■ අමන්දිකා කුරේ
රටේ පවතින විවිධ අර්බුදවලට විසඳුම් ඉල්ලා මහා ජන ගංගාවක් මේ වන විට පාරට බැස ඔවුන්ගේ ඉල්ලීම් වෙනුවෙන් හඬ නගන්න පටන් අරන් තිබෙනවා. තැනින් තැන මතුවුණ විරෝධයන් එකතුවෙලා ගාලුමුවදොරට එකතු වුණු විශාල ජනතාවක් දින දොලකහකටත් වඩා වැඩි කාලයක් තිස්සේ තමන්ගේ ඉල්ලීම් දිනාගන්න අරගලයක නිරත වෙලා ඉන්නවා. ගාලුමුවදොර පිටියේ විශාල ඉඩක විසිරිලා තිබෙන මේ අරගලය පටන් ගන්නේ ජනාධිපති ලේකම් කාර්යාලය ඉදිරිපිටින්. එතැනින් පටන් අරන් විහිදිලා යන මේ අරගල භූමිය උද්ඝෝෂණ ස්ථානය, ගාලුමුවදොර පිටිය ඇතුළු ඒ ආශ්රිත අස්සක් මුල්ලක් නැතිව පැතිරිලා ඉවරයි. ගාලුමුවදොර අරගලය කියන්නේ ලංකා දේශපාලන ඉතිහාසයේ සුවිශේෂ සන්ධිස්ථානයක්. ලංකාව සිය දේශපාලන ඉතිහාසය පුරාම විවිධ අරගලවලට බිමක් වී ඇති නමුත්, මෙවැනි අරගල බිමක් නම් ඒ ඉතිහාසයේ හමුවන්නේ නැහැ.
අප්රේල් 9 වැනිදා, සෙනසුරාදා දවසක, අරගලය පටන් ගත්තේ සමාජ මාධ්ය ජාලා ඔස්සේ ගාලුමුවරොදට ඇදී ආ මහජනතාවකගේ දායකත්වයෙන්. හුරුපුරුදු මුහුණු ඇති කිහිප දෙනකු හැරනේනට එදා ගාලුමුවදොර බිම පුරා විසිර පැතිර සිටියේ එකිනෙකා පෞද්ගලිකව නොහඳුනන දස දහස් ගණනක ජනගංගාවක්. සිංහල, දෙමළ, මුස්ලිම්, මැලේ ආදි රටේ හැම අනන්යතාවක්ම නියෝජනය කරන මහා ජනතාවකගෙන් හැදුණු එකම මිනිස් රෑනක්. වෛවර්ණ දේදුන්නක්. එහෙත්, ඒ සියලු දෙනා අතර පොදු එකඟත්වයක් තිබුණා. නිහඬ සම්මුතියක් තිබුණා. ඒ තමයි, ලංකාවේ පුරවැසියකු හැටියට තමන් අත්විඳින අසාධාරණයන්ට එරෙහිව හඬනැගීම. එය කිසිවකුගේ පෙළඹවීමෙන් ආ හැඟීමක් නොවෙයි. තමන්ගේ ඇස් ඉදිරියේ සිදුවන අසාධාරණයට, අත්තනෝමතික අනීතික හා අකාර්යක්ෂම පාලනයට, මහජන දේපල මංකොල්ලකෑමට එරෙහිව හැම දෙනාගේම ඇතුළාන්තයෙන් ආ පෙළඹවීමක්. එවැනි මිනිසුන් ගැහැනුන් දස දහස් ගණනක් එකතු වූ විට නැගුණේ එකම හඬක්. ‘ගෝටා ගෝ හෝම්.’
තමන්ගේ එහා පැත්තේ සිට උගුර ලේ රහ වෙනතුරු කෑගසන අනෙකා ගැන පෞද්ගලිකව තොරතුරු දන්නේ නැති වුණත්, පොදු අරමුණ තුළ මේ දසදහස් ගණන් අය අතරේ මහා සම්මුතියක්, මහා සහෝදරත්වයක් ක්රමයෙන් ගොඩනැගුණා. එකිනෙකාට ආදරය කිරීමේ, සහයෝගය දීමේ, පහසුකම් සැපයීමේ මිනිස් දාමයන් හැදෙන්නට වුණා.
දින ගණනක් තිස්සේ අරගල භූමියේ ඉන්න සටන් සගයන්ට අවශ්ය ආහාර පාන බෙහෙත් ආදිය සපයා දෙන්නත් බොහෝ අය ඉදිරිපත් වී තිබුණා. විවිධ සංවිධාන, දේශපාලන කණ්ඩායම්, සිවිල් සංවිධාන විදිහට වගේ ම තනි තනි පුද්ගලයන් වශයෙනුත් ආ දහස් ගණනක් මේ අරගලයට එකතුවෙලා ඉන්නවා.
අරගලය දිගින් දිගටම ඇදී යනවාත් සමගම අරගලකරුවන්ට අවශ්ය යටිතල පහසුකම් සපයා ගැනීම සම්බන්ධයෙනුත් ගැටලුකාරී තත්වයක් ඇතිවුණා. කූඩාරම් ඇති පිරිස් ඒවා රැගෙන විත් ගාලුමුවදොර පිටියේ අටවා ගත්තා. තාවකාලික වැසිකිළි පද්ධතියකුත් ඒ සමග පිරිසක් විසින් ඉදිකර තිබුණා. මුල සිට ම සර්වෝදය ව්යාපාරය විසින් ගිලන් රථයක් අරගල භූමියේ තබා තිබුණේ හදිසියකදී සටන්කරුවන් අවශ්ය නම් වහාම රෝහල් වෙත රැගෙන යාමට අවශ්ය පහසුකම් ලබාදෙමින්.
මේ විදිහට සංවිධානය වුණු අරගල භූමිය ‘ගෝටාගෝගම’ කියලා නම් වුණා.
ඒත් එක්කම විවිධ සංස්කෘතිකමය තලයේ වැඩසටහන් ගණනාවකුත් ගෝටාගෝගමේ ආරම්භ කරන්න විවිධ පාර්ශ්ව මැදිහත් වී තුබුණා. ඒ අතරින් මුල් තැනක් ගත් ස්ථානයක් තමයි ගෝටාගෝගමේ පුස්තකාලය. පරිත්යාගශීලීන්ගේ හයියෙන් සවිමත් වුණු මේ පුස්තකාලයේ මුලින් තිබුණේ පොත් කිහිපයක් වුණත් දැන් සැලකිය යුතු පොත් ප්රමාණයක් තිබෙන බව දැකගත හැකියි. ලංකාවේ ප්රකට ලේඛක ලේඛිකාවන්, විද්වතුන් තමන් ලියූ, තමන් කියවූ පොත්පත්වල පිටපත් වරින් වර පැමිණ පුස්තකාලයට පරිත්යාග ලෙස බාරදුන්නා. මවුපියන් සමග අරගලයට පැමිණෙන කුඩා දරුවන්ට කියවිය හැකි ළමා පොත් වගේ ම චිත්ර ඇඳීමටත් පහසුකම් එතැන සලසා තිබෙනවා. අරගලයට පැමිණෙන බොහෝ පිරිස් අවුවකින් වැස්සකින් විරාමයක් අරගෙන පොතක් කියවන්න මෙතැනට එන්නත් අමතක කරන්නේ නෑ.
මේ අපූරු පුස්තකාලය ගැන කිහිපදෙනෙක්ම අදහස් දක්වලා තිබෙනවා. එරංග දිසානායක ගෝටාගෝගම පුස්තකාලය ගැන කියන්නේ මේ වගේ අදහසක්.
“ගෝටාගෝගම පුස්තකාලය කියන්නෙ අරගල බිමේ ලස්සනම තැන්වලින් එකක්. ලොකු පහසුකම් නම් නෑ තමයි. හැබැයි දෝංකාර දීලා ඇහෙන සටන් පාඨ අස්සෙත් එතන තියනවා පුදුමාකාර විදියෙ නිදහසක්. අමුතු විදියෙ ආත්ම තෘප්තියක්. ඒ පොත්වල තියෙන්නේත් අමුතු විදියෙ සුවඳක්. ගිරිය කැඩෙනකන් සටන් පාඨ කියලා කියලා ගොඩාක් දෙනෙක් වෙහෙස නිවාගන්න එන්නෙ පුස්තකාලෙට. අරගල බිම තුළ රැය පහන් කරන ගොඩාක් අය පැයක් දෙකක් හරි පුස්තකාලය ඇතුළේ රැඳෙනවා. කවදා හරි මෙතනට එකතුවෙන පොත් ලංකාවෙ ඓතිහාසික පුස්තකාලයක මුල්ම පොත් ටික වේවි. ගෝටාගෝගම අරගල බිමට ඔබ එනවා නම් ඔබ දැනට කියවලා ඉවර පොතක් හරි ඔබ ලියපු පොතක් හරි අරගෙනම එන්න සටන් සගයින්ට කියවන්න, ඒක ගොඩක් වටිනවා.”
මේ වගේ අරගල භූමියක රටේ නීතිය ගැන දැනුවත් කරන එකත් වැදගත් දෙයක් කියලා මේ අරගල කරන පාර්ශ්ව තේරුම් අරන් ඉන්නවා. ඒ නිසා ම ඔවුන් රටේ මූලික නීතිය වන ආණ්ඩුක්රම ව්යවස්ථාව පිළිබඳව දැනුවත් කරන කුටියකුත් අරගල භූමියේ පවත්වාගෙන යනවා. මේ කුටිය පවත්වාගෙන යන්න කටයුතු කරන පිරිස අතරින් එක් අයෙකු වන රෙබේකා ඩේවිඩ් අප සමග ඔවුන්ගේ අත්දැකීම සහ ඔවුන්ගේ අරමුණ ගැන මේ ආකාරයෙන් පැහැදිලි කළා.
”සංවිධානයක් විදිහට නොවුණත් අපි යාළුවෝ කිහිපදෙනෙකුට හිතුණා මෙතන මෙහෙම වැඩක් පටන් ගත්තොත් හොඳයි කියලා. මෙතැනට එන මිනිස්සුත් දැන් ව්යවස්ථාව අනුව මේ වෙලාවේ ගන්න පුළුවන් ක්රියාමාර්ග මොනවාද කියලා ප්රශ්න කරනවා. මිනිස්සු අහනවා, ව්යවස්ථාවට අනුව ජනාධිපතිවරයාව ඉවත් කරන්න පුළුවන් ද? ආණ්ඩුව ගෙදර යවන්න පුළුවන් ද? වගේ ප්රශ්න. මේ ස්ථානයේ ගොඩක් ඒ සම්බන්ධයෙන් උනන්දු මිනිසුන් වැඩි වශයෙන් ගැවසෙන නිසා අපි තීරණය කළා මෙතන පොඩි ටෙන්ට් එකක් සවි කරගෙන මේ වැඩේ පටන් ගන්න. මේ වෙනකොට ඇතිවෙලා තිබෙන ප්රශ්න ටිකක් තෝරාගෙන ඒ ගැන විශේෂඥ මතය තියෙන අය එක්ක සාකච්ඡාවක් පවත්වලා අසා සිටින අයට දැනුම දෙන වැඩක් විදිහට තමයි අපි මේ වැඩේ සංවිධානය කරලා තියෙන්නේ. මේ ආණ්ඩුව එළවලා වෙනත් ආණ්ඩුවක් පත් වුණත් මිනිස්සු දැනුවත් වෙලා ඉන්න අවශ්යයි කොහොමද රාජ්ය නායකයන් වගකීම්සහගත විය යුත්තේ, ඒ වගේ ම අසාර්ථක නායකත්වයන්ට අභියෝග කිරීමට. ඒක තමයි අපේ අරමුණ. අපි දින තුනක් පමණ කරන්න තමයි මේ වැඩේ පටන් ගත්තේ. නමුත් වැඩේ කරගෙන යන අතරමග ජනතාවගෙන් ලැබුණු ප්රතිචාරත් එක්ක අපි මේ වැඩේ සංවිධානය කරලා තිබුණු කාලය දීර්ඝ කරන්න කටයුතු කළා. සමහර අය අපට යෝජනා කළා මේ මේ මාතෘකාවලින් සාකච්ඡා පවත්වන්න කියලා. සාමාන්යයෙන් අපි කලින් දැකපු අරගලවල ඉදිරිපෙළ හිටියේ විශ්වවිද්යාල සිසුන් හෝ සිවිල් සමාජ ක්රියාකාරීන්. ඒ කාලයේ සමාජයෙන් ආව විරෝධතාවක් තමයි මේ අයට වෙන වැඩ නෑ හැමදේටම විරෝධතා කරනවා කියන එක. මේ වෙලාවේ තිබෙන විශේෂත්වය තමයි මිනිස්සු තේරුම් අරන් ඉන්නවා අරගලය කරන්නේ නැතිනම් අපට අවශ්ය වෙනස්කම් සිදුකර ගන්න බෑ කියන එක. ඒ නිසා මේක හොඳ අවස්ථාවක් මිනිස්සුන්ගේ දේශපාලන බුද්ධිය වර්ධනය කරන්න. ඒ වගේ ම අපි මේ ස්ථානයේ විවිධ කරුණු ඇතුළත් පුවරු ප්රදර්ශනය කරලා තියෙනවා. ව්යවස්ථාව සම්බන්ධයෙන් සාමාන්යයෙන් ඇති ප්රශ්නවලට පිළිතුරු තමයි අපි ඒ විදිහට ප්රදර්ශනය කරලා තිබෙන්නේ. ඒ වගේ ම අපි ව්යවස්ථාවක් සඳහා අවශ්ය අලුත් යෝජනා, මැතිවරණ ක්රමයට අලුත් යෝජනා එකතුකිරීමේ වැඩකුත් මේ ස්ථානයේම ආරම්භ කරලා තිබෙනවා. ජනතාව ඒ සඳහාත් ප්රතිචාර දක්වනවා. අපි ජනතාවගේ යෝජනා ඉදිරියේ දී එළිදක්වන්නත් බලාපොරොත්තු වෙනවා.”
ගෝටාගෝගමේ ආරම්භ වුණු තවත් විශේෂ ස්ථානයක් වන්නේ එළිමහන් රංග පීඨය.
බණ්ඩාරනායක ප්රතිමාව ආසන්නයේ නිර්මාණය වුණු මේ වේදිකාව කලාවෙන් දේශපාලනය කළ හැකි බලපෑම ඉතා හොඳින් පෙන්වන වේදිකාවන් වනවාට සැකයක් නෑ. අරගලයේ කලා මාධ්යයන් ප්රබල විය යුතු බව සෑම කෙනෙක් ම පිළිගන්න කාරණාවක්. සාමාන්ය එදිනෙදා ජීවිතයේ දී මේ ගෙවෙන ක්රමයත් එක්ක නාට්යයක් නරඹන්න වෙලාවක් නෑ. සින්දුවන් අහන්න වේලාවක් නෑ. ඒ මගහැරුණු කොටස ඉතා හොඳින් කරන්න මේ එළිමහන් රංග පීඨයට හැකිවෙලා තිබෙනවා. දැනටමත් මේ ස්ථානයේ අසංක සායක්කාර වැනි නාට්යකරුවන්ගේ නාට්ය ගණනාවක් ම ප්රදර්ශනය කළා. ඉදිරියටත් නාට්ය හා සෞන්දර්යාත්මක දේවල් පෙන්වන්න ඔවුන් සූදානමින් ඉන්නවා. මේ ස්ථානයේ තමන්ගේ නිර්මාණයක් පෙන්වන්න කවුරුන් හෝ බලාපොරොත්තු වෙනවා නම් ඒ ස්ථානයට ඇවිත් වේලාව වෙන් කරගන්න කියලයි සංවිධායකයන් කියන්නේ.
මුල ඉඳන් ම ගෝටාගෝගමේ ආරම්භ වුණ ‘කඩය’ත් මේ අතරින් විශේෂ ස්ථානයක්.
පරිත්යාගශීලීන්ට තමන්ගේ පරිත්යාග නිශ්චිත තැනකට භාර දෙන්න තැනක් නොතිබීම මුල සිටම මේ ස්ථානයේ තිබුණු ප්රශ්නයක්. ආහාර වුණත් හරිහැටි බෙදා දීම සම්බන්ධයෙන් ගැටලු ඇති වී තිබුණා. එයට විසඳුමක් විදිහට තමයි ස්වේච්ඡාවෙන් අරගලකරුවන් කණ්ඩායම් විසින් මේ කඩය පවත්වාගෙන යන්නේ. මෙතනට ඕනෑම කෙනෙක්ට තමන්ගේ පරිත්යාග භාර දෙන්න පුළුවන්. අවශ්ය කෙනෙක්ට ඇවිත් එතනින් අවශ්ය දේවල් නොමිලේ ම ලබා ගන්නත් පුළුවන්.
ගෝටාගෝගමේ වෛද්ය මධ්යස්ථානයත් ක්රියාත්මක වෙන්නේ එහෙම. පරිත්යාගශීලීන්ගේ උපකාරත් එක්කම ස්වේච්ඡා සෞඛ්ය සේවකයන් දිවා රෑ නොබලා මෙතන රැඳී ඉන්නේ තමන්ගේ මිනිස්සුන්ට ඇතිවන අනතුරු, රෝගවලින් ඒ අයව මුදවගන්න.
මේ ස්ථාන හැර දේශපාලන හා සමාජීය කාරණා පිළිබඳව ඉතා පුළුල් ලෙස සාකච්ඡා වන ‘මහජන සරසවිය’ නමින් අවකාශයකුත් පසුගිය දවසක ආරම්භ වුණා. ඒ සඳහා මැදිහත්වුණු සාමාජිකයන්ගෙන් කෙනෙකු වන සමල් විමුක්ති හේමචන්ද්ර අප සමග අදහස් බෙදාගත්තා.
”ගෝටාගෝගම පුස්තකාලය ආරම්භ කළාට පස්සේ එතනට විශාල පිරිසක් එකතු වන බව අපි නිරීක්ෂණය කළා. ඒ අනුව අපේ මිතුරන් කණ්ඩායමට හිතුණා මේ ස්ථානයේ සංස්කෘතික අවකාශයක් නිර්මාණය කරන්න පුළුවන් නම් හොඳයි කියලා. ඒ අනුව තමයි අපි මහජන විශ්වවිද්යාලය ආරම්භ කළේ. මේ ස්ථානයේ විසිරුණු අදහස් සහිත විශාල ප්රමාණයක් ඉන්නවා. කුඩා කණ්ඩායම් විශාල ප්රමාණයක් මෙතන හුදෙකලාව විරෝධය දක්වනවා. ඒ නිසා අපේ ප්රධාන අරමුණක් වුණේ ඒ විසිරුණු අදහස් සාකච්ඡා තලයක් හරහා එක තැනකට ගේන එක. අපි හිතුවා ඒ අදහස් එක තැනකට් ගොනු කරන එක අරගලයට හොඳ බලපෑමක් ඇති කරාවි කියලා.
අනෙක් පසින් රාජ්ය විශ්වවිද්යාල පද්ධතිය කියන්නේ ධුරාවලියක් සහිත ආයතන. ඒ වගේ ම අසමානතාවන් තිබෙන තැන්. රාජ්ය විශ්වවිද්යාල පසුගිය කාලයේ බුද්ධිමය සාකච්ඡා අධෛර්ය කරනවා වගේ දෙයක් තිබුණා. අපට අවශ්ය වුණේ ඒ තත්වයට විකල්පයක් අත්හදා බලන්න. ඒකත් අපේ එක් අරමුණක්. අපි මෙතන උත්සාහ කරන්නේ ධුරාවලි නැතිව සාමාන්ය ජනතාව එක්ක එකම තලයක ඉඳගෙන ප්රශ්න ගැන කතා කරන්න. රාජ්ය විශ්වවිද්යාලවල සාමාන්ය මිනිස්සු නෑ. උපාධිවලට අමුතු වටිනාකමක් නැතිව මොන තලයක වුණත් අදහස්වලට වටිනාකමක් දෙන්න අපට අවශ්ය වුණා. අපිට අවශ්ය වුණේ මිනිස්සු ඇවිලා කෑගහලා විරෝධතාවය දක්වලා යන අතරේම ඔවුන්ගේ ඔළුවට මේ තිබෙන තත්වය ගැන අදහසක් එකතු කරන්න. අපි මාතෘකා තෝරාගනිද්දී ඒ කාරණා ගැන විශේෂයෙන් සලකා බලනවා. අරගලයට මේ සාකච්ඡාවෙන් තිබෙන වාසිය මොකක්ද කියලා අපි සැලකිලිමත් වෙනවා. අපි මේ සඳහා සම්බන්ධ කරගන්නේත් සමාජ ප්රාග්ධනයක් සහිත අයව. සමාන අදහස් තිබෙන අයව ගෙන්වා ගැනීමට අපි උත්සහ කරනවා. ඒ සම්පත්දායකයා ඇවිත් විනාඩි 15ක පමණ කෙටි අදහස් දැක්වීමක් කළාට පස්සේ ඒ අවකාශය සම්පූර්ණයෙන් ම මහජනතාවට විවෘත වෙනවා ඔවුන්ගේ අදහස් කියන්න. අපේ සමාරම්භක උළෙලට මහාචාර්ය ජයදේව උයන්ගොඩ, ආචාර්ය ප්රභා මනුරත්න ඇතුළු විවිධ පරම්පරා නියෝජනය කරන සහ උතුර සහ දකුණ යන පැති දෙකම නියෝජනය කරන අය සම්බන්ධ වුණා. අපි කරපු හැම සාකච්ඡාවම සාර්ථක වුණා. ජනතාවගෙන් ඉහළ ප්රතිචාර තිබුණා. අපි මේ අවකාශය හදන්නේම අනාගත ශ්රී ලංකාව පරිකල්පනය කිරීමේ අවකාශයක් විදිහටයි”
දිනෙන් දින ම ගාලුමුවදොර අරගල භූමියේ විවිධ සංස්කෘතික අවකාශයක් ආරම්භ වෙමින් තිබෙනවා. නීති සහාය ලබා දෙන ස්ථානයක්, විවෘත චිත්රපටි ප්රදර්ශන ස්ථානයකුත් මේ ස්ථානයේ දැන් ආරම්භ වෙලා තිබෙනවා. කාලයක් තිස්සේ හිරවෙලා තිබුණු නවමු අංස්කෘතික අවකාශයක් ගාලුමුවදොර අවකාශයේ දැන් ආරම්භ වෙලා කියලා නිරීක්ෂණය කරන්න පුළුවන්. නිකන් ම ඇවිත් විරෝධය දක්වලා කෑ ගහලා යනවාට වඩා ඔවුන්ව සවිඤාණික කරන ක්රමවේදයකුත් මේ තුළින් ම ගොඩ නැගිලා තිබෙන එක ඉතාම ඓතිහාසික කාරණාවක් විදිහට දකින්න පුළුවන්.■
