වර්තමාන කාලයේ ලෝක දේශපාලනයේ මතුවන ප්‍රවණතාවක් ලෙස පෙනෙන්නේ, රුසියාව එක් පැත්තක්ද, යුරෝපය හා ඇමෙරිකාව, අනික් පැත්තද වශයෙන් ලෝකය යුදමය සහ දේශපාලන වශයෙන් තියුණු ලෙස නැවත බෙදීමයි. මෙය දෙවැනි ලෝක යුද්ධයෙන් පසුව දිගටම තිබුණු බෙදීමක් වන අතර, එය වරින් වර උත්සන්න වී තිබේ. රුසියාව විසින් යුක්රේනය ආක්‍රමණය කිරීමේ ප්‍රතිඵලයක් ලෙස මෙම බෙදීම තවත් උත්සන්න වෙමින් පවතී. චීනයට පැත්තක් ගන්නට සිදුවුවහොත්, බොහෝ විට සිදුවනු ඇත්තේ, රුසියාවේ පැත්ත ගැනීමයි. මෙම පසුබිම තුළ බටහිර-පෙරදිග වශයෙන් ලෝකය යුදමය සහ දේශපාලන වශයෙන් තියුණු ලෙස කඳවුරු දෙකකට නැවත බෙදීමත්, එම කඳවුරු දෙක අතර මෙතෙක් ගොඩ නැගෙමින් පැවති නව සීතල යුද්ධය උග්‍රවීමත් සිදුවිය හැකි ප්‍රතිඵලයකි.
එසේ සිදුවෙද්දී එහි අතුරු ප්‍රතිඵලයක් ලෙස, ලෝකයේ රටවල පවත්නා දේශපාලන ක්‍රමවල අනාගතය පිළිබඳවද එය විසින් තීරණාත්මක නව තත්ත්වයක් නිර්මාණය කරනු ලැබීමට ඉඩ තිබේ. 1945 සිට 1970 ගණන් අවසාන භාගය දක්වා පැවති ඇමෙරිකානු-රුසියානු පළමු සීතල යුද්ධ කාලයේ තිබුණු එක් දේශපාලන ලක්ෂණයක් වූයේ එය ධනවාදය හා සමාජවාදය අතර අරගලයක්ද වී තිබීමයි. එවැන්නක් බවට මතවාදී වශයෙන්ද ඉදිරිපත් කරනු ලැබීමයි. 1980 ගණන්වලදී සමාජවාදී ක්‍රමය බිඳ වැටීමෙන් පසු සහ චීනය සමාජවාදී ආර්ථික ක්‍රමය අතහැරීමෙන් පසුව අපරදිග සහ පෙරදිග අතර තිබුණු බෙදීම, ධනවාදය හා සමාජවාදය අතර තිබි බෙදීමක් ලෙසට තවදුරටත් විස්තර කෙරුණේ නැත. ‘බටහිර සහ බටහිර නොවන’ යන සංකල්පීය වශයෙන් ලිහිල් පදය සමහර බුද්ධිමතුන්ද, දේශපාලන දෘෂ්ටි නිපදවන්නන් අතරද, සාහිත්‍යකරුවන් හා කලාකරුවන් අතරද ජනප්‍රිය වූයේ මෙම පසුබිම තුළය. ලංකාවේ ජාතික චින්තන ගුරුකුලය විසින් ව්‍යාප්ත කරනු ලැබූයේද මෙම දෘෂ්ටිවාදයේම සිංහල-බෞද්ධ සංස්කරණයකි. මෙම ‘බටහිරට එරෙහිව බටහිර නොවන’ යන බෙදීමේ දෘෂ්ටිවාදයට නව ජවයක් ලැබීමට නව අවකාශයක් විවෘත විය හැකිය.
බලතුලනය වෙනස් කිරීම
යුක්රේනය තම දේශපාලන ග්‍රහණයට ගැනීමට රුසියානු ජනාධිපති ව්ලැඩිමීර් පුටින් දියත් කළ යුද්ධයෙන් පෙනෙන්නේ, යුරෝපයේ බලතුලනය වෙනස් කිරීම ඔහුගේ ක්ෂණික අරමුණ බවයි. නේටෝ සංවිධානයට බැඳීමට, යුක්රේනයේ ජනාධිපති සෙලෙන්ස්කිගේ ආණ්ඩුව ගත් තීරණය රුසියාවේ ජනාධිපති පුටින්ගේ බලවත් කෝපයට තුඩු දී තිබේ. සෝවියට් සංගමයටත්, නැගෙනහිර යුරෝපයටත් අයත්ව සිටි, රුසියාවටත් බටහිර යුරෝපයටත් අතරමැද පිහිටා ඇති රාජ්‍ය ගණනාවක්ම බටහිර යුරෝපය සමග දේශපාලන වශයෙන්ද, යුදමය වශයෙන්ද සන්ධාන ගතවීම, රුසියාව භූ දේශපාලනික වශයෙන් හුදෙකලා කොට, දුර්වල කිරීමට ඇමෙරිකාවද, යුරෝපයද සතු සැලසුමක කොටසක්ය යන්න පුටින්ගේ තේරුම් ගැනීමයි. එය වැරදි තේරුම් ගැනීමක්ද නොවේ. නේටෝ යුද කඳවුර ශක්තිමත් කිරීම හා ව්‍යාප්ත කිරීම නැවැත්වීමේ පුටින්ගේ අරමුණේ පළමු පියවර යුක්රේනය ආක්‍රමණය කිරීම බව පෙනේ. යුක්රේනය කෙළින්ම රුසියාවට ඈඳා ගන්නේද, නැතහොත්, රුසියාවට හිතවත් ආණ්ඩුවක් එහි පිහිටුවා රුසියානු ආධිපත්‍ය බලය පිහිටුවන්නේද යන්නෙන් කුමක් සිදුවන්නේද යන්න තවමත් පැහැදිලි නැත. ඒ අතර සිදුවන්නට බොහෝ විට ඉඩ තිබෙන බව පෙනෙන්නේ, රුසියානු බලය යුරෝපය දෙසට ව්‍යාප්ත කරමින්, රුසියාව යුරෝපයේ ප්‍රමුඛතම යුද බලයත්, දේශපාලන බලයත් බවට පරිවර්තනය කිරීම යන අරමුණ කරා ජනාධිපති පුටින් පියවර ගනු ඇත යන්නයි.
යුරෝපීය ප්‍රතිචාරය
එවැනි අරමුණකින් ජනාධිපති පුටින් සිය සැලසුම ක්‍රියාත්මක කිරීම පටන් ගෙන ඇත්නම්, එයට ඇමෙරිකාව සහ යුරෝපය දක්වනු ඇත්තේ කවර ප්‍රතිචාරයක්ද? දැනට පෙනෙන්නට තිබෙන පරිදි එය යුදමය ප්‍රතිචාරයක් වීමට ඇති ඉඩකඩ බොහෝ අඩුය. එයට හේතුව, රුසියාව සමග ඇමෙරිකාවත් නේටෝ සංවිධානයත් යුද්ධයකට පැටලීම න්‍යෂ්ටික යුද්ධයක් යුරෝපයේ ඇතිවීමට තුඩුදීමේ අනතුර ගැන සෑම පාර්ශ්වයක්ම දැන සිටීමයි. එය ජයග්‍රාහකයෙකු නැති, අන්‍යොන්‍ය වශයෙන් අති දැවැන්ත විනාශයකට තුඩුදෙන, සහ සමස්ත මනුෂ්‍ය වර්ගයාගේම අනාගතය අඳුරු කරන ඉරණමක් බව එම සියලු දෙනාම දනිති. රුසියාවට එරෙහිව ආර්ථික හා රාජ්‍යතාන්ත්‍රික සම්බාධක යන විකල්පය තෝරා ගැනීමට ඇමෙරිකාවට සහ යුරෝපයට බලකෙරී තිබෙන්නේ ඒ නිසාය.
ආර්ථික හා රාජ්‍යතාන්ත්‍රික සම්බාධකවලින් ජනාධිපති පුටින් සහ රුසියාව මෙල්ල කිරීමට ඇමෙරිකාවට සහ යුරෝපයට හැකිකම ලැබේද? එම සම්බාධකවලින් රුසියානු ආර්ථිකයට සහ රුසියාවේ කීර්තියට පාඩු සිදු වුවත්, රුසියාවේ යුද මූලෝපායික ගණන් බැලීම්වලට එයින් දැඩි බලපෑමක් ඇති වෙතැයි සිතිය නොහැකිය. එබැවින්, යුක්රේනය ආක්‍රමණය කිරීමේ තම අරමුණ ඉටුකර ගැනීමට රුසියාව සතු අධිෂ්ඨානයට එය බාධාවක් නොවනු ඇත. ආර්ථික සම්බාධකවලින් යුරෝපා සංගමයේ රටවලටද ආර්ථික හා වාණිජ අලාභ සිදුවන විට, එම සම්බාධක ගැන යළි සිතා බැලීමටද යුරෝපා සංගමයට බල කෙරෙනු ඇත. එබැවින්, කෙටිකාලීනව සිදුවන්නට බොහෝ විට ඉඩ තිබෙන්නේ, යුක්රේනය ග්‍රහණයට ගැනීමේ රුසියානු අභිලාෂය සාර්ථකවීමයි. නැගෙනහිර යුරෝපයේ රටවල් කිහිපයක්ද තම ග්‍රහණයට ගැනීමේ රුසියානු අභිලාෂය කල් දැමීමද ඒ සමගම බොහෝ විට සිදුවිය හැකිය. නේටෝ සංවිධානය සමග යුද ගැටුමකට තුඩුදෙන තරමට දැනට සිදුවන ගැටුම උත්සන්න වීමට ඉඩ නොදී එය පාලනය කිරීමට පුටින් මුල පටන්ම සැලසුම් කරන්නට ඇතැයිද අපට අනුමාන කළ හැකිය.
දේශපාලන පැත්ත
දැනට යුරෝපයේ දැල්වෙන ගිනි දලු යුක්රේනයට පමණක් සීමා වී තිබේ. එහෙත් එය විසින් ඇති කරනු ලැබ ඇති දේශපාලන ගැටලුව, ලෝක දේශපාලනයේ තීරණාත්මක සන්ධිස්ථානයක් වීම වැළැක්විය නොහැකි වනු ඇත. ලෝකයේ බොහෝ රටවල්, කෝවිඩ් වසංගතය විසින් ඇති කරන ලද තියුණු ආර්ථික පසුබෑමෙන් ගොඩ එන්නට 2022 වසරේදීවත් ඉඩ ලැබෙතැයි බලාපොරොත්තුව සිටියේ නම්, එම අපේක්ෂාව භංගවීම මෙම වසරේ ඉදිරි මාස ගණනාව තුළ සිදුවීම වැළැක්විය නොහැකි වනු ඇත. ඇමෙරිකාව සහ යුරෝපය රුසියාවට පනවා ඇති ආර්ථික සම්බාධක ලිහිල් කිරීමට මෙම තත්ත්වය වක්‍ර ලෙස බලපානු ඇතැයි අනුමාන කළ හැකි වුවත්, රුසියාව සහ බටහිර රටවල් අතර ඇති සම්බන්ධතා දැනට පත්වී ඇති අතිශයින්ම අවිනිශ්චිත සහ උණුසුම් තත්වය යටතේ, කඳවුරු දෙක අතර ඇති ආර්ථික සම්බන්ධතා කවර තත්ත්වයකට පත්වේද යන්න ගැන තිබෙන්නේද අවිනිශ්චිතතාවකි.
චීනයේ ස්ථාවරය
මේ අතර, ඇමෙරිකාව හා යුරෝපය එක් අතකිනුත්, රුසියාව අනෙක් අතිනුත් පත්වී ඇති ගැටුම පාලනය කළ නොහැකි ලෙස ඉදිරියට ගියහොත්, තුන්වැනි ලෝක බලවතා වන චීනය දරන ප්‍රතිචාරය කුමක් විය හැකිද? දැනට සුපුරුදු පරිදි චීනය කරන බව පෙනෙන්නේ, යුක්රේනයේ ගැටුම පිළිබඳව විමසිල්ලෙන් නිරීක්ෂණය කිරීමයි. ලෝක ගැටලුවලදී චීනය සාමාන්‍යයෙන් කරන දෙයක් නම්, බල කඳවුරු සමග අනන්‍ය නොවීමත්, ක්ෂණික ප්‍රතිචාර නොදැක්වීමත්ය. රුසියාව සමග චීන ආණ්ඩුව පවත්වන්නේ මිත්‍ර සම්බන්ධතාවකි. මාඕ සේතුං යුගයේ තිබුණ පසමිතුරු සම්බන්ධතාව දැන් නැත. රුසියාව සමාජවාදී රටක් නොවන අතර, චීනය රාජ්‍ය ධනවාදී ආර්ථික ක්‍රමයකුත්, ස්ටාලින්වාදී දේශපාලන ක්‍රමයකුත් තිබෙන, බලවත් රාජ්‍යයකි. එය රුසියාවට වඩා ආර්ථික වශයෙන් ශක්තිමත්ය. එහෙත් චීනයේ ආර්ථික, මූල්‍ය සහ වාණිජ සම්බන්ධතා වැඩි වශයෙන්ම තිබෙන්නේ ඇමෙරිකාව සහ බටහිර යුරෝපය සමගය. එබැවින් එම රටවල් සමග චීනය පවත්වන සම්බන්ධතාව, රුසියාව සමග පවත්නා සම්බන්ධතාවෙන් වෙනස්ය. සාපේක්ෂ වශයෙන් රුසියාවෙන් ස්වාධීන එකකි.
මේ අතර පුටින් දියත් කළ යුක්රේනියානු යුද්ධය රුසියාවට වාසිදායක ප්‍රතිඵල ඇති කරමින් අවසන් වන්නේ නම්, එහි අනපේක්ෂිත ප්‍රතිඵලයක් වනු ඇත්තේ, ලෝක මහ බලවතුන් අතර සම්බන්ධතාව තමන්ට වාසිදායක ලෙස යළි ගොඩ නැගීමට චීනය සෙමෙන් සෙමෙන් ක්‍රියාත්මක කළ වැඩපිළිවෙළ පසුබෑමකට ලක්වීමයි. මන්දයත්, ලෝක බලවතුන් ලෙස නැවත වරක් ඇමෙරිකාව සහ රුසියාව කරට කර සිටින, ප්‍රධාන බලවතුන් දෙදෙනා වීමයි. ලෝක බලවතුන් කවුද යන්න ඇත්තටම තීරණය වන්නේ ඇමෙරිකාව සහ රුසියාව යුරෝපය මත පවත්වන ආධිපත්‍යය මතය. චීනයට එම වරප්‍රසාදය නැත. චීනයට තම යුද සහ මූලෝපායික ආධිපත්‍යය පැවැත්විය හැකි වන්නේ නැගෙනහිර ආසියාවේ කොටසක පමණි. යුක්රේනය තම ආධිපත්‍ය පරිමණ්ඩලය ඇතුළට ගැනීම මගින් පුටින් අත්පත් කර ගන්නා වක්‍ර ප්‍රතිඵලයක් වනු ඇත්තේ, ලෝක මහ බලවතෙකු වීමට චීනය සතුව තිබෙන විජිගීෂාවද පාලනය කිරීමට අවස්ථාවක්ද හැකියාවද ලබා ගැනීමයි.
ලංකාවට දැනෙන හැටි
යුක්රේනියානු අර්බුදයෙන් ලංකාවට ඇතිවිය හැකි ප්‍රතිඵල කුමක් විය හැකි ඒවාද? එය බොහෝ විට තීරණය වනු ඇත්තේ, ලෝක ආර්ථිකයට පසුගිය දෙවසරේදී පත්වූ පසුබෑමෙන් සුවය ලැබීමේ ක්‍රියාවලියට, එය කෙසේ බලපානු ඇත්ද යන්න උඩය. යුරෝපය සහ රුසියාව අතර අලුතෙන් ඇතිවන ආර්ථික ගැටුමෙහි ක්ෂණික ප්‍රතිඵලයක් වන්නේ ගෑස් සහ ඛනිජ තෙල් මිල ඉහළ යෑමයි. ලංකාවේ තේ අපනයන වෙළෙඳ පොළටද එය ඍජුව බලපානු ඇත. ඇමෙරිකාව හා යුරෝපය, රුසියාවට පනවා ඇති ආර්ථික හා දේශපාලන සම්බාධක තවත් තද කරන්නේ නම්, රුසියාවත් යුක්රේනයත් සමග කිට්ටු වෙළෙඳ සම්බන්ධතා පවත්වන, පොදු ජන එක්සත් පෙරමුණු ආණ්ඩුවට සම්බන්ධ ව්‍යාපාරික පන්තියටද එය ඍජුව බලපාන්නට පුළුවන. එහෙත් ඒවායින් බේරීමේ මාර්ග සොයා ගැනීමට ඔවුන්ට දුෂ්කර නොවනු ඇත.
මෙම යුද්ධයේදී ලෝකයේ සිටින වාමාංශික සහ ප්‍රගතිශීලී ජනකොටස්වල ප්‍රතිචාරය සහ ඔවුන් ගත යුතු ස්ථාවරය කුමක්ද? මා සිතන හැටියට කිසිදු බල කඳවුරක පැත්ත නොගෙන ඔවුන් කළ යුත්තේ යුක්රේනයේත්, එහි ජනතාවගේත් යුද්ධයෙන් බැටකන සහ වින්දිතයන් වී සිටින සිවිල් වැසියන්ගේත් පැත්ත ගැනීමයි. යුද්ධයෙන් මිය යන සහ තුවාල වන රුසියානු මෙන්ම යුක්රේනියානු සොල්දාදුවන්ගේ ඉරණම පිළිබඳව සහකම්පිකව බැලීමයි. යුද්ධය කවුරු කළත්, කවර හේතුවක් මත එය සාධාරණය කළත්, එය සම්පූර්ණයෙන් හෙළා දැකිය යුතුවේ. එමෙන්ම යුද්ධයෙන් ගෙවල් දොරවල්, ජීවිත, පවුල් විනාශ වී සිටින සහ සරණාගතයන් වී සිටින දහස් සංඛ්‍යාත සාමාන්‍ය ජනතාව වෙනුවෙන් කථා කළ යුතුවේ. ඔවුන්ට ආරක්‍ෂාව සහ රැකවරණය ලබා දෙන ලෙස රුසියානු, යුරෝපීය සහ ඇමරිකානු ආණ්ඩුවලින් ඉල්ලිය යුතුවේ. යුක්රේනියානු ආක්‍රමණය වහාම නවත්වන ලෙස රුසියාවටත්, මෙම යුද්ධය තවදුරටත් උග්‍ර කරමින් එය පැතිරවීමට කටයුතු නොකරන ලෙස ඇමෙරිකානු සහ යුරෝපීය ආණ්ඩුවලටත් බලකරන ලෙස එම රටවල ජනතාවන්ට ආයාචනය කළ යුතුව තිබේ.■
