, එච්.ආර්. ජෝතිපාලයන්ගෙ ගීත එහෙම. එතනදි කලාකරුවෙක් වශයෙන් මම සරත් දසනායකයන්ව දකින්නෙ නියම ශ්‍රී ලාංකීය කලාකරුවෙක් හැටියට.
ඈත ඉතිහාසයේ ඉන්දියානු සංගීතයෙ ආභාසය අපේ ගීත ඇතුළෙ තිබුණනෙ. නමුත් එයින් මිදිලා නියම ශ්‍රී ලාංකික රසයට තමන්ගේ තනු නිර්මාණය කිරීමට ඔහු උත්සුක වුණා කියලා මට කියන්න පුළුවන්. ඔහු නිර්මාණය කළ ගීත අපි හොඳට ශ්‍රවණය කරද්දී තනුව පමණක් නෙවෙයි ඒකට යොදවනු ලැබූ සංගීතය පිළිබඳ විමසීමේදී ඔහුට ම ආවේණික, ඔහුගේ ම ආරක් තුළ ඒ ගීත ටික නිර්මාණය කරලා තියෙනවා. ඉතින් ඒ නිසා තමයි සරත් දසනායක කියන නම වෙනම නිර්මාණය වෙන්නෙ. අපි මේ ක්ෂේත්‍රයේ අත්දැකීම් පළපුරුද්ද අරගන්නකොට තමයි මේ නිර්මාණකරුවන්ගේ වෙනස ගැන අපිට හිතන්න ඔළුව හැදෙන්නෙ. ඉස්සර අපි සිංදු ඇහුවා කෙරුවා වුණාට ඒ කාලෙ ලොකු දැනීමක් අපිට තිබුණේ නෑ. පසුකාලයේ තමයි අපිටත් ඒක තේරුම් යන්නෙ. දැන් ඔය රියැලිටි ෂෝවලදි අලුත් අය එතුමා නිර්මාණය කරපු ගීත රැසක් ගායනා කරනවා. එහෙම ගායනා කරද්දී තමයි ඒ ගීතවල තියෙන මහිමය මොන තැනකද තියෙන්නේ කියලා අපිට තේරෙන්නේ. ඔහු ඔහුට ආවේණික අතකට මේ නිර්මාණ සිදු කරගෙන ආවා. ලාංකීය නිර්මාණකරුවන් අතර එතුමා කැපී පෙනෙන චරිතයක් ඒ පැත්තෙන්. විශේෂයෙන් චිත්‍රපට ගීතවලදි වුණත් ඒ ඒ දර්ශන තලයන්ට අදාළ වන අයුරින් පසුබිම් සංගීතයත් සමග ඒ ගීත නිර්මාණය කරලා තියෙනවා. ඉතින් අපිට දැන් ඒවා ටිකක් පුළුල් මනසකින් දකින්න පුළුවන් නිසා ඒ නිර්මාණවල තියෙන වටිනාකම බොහොම ඉහලින් දැනෙනවා.■
