ගිනිගත් නැව්වල වන්දි තාමත් අයකරගෙන නෑ

■ එක්ස්ප්‍රස් පර්ල් නැවේ වන්දිය රුපියල් මිලියන 8815යි.
■ ගෙවන්න එකඟ වුණේ මිලියන 1359ක්.
■ ගෙවා ඇත්තේ රුපියල් මිලියන 494යි.
■ නිව් ඩයමන්ඩ් නැවේ වන්දියත් අසම්පූර්ණයි.

■ අමන්දිකා කුරේ

ශ්‍රී ලංකා මුහුදු සීමාවේ ඉතිහාසයේ සිදු වූ විශාලතම පරිසර හානිය සිදුවූයේ පසුගිය වසරේ එනම් 2021 මැයි 21 වන දිනයි. ඒ එක්ස්ප්‍රස් පර්ල් නෞකාවේ ගිනිගැනීම නිසා ඇති වූ පරිසර හානියයි. එම නෞකාවේ ගින්න මැඬ පවත්වාගැනීමට නොහැකි වූ නිසා එයින් සිදු වූ තෙල් කාන්දුවත් ප්ලාස්ටික් සහ අපද්‍රව්‍ය ශ්‍රී ලංකා මුහුදු සීමාවේ පරිසරයට දැඩි බලපෑමක් එල්ල කරන ලදි. ඒ නිසා ම සංවේදී පරිසර කලාප තුළ ජීවත් වූ කැස්බෑවුන් වැනි මුහුදු ජීවීන් විශාල ප්‍රමාණයක් මරණයට පත් වූ අතර ධීවර කර්මාන්තයට ද එයින් දැඩි බලපෑමක් සිදුවිය. කොළඹ වරායට නාවුක සැතපුම් 9.5ක් පමණ දුරින් මෙම සිදුවීම සිදු වූ අතර එය කලාපයේ සිදු වූ විශාලතම පරිසර හානියක් බවට ජාත්‍යන්තර මාධ්‍ය වාර්තා කර තිබුණි.

සිංගප්පූරුවේ ලියාපදිංචි මෙම නෞකාවේ හිමිකරුවන්ගෙන් වන්දි අයකිරීම සම්බන්ධයෙන් පත් කළ කමිටුවක් මගින් හානිය සහ ඉදියේ දී හානිය මැඬපැවැත්වීමට ගත යුතු ක්‍රියාමාර්ගවලට අවශ්‍ය පුනරාවර්තන වියදම් වශයෙන් ඇමරිකානු ඩොලර් මිලියන 44ක් අය කරගත යුතු බවට ගණනය කරන ලදි. එවකට ඇමරිකානු ඩොලරයක වටිනාකම රුපියල් 200ක් වශයෙන් සලකා බැලූ විට ශ්‍රී ලංකා මුදලින් රුපියල් මිලියන 8815කට ආසන්න මුදලකි.

මෙම නෞකාවට අදාළ වන්දි මුදල තවමත් සම්පූර්ණයෙන් ගෙවා නොමැති අතර මේ වන විටත් එම සමාගම ගෙවා තිබෙන්නේ සුළු මුදලක් බව 2022 මාර්තු 11 වන දින පැවති පොදු ව්‍යාපාර පිළිබඳ කාරක සභාව (කෝප් කමිටුව) වෙනුවෙන් ජාතික විගණන කාර්යාලය සකස් කළ විගණන වාර්තාවේ සඳහන් ව තිබේ,

ඇස්තමේන්තු කරන ලද වන්දි ප්‍රමාණය සහ එම සමාගම විසින් ගෙවීමට එකඟ වී ඇති වන්දි ප්‍රමාණය අතර ද විශාල පරතරයක් තිබෙන බව ජාතික විගණන කාර්යාලය විසින් නිකුත් කළ මෙම වාර්තාව අනුව පෙනී යයි.

2008 අංක 35 දරන සමුද්‍ර දූෂණය වැළැක්වීමේ පනතේ 26 වන වගන්තිය යටත්ගේ අයවිය යුතු මුදල් මේ වන තෙක් අයකගෙන නොමැති බව මෙම විගණන වාර්තාව සනාථ කරයි. අපරාධ වගකීම සම්බන්ධ වන්දි අය කරගැනීම මෙම වගන්තිය යටතේ අදහස් කරන අතර ඊට අදාළ වන්දි මුදල වන රුපියල් මිලියන 12ක වන්දි මුදල මෙතෙක් ලැබී නොමැත.

සමුද්‍රීය පරිසර ආරක්ෂණ අධිකාරියට මෙතෙක් ලැබී ඇත්තේ 2008 අංක 35 දරන සමුද්‍ර දූෂණය වැළැක්වීමේ පනතේ 34 වගන්තිය යටතේ සිවිල් වගකීම සම්බන්ධ වන්දි මුදලේ පළමු අන්තර්කාලීන ප්‍රතිපූරණ මුදලින් රුපියල් මිලියන 150ක් පමණි.

අප පසුගිය වසරේ නොවැම්බර් මාසයේ කළ විමසීමක දී සමුද්‍රීය පරිසර ආරක්ෂණ අධිකාරියේ සභාපති නීතිඥ දර්ශනී ලහඳපුර ද ඒ බව සනාථ කළා ය.

මෙම වන්දි අයකරගැනීමේ ප්‍රමාදය මෙන් ම වන්දි ලබා දීමට එකඟ වී ඇති ප්‍රතිශතය පිළිබඳව සලකා බැලීම සිදු කළ යුතු ය.

පළමු අන්තර්කාලීන ප්‍රතිපූර්ණ ඉල්ලුම වශයෙන් ඇමරිකානු ඩොලර් 37,495,343ක මුදලක් ඇස්තමේන්තු කර ඉල්ලා තිබෙන අතර එයින් මෙම සමාගම ලබා දීමට එකඟ වී තිබෙන්නේ ඇන්මරිකානු ඩොලර් 2,940,887ක් පමණි. ජාතික විගණන කාර්යාලය විසින් සකස් කළ වාර්තාවේදී පෙන්වා දෙන්නේ අයැදුම් කළ ප්‍රමාණයෙන් සමාගම ගෙවීමට එකඟ වී ඇති මුදල 7.84%ක් බවයි. එමෙන් ම ඉතිරි 92.16%ක් වන ඇමරිකානු ඩොලර් 34,554,456.78ක මුදල පියවා ගැනීමට අදාල ඉදිරි සැලසුම් මොනවාද යන්න පිළිබඳව සමුද්‍රීය පරිසර ආරක්ෂණ අධිකාරියෙන් ප්‍රශ්න කර සිටියි.

සම්පූර්ණ වන්දි මුදල රුපියල් 8,815,306,054ක් ලෙස ගණනය කර තිබුණද එයින් මෙම සමාගම ගෙවීමට එකඟ වී සිටින්නේ 1,359,022,759ක මුදලක් පමණි. එය මුළු මුදලින් 15.22%ක ප්‍රතිශතයක් පමණි. එවැනි විශාල හානියක් සිදුව තිබිය දී එම හානිය අවම කරගැනීමට සහ ඒ සඳහා අනාගතයේ දැරීමට සිදුවන මුදල්වලින් වගකිවයුතු පාර්ශ්වය ගෙවන්නේ සුළු මුදලක් නම් ඊට අවශ්‍ය අනෙකුත් මුදල් සම්පාදනය කරගන්නේ කෙසේද යන ප්‍රශ්නය විගණන වාර්තාව තුළ මතු කර තිබේ. පවතින ආර්ථික අර්බුදය හමුවේ ශ්‍රී ලංකා රජයට එවැනි දැවැන්ත මුදලක් මේ වෙනුවෙන් වෙන් කළ නොහැකි බව බැලූ බැල්මට ම පෙනීයන කරුණකි. එසේ නම් සිදුවන්නේ ලැබෙන වන්දියෙන් කළ හැකි දේ සිදු කර අනෙකුත් හානි නොසලකා හැරීමය. එය අපගේ පරිසර පද්ධතියට හානිදායක වන අතර ඒය දීර්ඝකාලීන බලපෑම් ඇතිකරන්නක් වනු ඇත.

2021 දෙසැම්බර් 31 වන දිනට පිළිගත් සම්පූර්ණ ප්‍රතිපූර්ණ මුදල වන රුපියල් 1,359,022,759.78න් 2021 දෙසැම්බර් මස 31 වන දිනට ලැබී ඇති මුදල රුපියල් 594,059,200.26කි. ඉතිරි මුදල අයකරගැනීම සම්බන්ධයෙන් සැලසුමක් ද තවමත් සමුද්‍රීය පරිසර ආරක්ෂණ අධිකාරියට නොමැති බව ජාතික විගණන කාර්යාලය පෙන්වා දෙයි.

එම ක්‍රියාමාර්ග ගැනීමට අදාලව සමුද්‍රීය පරිසර ආරක්ෂණ අධිකාරියේ අධ්‍යක්ෂ මණ්ඩල රැස්වීම් පැවැත්වීම සිදු කළ යුතු වුවද පසුගිය වසර හතරක කාලය තුළ විධිමත්ව අධ්‍යක්ෂක මණ්ඩල රැස්වීම් පවත්වා නොමැත. සමුද්‍රීය ආරක්ෂණ පනතේ 4 (11) වගන්තිය ප්‍රකාරව අවම වශයෙන් මාසයකට වරක්වත් අධ්‍යක්ෂ මණ්ඩලයේ රැස්වීම් පවත්වා නැති බවත්, අධ්‍යක්ෂ මණ්ඩලයට ඉදිරිපත් කරන වාර්තා සහ පත්‍රිකා අසම්පූර්ණව ඉදිරිපත් කර ඇති බවත් නිරීක්ෂණය වී ඇතැයි මෙම විගණන වාර්තාවේ සඳහන් වේ.

ඒ අනුව කෝප් කමිටුව වෙත ජාතික විගණන කාර්යාලය ලබා දුන් වාර්තාවේ සඳහන් වන්නේ ‘එකතු කරන ලද මුළු අපද්‍රව්‍ය ප්‍රමාණය සමුද්‍රීය පරිසර ආරක්ෂණ අධිකාරිය විසින් නිකුත් කළ දත්ත සමග නොසැසඳෙන බව’යි. එකතු වී ඇති අපද්‍රව්‍ය ප්‍රමාණය ඉහළ අගයක් ගන්නා බවයි. එම නිසා එම සත්‍ය අපද්‍රව්‍ය ප්‍රමාණය කොපමණක්දැයි මෙම වාර්තාවෙන් ප්‍රශ්න කර සිටියි.
තවද මෙම නෞකාවේ අනතුර සම්බන්ධයෙන් වෙරළ පිරිසිදු කිරීමේ කාර්යය සඳහා සේවා පහසුකම්වලට අදාලව දිනකට රුපියල් 550 බැගින් සරක්කුව ප්‍රදේශයේ 2021 මැයි 29 වන දින සිට හෝටල් පරිශ්‍රයක් ලබාගෙන තිබී ඇති අතර එයට අදාළ විධිමත් ප්‍රසම්පාදන ක්‍රියාවලියක් ද සිදුව නොමැති බව මෙම විගණනයේ දී අනාවරණය වී තිබේ.

එක්ස්ප්‍රස් පර්ල් නෞකාවට අමතර ව 2020 සැප්තැම්බර් මස 03 වන දින සංගමන් කන්ද සිට නාවුක සැතපුම් 38ක් නැගෙනහිරින් මුහුදේ ගිනිගත් නිව් ඩයමන් නෞකාව අයත් සමාගමෙන් වන්දි අයකරගැනීම ද මෙතෙක් සිදු කෙරී නොමැත. ඇස්තමේන්තු කරන ලද මුළු වන්දි වටිනාකම 3,480,271,121ක් වන අතර ශ්‍රී ලංකා රජයට සහ සමුද්‍රීය පරිසර ආරක්ෂණ අධිකාරියට මෙතෙක් ලැබී ඇති මුදල 96,920,152කි. ඉතිරි මුදල මේ වන තෙක් ලැබී නොමැති අතර සමුද්‍රීය ආරක්ෂණ පනතේ 26 හා 38 වගන්ති යටතේ අයවිය යුතු රුපියල් මිලියන 12ක මුදල ද මේ දක්වා ලැබී නොමැත. එම නෞකාවේ ඒ වන විට බොරතෙල් මෙටි්‍රක් ටොන් 270000ක් ප්‍රවාහනය කරමින් සිටි අතර එසේ නම් ඉහත වගන්තිවලට අනුව වන්දිය රුපියල් මිලියන 12ක් පමණක් යැයි තක්සේරු කළේ කෙසේද යන ප්‍රශ්නය ජාතික විගණන කාර්යාලය ප්‍රශ්න කරයි.

මෙම නෞකා දෙක නිසාම ඇති වූ විශාල පරිඋසර හානිය වළක්වා ගැනීමට අදාළ උපකරණ ශ්‍රී ලංකාව සතුව නොතිබූ බැවින් මෙම අනතුරු වඩාත් තීව්‍ර මට්ටමකට ගිය අතර එවැනි හානියක් සිදුවී තිබිය දී තවමත් වන්දි අය කරගැනීම ප්‍රමාද වී තිබීම ප්‍රශ්න සහගත කරුණකි.

සමුද්‍රීය පරිසර ආරක්ෂණ අධිකාරියෙන් අප මීට පෙර දිගින් දිගටම මෙම නෞකාවල වන්දි අයකර ගැනීම පිළිබඳව විමසූ විට ඔවුන්ගේ පිළිතුර වූයේ ඒ සඳහා කටයුතු ක්‍රියාත්මක වෙමින් පවතින බවයි. කෙසේවුවත් එම වන්දි අය කරගැනීම නිසියාකාරව සිදුනොවීම නිසා එය මේ වන විට පොදු ව්‍යාපාර පිළිබඳ කාරක සභාවේ අවධානයට ද යොමු ව ඇති අතර මුලින් ම සඳහන් කර ඇති පරිදි එම ක්‍රියාවලියේ ප්‍රශ්නයක් පවතින බවට ජාතික විගණන කාර්යාලය විසින් කෝප් කමිටුවට ලබා දුන් වාර්තාවේ ද සනාථ කරයි. වන්දි අය කරගැනීමේ ක්‍රියාවලියට අදාළ කටයුතු සිදුකිරීම වගකීම වුවත් සමුද්‍රීය පරිසර ආරක්ෂණ අධ්ගිකාරිය සිය වගකීම පැහැර හැර ඇති බව මෙම වාර්තාවලින් හෙළි වේ.■