මේ රටේ තරුණ තරුණියන් ආරම්භ කර ඇති හා මේ වනවිට විදේශගත ශ්‍රී ලාංකිකයින් දක්වා පැතිරී ඇති ගෝ හෝම් ගෝඨා යනුවෙන් සඳහන් සටන් පාඨයේ තේරුම නිකම්ම නිකම් ගෝඨාභය රාජපක්ෂ ජනාධිපතිවරයාව ගෙදර යැවීම නොවේ. ජනාධිපතිවරයා ඇතුළු මුළු රාජපක්ෂ පවුලත් ඔවුන් විසින් වගා දිගා කරන ලද දේශපාලන සංස්කෘතියත් ගෙදර යැවීමය.
ඒ අනුව එහි යළි විධායක ජනාධිපති ක්‍රමයක් තිබිය නොහැකිය. තිබෙනවා නම් තිබිය හැක්කේ විධායක නොවන නාමික ජනාධිපති ක්‍රමයක් පමණය. තවදුරටත් තේරෙන සරල භාෂාවෙන් කිවහොත් ජේආර් ජයවර්ධන විසින් 1978 දී ස්ථාපිත කරන ලද වෙනම ඡන්දයකින් තේරී පත්වන විධායක ජනාධිපති කෙනෙකු නොව ඊට පෙර පැවති පාර්ලිමේන්තුව විසින් පත්කරනු ලබන ජනාධිපතිවරයකු සහිත පාලන ක්‍රමයක් ඇති කිරීමය.
මේ පැහැදිලි කිරීම මෙසේ කරන්නට හිතුණේ පසුගිය සතියේ සරත් ෆොන්සේකා මන්ත්‍රීවරයා පාර්ලිමේන්තවේදී කළ කතාවක් පිළිබඳ අවධානය යොමු කිරීම සඳහාය. ඔහු පාර්ලිමේන්තුවේදී විධායක ජනාධිපති ක්‍රමය අහෝසි කිරීමට එරෙහිව කතාවක් කළේය. ඒ ඔහු නියෝජනය කරන පක්ෂයේ නායක හා විපක්ෂ නායක සජිත් ප්‍රේමදාස විධායක ජනාධිපති ක්‍රමය අහෝසි කළ යුතු බවට හා එය අහෝසි කිරීම සඳහා යෝජනාවක් ගෙනෙන බවට පාර්ලිමේන්තුවට කළ ප්‍රකාශයට ප්‍රතිචාර වශයෙන්ය.
සරත් ෆොන්සේකා සිය ප්‍රතිචාරය දැක්වීමේ දී උදාහරණයක් ගෙනහැර පාමින් කීවේ පාසලක විදුහල්පතිවරයකු ළමයකු අපයෝජනය කළ පමණින් පාසලේ විදුහල්පති තනතුර අහෝසි කිරීම සිදුකරනවාද යන්න හා එසේ කළහොත් ප්‍රධානියක නැතිව පාසලක් පවත්වාගෙන යන්නේ කෙසේද යන්නය.
විධායක ජනාධිපති තනතුර සම්බන්ධයෙන් ෆොන්සේකා මහතාගේ එම උදාහරණය එතරම් ගැළපෙන්නේ නැත. මන්ද විධායක ජනාධිපති ක්‍රමය පවත්වාගෙන යනවාද නැද්ද යන්න රටක පාලන මාදිලිය ගැන ප්‍රශ්නයක් මිස රටට දේශපාලන ප්‍රධානියකු නැති කරන බවට කරන යෝජනාවක් නොවන නිසාය.
ෆොන්සේකා මහතාගේ උදාහරණයෙන්ම ඔහුට සරල ලෙස පිළිතුරක් ලබාදෙන්නේ නම් කිව හැක්කේ විධායක ජනාධිපති ක්‍රමය අහෝසි කිරීම යන්නේ තේරුම නම් පාසලේ විදුහල්පති නම් ප්‍රධානී තනතුර අහෝසි කිරීම නොව එකී ප්‍රධානියාට ළමයින් අපයෝජනය කිරීමට ඇති හැකියාව අහෝසි කිරීමය. එමෙන්ම ගුරුවරියන් අපයෝජනයට ලක්කිරීමට ඇති හැකියාවද අහෝසි කිරීමය.
විධායක ජනාධිපති ක්‍රමය ජේආර් ජයවර්ධන ඇති කිරීමෙන් පසු කීවේ එයට කළ නොහැක්තේ ගැහැනියක පිරිමියකු කිරීමත් පිරිමියකු ගැහැනියක කිරීමත් බවය. එවැනි තත්වයක් විධායක ජනාධිපති ක්‍රමය වටා ගොඩනැගුනේ ව්‍යවස්ථාවේ ඇති කරන ලද ප්‍රතිපාදන නිසාම පමණක් නොවේ. එම ජනාධිපති ධුරය ජනතාවගේ වෙනම ඡන්දයකින් හෙවත් වෙනම බලයකින් උත්පාදනය වූ නිසාය. ඒ නිසාම සිදුවූයේ ජනතාව විසින්ම ඡන්දයකින් තෝරාපත් කර එවන ව්‍යවස්ථාදායකය හෙවත් පාර්ලිමේන්තුව විධායක ජනාධිපතිවරයා ඉදිරියේ හුදු රූකඩයක් බවට පත්වීමය. නීති සෑදීමේ බලය හා මුදල් බලය පාර්ලිමේන්තුවට තිබෙනවා යැයි කීවත් ජනාධිපතිවරයාගේ පක්ෂයේ බහුතර බලයක් සහිත පාර්ලිමේන්තුවක් තුළ එම බලය මේ රටේ කවදාකවත් යථාර්ථයක් බවට පත්වූයේ නැත. යථාර්ථයක් බවට පත්වූයේ ජේආර් ජයවර්ධනගේ විධායක ජනාධිපති ක්‍රමයටත් වඩා වැඩි බලයක් සහිතව 20 වැනි ආණ්ඩුකම ව්‍යවස්ථා සංශෝධනය මගින් ජනාධිපති ගෝඨාභය රාජපක්ෂ ඒකාධිපතියකු බවට පත් කිරීමය.
පසුගිය යහපාලන ආණ්ඩුව 19 වැනි සංශෝධනය මගින් සිදුකළේ ඉදිරි පූර්ණ ව්‍යවස්ථා සංශෝධනයක් මගින් විධායක ජනාධිපති ධුරය සම්පූර්ණයෙන් අහෝසි කරන තෙක් එහි අත්තනෝමතික බලතල ක්‍රියාත්මක කළ නොහැකි ආකාරයට පාර්ලිමේන්තුව තුළින් කප්පාදු කිරීමය. එවැන්නක් පවා ඵලදායක නොවන බව අපට පෙන්නුම් කළේ ගෝඨාභය රාජපක්ෂ වෙනුවෙන් 20 වැනි සංශෝධනය සම්මත කර මෙම පාර්ලිමේන්තුව 19 වැනි සංශෝධනයේ හරයන් ආපසු 18 වැනි සංශෝධනයටත් වඩා බලවත් ලෙස ආපසු හැරවීම නිසාය. ඒ නිසා මෙම විධායක ජනාධිපති ක්‍රමයේ බලය කප්පාදු කිරීම පමණක් ප්‍රශ්නයට විසඳුම නොවන බව අපට පෙන්නුම් කර දී ඇත. ඕනෑම අවස්ථාවක පාර්ලිමේන්තුවේ බහුතරයක් ලබාගන්නා ජනාධිපතිවරයකුට ඔහුට වුවමනා ආකාරයට ඒවා යළි ලබාගත හැකිය.
විධායක ජනාධිපති ක්‍රමය ඕනෑ යැයි කියන්නේ හා එහි රසට ඉව අල්ලන්නේ සංවරණ හා තුලන ක්‍රමවේදයන් සහිත ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී පාලනයන් ප්‍රතික්ෂේප කරන ඒකාධිපතිත්වයට ආශා කරන පුද්ගලයින් පමණය. ඔවුන්ගේ සුදු ඇඳුම යට සැඟවී සිට්න්නේ වියරු ඒකාධිපති ආශාවන් පමණය.
2015 යහපාලන ජයග්‍රහණයට පෙර විධායක ජනාධිපති ක්‍රමය අවසන් කිරීමේ සටන් පාඨය බොඳ කරමින් එවක ජනාධිපති අපේක්ෂකයා වූ මෛත්‍රීපාල සිරිසේන සමග විධායක ජනාධිපති ක්‍රමය අවසන් නොකිරීමේ වෙනම ගිවිසුම් ගැසුවේද එවැනි ඒකාධිපති ආශාවන් තිබූ පුද්ගලයින්ය. අද මෙම කතාව තුළින් සරත් ෆොන්සේකා පෙන්නුම් කරන්නේද එම වියරු ආශාවය.
කොහොමත් අවුරුදු 35කට වැඩි හමුදා ජීවිතයක් තළ ෆොන්සේකා අත්දැක ඇත්තේ හා ක්‍රියාත්මක කර ඇත්තේ අණ මත පදනම් වූ සංවරණ හා තුලනයකට ඉඩක් නැති ක්‍රමයකි. ඉතිං ඔහු රටේ දේශපාලනයෙන් තවදුරටත් එවැන්නක් බලාපොරොත්තුවීම එක අතකට පුදුම වියයුතු එකක් නොවේ. මන්ද ඔහු වැනි පුද්ගලයින් කැමති ඒ ආකාරයට බලය හෙබවීමට වන නිසාය.
වත්මන් විධායක ජනාධිපති ක්‍රමය මුළුමනින්ම අහෝසි කිරීමට හැකි වුවහොත් ඡන්ද ක්‍රමය තුළ වසර පහකට වරක් එළැඹෙන එක් ඡන්දයක් අපට අහිමි වනු ඇත. ඒ මගින් රටට විශාල මුදලක් ඉතිරි කරගත හැකි වනු ඇත. ඉතිං එයම පමණක් නරකක්ද?
එපමණක්ද නැත. විධායක ජනාධිපති ක්‍රමය අහෝසි කිරීමත් සමග ඇති කරන අනිකුත් ප්‍රතිපාදන මත ශ්‍රේෂ්ඨාධිකරණ විනිසුරුවරුන්, නීතිපතිවරයා, මුදල් මණ්ඩල සාමාජිකයින්, මහා බැංකු අධිපතිවරයා, මැතිවරණ, අල්ලස්, රාජ්‍ය සේවා, පොලිස්, මානව හිමිකම්, තොරතුරු, විගණන ආදි කොමිෂන් සභාවලට සාමාජිකයින් පත්කිරීම මෙන්ම අනෙකුත් පත්කිරීම්ද ජනාධිපතිවරයාට හිතුමනාපයට කිරීමේ හැකියාව ලැබෙන්නේ නැත. විශ්වවිද්‍යාලවලට උපකුලපතිවරුන් පත්කිරීමේදී ජනාධිපතිවරුන් සිය හිතුමතයට කටයුතු කිරීමේ උදාහරණ අවස්ථාවක් මේ වනවිට කොළඹ විශ්වවිද්‍යාලයේ උපකුලපතිවරයා පතිකිරීම මගින් ජනාධිපතිවරයා පෙන්නුම් කර ඇත. විධායක ජනාධිපති ක්‍රමය අහෝසි කළහොත් එවැනි දේවල් ඉදිරියේදී කරන්නට හැකි වන්නේ නැත. ඉහත සඳහන් කළ හා නොකළ තනතුරු සඳහා සුදුසු පුද්ගලයින් ආණ්ඩුක්‍ර ව්‍යවස්ථා සභාව හෝ ඒ ආකාරයේ ඇතිකරන ව්‍යුහයන් මගින් නිර්දේශ කරනු ඇත. එවැනි නිර්දේශ වූකලී තනි පුද්ගල නිර්දේශ නොවේ. පුද්ගල කණ්ඩායමක් විසින් එකී තනතුරු සහ ධුරයන් සඳහා සුදුසු නුසුදුසු භාවයන් සාකච්ඡා කර සිදුකරන නිර්දේශයන්ය. පත්කිරීම් බළධාරියා ලෙස ජනාධිපතිවරයා කළ යුත්තේ ඒවා පත්කිරීම පමණය.
ජනාධිපතිවරයකුගේ අත්තනෝමතික තනි පුද්ගල තීරණයකට වඩා එවැන්නක් වඩා හොඳ නැද්ද?
එසේම අමාත්‍යාංශ ලේකම්වරුන් ලෙස හමුදා සාමාජිකයින් හා කූට ව්‍යාපාරිකයින් පත් කිරීමේ තනි බලයද ජනාධිපතිවරයාගෙන් ඉවත් කළ යුත්තක්ය. මෙම ක්‍රමය ඉවත් කළහොත් කැබිනට් මණ්ඩලයට සාමාජිකයින් පත් කිරීම හා ඉවත් කිරීමද, පාර්ලිමේන්තුව විසුරුවා හැරීමද හිතු හිතු ආකාරයට ජනාධිපතිවරයාට කළ නොහැකි වනු ඇත.
මෙසේ විධායක ජනාධිපති ක්‍රමය අහෝසි කිරීම තුළින් අධිකරණය මගින් දඩුවම් ලබාදුන් අපරාධකරුවන්ට හිතු හිතු ලෙස සමාව දීමේ හැකියාවද ජනාධිපතිවරයකුට ලැබෙන්නේ නැත. ඒ සඳහාද සාධාරණ හේතු මත නිර්දේශ කිරීමේ කමවේද සකස් වනු ඇත. ඇත්තටම වර්තමාන තත්වය ගත්තද එසේ අධිකරණය මගින් මරණ දණ්ඩනය ලැබූවකු ජනාධිපතිවරයාට නිදහස් කළ හැක්කේ එම දඬුවම නියම කළ විනිශ්චය මණ්ඩලයේ සාමජිකයින්ගේ වාර්තාවක් හා අධිකරණ අමාත්‍යවරයාගේ වාර්තාවක් සලකා බැලීමෙන් පසුවය. එහෙත් මරණ දඬුවම ලැබූ දුමින්ද සිල්වාට ජනාධිපතිවරයා සමාව ලබාදීමේදී එවැනි වාර්තා කැඳවූවාද නැද්ද යන්න හා එසේ කැඳවූ වාර්තාවල ඇති කරුණු අනුව එම තීරණය ගත්තාද යන්න අවිනිශ්චිතය. ඒ ඒ කිසිදු වාර්තාවක් ප්‍රසිද්ධියට පත්කර නැති තත්වයක් තුළ හා එම වාර්තා ලබදෙන ලෙස කළ ඉල්ලීම් මේ දක්වා ඉටුකර නැති තත්වය තුළය.
අවුරුදු හතලිස් හතරක විධායක ජනාධිපති ක්‍රමයක් යටතේ දැන් අප ඉගෙනගෙන ඇති පාඩම් හොඳටම ඇතිය. එය එසේ නොවේ යැයි සිතන්නෝ ඒකාධිපතියෝ මිස ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදියෝ නොවෙති. පොදු අපේක්ෂක සිහිනයෙන් ජනාධිපති ධුරයට යෑමට බලාගෙන සිටින ඒකාධිපති ආශාව ඇත්තන්ට විධායක ජනාධිපති ක්‍රමය හොඳ වීමෙන් පෙනෙන්නේ පොදු අපේක්ෂක නාමකරණය තුළ තිබෙන රටට අවශ්‍ය ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී ප්‍රතිසංස්කරණයන් සිදු කිරීමේ අපේක්ෂාවන් මෛත්‍රීපාල සිරිසේන තරම්වත් ඔවුන්ට නැති බවය. ඔවුන් එසේ බලයට පත් වූවොත් කටයුතු කරනු ඇත්තේ කොයි ආකාරයටද යන්න ඒ අනුව අපට දැන්ම සිතා ගැනීමට බැරි නැත. ජනාධිපතිවරණයක දෙවන පොදු අපේක්ෂකයා ලෙස බලයට ගෙන ආ මෛත්‍රීපාල සිරිසේන අඩුම තරමේ එම න්‍යාය පත්‍රයේ තිබූ සියල්ලම කිරීමට උත්සාහ නොකළත් එම ආණ්ඩුවේ අර්බුද ඇතිවීමට පෙර අවශ්‍ය ප්‍රතිසංස්කරණවලට අනුමැතිය ලබාදෙමින් කටයුතු කළේය.
මෙහිදී විධායක ජනාධිපති ක්‍රමයට එරෙහි විපක්ෂ නායක සජිත් ප්‍රේමදාසගේ වත්මන් ආස්ථානය වඩා ඉදිරිගාමී එකක් ලෙස අප සැලකිය යුතුය. ඒ වෙන කිසිවක් නිසා නොව මේ වනවිට විපක්ෂයේ වැඩිම බලය හිමි පක්ෂයේ නායකයා ලෙස ඉදිරි ජනාධිපතිවරණයකදී ජයග්‍රහණය කිරීමේ වැඩි සම්භාවිතාවක් ඔහු සතුව පවතින තත්වය තුළ පවා විධායක ජනාධිපති ක්‍රමය සම්බන්ධයෙන් ඔහු එවැනි ආස්ථානයක් කරා මේ වනවිට පැමිණ ඇති නිසාය.
එවැනි තත්වයන් තුළ විධායක ජනාධිපති ක්‍රමය තවදුරටත් පවත්වාගෙන යෑමට මතවාදී දායකත්වය සපයන දේශපාලන නායකයින් අලුත් රටක් ගොඩනැඟීමේ ගෝ හෝම් ගෝඨා සටන් පාඨයේදී පළමු වටයෙන්ම දේශපාලන ගමන් මාර්ගයෙන් ඉවත් කළ යුතු පිරිසක්ය. එසේ නොවුණහොත් ඒකාධිපති භාවිතාවක් ඇති ජනාධිපතිවරුන්ට විධායක ජනාධිපති ක්‍රමය තවදුරටත් පවත්වාගෙන යෑමට ඉන්ධන සපයනු ඇත්තේ ඔවුන්ය.
මෙම තත්වයන් සමග බැලූ විට ජේආර් ජයවර්ධන ඇතිකළ ජනාධිපති ධුරයටත් වඩා 20 ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථා වන සංශෝධනයෙන් බලතල ලබාගත් මේ ජනාධිපති ක්‍රමය අනිවාර්යයෙන්ම ආපසු හැරවිය යුතුමය. එසේ නොවුණහොත් රටට අනාගතයක් නැතිවනු ඇත. නැතහොත් අපට සිදුවන්නේ ඒකාධිපති විධායක ජනාධිපතිවරුන්ගේ කාබනික වගාව, බදු කපා හැරීම වැනි අත්තනෝමතික තීරණ යටතේ මීටත් වඩා රටක් ලෙස දුක් විඳින්නටය. එය නොතේරෙනවුන් සහ තේරුණත් ඊට පටහැනිව යෑමට කැමතිවුන් යනු ගෝ හෝම් ගෝටා ලෙස ඉල්ලන අලුත් රටක් බලාපොරොත්තු වන තරුණ අපේක්ෂාවන්ගේ ප්‍රතිවිරුද්ධ පැත්ත නියෝජනය කරන්නවුන්ය.■
