■ සංජීවනී රූපසිංහ
එය මා චෙන්නායිහි ගත කළ දින කිහිපයකි. දකුණු ඉන්දීය ආහාර පමණක් දින ගණනාවක් ගත් නිසා එදින මට පාන් කෑමේ දොළක් හට ගත්තේය. මම හිමිහිට මා සිටි මහල් නිවාසයෙන් බිමට බැස වීදිය දිගේ ඇවිද ගියෙමි. කඩ කිහියකින් මම බ්‍රෙඩ් ඇද්දැයි විමසුවෙමි. බ්‍රෙඩ් නැති බව ඔවුහු කියති. මේ රටේ මිනිසුන් පාන් කන්නේ නැද්ද? කර්ණාටක ප්‍රාන්තයේද පාන් නැත. අප නම් කුඩා කාලයේ උදේට කෑවේම පාන්ය. පාන් සමඟ පරිප්පුත්, පාන් සමඟ කිරි හොදිත්, පාන් සමඟ පොල් සම්බෝලත් කන්නට අපි පුරුදුව සිටියෙමු. රසම කෑම නම් පාන් සමඟ පොළොස්ය. අදටත් ගෙදර පොළොස් ඉව්වොත් මම පාන් ගෙඩියක් රැගෙන එමි.
බටහිර ජාතිකයන්ට මෙන් පාන් සැන්ඩ්විච් කර ඇතුළට මස් හෝ බිත්තර තක්කාලි දමා කෑමේ පුරුද්දක් අපේ කුඩා කාලවල නොතිබිණි. පාන් සැන්ඩ්විච් කළා නම් ඒ යම් උත්සවයකටය. අපි හොඳින් හොඳි පොඟවා පාන් කන්නෙමු. එය පාන් ස්වදේශීකරණයට ලක් කිරීමකි. කුඩා කාලයේ අපේ ආච්චි කියන්නී,
“පානුයි පරිප්පුයි දවසක බුදු වේවා
ළුෑණුයි අලයි සැරියුත් මුගලන් වේවා
පොල්කිරි හොද්ද ගංගානම් ගඟ වේවා” යනුවෙනි. එහි අවසන් පදය මට මතක නැත. අහගන්නට දැන් ආච්චි ද නැත.
ඈත ගම්දනව්වල ඇවිදින විට ඒවායේ සැතපුම් ගණනකට කඩයක් නැති බව දකින මා කුඩා කල සිතුවේ මෙයාලා උදේට පාන් ගන්නේ කෙසේද කියාය. ඔවුන් පිළිබඳව එකල මට තිබුණු ලොකුම ප්‍රශ්නය එයයි. ඒ තරමටම උදේ ආහාරය පාන් ය යන අදහස මගේ ඔලුවට වැටී තිබුණි. ඉඳහිට පාන් කෑමේ ආශාවක් මට එන්නේ මෙම අතීතකාමය නිසාය.
මම අතුරු වීදිය පසුකොට ප්‍රධාන වීදියට පිවිසුණෙමි. කිසිම කඩයක පාන් නැත. අදත් ඉඩ්ලි වඩේ කන්නට මම හිත හදා ගත්තෙමි. කෙතරම් ආසා කළත් එකම ආහාරය දිගින් දිගටම කන්නට සිදු වේ නම් එම ආසාව පෑල දොරින් පලා යන බව අපි අත්දැකීමෙන්ම දනිමු. අද නම් පාන් ඕනේමය. එසේ සිතා තවත් පියවරක් ඉදිරියට යද්දී කඩයක ඉදිරිපස වීදුරු කෑම අල්මාරියේ පාන් පෙනෙයි. මගේ හිතේ මල් හතක් පිපෙයි. මට දැන් ඇත්තේ ඉවවහා ගිය සතුටකි. මම පාන් හොයා ගෙන කිලෝමීටරයකට නොවැඩි දුරක් පැමිණ ඇත.
කඩේ මුදල් කවුළුවේ සිටි මුදලාලිගෙන් මම බ්‍රෙඩ් ඉල්ලා සිටියෙමි. ඔහුගෙන් ලැබුණේ ද පුරුදු පිළිතුරමය.
“බ්‍රෙඩ් ඉල්ලේ”
පාන් තියාගෙන පාන් නැති බව ඔහු කියන්නේ ඇයි? මම ඔහුට ඉස්සරහ ඇති වීදුරු අල්මාරියේ ඇති පාන් පෙන්වූයෙමි.
එවිට ඔහු මට කීවේ ඒවා බ්‍රෙඩ් නොවන බවත් ඒවා පාන් වන බවත්ය.
ඔවුහු පාන්වලට ඉංග්‍රීසියෙන් බ්‍රෙඩ් කියන බව එක්කෝ නොදනිති. දෙමළෙන් පාන්වලට කියන්නේ ද පාන්මය. අහෝ, මම පසුකර ආ සියලුම කඩවල පාන් තියෙන්නට ඇත.
අනෙක් සිදුවීම වූයේ හසාන්හිදීය. හසාන් යනු කර්ණාටක ප්‍රාන්තයේ ඇති නගරයකි. එදින මට අම්මාට ගවුමක් ගැනීමට අවශ්‍ය විය. චෙන්නාහිදී දෙමළ දන්නේ නැති ආකාරයටම හසාන්හි භාවිත භාෂාව වූ කණ්ණඩ මා දන්නේ ද නැත. කිසිම ප්‍රාන්තයක භාවිත කළ භාෂාවක් මා දැන සිටියේ නැත. එහෙත් එය කිසිම බාධාවක් වූ බවක් ද නැත. භාෂාවෙන් තොරව මිනිස්සු මා හා හිතවත් වූහ. ආදරය ළෙන්ගතුකම දැක්වූහ. හින්දි හෝ කණ්ණඩ ද මා දන්නේ නැත. කණ්ණඩ භාෂාවෙන් “බන්නි” යනු එන්න යන්නයි. මම දැන සිටියේ යමෙකුට බන්නි බන්නි කියන්නට පමණි.
මම හසාන්හි ඇඳුම් කඩයකට ගොඩ වූයෙමි. එහිදී සැමියාටත් දරුවන්ටත් කමිස තෝරා ගත් මා අම්මාට ගවුමක් ගන්නට සිතුවෙමි. මම ඔවුන්ගෙන් ෆ්‍රොක්ස් ඇද්දැයි විමසූවෙමි. ඔවුන් ඒ මොනවාදැයි මගෙන් අසයි. මම අතින් පයින් ගවුම පෙන්වූයෙමි.
එක් සාප්පු සේවකයෙක් මගේ ශරීර භාෂාව තේරුම් ගෙන එක්වරම කීවේ “ගවුම්” බවයි. අපරාදේ මට මුලින්ම කියන්නට තිබ්බේ ගවුම් කියා යැයි මම සිතුවෙමි. ඔවුන් ද ගවුම්වලට කියන්නේ ගවුම්ය.
ඔහු වහා මා කැඳවාගෙන ගොස් ගවුම් පෙන්වන්නට විය. එහෙත් ඒවා අම්මාට තරම් නොවන මඟුල් ගෙවල්වල අඳින ගවුම්ය.
අපේ භාෂා අතර පුදුම තරම් සමානකම් තිබේ.
තවත් දවසක මල් පෙරහැරක මල්කරුවෙකු මෙන් රෝස පාට බොම්බයි මොටයි බයිසිකලයක බැඳගෙන විකුණන මිනිසෙකු පෙන්වා මම රියදුරාගෙන් ඇසුවේ ඒවාට කියන්නේ මොනවා ද යනුවෙනි.
“බොම්බා මොටා”
එයාලගේ බොම්බා මොටා අපේ බොම්බයි මොටයි වගේමය. මම කන අතර සිනාසෙමින් කීවෙමි.
මඟතොට යන විට තවත් සුවිශේෂ කෑම වර්ග කිහිපයක් හමුවේ. ඉන් පළමුවැන්න නම් උක් බීමයි. කුඩා යන්ත්‍ර තබා ගෙන තරුණයන් උක් ගස් කැබලි දමා ඒවා මිරිකා උක් බීම සාදා විකුණයි. ඒවා නැවුම්ය. ඒවා සාදන්නේ අප ඉදිරියේමය.
චෙන්නායි සිටින්නේ රුපියලක් හෝ වංචා කරන මිනිසුන්ය. එහෙත් කර්ණාටක පැත්තට වන්නට ඉන්නේ අවංක මිනිසුන්ය. වරක් මමත් මගේ මිතුරන් කිහිප දෙනෙකුත් චෙන්නාහි දී දානයක් දුන්නෙමු. සාමාන්‍යයෙන් බත් පාර්සල් පනහක් ඇණවුම් කළ පසු ඒවා ගණන් කර බලන පුරුද්දක් අපිට නැත. එහෙත් එක් මිතුරෙකු කීවේ ගණන් කර බලන ලෙසයි. ඒවා ගණන් කරන විට එහි තිබුණේ හතලිස් හතකි. අප ඉතිරි ඒවා ප්‍රශ්න කළ විට ඔවුහු ඒවා දුන්හ. කිසිම ලැජ්ජාවක් නැත. සමාව ඉල්ලන්නේ පවා නැත. නැවත මුදල් ගෙවන විට අප ද එක් බත් එකක් ඉන්දියන් රුපියල් එකසිය පනහ බැගින් ගණන් සාදා බැලුවෙමු. එවිට ඔවුන් කී මුදල අපගේ ගණනයට වඩා වැඩි බව පෙන්වා දුන් විට නිවැරදි ඉතිරි මුදල ලබා දුන්නේය. එසේම ඉතිරි ද දෙවරක් ගණන් බලා ඔවුන්ගෙන් ගත යුතුය. ඔවුහු ඒ තරම් කිසිම ලැජ්ජාවකින් තොරව බොරු කියන බොරු කරන ජාතියකි. මේ මා පැවසූ ආපන ශාලාව විශාල වූවකි. මහපාර අද්දර වෙළඳාම් කරන කුඩා ව්‍යාපාරිකයාගේ සිට විශාල ආපන ශාලා දක්වා සියල්ලෝම හොරකම් කරන්නට උත්සාහ දරයි.
කර්ණාටක මිනිසුන් එසේ නැත. එක් තැනකදී මම ගණන නිවරදි දැයි බලන විට ඔහු කීවේ,
“මම ජෛන. මම බොරු කරන්නේ නැහැ” යනුවෙන් ස්ථිරසාර හඬිනි.
මට කියන්නට ඕනෑ වූයේ එදින උක් බීම දෙකක් ගෙන බී එහි මිල වූ රුපියල් හතලිහ ගෙවීමට මා ළඟ මාරු මුදල් නොමැති වූ නිසා මම රුපියල් පනහක්ම දුන්නෙමි. එය සතුටෙන් දෙන නිසා බාර ගන්න යැයි ද කීවෙමි. එහෙත් ඔහු වහා කළේ ඉතිරි රුපියල් දහයට සරිලන ආකාරයට නොව ඊටත් වැඩියෙන් තවත් උක් බීම වීදුරුවක් මට පිළිගැන්වීමයි. මම එය ඉතා ආශාවෙන් පිළිගතිමි.
මගතොට යන අතර ඇති තවත් සුවිශේෂීකෑමක් නම් බඩඉරිඟුය. මේවා ඔවුන් කුඩා දර අඟුරු කබලක් තබා ගෙන පුච්චයි. හොඳටම කළු වූ දැලි බැදුණු බඩඉරිඟුවල ඇත්තේ පුදුම රසකි. දැලිවලට යටින් එන ළපටි බඩඉරිඟු කිරි රසට මම පෙරේත වෙමි. දැන් ඔබේ කටට ද කෙළ ඉනුවා නම් මට සමාවෙන්න. ■
ලබන සතියට.
