දීප්තිමත් හුදෙකලාවක. උත්පත්ති කතාව හරහා නෙරුඩා කියවීම

printgraphic2@gmail.com

පත්තර ලෝකය තුළ කඩදාසි අහේනිය පිළිබඳ විවිධ මැසිවිලි නැගෙමින් ඇති කාලයක, චිලියේ මහා කවි නෙරුඩා පිළිබඳ මතිමතාන්තරවලින් පත්තර පිටු පිරීයාමේ අරුමය ගැන කලබලයෙන් සොයා බලද්දී පෙනී ගියේ නෙරුඩාගේ ජීවිතයේ එක් අවස්ථාවක්, එක් නිමේෂයක් තේමා කරගනිමින් අශෝක හඳගම නිපැයූ ‘ඇල්බොරාදා’ නම් වූ සිනමා සිත්තම එහි නිමිත්ත වූ බව ය. (ඇල්බොරාදා-අල්බොරාදා ලෙසත්, පැබ්ලෝ-පබ්ලෝ වශයෙනුත් නිවැරදි විය යුතු යැයි ඇතැම් විට පැවසෙන අතර ස්පාඤ්ඤ භාෂාව නොදන්නා අපගේ එවැනි වැරදීම් මෙහිදී අනිවාර්ය වියහැකි බව ද පැවසිය යුතුය)

අප සාමාන්‍යයෙන් ප්‍රතිවිරුද්ධ ලෙස, පරස්පර විරෝධී ලෙස හඳුනාගන්නා යම් යම් තත්ත්වයක්, යම් යම් ස්වභාවයන් නෙරුඩාගේ චරිතයට ද ආවේණික බව අනුමාන වශයෙන් මට හැඟී ගියේ Memoirs (මතක සටහන්) නම් වූ ඔහුගේ ස්වයං චරිතපදානය කියවා ඇති නිසා නොවේ. සමන් වික්‍රමාරච්චි එළිදැක්වූ එහි සිංහල පරිවර්තනය කියවීමෙන් ද නොවේ. ‘ඇල්බොරාදා’ චිත්‍රපටය නරඹන්නටත් මේ වනතුරුම මට ඉඩක් නොලැබිණ. එහෙයින් ඒ කිසිවක් ගැන කිසිවක්ම පැවසීම මෙහි අරමුණ නොවේ. එහෙත් මාධ්‍ය විසින්, පත්තර පිටු විසින් අවුස්සනු ලැබූ නෙරුඩා පිළිබඳ කූතුහලාත්මක ස්මරණයන් හේතුවෙන් හටගත් අලුත් පෙළඹවීමකින් පොත් රාක්කය අතපත ගාද්දී අතට හසුවුණේ ඉන්ද්‍රානි රත්නසේකර විසින් ස්පාඤ්ඤ බසින් පරිවර්තනය කරන ලද ‘සෙයිලාන් දූපතේ දීප්තිමත් හුදෙකලාව’ (Ceilan: La Soledad Luminosa) (චිලී ජාතික මහාකවි පබ්ලෝ නෙරුදා) නම් වූ හෘදයංගම මතක සටහන් කිහිපයයි. මේ විමසුම ඒ පිළිබඳවයි.

පැබ්ලෝ නෙරුඩා (Pablo Neruda) විශ්ව සාහිත්‍යය පෝෂණය කළේත්, නොබෙල් ත්‍යාගයෙන් පිදුම් ලැබුවේත් 20 වන සියවසෙහිදී ය. ‘දීප්තිමත් හුදෙකලාව’ හරහා ඔහු පිළිබඳව කෙටියෙන් සැපයෙන තතුවිත්තිවලට අනුව පෙරකී ආකාරයේ පරස්පරවිරෝධී ස්වභාවයක් ද ඒ හැසිරීම් හා චරිත ලක්ෂණවලින් හඳුනාගත හැකිව තිබේ.

නෙරුඩා කියන්නේ රාජ්‍ය තාන්ත්‍රිකයකුට මෙන් ම දේශපාලනයේ ද නිරතවූවකුට ය. ඔහු, වරක් ජනාධිපති තරගයට ඉදිරිපත්වීම සඳහා ද එකඟත්වය පළ කෙරූවෙකි. ඒ සමඟම නෙරුඩා වාමාංශික දේශපාලන ධාරාව ද නියෝජනය කළේ ය. 1904 වසරේ උපත ලබා හැටනව වසරක් මේ පෘථිවියේ ජීවත්වූ නෙරුඩා සාමාන්‍යයෙන් නම් පිළිගැනෙන්නේ මහා කවියෙකු ලෙස ය. එහෙත් අප සිතා සිටින්නේ කවියා හා දේශපාලනඥයා බොහෝ ඈත යැයි කියා ය. දැන් මෙතැනදී වඩාත් සියුම්ව හා පරිස්සම් සහගතව නෙරුඩා දෙස බැලීමට අපට සිදුවෙයි. ඔහුගේ කවිත්වය පිළිබඳ අංශුමාත්‍ර සැකසංකාවක් ඇතිකරගත යුතු නොවන්නේ නොබෙල් ත්‍යාගයෙන් පිදුම් ලද නිසා ම නොවේ. වචනයේ පරිසමාප්තාර්ථයෙන්ම පැබ්ලෝ නෙරුඩා කියන්නේ කවියකුට ය. ඔහුගේ අදහස්, අවධාරණ පවා ඒ තරමටම හදබඳිනසුලු ය.

පෞද්ගලික ජීවිතයේදී ‘පෙම් කවි විස්සක් හා බලාපොරොත්තු කඩවීම’ ඔහු ප්‍රකාශයට පත්කළේ මුල් කාලයේදීම ය. පෙම් කවි විස්ස ගැන කවියා කියන්නේ ‘මගේ කවි විස්ස හරියටම සයුරේ රැළි විස්සක් වගේ. එය කඩාවැටුණ ප්‍රේමයේ ශාරීරික හා ආත්මීය පදරචනාවලින් සමන්විතයි’ කියා ය. එහෙත් ආදරය අතැඹුලක් කරගත්, ආදරයට ආදරය කළ මේ අපූරු කවියා විවාහ වූයේ එක්වරක් පමණක් ද නොවේ. තුන්වරකි. සැබෑ ප්‍රේමය හඳුනාගත් උපන් කවියකුට තුන්වරක් විවාහ විය හැකි දැයි මෙහිදී සුචරිතවාදීව විමසිය හැකි ය. එහෙත් විවාහ සංස්ථාවට- එනම් වූ ආයතනයට අබ ඇටයක පලුද්දක් හෝ සිදු නොකරමින් විවාහ සහතිකය ගෞරවයෙන් සුරකිමින් රෑ අඳුරේ තිරය පසුපස වෙසඟනන් සේවනය කරන මිනිසුන්ගෙන් ද ලෝකය හිස් වන්නේ නැත. මේවායේ හරි වැරැද්ද තිතට නූලට විනිශ්චය කළ හැකි දෙවියන් වහන්සේටම දැයි සිතෙන අවස්ථාවේදී ඉබේටම වාගේ මතකයට නැගෙන්නේ උත්පත්ති කතාවේ එන ‘මිනිසාගේ දුෂ්ටකම’ නම් වූ කොටස ය.

දෙවියන් වහන්සේ ලෝකය දෙස බලා එය දූෂ්‍ය වී ඇති බව දුටු සේක; මිනිසාගේ කල්ක්‍රියා දරුණු ලෙස දූෂ්‍ය වී තිබුණේ ය. (පුරාණ ගිවිසුම)

චිලියේ මහා කවියා නියෝජනය කරන්නේ ද ඒ සර්වකාලීන මිනිස්කම ය. නිල්ග්‍රහයා හෙවත් අපගේ ග්‍රහ ලෝකයේ විරුද්ධ පැති දෙකක පිහිටා ඇති චිලි රට හා ශ්‍රී ලංකාව තුළ වෙසෙන්නන් ද එවැනි ය. ‘සෙයිලාන් දූපතේ දීප්තිමත් හුදෙකලාව’ බොහෝ සාක්ෂි සපයන්නේ ඔවුන් එකම සිතුම් පැතුම්, හැඟීම් දැනීම් ඇති මිනිසුන් වන බවට ය.

චිලී කොන්සල්වරයා වශයෙන් මේ රටට පැමිණි නෙරුඩා, තමන් මෙහිදී මුහුණ දුන් මානසික ස්වභාවය වචන බවට පත්කරන්නේ ‘දීප්තිමත් හුදෙකලාව’ ලෙස ය. නන්නාඳුනන ආසියාකරයට ඔහු මුලින්ම පැමිණියේ බුරුමයේ (මියන්මාරයේ) කොන්සල්වරයා වශයෙනි. සෙයිලාන් (ශ්‍රී ලංකාව) වෙත ඔහු පැමිණි 1928 ජනවාරි මාසයේ දිනෙක චිලී කොන්සල්වරයා වශයෙන් වැඩ භාරගත් පසු ඔහුට පදිංචි වන්නට ලැබී ඇත්තේ වැල්ලවත්තේ 42 වන පටුමගේ නොම්මර 57 දරන නිවසේ ය. 1962 වසරේ නෙරුඩා ඒ කාලය පිළිබඳව තබා ඇති එක් සටහනකි මේ.

දුම් බොමින් හැම රැයක් ම ගෙවාදැමූ, ඇඳුම්වලින් මුඵ ගත ම වසාගත්තා වූ ඉංග්‍රීසීන් අතරේ මට සමීප ව ඇසුරු කරන්නට සමාජයක් තෝරාගත නොහැකි වුණා. හුදෙකලාව මිසක්. ඒ නිසා ලක්දූපතට පැමිණි මුල් දිනවල මට ‘ජීවිතයේ හුදෙකලා බව’ වඩාත් දැනුණා.

‘නමුත් හුදෙකලා වන තරමට මතකය දීප්තිමත් වුණා. විදුලි ආලෝකයක් වැටුණා වගෙයි. ඒ අපූරු අත් මගේ ජනේලය ළඟ ම නැවතුණා. මාව දිලිසවන්නට, මගේ ඉරණම ඇතුළත හා පිටත දීප්තිමත් කරන්නට’ (සෙයිලාන් දූපතේ දීප්තිමත් හුදෙකලාව,- 43 පිටුව)

‘කොළඹ ජීවිතය’ යන ශීර්ෂපාඨය යටතේ නෙරුඩා ලියා තබන කෙටි සටහන මේ රටේ මෑතකාලීන යටත්විජිත ඉතිහාසයේ ගතිසොබා පිළිබඳ අපූරු සිතුවමක් නිර්මාණය කරයි.

මට හිතෙන හැටියට කොළඹ නගරයක් හැටියට ඒ තරම් දියුණුවක් පෙනෙන්ට තිබුණේ නැහැ. දේශපාලන වාතාවරණය ඉන්දියාවේ මෙන් ම යි. සියලු දේවල් සලකා බැලුවොත් පීඩාකාරී නිහඬ බවක් පෙනෙන්ට තිබුණා. ලෝකෙන් ම හොඳ තේ තිබෙන රට ඉංග්‍රීසිකාරයන්ට උරුම වෙලා වගෙයි.

රට පළාත්වලට බෙදලා මායිම් කරලා. ඉංග්‍රීසිකාරයෝ පිරමීඩ වගේ කඳු පෙදෙස්වල පිහිටි විශාල මල් උයන් වතු වට කොටගත් බංගලාවල ජීවත් වුණා. අමෙරිකාවේ දකුණු පළාතේ වගේ මධ්‍යම පන්තිකයන් හිටියා. ඔවුන්ට කීවේ ‘බර්ගර්’ මිනිස්සු කියා. ඔවුන් දකුණු අප්‍රිකාවේ හා ඕලන්ද කොලනිවල පැරණි සමයේ සිටි ‘බෝස්’ලාගෙන් (Boers) පැවත එන්නෝ. පසුගිය ශතවර්ෂවල පැවැති යුද සමයේ ලක් දූපතට විත් පදිංචි වී තිබෙනවා.

පහත් බිම්වල බෞද්ධ ජනයා හා මොහම්මද්ගේ ආගම ඇදහූ අය සිටියා. පහළ පන්තියේ අඩු පඩි ගෙවූ පන්තිය ඉන්දියාවෙන් ගෙන්වපු කල්ලතෝනි. දමිළ බස වහරන කුලෙන් අඩු දිළිඳු හින්දු භක්තිකයෝ. (141 පිටුව)

කොළඹ සමාජශාලා ජීවිතය විස්තර කරන නෙරුඩා, එකල නගරයේ විසූ ඇතමුන් ලොකු ලොක්කන් ඇසුරු කරමින් හා සමාජශාලාවල සැරිසරමින් ව්‍යාජ ගර්වයක් මවාගෙන ජීවත් වීමට දැරූ උත්සාහය ගැන පවසන්නේ වින්සර් (Winzer) නම් වූ තමාගේ මිත්‍රයා ද ඒ අතරට කැඳවාගනිමිනි.

‘මගේ මිතුරා ඒ පන්තියේම සිටි තවත් පෝලන්ත ජාතිකයෙක්’ යි නෙරුඩා කියයි. සෙයිලාන් (ශ්‍රී ලංකා) ආණ්ඩුවට සම්බන්ධ වී ඔහු සේවය කර ඇත්තේ ‘සංස්කෘතික හා පුරාවිද්‍යාත්මක උරුමයන් සංරක්ෂණය කරන්නා’ ලෙසිනි. ‘මට නම් ඔහු ආරක්ෂකයෙක් නෙවෙයි. බඩු එකතු කරන්නෙක්’ යි පවසන නෙරුදා, නරියාට කුකුඵ කොටුව බාරදීමක් වැනි වූ මේ තනතුර හා චෞර මිතුරා සම්බන්ධයෙන් කරන අවධාරණයකි මේ.

වතාවක් රාජකාරි කටයුත්තක් සඳහා පැරණි වැදගත් නගරවල පිහිටි කැලෑ ප්‍රදේශවල කැණීම් කර සොයාගත් වටිනා දේ ඔහු ගිල්ලා. වරක් පොලොන්නරුවේ නටබුන් අතර රත්රන් පොත් පිංචක් හමු වුණා. ඒ සියල්ල ඔහු ගෙන ගියා. ගෙන යා හැකි කොටස් ගෙන ගිය අතර, අනෙක් කොටස්, පාර්සල් කොට බි්‍රතාන්‍යයේ කටුගෙට යැව්වා. ‘වින්සර්’ රාජකාරි ලොරි බාගයක පන්සල්වල ගල්කැටයම් ගෙන ගියා. අවසන් වුණේ එංගලන්ත කටුගෙයින්. බලන්ට එපැයි ඔවුන්ගේ මුහුණු. තෘප්තියෙන් පිරිලා. පාට කළ පැරණි බඩු, රූප, පිළිම හා විනිවිද පේන ජපන් බුදුපිළිම වහන්සේලා ඉතිරි කර යන විට උන්වහන්සේලා ගෞරවයෙන් ඒවා දෙස බලාගෙන හිටියා. ඇතැම් දේ තැන්පත් කළා. ඒ පූජාසනවල පිළිම එතැනට වී සිනා සුණා. ඒ පූජාසන මත සිනා සෙමින් සිටි ගෝමර වැටුණු ශෛලමය බුදු පිළිම ශතවර්ෂ ගණනාවක් පුරා මේ බිමේ පැවතුණු ඒවා.

මා මිතුරු ‘වින්සර්’ අනර්ඝ රාජකීය නිෂ්පාදනයක්. ඒ කියන්නේ ශෝභන, ලජ්ජා නැති කාලකණ්ණියෙක්. (142 පිටුව)

‘සැතපෙන දෙවියෝ’ යන ශීර්ෂපාඨයෙන් නෙරුඩා ලියා තබන්නේ වනගත බුදුපිළිම පිළිබඳව ය. ‘ඒ තරම් තද ගලක සටහන්ව ඇති නිසාම තේජාන්විත අරුත තේරුම් ගන්නට නොහැකි තරම්… මේ කෙහෙල්මල් පෙළොවේ කා සමඟ ද (බුදු පිළිම) ඒ සිනාසෙන්නේ’

සැබවින්ම මේවා කවි ය. ඒ කවිබස අතිසියුම් ය. නෙරුඩාගේ කවිත්වය වටහාගන්නට ඔහුගේ කවි ම අවැසි නැත. පසුකලෙක පැරිසියේ සිටියදී ස්පාඤ්ඤ රජයෙන් මුදල් කුවිතාන්සියක් ලැබුණු විට තමාට දැනුන හැඟීම වරක් ඔහු සටහන් කරන්නේ මෙසේ ය.

‘මම මොනවා කරන්න ද ඒ විශාල මුදල්වලින්’

ඔහුගේ මිත්‍රයෙක් (අල්බෙර්ති) වරක් ඔහුට මෙසේ කියා ඇත්තේ මුදල් නෝට්ටු අල්ලන්නට ඔහු තුළ වූ අවිනිශ්චිත උදාසීනකම හේතුවෙනි.

‘පබ්ලෝ, උඹ නං මුදල් පාලනයේ අදක්ෂයෙක්. මාරම හෝන්තුවක්. කොන්සල්කමෙන් උඹ නැතිවෙන්න ළඟයි. ඇවිදපන් සපත්තු නැතුව. නැත්තං කැඩිච්ච සපත්තු දාගෙන කොරගහපං.’
පරණ සපත්තු පාවිච්චි කළ නෙරුඩාට අල්බෙර්ති පසුවදාම අලුත් සපත්තු ජෝඩුවක් තෑගි කර තිබේ.

නෙරුඩා නම් වූ කවියා ගැන අපේ යටිහිතේ ඇඳී ඇති චිත්‍රය වර්ණවත් කෙරෙන මෙවැනි සිදුවීම් ගණනාවක් දීප්තිමත් හුදෙකලාවට ඇතුළත් ය. වරක් ඔහු කියා සිටින්නේ සෙයිලාන්හිදී තමාගේ එකම මිතුරන් වූවේ බල්ලා හා මුගටියා ය, කියා ය.

ඌ (මුගටියා) මගේ ළඟ හැදුණා. මගේ යහනේ නිදාගත්තා. මගේ මේසේ කෑම කෑවා. මුගටියාගේ සියුම් බව, සුකොමළ බව කිසිවකුට හිතාගන්න බැහැ. මගේ පුංචි තිරිසනා. ඌ හැම මිනිත්තුවේ ම මගේ පැවැත්ම දැන සිටියා. මගේ ලියන කඩදාසි හරහා දුවනවා. මුඵ දවස ම පස්සෙන් එනවා. උරහිස මත හා හිසේ කරකැවී ගුළි ගැහෙනවා. මා ටිකක් විවේක සුවයෙන් සිටින විට හිස මතට වී එතැන ම සිහින දැක දැක නිදාගන්නවා. (135 පිටුව)

තමා සිංගප්පූරුවට මාරු කර ඇති බව දන්වා විදේශ සම්බන්ධතා අංශයෙන් ලිපියක් ලැබුණ අවස්ථාවේ නෙරුඩාගේ සිත අවුල් කරන්නේ ‘මුගටි පැංචාට මා මොක ද කරන්නේ?’ යන ප්‍රශ්නය ය.

දෙයියනේ! මගේ මුගටි පැටියා. කිරියා. ඌත් මා සමඟ ගෙන යන්ඩ එපැයි? ඌ මට පුරුදු වී සිටියනේ. එහෙම නැතිව ඌ මුලින් ජීවත් වූ සීමාවක් නොපෙනෙන වන අරණට තල්ලු කරන්ට යැ.

එහෙනම් ඌ ගෙනයන්නේ කොහොම ද? නැවේ බාර ගනී ද? ඒ තරම් තනි වූ මගියෙක්. මා තීරණය කළා ඌත් කැටුව යන්ඩ. (148 පිටුව)

හෙක්ටර් නම් වූ මිතුරකුට ලියූ හසුනකින් ඔහු කියන්නේ ‘හෙක්ටර් මා තනියම. කිසි කෙනෙක් නෑ. පාඵව මකාගන්න අයාළේ යන බලුපැටවුන් අහුලාගෙන එනවා. ටික වෙලාවකින් ඔවුනුත් යන්න යනවා. මට හතුරුවෙලා වගේ’ කියා ය.

මෙහිදී මා උත්සාහ කරන්නේ නෙරුඩාගේ කවි වෙනුවට ඔහුගේ චින්තන විධි, ඒ ගතිලක්ෂණ කාව්‍යමය සංකල්ප වශයෙන් කරළියට කැඳවා ගැනීමට ය. මහපොළොවේ ජීවත්වන මිනිසුන් ගැඹුරු මුහුදේ නිදහසේ පිහිනා යන මසුන් කැබලි කරන ආකාරය වරක් නෙරුඩා සටහන් කර තැබුවේ ය. ඔහු එය දුටුවේ වැල්ලවත්ත නිවස ඉදිරිපිට පැතිර ඇති මහසාගරය දෙස බලා සිටින අවස්ථාවකදී ය.

පාන්දරින් ම බෝට්ටුවලින් ගොස් තැනින් තැන මාඵ අල්ලන ධීවරයන් දිහා මා බලාගෙන ඉන්නවා. ඔවුන් හරියට මකුඵවන් වගේ. ඔවුන් නොයෙක් මාදිලියේ මාඵ ගේනවා. සමහර මාඵ අසීමාන්තික වන රජදහනේ ඉගිළ යන කුරුල්ලන් වගේ; කඳු නිල් පාටට දිලිසෙන පොස්පරස් වගේ; විල්ලුද වගේ. තවත් මාඵ හුළං ඇර හිස් කළ ගෝල වගේ. මේ මුහුදේ ආභරණ ඔවුන් ගොරෝසු ගෝණිවලට දැම්මා. මුහුදේ වටිනා මාඵන් භයානක ලෙස කෑලිවලට කපා වික්කා. ඒ දිව්‍යමය මාඵන් ගැඹුරට කැපුවා. ලේ පිටින්ම වෙළෙඳපොළට යැවීමට ගෝණිවලට මාරු කළා. තැති ගනිමින් එවුන් කටු ඇනෙන ගෝණිවලට වැටෙනවා. (134 පිටුව)

මේ මහා කවියා මත්ස්‍ය සම්පත හඳුනාගන්නේ මුහුදේ ආභරණ ලෙස ය. සොබාදහමේ ප්‍රේමවන්තයකු වූ ඔහු සුන්දර මසුන් ගැන, මසුන් කොටස්වලට කැපීම ගැන ඉදිරිපත් කරන අදහස් කාව්‍යාත්මක වන අතරම සිත තිගස්සනසුලු ය. ඔහු නිස්සරණාධ්‍යාශි පුද්ගලයකු ලෙස හඳුනාගන්නට සිදුවන්නේ ප්‍රතිලාභ අපේක්ෂාවෙන් තොරව ආදරය කළ හැකිවන්නේ සතුනට ආදරය කරන මිනිසුන්ට යැයි මා පෞද්ගලිකව විශ්වාස කරන නිසා ය.

තමන්ට ලැබෙන ආදර උපකාර වෙනුවෙන් ආපසු යමක් දෙන්නට තිරිසන් සත්තු අසමත් වෙති. තවමත් මා නරඹා නැති, (එහෙත් දැනගන්නට ලැබී ඇති පරිදි) ‘ඇල්බොරාදා’ චිත්‍රපටයේ නිමිත්ත සම්බන්ධයෙන් මේ පොතේ කියවෙන සම්පූර්ණ කතාව මෙවැනි ය.

එක්තරා හිමිදිරියක මා වෙනදාට වඩා වේලාසන අවදි වී තිබුණා. ඉන් පසු ව සිදු වූයේ කුමක් දැයි සිතාගන්නටත් බැරි තරම්.

මගේ නිවෙසට තද කඵ පිළිමයක් වගේ කෙනෙක් රිංගුවා. ඒ ගැහැනිය ඉතා රූමත්. එකල සෙයිලාන් දූපතේ මා දුටු සුන්දරතම ගැහැනිය ඇයයි. (දෙමළ ජාතියේ චණ්ඩාල කුලයට අයත් ඇයට ගෙයක්වත් නැතිලු!) ඇය රත් පැහැ දිලිසෙන රඵ සාරියක් ඔතාගෙන සිටියා. පාවහන් පැළඳ සිටියේ නැහැ. නාස්පුඩු දෙකින් එල්ලී තිබූ කරාබු දිස්නේ දුන්නා. රතු පාට පොට්ටු දෙකක් නළලේ මැද සිරස්ව තබා තිබුණා. හැබෑවටම ඇය මදෙස බලා, ගණනකට වත් නොගෙන, ඇඟවීමක් වත් නොදී ගෙතුළට ම රිංගූ හැටි. ඇගේ ආපසු ගමනේ දී හිස මත බාල්දියක් තිබෙනු දුටුවා.

ෂා! ඇය දේවතාවක් වගෙයි.

කොයි තරම් රූමත් ද කිව්වොත් තිර ලෙස මට ඇය කෙරෙහි අනුකම්පාවක් ඇති වුණා. ගිනි ගෙන කැලෙන් දිව ආ සතෙක් වගෙයි. හිත කලඹා මා වෙනත් ලෝකයකට තල්ලු කළ බවක් මට දැනුණා.

එදායින් පසු ව ඇය යන එන අතරවාරයේදී මා සේද රෙද්දක් හෝ පලතුරු යමක් හෝ ඇයට දුන්නා. මදෙස නොබලා ඇහුම්කන් නොදී ඇය ඒවා ගත්තා. තලෙඵවන් වූ ඇය නම් උත්සවයකට සැරසූ රජ බිසවක් වගෙයි.

තවත් මූසල දිනයක මා තීරණාත්මකව ඇගේ මැණික් කටුවෙන් තදින් අල්ලාගෙන ඇයගේ මුහුණ බැලුවා. ඇය කිසිම භාෂාවකින් කිසිදු වචනයක් දෙඩුවේ නැහැ; හිසේ සිට ඉහළටත් පහළටත් බැල්ම හෙ`ඵවා; සිනා පොඳක් වත් නොහෙළා ම සැණෙකින් මගේ යහන මත වැතිරුණා.

ස්ථුල ඉඟ, පිරුණු උකුළ, ළැම මතින් එල්ලා වැටුණු පියයුරු… ඇය නම් සමාන කළ හැක්කේ මිලියන ගණනාවක් වටිනා දකුණු ඉන්දියානු කැටයමකට තමා.

ඒ හමුව… හරියට මිනිසකුට පිළිමයක් හමු වුණා වගෙයි. විවෘත වූ ලොකු දෑස්වලින් මදෙස බලා හිටි හැටි…

ඇය මගේ වටිනාකම අඩු කළා. මා ඒ අත්දැකීම යළි කිසිදාක ලැබුවේ නැහැ. මා කෙරෙහි මට ම කලකිරීමක් ඇති වුණා.

ඒ මොහොත ‘මට කරදරයක් වූ අවස්ථාවක්’ ලෙස මා මතකයේ තබාගත්තා. (147 පිටුව)

මගේ දැනීමේ හැටියට ස්පාඤ්ඤ භාෂාවෙන් ඍජුව සිංහලට පරිවර්තනය කළ කෘති ලියා පළ කර ඇත්තේ ඉන්ද්‍රානි රත්නසේකර පමණ ය. ඇය මේ පරිවර්තනයේදී යොදාගෙන ඇති සරල සුගම බස්වහර, නෙරුඩාගේ කාව්‍ය සංකල්පන සිතුවම් කරන මෘදුභාෂිත සැබවින්ම මනරම් ය. මේ පොතට පූර්විකාවක් ලෙසත් ඉන්ද්‍රානි ගැනත් ෆර්නැන්ඩෝ වේගාස් නම් වූ ස්පාඤ්ඤ ජාතිකයා මෙසේ කියන්නේ ද ඒ නිසාම බව නිසැක ය.

මීට වසර අටකට පෙර මට වාසනාවක් තිබුණා ඉන්ද්‍රානි ශ්‍රී ලංකාවේදී හඳුනාගන්න. මුලින්ම මා සිත්ගත්තේ ඇගේ චාම් නිහතමානි බව; දෙවෙනිව ත්‍යාගශීලි බව. … එවන් වූ ඇය නෙරුදා ගැන පොතක් ලිව්වා කියන්නේ මගේ ඇස් අදහාගන්ටත් බැරි වුණා. මොක ද නෙරුදාගේ ත්‍යාගශීලි බව හා නිහතමානී බව ඇයටත් උරුමයි. ඇගේ පෑනේ ආධාරයෙන් ඇය ඔහු හඳුනාගෙන. ඇය ජීවත්වන යථාර්ථය සමඟ ඇගේ දැනීමේ ශක්තියෙන් නෙරුදාව තේරුම් අරන්. (15 පිටුව)

ස්පාඤ්ඤ ජාතිකයෙකුගෙන් ලද මේ ගෞරව නාමය සිංහල විචාරකයකුගෙන් ඉන්ද්‍රානි රත්නසේකරට කවදා හෝ ලැබී ඇත්තේ දැයි අප දන්නේ නැත. කෙසේ වුව ද කඩදාසි අහේනියට බොහෝ කලකට පෙර සිටම මේ රටේ පුවත්පත්, සාහිත්‍ය කලාවට දැක්වූ කුඩම්මාගේ සැලකිලි ගැන සිතන විට (පත්තරවලින් සාහිත්‍ය පිටු කැපුණු ආකාරය ගැන සිහිවන විට) අශෝක හඳගමගේ ‘ඇල්බොරාදා’ සිනමා කෘතිය වෙනුවෙන් මේ දිනවල මෙතරම් පිටු ගණනාවක් වෙන්වී තිබීම අප තුළ ජනිත කරන්නේ අමන්දානන්දයකි. සෙසු විශිෂ්ට කලා නිර්මාණ, සාහිත්‍ය නිර්මාණ (විශේෂයෙන් පරිවර්තන සාහිත්‍යය) සඳහා ද ඉඳහිට හෝ ඉන් අඩක් පමණ හෝ අවකාශයක් සැලසෙන්නේ නම් හොඳ ය.■