රුසියාව තුළ ලේඛකයෝ සේවය කළේ ආණ්ඩුවට සහ මතවාදයට යුක්රේනියානු ලේඛකයන් ලිව්වේ තමන්ගේ පාඨකයන් වෙනුවෙන්: අන්ද්‍රෙයි කුර්කොව්

■ සුභාෂිණී චතුරිකා

මේ මොහොත වන විටදීත් රුසියාව සහ යුක්‍රේනය අතර යුද ගැටුම් සිදුවන වාතාවරණයක් තුළ බොහෝ දෙනා, එම ගැටුමට හේතු වී ඇති ඓතිහාසික, සමාජිය, ආර්ථික සහ භූ දේශපාලන තත්වයන් සොයා යන අතරවාරේ, සාහිත්‍යය ඇසුරු කරන්නන් මේ සියලුම කාරණා අඩු වැඩි වශයෙන් දෙරටේ සාහිත්‍ය තුළින්, විශේෂයෙන් යුක්‍රේනියානු සාහිත්‍යය තුළින් තේරුම් ගැනීමට උනන්දුවීමේ ප්‍රවණතාවක් මතු වෙමින් තිබෙයි.

එහෙයින් යුක්‍රේනියානු ඉතිහාසය පිළිබඳ මහාචාර්යවරයෙකු සහ යුදමය වාතාවරණයක් තුළ පවතින යුක්රේනියානු ජන ජීවිතය වඩාත් හොඳින් නිරූපණය කර ඇති සමකාලීන ලේඛකයන් දෙදෙනෙකු ඇසුරෙන් ඉහත කාරණා තේරුම්ගැනීමට කරන ලද උත්සාහයකි මේ.

සෙර්හිල් ප්ලොකි යනු හාවර්ඩ් සරසවියේ යුක්රේනියානු ඉතිහාසය පිළිබඳ මහාචාර්යවරයෙකි. රුසියාව සහ යුක්‍රේනය අතර සිදුවන වත්මන් යුද ගැටුම පිළිබඳව ඔහු මෙසේ අදහස් දක්වයි:
“මෙම ගැටුම ගැන කතාකරද්දී නිතරම පාහේ එය රුසියාව සහ නේටෝව යන කාරණයට ලඝු කරනවා. එහි තරමක සම්බන්ධයක් ඇතත්, ගැඹුරට මුල් විහිදුණු වෙනත් කාරණාත් මෙයට හේතු වෙනවා. එම තත්වය අපිට ලෝකයේ වෙනත් තැන්වලත් හඳුනාගන්න පුළුවන් – මොකද මේ අපි දකින්නේ ලෝක ඉතිහාසයේ එක් අවසාන අධිරාජ්‍යයක කඩා වැටීම. ඔස්ටි්‍රයානු- හන්ගේරියානු සහ ඔටෝමාන් අධිරජ්‍යයන් කඩා වැටෙද්දී රුසියනු අධිරාජ්‍යයේත් කඩා වැටීම ආරම්භ වුණා. බොල්ෂෙවික්වරු එය නැවත එක් කළා, ඒත් 1991 වසරේ රැයක් එළි වෙද්දී එයත් කඩාගෙන වැටුණා. හැම කෙනාම පුදුමයට පත්වුණා. කිසිදු මහා යුද්ධයක්වත්, මහා ලේ හැලීමක්වත් සිදු වුණේ නැති එක ආශ්චර්යයක් වුණා. දැන් අපිට තේරෙනවා එහිදී, යුද්ධය කල් දැමීමක් විතරයි මේ සිදු වෙලා තියෙන්නෙ කියලා.

ඇත්තටම රුසියානුවන් සහ යුක්‍රේනියානුවන් සම්බන්ධයෙන් ගතහොත්, එය තරමක් සංකීර්ණ තත්වයක්. ගැටුම් සහිත ඉතිහාසයක් තුළ අනන්‍යතාව සහ ජාතිය ගොඩනැඟීම සම්බන්ධයෙන් නොවිසිඳුණු ගැටලු බොහොමයක් තියෙනවා. උදාහරණයක් විදියට රුසියානුවන් විශ්වාස කරනවා එයාලා පැවත එන්නේ කියෙව් (යුක්‍රේනියානු භාෂාවෙන් Kyiv) වලින් කියලා. කියෙව් කියන්නෙ දැන් යුක්‍රේනය කියන ස්වාධින රාජ්‍යයේ ප්‍රධාන නගරය. පූටින් ලියනවා “The historical unity of Russians and Ukrainians” කියලා ලිපියක්. මෙහෙම යුද්ධයකට ගිය ජනාධිපතිවරු කී දෙනෙක් මේ වගේ ලිපියක් ලියලා කිසියම් විවාදයක් මතු කරලා තියෙනවද මීට කලින්? එය යුක්‍රේනියානුවන් ස්වාධීන රාජ්‍යයක් වෙනුවෙන් කරන ඉල්ලීමේ නීත්‍යනුකූල බවට කරන ලද අභියෝගයක්. අපි ඓතිහාසිකව එකම ජන කොට්ඨාසයක් නම් ඔබට වෙනත් රාජ්‍යයක් සඳහා ඇති අයිතිය කුමක්ද? ඔබට එවැනි අයිතියක් නැත! මෙය වෙනත් අධිරාජ්‍යයන් බිඳ වැටීමේදී සිදු වුණේ නැහැ. ඒත් දැන් එය රුසියානුවන් සහ යුක්‍රේනියානුවන් අතර සිදුවෙනවා.

මේවා තමයි ගැඹුරට මුල් බැස ගිය කාරණා සහ මේ ගැටුමේ සමස්ත ව්‍යුහය. සීතල යුද්ධය අවසාන වීමත් සමඟ සෝවියට් සමූහාණ්ඩුව බිඳ වැටුණා. එය උණුසුම් යුද්ධයක් නොවෙයි, ඒත් එය ආර්ථිකමය වශයෙන් සහ භූ-උපායමාර්ගික ලෙස මොස්කව් පරාජයට පත් වුණු යුද්ධයක්. දැන් යටත් ප්‍රදේශ තීරයක් ලෙස එම අධිරාජ්‍යය නැවත පවත්වාගැනීමේ උත්සාහයක් තමයි මේ සිදු කරන්නේ. රුසියාව ආර්ථික සහ දේශපාලනික ක්‍රම මඟින් එය උත්සාහ කළා, දැන් මේ අරන් තියෙන්නෙ රුසියාව අතේ තියෙන අවසාන මෙවලම වන යුදමය ක්‍රියාමාර්ගය. රුසියාවේ මාධ්‍ය මඟින් උලුප්පා දක්වන නේටෝ කතාන්දරයට වඩා, (එයත් වැදගත් තමයි, එය ගැටුමට හේතුවක් වන එක ස්ථරයක් පමණයි) ඊට ඉහළින් බොහෝමයක් දේශපාලනික, ඓතිහාසික සංස්කෘතික ස්තරයන් තිබෙනවා මේ ගැටුම පැහැදිලි කර ගත හැකි.”

මෙකී රටවල් දෙක අතර සිදුවන යුදමය ගැටුම ඓතිහාසික, සමාජීය, දේශපාලනික සන්දර්භයන් තුළ තබා තේරුම් ගැනීම සඳහා ඔහු විසින් අපට යුක්‍රේනියානු සාහිත්‍ය කෘති ද්විත්වයක් නිර්දේශ කරනු ලබයි. ඒ සෙර්හි ෂදාන්ගේ The Orphanage කෘතියත් (2021), අන්ද්‍රයි කුර්කොව්ගේ Grey Bees (2021) නම් නවකතා ද්විත්වයය. ඔහුට අනුව සෙර්හි ෂදාන් රට තුළ වඩාත් ඉදිරිපෙළ නවකතාකරුවෙකු වන අතර කුර්කොව් ජනප්‍රියත්වයට පත් වී ඇත්තේ යුක්‍රේනයෙන් පිටත දීය.

මහාචාර්යවරයා සෙර්හි ෂදාන්ගේ The Orphanage කෘතිය පිළිබඳ මෙසේ අදහස් දක්වයි:
“The Orphanage කියන්නේ අසීමිතව සිත් ගන්නාසුලු කෘතියක්. සෙර්හි ෂදාන් පැවත එන්නේ නැගෙනහිර යුක්‍රේනයෙන්. යුක්‍රේනියානු රජය යුරෝපා සංගමයට ඇතුළත් නොවීමට ගත් තීරණයක් සමඟ 2013 වසරේ ඇවිළුණු සටන්වලදි, ඔහු ඉපදුණු යුක්‍රේනයේ දෙවන විශාල නගරය වන කාර්කිව් තදබල ලෙස එම සටන්වලට මැදි වුණා. ෂදාන් බහුවිධ දක්ෂතා ඇති අයෙක්. ඔහුට ඔහුගේම සංගීත කණ්ඩායමක් තියෙනවා, ඔහු ගී ගයනවා, නවකතා සහ කවි ලියනවා, ඔහු චිත්‍ර අඳිනවා. ඉතින් මට අනුව මේ කෘතිය ඉතාමත් නිර්භීත උත්සාහයක්. මොකද කියනවානම්, යුද්ධයක් සිදුවෙන අතරවාරේ කතා කිරීමට නොපෙළඹෙන දේවල් ගැන ඔහු සංවාද කරනවා. යුද්ධය තුළ අප මෙසේ කියනවා “මේ අපි, අපි දක්ෂිණාංශිකයි. අපි තමයි වීරයෝ. අනෙක් අය මේ හැම පැත්තෙන්ම අපට ප්‍රතිපක්ෂය යි.” ඇත්තටම අපි යුක්‍රේනියානුවන්, යුක්‍රේන දේශප්‍රේමීන්.

ඒත් මේ කෘතියේ තියෙන්නෙ පාෂා නම් පශ්චාද් – සෝවියට් අනන්‍යතාවක් තියෙන පුද්ගලයෙක් ගැන. ඔහු ජනවාර්ගික ලෙස යුක්‍රේනියානුවෙක් උනත්, ඔහු ඇත්තටම ගතහොත් යුක්‍රේනියානුවෙක් වත් රුසියානුවෙක් වත් නොවෙයි. ඔහුටම සුවිශේෂ අනන්‍යතාවක් ඔහුට නැහැ. ඒක තමයි දැන් යුක්‍රේනියානු පාලනයෙන් පිටත තිබෙන, දොන්බාස්වල ප්‍රදේශ වගේම තවත් බොහොමයක් නැගෙනහිරදිග යුක්‍රේනියානු ප්‍රදේශවල කතාව. ජාතික අනන්‍යතාව විධිමත් ආකාරයෙන් ගොඩනැඟිලා නැහැ.

පාෂා කියන්නෙ ගුරුවරෙයෙක්, ඔහු යුද ගැටුම්වලදී කිසිම පැත්තක් ගන්නේ නැහැ. ඒත් ඔහුගේ ඥාති පුත්‍රයෙකු බෙදුම් රේඛාවෙන් එහා පැත්තෙ බෙදුම්වාදීන් විසින් පාලනය කරන ප්‍රදේශයක සිරවී සිටිනවා. ඔහුට දැනෙනවා ඔහු එහි ගිහිල්ලා එම පුත්‍රයාව බේරා ගත යුතු බව. එහිදි, ඒ මේ අත සිදුකරන සංචාරය තුළදී ඔහු තේරුම් ගන්නවා ඔහුගේ ගෙදර පවතින්නේ කොහේද කියන එක. එය ඉතාමත් සුවිශාල, වැදගත් දෙයක්: යුද්ධය විසින් යුක්‍රේනයෙත්, යුක්‍රේනියානු අනන්‍යතාවෙත් හැඩ රුව වෙනස් කළා. එය යුක්‍රේනයේ නැගෙනහිරදිග පෙදෙසේ මීට කලින් නොතිබුණු රටකට ඇති බැඳීමක් වෙතට අපව රැගෙන යනවා. එය බෙදී ඇති පෙදෙසක සිටින අප, අයිති කොතෙනටදැයි සොයා යන කතාන්දරයක්.

පාෂා නිතරම කරදරේ වැටෙනවා, මොකද යුද්ධයක් පවතින විටදී පවා ඔහු ප්‍රවෘත්ති දැන ගැනීම ප්‍රතික්ෂේප කරන නිසා. ඔහුට අවශ්‍ය නැහැ මොනවද සිද්ධ වෙන්නෙ කියලා දැන ගන්න. ඔහුට ඕනෑ සාමාන්‍ය විදියට ඔහුගේ දවස ගත කරන්න.

මේ මොහොතේ යුක්‍රේනයේ සිදුවන්නෙත් ඒක. ජනතාව කලබල වෙලා නැහැ. කඩ සාප්පු සුපුරුදු විදියට ම පවතිනවා. අපි කෝවිඩ් කාලෙ කළා වගේ වැසිකිළි කඩදාසි ගොඩගහගන්න පොරකන්නෙ නැහැ. හැමදේම සුලබව තියෙනවා. වෙනසකට සිදුවන එකම දේ තමයි ජනතාව පුළුවන් තරම් අවි ආයුධ මිලදී ගන්න එක. ඒ නිසා ආයුධ තමයි වෙළඳපළේ හිඟ වෙන්නෙ. එය සමාජයක් විදියට ප්‍රතිචාර දක්වන හරිම වෙනස් විදියක්. එයාලා වෙන කිසිම දෙයක් නෙමෙයි, අවි ආයුධ තමයි එක්රැස් කරන්නෙ. එහි තේරුම එයාලා කොහේවත් දුවන්නෙ නැතිව එයාලට ඕනෑ ප්‍රතිවිරෝධීව නැඟී සිටින්න. එයාලට ඕනෑ එයාලවම ආරක්ෂා කරන්න.”

සෙර්හිල් මහාචාර්යවරයා නිර්දේශ කළ අනෙක් කෘතිය වන Grey Bees ලියා ඇති අන්ද්‍රෙයි කුර්කොව් වැඩමනත් ලෙස ප්‍රසිද්ධියට පත් වී ඇත්තේ හාස්‍යජනක නවකතා ලිවීමටය. රුසියාව යුක්‍රේනයට පහර දීමත් සමඟ ඔහු අලුතින් නවකතා ලිවීම නවත්වා, තම රට තුළ මේ මොහොතේ සිදු වන්නේ කුමක්දැයි ලෝකයට පැහැදිලි කර දීමට තම කාලය කැප කරයි.
කුර්කොව් බොහෝ කාලයක සිට යුක්‍රේනය තුළ රුසියාව කරන පහරදීම සහ යුදමය ආක්‍රමණ පිළිබඳ ලෝක ප්‍රජාවගේ අවධානය යොමු කිරීමට උත්සාහ කළ ලේඛකයෙකි. ඔහු විසින් මුලින්ම 2018 වසරේ ලියන ලද කෘතිය, එලැඹෙන අප්‍රියෙල් මස ඇමරිකාව තුළදී නැවත එළි දැක්වීමට නියමිතය. එම කෘතියට ප්‍රධාන වශයෙන්ම පාදක වී තිබෙන්නේ, රුසියාවට පක්ෂපාති කැරලිකරුවන් විසින් දැනියෙස්ක් සහ ලොකාන්ස්ක් නම් නගර ස්වාධීන බව ප්‍රකාශයට පත් කළ නැගෙනහිරදිග යුක්‍රේනයේ දොන්බාස් පෙදෙස පිළිබඳවය.

එම කෘතිය තුළ යුක්‍රේනියානු හමුදාව සහ බෙදුම්වාදීන් අතර පිහිටි නිෂ්ක්‍රිය පෙදෙසක ජිවත්වෙන වයස්ගත මිනිසුන් දෙදෙනෙකුගේ ජීවිත පිළිබඳව නිරූපණය වෙයි. ඉන් එක් පුද්ගලයෙක් තමන් වටා සිදුවෙන ගැටුමට අවධානය යොමු කරනවාට වඩා ඔහු ඇති කරන මී මැස්සන් ගැන සැලකිලිමත් වීමට ප්‍රියතාවක් දක්වයි.

නිව්යෝර්ක් ටයිම්ස් වෙබ් අඩවිය සමඟ කුර්කොව් කරන ලද මෙම සම්මුඛ සාකච්ඡාව තුළදී ඔහු, කාලයක් තිස්සේ පවතින යුද ගැටුම් නිසා යුක්‍රේනයේ සාහිත්‍යයට සිදු වී ඇති බලපෑම පිළිබඳ තම අදහස දක්වයි.

ඔබ දැන් කියෙව්වල ඔබගේ නිවසේ ඉන්නෙ. ඉතින් දැන් ජිවිතය ගෙවෙන්නෙ කොහොමද?

අප පෙරදි නම් ආරක්ෂාව සොයමින් උන්නා, මොකද අසල්වැසියො කෑගහන්නට පටන් ගත්තා, ගුවන් ආක්‍රමණයක් සිද්ධ වෙන්න යනවා කියලා. අපි ආරක්ෂාව හොයනවා වෙනුවට හෝටලෙකට ගිහින් පැය කිහිපයක් ගත කරලා ආපහු ආවා. ඉන් පස්සේ අපි ගියා මගේ මිතුරෙකුගේ නිවෙසක ආරක්ෂිත තැනකට. ඒත් එය අප්‍රසන්න තැනක්, ප්‍රියමනාප නැහැ. තවදුරටත් පිපිරීම් සිදුවුණත්, තරමක නිහැඬියාවක් පැවතුණ නිසා අපි ආපසු නිවෙසට ආවා.
සමහර පාඨකයන් “Grey Bees” කෘතිය වෙත හැරෙනවා මෙම ගැටුමේ සුළමුල සොයා ගන්න. ඇයි ඔබ තීරණය කළේ නැගෙනහිර යුක්‍රේනයේ සිදුවුණු පැරණි යුද්ධය ගැන ලියන්න?
ඇත්තටම මම මේ කෘතිය ලියන්න බරපතළ ලෙස සැලසුම් කළේ නැහැ. ඒත් 2014 වසරේ දොන්බාස්වල ඉඳලා කියෙව්වලට මහා පරිමාණයෙන් සරණාගතයන් එන්න පටන් ගත්තා. ඒ වගේම රුසියානු සහ යුක්‍රේනියානු හමුදා අතර මහා ජනකායක් සිරවෙලා උන්නා යා යුත්තේ කොහේටද කියලා කිසිම අදහසක් නැතිව. මට අවශ්‍ය වුණා ඒ ජනතාවට හඬක් ලබා දෙන්න.

මේ කෘතියේ ප්‍රධාන චරිත ද්විත්වය ගනුදෙනු කරන්නෙ එදිනෙදා සාමකාමී දිවි පැවැත්මත් එක්ක. ඔවුන් දේශපාලනය හෝ යුද්ධය ගැන හෝ තැකීමක් කරන්නේ නැහැ.

ජනතාවට අවශ්‍ය තමන්ගේ ජිවිතේ රැකගන්න. තමන්ව පෞද්ගලිකව විනාශ නොවන්නේ නම් ඔවුන් යුද්ධයට අනුගත වෙනවා. මම එහි තෙවරක් ගොස් තිබෙනවා. මම දැකලා තියෙනවා එහි කුඩා දරුවන්ට පවා ශබ්දය මඟින් කුමන ආකරයේ පිපිරුමක් සිදුවේදැයි අනුමාන කිරීමේ හැකියාව තිබෙන සැටි. යුද්ධය ඔවුන්ගේ එදිනෙදා ජිවිතයේ කොටසක් බවට පත් වෙලා.

ඔබ එම ගැටුම ඉතා සමීපව නිරික්ෂණය කළ පුද්ගලයෙකු විදියට මේ ආක්‍රමණය සිදු වේවි යැයි ඔබ බලාපොරොත්තු වුණාද?

නැහැ. මම හිතුවේ නැහැ එය සිදුවේවි කියලා. දැන් මම දකින දෙයක් තමයි පුටින් දැන් මහලුයි, දැන් ඔහු කතා කරන්නෙ ස්ටාලින් මරණයට පෙර කතා කළා වගේ. පුටින්ට හීනයක් තිබුණා සෝවියට් සමූහාණ්ඩුව නැවත ගොඬනඟන්න. ඉතින් රුසියානු භාෂාව තේරෙන, එහෙත් රුසියාවට ආදරය නොකරන හැමකෙනාම ඔහු ද්‍රෝහීන් විදියට සැලකුවා. ඔහු කැමති ද්‍රෝහීන්ව මරන්නයි.

2014 සිට මේ අවිගත් ගැටුම් යුක්‍රේනයේ සාහිත්‍යයට බලපෑවේ කොහොමද?

යුද්ධයට කලින් අපට යුද සාහිත්‍යයක් තිබුණේ නැහැ. අපිට තිබුණේ ලිංගික කාරණා, මත්ද්‍රව්‍ය සහ රොක් ඇන් රෝල් සංගීතය සහ අපරාධ ගැන කතාන්දර. ඒත් යුද්ධයට සමාන්තරව එහි සාහිත්‍යයකුත් බිහි වුණා. ඒ සාහිත්‍යය පළපුරුදු ලේඛකයන් වගේම නවකයින් අතිනුත් ලියවුණා. ඒ ලේඛකයෝ සමහර විට මේ මොහොතේදීත් යුද පෙරමුණට යමින් ඉන්නවා ඇති.
යුක්‍රේනය මේ යුද්ධයෙන් නොනැසී පැවතුණොත් එය වඩාත් සටන්කාමී සාහිත්‍යයක් නිර්මාණය කරාවි. ඉන් අදහස් වෙන්නේ නැහැ අපේ සාහිත්‍යය වඩා හොඳ දියුණු එකක් වේවි කියලා. මම ඒකෙන් අදහස් කරන්නේ එය මීට වඩා දේශපාලනීකරණයට ලක් වේවි කියන එකයි -සෝවියට් සාහිත්‍ය වගේම, ඒත් වෙනස් ආකාරයේ ප්‍රචාරයකින් සහ දේශප්‍රේමි අදහස්වලින්.

ඒත් ඒ ආකාරයේ සාහිත්‍ය ප්‍රගමණයක් ඔබ තුළ තැවුල් ඇතිකරනවා.

ඔව් ඇත්තටම! මොකද රුසියාව තුළ සම්ප්‍රදායක් විදියට ලේඛකයෝ සේවය කළේ එහි ආණ්ඩුවට සහ මතවාදයට. නමුත් යුක්‍රේනයේ ලේඛකයෝ ලීව්වේ තමන් සහ ඔවුන්ගේ පාඨකයන් වෙනුවෙන්. මම අදහස් කළේ අපේ රටේ ආණ්ඩුව යන්තමින්වත් වද වුණේ නෑ ලේඛකයෝ මොනවද ලියන්නේ කියන එක ගැන. ඒ නිසායි යුක්‍රේනය තුළ යුක්‍රේනියානු ඉතිහාසය ගැන නොව ලිංගිකත්වය, මත්ද්‍රව්‍ය සහ රොක් ඇන්ඩ් රෝල් සංගීතය ගැන වැඩි වැඩියෙන් පොත් ලියැවුණේ.■

තොරතුරු මූලාශ්‍ර :

nytimes.com
fivebooks.com