අපි අද අත්විඳින්නේ ජනාධිපති ක්‍රමයේ අවුලයි
ජනාධිපති නීතිඥ ආචාර්ය ජයම්පති වික්‍රමරත්න

සමහර අය කියන විදියට අපි මුහුණ දෙමින් ඉන්න මේ ප්‍රශ්න ඇතිවෙලා තියෙන්නේ විධායක ජනාධිපති ක්‍රමයේ වරදක් නිසා නෙවෙයි. පුද්ගලයන්ගේ වරදක් නිසායි. හොඳ කෙනෙක් විධායක ජනාධිපති පුටුවට ආවොත් ඒ බලය යහපත් ලෙස යොදවලා රට වෙනස් කළ හැකියැයි ඔවුන් කියනවා. රටේ ඇතිවෙලා තියෙන මේ තත්වයන්ට, ඇත්තටම ජනාධිපති ක්‍රමය කොයිතරම් බලපාලා තියෙනවාද?

ලංකාවේ තවමත් තියෙන්නේ දියුණු ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී පාලන රාමුවක් නෙවෙයි. ඒ වගේම අපේ රට බහුවාර්ගික බහුආගමික සමාජයක්. මෙවැනි රටකට වඩාත් හොඳ වෙන්නේ සාමූහිකව තීන්දු ගැනීමේ ක්‍රමයක්. ඒකට ඉංග්‍රීසියෙන් කියනවා ‘කොලීජියල් (collegial) ඩිසිෂන් මේකිං’ කියලා. ලෝකේ පුරාම බහු වාර්ගික බහු සංස්කෘතික රටවල අත්‍යවශ්‍ය දෙයක් තමයි මේ සාමූහික තීන්දු ගැනීම. නැත්නම් වෙන්නේ ජනවාර්ගික හා ආගමික ගැටලු ඇතිවෙන එක. එවිට විවිධ සංස්කෘතික කණ්ඩායම්වලට තමන්ට හිමි රාජ්‍ය බලයේ නිසි කොටස හිමිවෙන්නේ නැහැ.
විධායක ජනාධිපති ක්‍රමයක් අත්‍යවශ්‍යයෙන්ම බහුතරවාදීයි. ඒක නිසා හැම වෙලාවේම වාසි වෙන්නේ බහුතරයට. විශේෂයෙන්ම අපේ වගේ ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය ඒ තරම් දියුණු වී නැති රටවල.
විධායක ජනාධිපති ක්‍රමය අවශ්‍යයි කියන අය වර්ග දෙකක් දකින්න පුළුවන්. එක කට්ටියක් කියනවා මේ රටේ රාජ්‍ය බලය තිබෙන්න ඕනෑ, බහුතරය වන සිංහල බෞද්ධයන් අතය කියලා. සිංහලයන් අතත් නොවෙයි, සිංහල බෞද්ධයන් අතෟ එය සාක්‍ෂාත් කරගැනීමට පුළුවන් එක ක්‍රමයක් තමයි, විධායක ජනාධිපති ක්‍රමය. මොකද සාමූහිකව නෙවෙයි තීන්දු ගන්නේ. සමහර නායකයෝ ඉන්නවා, තමන්ට ජනාධිපති වෙන්න ඕනෑ නිසා, තමන් කැමති හින්දා, ස්වභාවයෙන්ම ඔවුන්ගේ අධිකාරවාදය නිසා, ඔවුන් කැමතියි ඒ බලය අභ්‍යාස කරන්න. රස විඳින්න. එහෙම නැත්නම් ඒ අයගේ පක්‍ෂවල අනුගාමිකයෝ කැමතියි තමන්ගේ නායකයාට ඒ වගේ ලොකු බලයක් තියෙනවාට.

ඔබ කියන්නේ ජනාධිපති ක්‍රමයක් නැතිව වුණත් රටක් ඉහළට යන්න පුළුවන් කියලාද?

හැම අවුරුද්දකම ලෝකේ පිළිගත්ත ආයතනවලින් නිකුත් කරනවා, විවිධ කාරණා පිළිබඳව ලෝක දර්ශක. 2021 එවැනි දර්ශක ගූගල් කරලා බැලුවොත් ඕනෑම කෙනකුට බලාගන්න පුළුවන්. ඩිමොක්‍රසි ඉන්ඩෙක්ස් එක හෙවත් ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය පිළිබඳ දර්ශකය ගත්තොත්, කවුරුත් පිළිගන්න ස්වාධීන ආයතනයක් වන International IDEA දර්ශකයේ පළමුවැනි රටවල් දහයේ ජනාධිපති ක්‍රමය තිවෙන එක රටක්වත් නැහැ. ඊළඟට සාමය පිළිබඳ දර්ශකයක්, Peace Index එකක් තියෙනවා. ඒකෙත් එහෙමයි. නිදහස පිළිබඳ Freedom Index තියෙනවා. ඒකෙත් එහෙමයි. මාධ්‍ය පිළිබඳ දර්ශකයේත් එහෙමයි. මේවා අහඹු වෙන්නට බැහැනේ. මේවා පැහැදිලි ලෙසම දිගට ආ දේශපාලන ගමනක ප්‍රතිඵල. හිටපු ආණ්ඩුවලට කෙළින්ම සම්බන්ධයි. කොටින් කියනවා නම් ලෝකේ පුරාම දකින දෙයක් තමයි, සාමූහිකව එකතු වෙලා තීන්දු ගැනීම සිදුවෙන රටවල වඩා හොඳ ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදයක් තියෙනවා. ඒ වගේම ශක්තිමත්, සාමකාමීයි. ජනතාව නිදහස භූක්ති විඳිනවා. මාධ්‍ය නිදහස තියෙනවා.

ජනාධිපති ක්‍රමයෙන් පටන්ගත්ත අපි 19වැනි සංශෝධනයෙන් ගියා පාර්ලිමේන්තුව සෑහෙන්න ශක්තිමත් වුණු ආණ්ඩු ක්‍රමයකට. 20වැනි සංශෝධනයෙන් ඒ සියල්ල නිෂේධනය කළා. අද විරුද්ධ පක්‍ෂයේ හැම දෙනාම එකඟයි, 20 අහෝසි කිරීමට. ආණ්ඩුව ඇතුළේ තියෙන ශ්‍රීලනිප, වාමාංශික පක්‍ෂ වුණත් 20ට ඡන්දේ දුන්නත් 19ට ආපස්සට යන්න කැමති වෙයි.

විරුද්ධ පක්‍ෂයේ ජනාධිපති ක්‍රමයට කැමති අය වුණත් කියනවා ආපහු 19ට යන්න ඕනෑ කියලා.

19 ගැටලුවලින් වියුක්ත එකක් නෙවෙයි නේද? අපි අත්දැකීමෙන් දැක්කා..

19 තිබෙනවා නෛසර්ගික ගැටලු වගයක්. අපි දන්නවා මෛත්‍රීපාල සිරිසේන උන්නැහේ එකඟ වුණා, සෝභිත හාමුදුරුවන්ගේ ප්‍රධානත්වයෙන්, සංවිධාන 49ක් සමග පොරොන්දු වුණා, ජනාධිපති ක්‍රමය අහෝසි කරන්නට. නමුත් ඊට පහුවෙනිදා ඔහු අත්සන් කළා ජාතික හෙළ උරුමයත් එක්ක, ජනමත විචාරණයකින් තොරව කරන වෙනස්කම්වලට විතරයි එකඟ වෙන්නේ කියලා. කලින් දවසේ දුන්න පොරොන්දුව එතැනින්ම කැඩුණා. ඒ කතාව මැතිවරණ ප්‍රකාශනයටත් ගියා. කැබිනට් එකෙන් පත්කරන ලද කමිටුවෙන් අනුමත කරලා කැබිනට් එකට යවපු 19 සංශෝධනය කෙටුම්පතෙ තිබුණේ මීටත් වඩා පාර්ලිමේන්තුව ශක්තිමත් කිරීමට. ජනාධිපතිවරයා අගමැතිවරයාගේ උපදෙස් මත කටයුතු කළ යුතුයි කියන එක මූලික වශයෙන්. විරුද්ධ පක්‍ෂයේ සිටි පක්‍ෂ සහ ආණ්ඩුව ඇතුළේ ජාතික හෙළ උරුමය ඒකට විරුද්ධ වුණා. අවාසනාවකට සිරිසේන මහත්තයාත් ඔහුගේ පොරොන්දුව වෙනුවෙන් ඒ වෙලාවේ සටන් කළේ නැහැ. ඒ විරුද්ධත්වය යටතේ ආණ්ඩුවට සිද්ධවුණා ඔවුන් කළ සැර බාලකිරීම්වලට එකඟ වෙන්න.

නමුත් හරි වැදගත් දෙයක් තියෙනවා ඒකේ, ඒ කියන්නේ අගමැතිගේ උපදෙස් පිට ජනාධිපතිවරයා ඇමතිවරුන් පත්කළ යුතුය කියන වගන්තිය එහෙම්මම 19හි ඉතිරි වුණා. ඒකට ජනමත විචාරණයක් අවශ්‍යයි කියලා ශ්‍රේෂ්ඨාධිකරණය කිව්වේ නැහැ. ශ්‍රේෂ්ඨාධිකරණය කිව්වේ ජනමත විචාරණයක් මගහරින්නට නම් ‘ක්‍රියාව හෝ තීන්දුව ජනාධිපතිවරයාගේ විය යුතුය’ කියලා. ඒ කියන්නේ තීරණය අගමැතිවරයාගේ වුණත් ක්‍රියාව ජනාධිපතිවරයාගේ විය යුතුයි කියලා. එවැනි වෙනසකට ජනමත විචාරණයක් අවශ්‍ය නැහැ කියලා. ඒක හරි වැදගත්.
කෙසේ වෙතත් 19වැනි සංශෝධනය සම්පූර්ණයෙන්ම ගත්තාම එහි නෛසර්ගික ගැටලුවක් තිබෙනවා. මේ ගැන මම පාර්ලිමේන්තුවේදී කීප සැරයක්ම කතාකළා. ඒක තමයි, 1972 ව්‍යවස්ථාව හදන වෙලාවේ විධායක ජනාධිපති ක්‍රමය ජේආර් ජයවර්ධන යෝජනා කරනකොට කොල්වින් ආර් ද සිල්වා පෙන්නුම් කරලා දුන්නා, පරමාධිපත්‍යය හිමි ජනතාව විසින් පත්කරන ලද බල කේන්ද්‍ර දෙකක් තිබීමෙන්, (ඒ කියන්නේ පාර්ලිමේන්තුවේ සහාය තිබෙන අගමැතිවරයා, අනෙක් පැත්තෙන් ජනාධිපතිවරයා) රාජ්‍යයේ ශීර්ෂයේ එකිනෙකට තරගකාරි බල කේන්ද්‍ර දෙකක් තිබීමෙන්, ඉතාමත් ම අර්බුදකාරී තත්වයක් ඇතිකරනවාය කියලා. අපි වගේ දියුණු ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදයක් නැති රටවල මේ තත්වය තවත් උග්‍ර වෙනවා. අපි ඒක අත්දැක්කානේ.

ජනාධිපතිවරයා පත්වෙන්නේ ඍජු ඡන්දයෙන් නිසා ඔහුට පුළුවන්කම තිබුණා ඒක පාවිච්චි කරලා ව්‍යවස්ථාවේ තිබෙන වගන්තිවලට පවා පටහැණිව කටයුතු කරන්න. උදාහරණයක් වශයෙන් සරත් ෆොන්සේකා පොලිසිය බාර ඇමති හැටියට පත්කරන්න කියලා රනිල් වික්‍රමසිංහ අගමැතිවරයා යෝජනා කරනකොට සිරිසේන ජනාධිපතිවරයා ඒක ප්‍රතික්‍ෂෙප කළා. ඔය හැම එකටම උසාවි යන්න බැහැනේ. ඊට අමතරව කොච්චර පත්කිරීම් සිරිසේන ජනාධිපතිවරයා හිතුවක්කාර ලෙස ප්‍රතික්‍ෂෙප කළාද? එහෙම පුළුවන් වුණේ, ජනාධිපතිවරයා කෙලින්ම ජනතාව විසින් තෝරාගත් නිසා. ඒ අනුව කොල්වින් අනතුරු ඇඟවූ තත්වය 19 වැනි සංශෝධනයේ මුල් කෙටුම්පත් සැර බාලකිරීමේ හේතුවෙන් උග්‍රවුණා.

සමහරු කියනවා, අපි ආපහු 19ට යන්න ඕනෑ, හැබැයි විධායක ජනාධිපති ක්‍රමයත් තියාගන්න ඕනෑ කියලා. එතකොට අර 19න් මතුවුණු, විසඳාගන්නට බැරිවුණු බලකේන්ද්‍ර අතර තිබෙන තරගය පිළිබඳ ප්‍රශ්නය ඉදිරියටත් තියෙනවා. මේක අපේ වැනි රටකට කොහොමටවත් ගැළපෙන්නේ නැහැ.

තව එක තර්කයක් තමයි පළාත් සභා ක්‍රමය තියෙන නිසා පළාත් සභා පිළිබඳ තීන්දු ගැනීමට විධායක ජනාධිපති ක්‍රමයත් තිබිය යුතුයි කියන එක.

මේක සම්පූර්ණ බොරුවක්. පාර්ලිාමේන්තු ක්‍රමය ඇතුළේ ජනාධිපතිවරයා කැබිනට් මණ්ඩලයේ උපදෙස් මත කටයුතු කරනවා. පළාත් සභාවක් රටේ භෞමික අඛණ්ඩතාවට පටහැණිව කටයුතු කරන වෙලාවක, විධායක ජනාධිපතිවරයාට කරන්න පුළුවන් හැම දෙයක්ම පාර්ලිමේන්තු ක්‍රමයකදීත් පුළුවන්, අගමැති ජනාධිපතිට උපදෙස් දීමෙන්. ඉන්දියාව වැනි අර්ධ ෆෙඩරල් ක්‍රමයක පවා පාර්ලිමේන්තු ක්‍රමයක් තියෙන රජය කටයුතු කරන හැටි අපි දන්නවානේ.
පළාත් සභාවක් එවැනි දෙයක් කරන විට මැදිහත් වෙන්න කේන්ද්‍රයට බලතල තිබිය යුතුයි. කුමන ආණ්ඩු ක්‍රමයක් තිබුණත් කේන්ද්‍රයට ඒ වැඩේ කරන්න පුළුවන්.

පාර්ලිමේන්තු ක්‍රමයකදී රටේ ප්‍රශ්නවලට පිළිතුරු දීමේ නෛසර්ගික නොහැකියාවක් අගමැතිවරයාට තියෙනවාද?

නෛසර්ගිකව නම් කොහොමටවත් තියෙන්නේ නැහැ. නමුත් යම්කිසි අගමැතිවරයෙක් දුර්වල වෙන්න පුළුවන්. හිතුවක්කාර ලෙස වැඩ කරන්න පුළුවන්. එතකොට, විධායක ජනාධිපති ක්‍රමයක වගේ නෙවෙයි, ඔහුව මාරු කිරීමට පාර්ලිමේන්තුවට පුළුවන්.

කොල්වින් ආර් ද සිල්වා, 1972 ව්‍යවස්ථා සම්පාදන මණ්ඩලයේදී කිව්වා පාර්ලිමේන්තු ක්‍රමයේ තිබෙන විශේෂ ලක්‍ෂණය, අගමැතිවරයා හැම විටම පාර්ලිමේන්තුවේ කැමැත්ත විශ්වාසය තියාගත යුතුය කියලා. ඒ නිසා විධායක ජනාධිපති වගේ ජනතා නියෝජිතයන්ගෙන් ඈත් වෙලා කටයුතු කරන කෙනෙක් නොවෙයි ඔහු. අගමැතිවරයා පාර්ලිමේන්තුවේ ඉන්න ඕනෑ. එහිදි එදිනෙදා මතුවෙන විධායකය පිළිබඳ ප්‍රශ්නවලට උත්තර දෙන්න ඕනෑ. ඒක හොඳ දෙයක්. පාර්ලිමේන්තු ක්‍රමයේ තිබෙන ශක්තිමත්ම දේ ඒක.

අනෙක් පැත්තට, දුර්වල ජනාධිපතිවරයෙක් හිටියොත් ඔහු ඉවත් කරන්නේ කොහොමද? කොහොමටවත් බෑ. දේශපාලන දුර්වලකම, පාලනයේ අසමත්කම උඩ දෝෂාභියෝගයක් වුණත් ගෙනෙන්න බෑනේ.

ජනාධිපති ක්‍රමයේ තිබෙන තවත් නෛසර්ගික දුර්වලකමක් තමයි මේක. මොකක්ද, ජනාධිපතියි අගමැතියි වෙනස් දේශපාලන පක්‍ෂවලින් පත්වෙන අවස්ථා තියෙන්න පුළුවන්. චන්ද්‍රිකා-රනිල් කාලයේ මුල් අවුරුදු දෙක තුළ චන්ද්‍රිකා රනිල්ට මුළු එකම බාරදීලා හිටියා. ආරක්‍ෂක ඇමතිකම පවා දුන්නා. නමුත් පස්සේ ඇය කල් බලලා, උචිතම වෙලාව බලලා තමන්ගේ බලතල පාවිච්චි කලා. පාර්ලිමේන්තුවේ බහුතරයක් තිබුණ ආණ්ඩුවක් විසුරුවා හැරියා. පාර්ලිමේන්තුව විසුරුවා හැරියා. පස්සේ කාලෙක චන්ද්‍රිකා කිව්වා තමන් කළ ලොකුම මෝඩ වැඩේ ඒකයි කියලා. සිරිසේන ජනාධිපතිවරයාගේ කාලයේත් ඒකම වුණා. ඔහුත් පාර්ලිමේන්තුවව විසුරුවා හැරියා. නීති විරෝධීව වෙනත් අගමැතිවරයෙක් පත්කළා. හොඳ වෙලාවට ශ්‍රේෂ්ඨාධිකරණය ඒවා නිෂේධනය කළා. ඒක නෙවෙයිද මූලික නෛසර්ගික ප්‍රශ්නය.

ජනාධිපති වෙනම සිටීමෙන් මුළු පද්ධතියම පාලනය කරන්න අවස්ථාව ලැබෙනවා. නමුත් අගමැති කෙනකුට එහෙම ලැබෙන්නේ නැහැ.

ඒ තර්කයෙන් කියන්නේ ජනාධිපතිවරයා ජනමතයෙන් ඈත්වෙලා, ජනමතය ගණන් නොගෙන ඉන්න ඕනෑ කියලා. ජේආරුත් ඔය වචනමයිනේ පාවිච්චි කළේ. ‘ව්‍යවස්ථාදායකයේ බලපෑම්වලට යටත් නොවී සිටිය හැකි’ ජනාධිපතිවරයෙක් ඉන්න ඕනෑ. ඒ කියන්නේ මහජන නියෝජිතයන්ගේ බලපෑමට අයිති නොවන කියන එකයි. එක ඡන්දයකින් හරි දිනලා ජනාධිපති වෙලා ඊට පස්සේ ඔහුට අවුරුදු පහක සම්පූර්ණ බ්ලෑන්ක් චෙක් එකක් දෙනවා. ඒක හරි භයානක තත්වයක්නේ.

සුළුතර පක්‍ෂවලට ජනාධිපතිවරයා සමග කේවල් කරන්න පුළුවන් කියන එක පෙන්නලා විධායක ජනාධිපති ක්‍රමය පවත්වාගෙන යන්න හදන උත්සාහයකුත් තියෙනවානේ. සුළුතර පක්‍ෂවල සමහර අයත් කියනවා අපිට ජනාධිපතිත් එක්ක කේවල් කරන්න පුළුවන් ජනාධිපති ක්‍රමයකදී කියලා.

අපේ අත්දැකීම මොකක්ද? මේ දවස්වල සුළුතර පක්‍ෂවලට මොකද වෙලා තියෙන්නේ? වාර්ගික සුළුතරයන්ට අද කිසිම තැනක් නැහැ. බහුතරයේ ඡන්දයෙන් විතරක් ජනාධිපතිවරයකුට දිනන්න පුළුවන් කියලා අද වෙනකොට ඔප්පු කරලාත් තියෙනවා. දෙමළ පක්‍ෂ ජනාධිපති ක්‍රමයට විරුද්ධයි. ඔවුන්ට පසුව හෝ තේරුණා විධායක ජනාධිපති ක්‍රමයේ තියෙන භයානකකම. සුමන්තිරන් මන්ත්‍රීවරයා වරෙක කිව්වා ජනාධිපතිවරණයකදී නම් සුළුතර පක්‍ෂ වුවමනා වෙනවා, නමුත් ජනාධිපති වුණාට පස්සේ සුළුතර පක්‍ෂ විසිකරලා, නොසලකා හැරලා දානවා කියලා. ඒකයි ඇත්ත.

කුඩා ජනවාර්ගික පක්‍ෂ අතර නෙවෙයි, ජනාධිපති ක්‍රමය තියාගත යුතුයි කියන අය ඉන්නේ එළියේ. ඇමතිකම් කේවල් කරන්න ඕනෑ අය, විවිධ වරදාන සල්ලි ලබාගන්න ඕනෑ අය මේකට කැමතියි. යමක් ලැබෙන තුරු කේවල් කර කර ඉන්නවා. සුළුතර පක්‍ෂවල සමහර නායකයන්ට නම් මේක හොඳක් වෙන්න පුළුවන්. එහෙත් සුළුතර ජනවර්ගයන්ට නම් හානියක්.■