ශ්‍රී ලංකාවට හිරු එළිය සහ සුළං ඇති තරම් තිබෙන බවත්, සූර්ය බලයට සහ සුළං බලයට මාරු වීමෙන් අපගේ සියලු ප්‍රශ්න විසඳාගත හැකි වනු ඇති බවටත් තර්ක කරන්නෝ සිටිති. එසේ වුව ද, සරල කාරණය වන්නේ මේවා කඩින් කඩ විදුලිය උත්පාදනය කරන ප්‍රභවයන් වීම යි. හිරු පායා නැති විට සූර්ය බල විදුලිය ජනනය කළ නොහැකි අතර හිරු වළාකුළුවලින් වැසුණු විට නිපදවන්නේ අඩු ප්‍රමාණයකි.
■ මහාචාර්ය රොහාන් සමරජීව
යම්කිසි දෙයක වටිනාකම තේරුම් ගැනීමේ හොඳ ම ක්‍රමය වන්නේ එය නොමැති ජීවිතයේ අත්දැකීමට මුහුණදීමයි. විශ්වාසය තැබිය හැකි විදුලි සැපයුමක වටිනාකම පෙන්වාදීමේ හදිසි පාඨමාලාවක් ආණ්ඩුව මේ දිනවල අපට ලබා දෙමින් සිටියි. එය අප්‍රසන්න පාඩමක් වුවද, ඉගෙනගැනීමේ අවස්ථාවකි.
අප විදුලිය කැපීමේ හේතු පරීක්ෂා කරන්නේ නම් ලබා ගන්නා අධ්‍යාපනය ගැඹුරු එකක් විය හැකි ය. රටේ විදේශ ණය අවකළමනාකරණය මගින් අවිශ්වාසදායක විදුලි සැපයුමක් සඳහා ආසන්න කොන්දේසි ආණ්ඩුව නිර්මාණය කළේය. අද ප්‍රශ්නවලට හේතුව අතිරේක විදුලි ජනන ධාරිතා ගොඩනැගීමේ ප්‍රමාදයන් නොවේ. ඒවාට හේතු වී ඇත්තේ දැනට ඇති විදුලි ජනන බලාගාර සඳහා ඉන්ධන සැපයීමට ඩොලර් නොමැති වීම යි. එසේ වුව ද, ස්වාභාවිකව වර්ධනය වූ පද්ධතියේ පවතින නෛසර්ගික දුර්වලතා ද තේරුම් ගත යුතු ය.
ඛනිජ තෙල් බැරලයක මිල ඇමෙරිකානු ඩොලර් 100 ඉක්මවන තත්ත්වයක් තුළ, ආනයනික පොසිල ඉන්ධන මත රඳා පැවැත්ම ගැන අප නැවත කල්පනා කළ යුතු ය.
පොසිල ඉන්ධන මත යැපීම අඩු කර ගැනීම
අපගේ ආනයන ගැන පරීක්ෂා කිරීමේ දී පෙනී යන්නේ පිරිපහදු කළ පෙට්‍රෝලියම් සහ ඛනිජ තෙල් එකට ගත් විට ඒ ඒ වසර අනුව එය අපගේ ආනයනවලින් විශාලතම හෝ දෙවැනි විශාලතම කාණ්ඩය වන බව යි. එයින් පෙනී යන්නේ පෙට්‍රෝලියම් නිෂ්පාදන ආනයනය අඩු කිරීම, ගෝලීය උණුසුම ගැන උනන්දුව දක්වන උදවිය ඇතුළු බොහෝ දෙනා සතුටු විය හැකි ක්‍රියාවක් බව යි. රට ස්වයංපෝෂිත කිරීමට වෙර දරන උදවියද සතුටු වනු ඇත.
1 සටහන: 2020 දී ශ්‍රී ලංකාවේ ආනයන සංයුතිය
මූලාශ්‍රය : 2020 ශ්‍රී ලංකා මහ බැංකු වාර්තාව, 121 පිටුව
පෙට්‍රෝලියම් ආනයනය සම්පුර්ණ වශයෙන් සිදුවන්නේ විදුලි ජනනය සඳහා නොවේ. එසේ වුව ද, ප්‍රවාහනය සඳහා පෙට්‍රෝලියම් පරිභෝජනය අඩු කිරීම සඳහා ද, පුනර්ජනනීය ප්‍රභව මගින් විදුලිය උත්පාදනයත්, විදුලිය මගින් ක්‍රියාකරන බස් රථ සහ දුම්රිය ද, විදුලියෙන් ධාවනය කෙරෙන ලොරි රථ, මෝටර් රථ, ත්‍රිරෝද රථ සහ යතුරු පැදි ද අවශ්‍ය වෙයි. විදුලිය ලැබෙන්නේ පුනර්ජනනීය ප්‍රභව මගින් නොවේ නම් විදුලි වාහන භාවිතයට හැරීම තේරුමක් නැති වෙයි.
2 සටහන: 2008 -2018 පෙට්‍රෝලියම් ආනයනය සඳහා වියදම (ඇමෙරිකානු ඩොලර් මිලියන)
මූලාශ්‍රය : https://tradingeconomics.com/sri-lanka/imports
ඉහත දැක්වෙන පෙට්‍රෝලියම් නිෂ්පාදන ආනයනය සඳහා කර වියදම් වැඩි වීම 2009 වර්ෂයේ යුද ගැටුම් අවසන් වීමෙන් පසු මෝටර් වාහන ආනයනයේ වර්ධනයත් සමග සහසම්බන්ධයක් පෙන්නුම් කරයි. යුද ගැටුම අවසානයෙන් පසු වාහන ප්‍රමාණයේ විශාල වැඩි වීමක් සිදු වූයේ 2014 වන විට වාහන ප්‍රමාණය දෙගුණයක් බවට පත් කරමිනි. වාසනාවකට විශාලතම වැඩි වීම සිදු වූයේ මාර්ගයේ වැඩි ඉඩක් නොගන්නා සහ ඉන්ධන දහනය අඩු යතුරු පැදිවලය. වත්මන් යතුරු පැදි හිමියන් සිව් රෝද රථ හිමියන් බවට පත් වුවහොත් මාර්ග තදබදය සහ ඉන්ධන පරිභෝජනය ද තව දුරටත් ඉහළ යනු ඇත.
පුනර්ජනනීය විදුලිය නිෂ්පාදනය සඳහාද අඩු මිල, කාර්යක්ෂම ටර්බයින් සහ පොටෝ- වොල්ටික් පැනල වැනි ඇතැම් ආනයනික මූලද්‍රව්‍ය අවශ්‍ය වුව ද, ඒවාට යන වියදම සහ ඒ මත රඳා පැවැත්ම ආනයනික තෙල් සහ ගෑස්වලට කිසිසේත් ආසන්න වන්නේ නැත. ඇත්තෙන්ම එමගින් දවසේ ඇතැම් කාලවල දී සහ අවසානයේ මාස ගණනාවකට විදුලිය අපනයනය සඳහා පවා හැකියාව ලැබීමට ඉඩ ඇත. එසේ වුව ද, ඒ සඳහා සම්ප්‍රේෂණ ජාලකයකට විශාල ආයෝජනයක් කළ යුතු වෙයි.
පුනර්ජනනීය ප්‍රභව භාවිතය වැඩිකිරීම සඳහා පූර්ව කොන්දේසි
විදුලිය කැපීමට හේතුව “විදුලි ඉල්ලුම සැපයුමට වඩා වැඩි වීම” ලෙස ප්‍රකාශ කොට තිබීම ප්‍රහේලිකාවක් බව, මා කියවන ආර්ථික විචාරකයකු ප්‍රකාශ කොට තිබිණි. අපගේ බලශක්ති ප්‍රශ්නයට සූර්ය සහ සුළං බලය මගින් පුර්ණ විසඳුමක් නොලැබෙන බවට මා බෙදාගත් ඇතැම් ෆෙස්බුක් පළකිරීම් සම්බන්ධයෙන් වෙනත් අය කෝපයට පත් වූහ. දැනුම් තේරුම් ඇති බුද්ධිමත් විචාරකයන්ගේ මෙම ප්‍රතිචාර මගින් මට තේරුම් ගියේ විදුලිය ජනනය, සම්ප්‍රේෂණය සහ බෙදාහැරීම සිදුවන්නේ කෙසේද යන්න පිළිබඳව වඩා හොඳ තේරුම් ගැනීමක අවශ්‍යතාවයි.
දැනට ඇති දරාගත හැකි තාක්ෂණය යටතේ ප්‍රායෝගික වශයෙන්, විදුලිය ගබඩා කළ නොහැකි යමක් ලෙස සැලකිය යුතු වෙයි (කෙසේ වෙතත්, පොම්ප කර ගබඩාකිරීම ගැන පහත ඇති සාකච්ඡාව ද බලන්න). එහි තේරුම නම්, ජනයා විදුලි එළි දල්වන විට හෝ උපකරණ ක්‍රියාත්මක කරන විට ඒ මොහොතේ ම විදුලිය ජනනය කිරීම අවශ්‍ය බව යි. ශ්‍රී ලංකාවේ උපරිම පරිභෝජනය (පස්වරු 6.30න් ඇරඹෙන සන්ධ්‍යා කාලයේ) මෙගාවොට් 1,000ක් පමණ වන අවම මට්ටම මෙන් 2 ක හෝ 2.5 ක ගුණයකින් වැඩි ය.
ඒ අනුව දිනය පුරා ලබාගත හැකි පාදක විදුලිය සඳහා ලාබදායි ප්‍රභවයක් අවශ්‍ය වෙයි. ඊට අමතරව ඉල්ලුම වැඩි වන විට ක්‍රියාත්මක කළ හැකි වෙනත් ප්‍රභවද අවශ්‍ය වෙයි. ලෝක වෙළෙඳපොළේ මිල ගණන්වල හෝ රුපියලේ අගයේ බලපෑමට ලක් නොවී ලාභ විදුලිය ජනනය කරන, ප්‍රධාන ගංගාවල ඉදිකර ඇති විදුලි බලාගාර පාදක විදුලිය සපයන ප්‍රභව ලෙස භාවිත කළ හැකි යයි කෙනෙකුට සිතෙන්නට පුළුවන. එසේ වුවද, කෘෂිකර්මයේ තරගකාරී ඉල්ලුම වැනි වෙනත් සීමා කිරීම් එයට ඇත. දැන් අප අත්දකින ආකාරයට කාලගුණයද ජල විදුලි නිෂ්පාදනයට බලපෑම් කරයි.
එබැවින් 1990 ගණන්වල සැලසුම්කරුවන් නිගමනය කළේ ශ්‍රී ලංකාවේ පාදක විදුලිය සඳහා ඉතාමත් සුදුසු වන්නේ ගල් අඟුරු බවයි. නොරච්චෝලේ බලාගාරය ක්‍රියා විරහිතවීම්වලින් තොරව, ප්‍රශස්ත ලෙස ක්‍රියාත්මක වන්නේ නම්, වැසි ලැබුණත් නැතත් මෙගා වොට් 900 ක් නොකඩවා ලබා දීමේ හැකියාව එයට ඇත. එසේ වුව ද, එය විටින් විට ක්‍රියා විරහිත වන අතර ගල් අඟුරු මිල දී ගැනීමේ ද අක්‍රමිකතා ඇති බව පෙනෙන්නට තිබේ. ලබාගත හැකි අඩුම මිලට දිගු කාලීන ගිවිසුම් යටතේ ගල් අඟුරු මිල දී ගත්තද, එයට ගෙවන්නට වන්නේ ඩොලර්වලිනි.
ශ්‍රී ලංකාවට හිරු එළිය සහ සුළං ඇති තරම් තිබෙන බවත්, සූර්ය බලයට සහ සුළං බලයට මාරු වීමෙන් අපගේ සියලු ප්‍රශ්න විසඳාගත හැකි වනු ඇති බවටත් තර්ක කරන්නෝ සිටිති. එසේ වුව ද, සරල කාරණය වන්නේ මේවා කඩින් කඩ විදුලිය උත්පාදනය කරන ප්‍රභවයන් වීම යි. හිරු පායා නැති විට සූර්ය බල විදුලිය ජනනය කළ නොහැකි අතර හිරු වළාකුළුවලින් වැසුණු විට නිපදවන්නේ අඩු ප්‍රමාණයකි. දිවා රාත්‍රී දෙකෙහි ම විදුලිය ජනනය කිරීමේ හැකියාව සුළං බලයට ඇතත්, සුළං නැතිව යන වේලාවන් ඇත. කඩින් කඩ ලැබෙන මෙම ප්‍රභව සහ විශාල, ස්ථාවර සහ පාලනය කළ හැකි විදුලි ජනනයක් සඳහා සැලසුම් කළ මධ්‍යගත පද්ධතියක් මිශ්‍ර කිරීම සඳහා සංකීර්ණ පද්ධති පාලනයක් අවශ්‍ය වෙයි.
කඩින් කඩ ලැබෙන පුනර්ජනනීය ප්‍රභව අතිවිශාල ප්‍රමාණයක් ඒකාබද්ධ කළ රටවල් ඇත. 2019 දී ඩෙන්මාර්කයේ විදුලි සැපයුමෙන් සියයට 47ක් ලැබුණේ සුළං බලයෙනි. එසේ වුව ද, කඩින් කඩ ලැබෙන බල ශක්ති ප්‍රභව මෙහෙයවීමේ හැකියාව ඇති ඉතාම සංකීර්ණ ජාලකයක් ඔවුන් සතු වන අතර පද්ධතිය තුලනය කිරීම සඳහා ඔවුහු අනෙක් රටවල පද්ධති සමග අන්තර් සම්බන්ධතා භාවිත කරති. උදාහරණයක් ලෙස, ඩෙන්මාර්කයේ සුළං බලාගාර මගින් වැඩිපුර විදුලිය ජනනය කරන විට එම විදුලිය නෝර්වේ සහ ස්වීඩන්වල ජලාශවලට නැවත ජලය පොම්ප කිරීම සඳහා භාවිත කරයි (පොම්ප කර ගබඩාකිරීම ලෙස හඳුන්වනු ලබන මෙම ක්‍රමය ජලය ලෙස විදුලිය ගබඩාකිරීමේ ක්‍රමයකි). අවශ්‍ය අවස්ථාවල එමගින් නැවත ටර්බයින් කරකවා විදුලිය නිපදවිය හැකි ය. සියල්ල මෙසේ තිබියදී, අසල්වැසි රටවල ජනයාට වඩා වැඩි මුදලක් ඩෙන්මාර්ක පාරිභෝගිකයෝ විදුලියට ගෙවති.
ඒ ආකාරයෙන් ම කඩින් කඩ ලැබෙන බල ශක්ති ප්‍රභව භාවිතයට ගැනීමට ශ්‍රී ලංකාවට අවශ්‍ය නම් සම්ප්‍රේෂණ ජාලය සහ පද්ධති පාලන මෘදුකාංග නවීකරණය කිරීමට අපට සිදුවෙයි. වික්ටෝරියා වැනි එක් විශාල බලාගාරයකින් සංඛ්‍යාත සමමුහුර්ත කිරීමේ දුෂ්කරතා නිසා ක්‍රමානුකුලව ජාලකය සරල ධාරා විදුලියට පරිවර්තනය කිරීම ද අවශ්‍ය විය හැකි ය. අධි වෝල්ටීයතා සරල ධාරා (High Voltage Direct Current) විදුලි කේබලයක් මගින් ශ්‍රී ලංකාවේ ජාලකය දකුණු ඉන්දියානු ජාලකය සමග සම්බන්ධ කළහොත් ඉතා විශාල ඒකාබද්ධ පද්ධතියක් මගින්, සුළං සහ සූර්ය බල විදුලිය වඩා වැඩි ප්‍රමාණයක් අවශෝෂණය කර ගත හැකි වෙයි.
අන්තර් සම්බන්ධීකරණය කළ පමණින් ශ්‍රී ලංකාව තමන්ගේ ම විදුලි නිෂ්පාදනය අත්හැර දමන බවක් අදහස් වන්නේ නැත. එයින් අදහස් වන්නේ, පද්ධති දෙකට වාසිදායක වන ආකාරයට දෙපැත්තෙන් කුමන අතකට හෝ ආන්තික විදුලිය ප්‍රමාණයක් ගලා යන බව යි. පද්ධති දෙකෙහි උපරිම ඉල්ලුම පවතින කාල එකිනෙකට වෙනස් නිසා උපරිම ඉල්ලුමේ දී වන අධික වියදම ද අඩුකර ගැනීමට එය භාවිත කළ හැකි වෙයි.
නියාමනය කළ මිල ගණන් මගින් ලැබෙන ආදායම, ජාලකය සඳහා අවශ්‍ය අති විශාල ආයෝජනය කරන අයට ඍජුව ලැබෙන ක්‍රමයක් ද අවශ්‍ය විය හැකි ය. මේ වන විට අශෝබන, ප්‍රතිචාරාත්මක නොවන සහ මුදල් නැති කරන ලංකා විදුලි බල මණ්ඩලය එහි සම්ප්‍රේෂණ ඒකකයට කාර්යක්ෂම ලෙස ක්‍රියාත්මක වීමට ඉඩ ලැබෙන ආකාරයෙන් ප්‍රතිසංවිධානය කිරීම ද මේ සඳහා අවශ්‍ය වෙයි.
මේ සියලු විකල්ප සඳහා, වියදම්, ප්‍රතිලාභ සහ බල ශක්ති සුරක්ෂිතතාව සම්බන්ධයෙන් පරිස්සමෙන් කරන අධ්‍යයනයන් අවශ්‍ය වෙයි. ඩෙන්මාර්කය සහ එහි අසල්වැසි රටවල් අතර පවතින සම්බන්ධතා අනුව ගිවිසුම්වලට ගරු කිරීම පිළිබඳව සහ ඇතිවිය හැකි ගැටුම් සාධාරණ ලෙස විසඳෙන බවට සියලු පාර්ශ්වයන්ට විශ්වාසය තැබිය හැකි වෙයි. ඉන්දියාව සමග අන්තර් සම්බන්ධතා ගිවිසුමක දී මෙම ආරක්ෂණ සියල්ල ඇති බව අප විසින් සහතික කරගත යුතුව ඇත. භූතානය සමග ඉන්දියාවේ අන්තර් සම්බන්ධතාවේ අත්දැකීම මගින් පෙන්නුම් කරනුයේ දකුණු ආසියාවේ දී අන්‍යෝන්‍ය අන්තර් රඳා පැවැත්ම සාර්ථක කරගත හැකි බව යි. බ්‍රෙක්සිට්වලින් පසුව පවා යුරෝපයේ ව්‍යප්ත වෙමින් පවතින විදුලි අන්තර් සම්බන්ධතා පිළිබඳ අත්දැකීම් අධ්‍යයනය කළ යුතු ය.■
