සමන් වික්‍රමාරච්චි විසින් ‘මට මතක මම’ නමින් සිංහලෙන් නැවත ලියන ලද පැබ්ලෝ නෙරුදාගේ MEMOIRS පොත එළිදැක්වීම, පෙබරවාරි 14 වැනිදා කොළඹ බණ්ඩාරනායක සම්මන්ත්‍රණ ශාලාවේදී සිදුවිය. එහිදී හඳගම කළ කතාව ඇසුරෙනි.
Memoirs කවියක් වගේ ලියවුණු අර්ධ නවකතාවක්. එහි එන සමහර සාහිත්‍යමය වර්ණනා සහ ගොඩනැංවීම් නෙරුදාටම ඇරෙන්න අන් අයෙකුට කළ හැකි ඒවා නොවෙයි. පොත මගේ මන බැඳගත්තේ ඒ නිසායි. නෙරුදා සිය ජීවිත කාලය තුළ ඉතිහාසයක් අත්වින්ද කෙනෙක්. බොහෝ ලේඛකයන් අත්විඳින්නේ බොහෝවිට තමන් ඉපදුණු දේශයේ සහ ඒ කලාපයේ අත්දැකීම්. එහෙත් නෙරුදා
ඇමෙරිකාවත්, යුරෝපයත්, ආසියාවත් තම ජීවිතය තුළ අත්විඳි කෙනෙක්.
■ අශෝක හඳගම
පැබ්ලෝ නෙරුදා ලංකාවේ සිටි කාලයේ සිදුවීමක් අරබයා සිනමා පටයක් කිරීමේ අදහස මගේ සිතේ මුලින්ම පිළිසිඳ ගන්නේ තිස්ස අබේසේකර සිය ‘අයාලේ ගිය සිතක සටහන්’ පොතේ නෙරුදා ලංකාවේ සිටි කාලය පිළිබඳ යොදා තිබූ සටහනක් කියවීමෙන්. එය නෙරුදාගේ මතක සටහන් (Memoirs) පොතේ සඳහන් වන සිදුවීමක් ලෙසයි ඔහු සඳහන් කර තිබුණේ. අබේසේකරගේ පොත කියවීමෙන් ලද අනුප්‍රාණයෙන්, නෙරුදාගේ Memoirs පොත මිලදී ගන්නට ලංකාවේ ප්‍රචලිත ඉංග්‍රීසි පොත්හල්වල හෙව්වත් හමුවුණේ නැහැ. ඇමසෝන් සමාගමෙන් ඇණවුම් කරයි මා එය ගෙන්වා ගත්තේ.
ඇත්තටම Memoirs කියන්නේ පොතේ හුරතල් නාමය. ඇත්ත නම ‘මා ජීවත් වුණු බවට මම පාපොච්චාරණය කරමි (I confess, I have lived)’ කියන එක.
නිශ්චිත කාලානුක්‍රමයක් නොමැතිව ලියා තිබුණු මේ පොත ඔහුගේ දිවිසැරිය (Biography) ලෙස ගත හැකියි. ස්වයංචරිතාපදානයක් බොහෝදුරට සත්‍ය කතාවකට වඩා සමීප වන්නේ ප්‍රබන්ධයකට බව එය කියවූ මුල්ම අවස්ථාවේ මට අවබෝධ වුණු සත්‍යයක්. තිස්ස අබේසේකරගේ අයාලේ ගිය සිතක සටහන් ද Memoirs අනුව යමින් ලියන ලද්දක් බවයි මගේ වැටහීම.
Memoirsහි ඇතුළත් එක් පරිච්ඡෙදයක නම දිදුලන හුදකලාව (Luminous Solitude). ඇල්බොරාදා නමින් අප කළ චිත්‍රපටය සඳහා පිටපත මුලින්ම සකස් කෙරුණේ දිදුලන හුදකලාව පර්ච්ඡෙදයේ එන සිදුවීමක් වටා තවත් සිදුවීම් ගොනු කිරීමෙන්. පොතේ සටහන් සක්කිලි තරුණිය වෙත නෙරුදාගේ සිත් බැඳීමත්, ඇය සමඟ වන රමණ අවස්ථාවත් වගේම චිත්‍රපටයේ සෑම සිදුවීමක්මත් සත්‍ය සේ පෙනෙන කරුණු පදනම්ව පරිකල්පනීයව ගොඩනැගුණු සිදුවීම්.
මේ චිත්‍රපටයේ පූර්ව දර්ශන දෙකක් පැවැත්වුණා කොළඹ සහ නුවර. ඒ දර්ශනවලට සහභාගිවුණු අය අතර චිත්‍රපටය, චිත්‍රපටයක් ලෙස නරඹා රසවින්ද අය සිටියා. ඒ වගේම චිත්‍රපටය නැරඹීමෙන් හිත රිදවාගත් අයද සිටියා. මෙසේ හිත රිදවාගත් සමහර අය පුවත්පත්වලත්, සමාජ මාධ්‍යවලත් තමන්ගේ වේදනාව, අප්‍රසාදය පළකර සිටියා.
ඔවුන්ගේ අප්‍රසාදය ගොඩනැගෙන්නේ කාරණා කිහිපයක් පදනම් කරගන.
නෙරුදා කියන්නේ ලෝක ප්‍රකට පුද්ගලයෙක්. පොතපත කියවන අයට මඟ හැරෙන්නට බැරි චරිතයක්. ඒ නිසා එක එක ප්‍රමාණයට නෙරුදා ගැන කවුරුත් දන්නවා. ඔවුන් චිත්‍රපටය බලන්නට එන්නේ ඒ පෙර දැනුමත් අරගෙන. එහෙම ඇවිත් ඔවුන් චිත්‍රපටය තුළ බලන්නේ එම දැනුම තියෙනවාදැයි කියා. ඒ දැනුම ඒ විදියටම තියෙනවා නම් තමන් යමක් දන්නවා, ඒ දන්නා දේ මේ චිත්‍රපටකාරයාත් දන්නවා කියා කලබලයක් නැතුව සෑහීමකට පත්වන්නට පුළුවන්. ඒ දැනුම වෙනුවට චිත්‍රපටය තුළ ඇත්තේ වෙනස් දැනුමක් නම් ඔවුන්ගේ සිත් පෑරෙනවා. ඒ පෑරුණු සිත සතුටු කරගන්නේ, අයියෝ මූ අපි දන්නා දේ දන්නේ නැහැ කියලා තමන් ගැනම උද්දාමයට පත්වෙමින්. එහෙම හිතලා නිකන් ඉන්නෙත් නැහැ. පත්තරේක හරි එෆ්බී එකේ හරි ඇදලා අරිනවා.
නුවර දර්ශනය ඉවරවෙලා තිබුණු සාකච්ඡාවේදී බලන්න ආපු ප්‍රේක්ෂකයෙක් කිවුවා, ‘මේ චිත්‍රපටයේ කියන දේ ගැන මට ප්‍රශ්න තියෙනවා. නෙරුදා ගැන මෙහෙම කියන්න…? අනේ මන්දා. හැබැයි සිනමාත්මකව මේක හරි ඉහලයි. මේකේ සිනමටෝග්‍රෆි මරු. ඇරී ඇලෙක්සා එකෙන් ෂූට් කරලා තියෙන්නේ’ කියලා. ෆිල්ම් එක ෂූට් කරලා තියෙන්නේ ඇරී ඇලෙක්සා කැමරා එකකින් නෙවෙයි කියලා දන්නා මට ඉතිං හිනා. තමන් දන්නා දේ තමයි දැනුම කියලා හිතාගෙන අදාළ නැති තැන්වල ඒ දැනුම හොයන්න, ඒ වගේම පෙන්නන්න ගියාම ඔය වගේ අලකලංචි වෙනවා.
ඇල්බොරාදා බලලා ඇතැමුන්ගේ සිත් රිදුණු අනිත් කාරණා තමයි, ඔවුන්ගේ සිත් තුළ ගොඩනැගී ඇති ප්‍රතිරූපය බිඳීම; ඇල්බොරාදා තුළින් තමන් ආදරය කරන කවියා සහ විප්ලවවාදියාගේ චරිතය ඝාතනය වූයේ යැයි සිතන්නට පෙළඹීම; නෙරුදාව පූජාසනයේ වැඩහිඳුවා තිබීම; ඔහුගේ කවිත්වය, චරිතයේ ඇති විප්ලවීය ගුණය අතිශය ප්‍රබල නිසා ‘පහත් කුල ස්ත්‍රියක දූෂණය කිරීම වැනි සුළු වරදක්’ නිසා මේ වගේ ශ්‍රේෂ්ඨ පුද්ගලයෙකු අවමානයට ලක්කිරීමට තරම් නොවෙයි කියා සිතීම වගේ දේවල්.
හැබැයි නෙරුදා කළ අපරාධය සුළුපටු නොවෙයි කියලා ඔහුව පූජාසනයෙන් බස්සන්න ඕනෑ කියලා විරෝධය පෑවේ අපි නෙවෙයි. චිලීවලම වැසියන්. නෙරුදා කියන්නේ චිලී රටේ අභිමානය. චිලී රටට ගොඩබසින ඕනෑම විදේශිකයෙකුට චිලියේ මේ අභිමානය පෙනෙන්න ඕනෑ කියලා සන්තියාගෝ ගුවන් තොටුපල පැබ්ලෝ නෙරුදා නමින් නම් කරන්න චිලී ආණ්ඩුව ලකලෑස්ති වෙනකොට ඊට විරෝධය දැක්වුයේ නෙරුදාට ආදරය කරන චිලී ජනතාව. ස්ත්‍රී දූෂකයෙකුගෙ නමින් අපේ ගුවන් තොටුපල නම් කළ යුතු නැහැ කියලා වීදි බැස්සේ චිලී ජනතාවමයි. ඒක සුළුපටු විරෝධයක් නම්, ආණ්ඩුව ඒ වැඩපිළිවෙළ අකුලා ගන්නේ නැහැ. එය සුළුපටු විරෝධයක් නොවන නිසා ආණ්ඩුවට සිදුවුණා එය අකුලා ගන්න.
චිලියේ වත්මන් ජනාධිපතිවරයා ගාබ්රියෙල් බොරික්, චිලී ශිෂ්‍ය ව්‍යාපාරයේ හිටපු ශිෂ්‍ය නායකයෙක්. මේ විරෝධතාවට නායකත්වය දුන්නු පාර්ශ්වයන් අතර චිලී ශිෂ්‍ය ව්‍යාපාරයද පෙරමුණේ සිටියා. තමාගේම මතක සටහන් පොතක ස්ත්‍රී දූෂණයක් විස්තර කරන පුද්ගලයෙකුට එවැනි ගෞරවයක් දීම නොසුදුසු බවයි විරෝධතාකරුවන් තර්ක කළේ. 2018 නොවැම්බර් 23 වෙනිදා එංගලන්තයේ ‘ද ගාර්ඩියන්’ පුවත්පත මේ පිළිබඳ ප්‍රවෘත්ති වාර්තාවක් පළකළා. එහිදී ශිෂ්‍ය ක්‍රියාකාරිනියක් වූ Vergara Sanchez‘ උපුටා දක්වමින් පුවත්පත පළකර තිබුණේ, ‘නෙරුදාව පරමාදර්ශීකරණය නවතා ඔහුගේ නොනිසිබව ගැනත් කතා කිරීමට කාලය පැමිණ තිබෙනවා. ප්‍රසිද්ධ කලාකරුවකු වූ නිසා ස්ත්‍රී දූෂකයෙකු වීමට ඔහුට වරම් ලැබෙන්නේ නැහැ’ කියා පැවසූ බවයි. නෙරුදා කියන කවියාව ආදරයෙන් වැළඳගත්, ඔහුගේ ආදරයේ කවිවලට ආදරය කළ ගැහැනුන්ම, අද නඩු නොඅසාම ඔහුව දඬුකඳේ ගසනවා. චිලියානු වාමාංශික මන්ත්‍රීවරියක වන Pamela Jiles, සන්තියාගෝ ගුවන් තොටුපල නෙරුදා නමින් නම් කිරීම පිළිබඳ කෙරුණු පාර්ලිමේන්තු විවාදයේදී ඊට එරෙහිව ඡන්දය දෙමින් කියනවා, ‘අපි ඉන්නේ ස්ත්‍රී දූෂිතයෙකුගේ නම උත්සවශ්‍රීයෙන් සමරන්න නෙවෙයි’ කියලා.
ඒ තමයි සමාජ සාධාරණත්වය වෙනුවෙන් පෙනීසිටින චිලියේ ක්‍රියාකාරීන් මේක දැක්ක හැටි. ඉතිං ඇයි අපි කලබල?
‘අනිද්දා’ පත්තරේට ලියන මහාචාර්ය සිරිල් ගුණපාලටත් අපි කොළඹ තිබුණු ඇල්බොරාදා පූර්ව දර්ශනයකට ආරාධනා කළා. ඒක නරඹලා පත්තරේට තමන් ලියන ලිපියේ මෙහෙම ලියලා තිබුණා.
‘නෙරුදා ගැන මෙලෝ දෙයක් නොදන්නා කෙනෙකුට නම්, ඇල්බොරාදා යනු සිනමා ශිල්පය ප්‍රගුණ කළ අධ්‍යක්ෂ කෙනෙකුගේ හපන්කමකි. නෙරුදා ගැන දන්නා කෙනෙකු ගැන හිතමු. ඔහුට මේ චිත්‍රපටය අත්කර දෙන ජීවන ආස්වාදය කුමක්ද? ඈත දවසක ලංකාවේ සිටි සිවිල් නිලධාරීන් එරටටත් මෙරටටත් වගතුවක් නැති අපතයන්ද? නෙරුදාගෙන් සංකේතවත් වන්නේ යටත්විජිත සමයේ සිවිල් නිලධාරීන්ගේ මූලික කටයුත්ත කාමාසාව සංසිඳුවා ගැනීම බවද? සුන්දර කතුන් සමඟ රිසි සේ කම්සුව විඳි සිවිල් නිලධාරියෙකු අවවරප්‍රසාදිත තැනැත්තියක දැක උමතුව ඇය අමානුෂික අන්දමට දූෂණය කිරීම ඔස්සේ වත්මන් ප්‍රේක්ෂකයා අබිමුව හඳගම ඉස්කෝලේ ගිය විමල් වීරවංශ කෙනෙකු බවට පත්වන්නේ කවර අභිප්‍රායකින්ද?’ කියලා.
නෙරුදා ගැන යමක් දන්නා කෙනෙකු ලෙස මහාචාර්යතුමාට තරහා ගිහින්. කෙනෙකුට නෙරුදා ගැන එහෙම දැනුමක් තියෙන්නත් පුළුවන්. ඒ තමයි පොදු දැනුම. පාඨශාලීය දැනුම. එහි වරදක් නැහැ. එහෙත් නෙරුදා පිළිබඳ තිබෙන එම දැනුම පරම සත්‍යයද? එකම දැනුමද? වෙන දැනුමක් තියෙන්න බැරිද?
මේ ළඟදී මාලින්ද සෙනෙවිරත්න හරහා මා හඳුනාගත්තා චිලියානු විද්වත් ලේඛිකාවක්.Eda Cleary කියලා. ටෝකියෝ චිත්‍රපට උළෙලේ ඇල්බොරාදා නමින් තිරගතවුණු ශ්‍රී ලාංකික චිත්‍රපටයක් ගැන සොයමින් සිටියදීයි ඈව මාලින්ද මට හඳුන්වා දුන්නේ.
ඇය ජර්මනියේAachen ෆෙඩරල් විශ්වවිද්‍යාලයේ දේශපාලන සහ ආර්ථික විද්‍යාව පිළිබඳ ආචාර්ය උපාධියක් තියෙන කෙනෙක්. නොයක් විෂයන් ගැන පොත්පත් රාශියක් පළකළ කෙනෙක්. ඈ නෙරුදා ගැනත් ඔහුගේ කවි ගැනත් ඔහුගේ ආසියානු ජීවිතය ගැනත් දිගින් දිගටම පර්යේෂණ කළ, කරන කෙනෙක්. වසර 6ක් මියන්මාර්වල ජීවත් වෙමින්, ලංකාවටද දෙතුන් වතාවක් පැමිණෙමින් පර්යේෂණ කළ කෙනෙක්. Josie Bliss; The Burmese Lover of Pablo Neruda after 88 years 88 හැ්රි කියලා 2015දී ඇය ලියූ ලිපියක් නිසා 2016දී චිලියානු විදේශ අමාත්‍යාංශය පිරිනමනThe World Class Chilean ගරු සම්මානයෙන් ඇයව පිදුවා.
ඒ එක්කම,Ceylon in the Heart of Pablo Neruda කියලා වසර 2018දී පත්‍රිකාවක් පළකළා.
දැනට ජීවත් වෙන්නේ දකුණු චිලියේ.
ඇය ඇල්බොරාදා ගැන ස්පාඤ්ඤ බසින්El Mostrador කියන ඔන්ලයින් මැගසින් එකට විචාරයක් ලියුවා.El Mostrador කියන්නේ චිලියේ වැඩියෙන්ම කියවන ඔන්ලයින් මැගසින් එක.
ඇය නෙරුදා ගැන ඇගේ කියවීම් අප සමඟ බෙදාහදා ගනිමින් ඉන්නවා.
තමාව හඳුන්වාදෙමින් මට එවූ පළමු ඊමේල් පණිවිඩයේ ඇය මට මෙහෙම ලියනවා. (ඒ වනවිට ඇය ඇල්බොරාදා නරඹා නැහැ.)
‘මම ආසියාවේ සිටියදී මගේ මනස නෙරුදා පිළිබඳ වෙනත් පර්යාවලෝකයකින් දකින්නට පෙළඹුණා. අපේ ඉස්කෝලවල උගන්වනවාට වඩා වෙනස් විචාරාත්මක ඇසකින් දකින්නට. චිලියේ නෙරුදාව දේවත්වයට ඔසවාලයි තියෙන්නේ. ඔහු පිළිබඳ ඕනෑම විවේචනයක් සැලකුවේ වරදක් විදියටයි. ලංකාවේ වැල්ලවත්තේදී දෙමළ තරුණියක සමඟ නෙරුදා ලැබුවා යයි කියන අත්දැකීම තමයි, ලෝකයේ දේශසීමා විනිවිද පැතිරුණු පළමු විවේචනය.
ජොසී බ්ලිස් ගැන මගේ රචනාවේ මම නෙරුදාව ජාතිවාදියෙක්, පුරුෂෝත්තමවාදියෙක් ලෙස හඳුන්වන්නට මැලි වන්නේ නැහැ. මගේ මේ රචනාව ගැහැනු පිරිමි බේදයකින් තොරව නෙරුදාව අදහන්නන්ගේ දැඩි උදහසට ලක් වුණා. නමුත් මට හොඳට විශ්වාසයි, දෙමළ තරුණියට බලහත්කාරකම් කිරීමේ පදනම ඔහු ජීවත් වුණු ඒ කාලයේ තිබුණු ස්වාභාවික පුරුෂමූලික ව්‍යුහයන්ම නෙවෙයි කියලා. තමන්ගේ රටේ තහංචිවලින් බැහැරව දුරස්ථව සිටින තරුණයෙකු තුළ තමන්ට ඕනෑම දෙයක් කළ හැකියැයි සිතෙන මමංකාරයත් (Ego) ඒකට හේතුවෙන්න ඇති.’
අපි කවුරුත් පිළිගන්නා පරිදි නෙරුදා ‘ආදරයේ කවියා’. The Poet of Love. අද පෙම්වතුන්ගේ දිනයේ මේ එළිදැක්වීම යොදාගැනුණෙත් ඒ හින්දාම තමයි. ආදරය ගැන ඇඟ කිළිපොලා යන කවි ලියූ නෙරුදා සිහිපත් කිරීමටත් එක්ක.
එහෙත්Edag තියෙන්නේ වෙනස් කියවීමක්. ඈ මෙහෙම කියනවා,
‘මට හිතෙනවා නෙරුදා කියන්නේ රොමෑන්ටික් කවියෙක්ම නෙවෙයි, ඒ වුණාට අසාමාන්‍ය ලෙස නිර්මාණාත්මක හැකියාවක් තිබුණු හැඩිදැඩි තඩි පිරිමියෙක් (macho man) කියලා.
කවදාවත් ඔහුගේ ප්‍රධාන ප්‍රමුඛතාව ගැහැනියක් වුණේ නැහැ. ඒ වෙනුවට වෙහෙසුණේ ලෝකය පුරා සම්භාවනාවට පාත්‍රවුණු අලුත් කවිතාවකට පදනම දමා ගැනීමටයි. ඒ සන්දර්භය තුළ ඔහුගේ ආදරයට පැවරෙන්නේ උපකාරක භූමිකාවක්. ඊට වැඩි දෙයක් නෙවෙයි.’
ඇය මෙහෙමත් කියනවා.
‘(Carnal Love) කාමුක ආදරය‘, ගැහැනු සහ පිරිමින්ට හිමි ස්වාභාවික අයිතියක් කියලා ඉස්සරලාම ලියුවේ නෙරුදා. කතෝලික ධර්මදූත බලපෑම් අතිප්‍රබල වූ ලතින් ඇමෙරිකාවේත් ලෝකයේ අනෙක් කලාපවලත් ආදරය කියන්නේ අලිංගික පාරිශුද්ධ යමක් ලෙස වචන අතර යටිපෙළෙහි ප්‍රකාශිත ඒ යුගයේ, නෙරුදාගේ ලියවිලි සැලකුණේ අපවාදාත්මක (Scandalous) ලෙසයි’.
වයස අවුරුදු 23දී නෙරුදා ‘රැන්ගුන් 1927’ කියලා ලියපු කවියක් තියෙනවා. ඒක කියවන්න කියලාEda, මට එහි අදහස ඉංග්‍රීසියට ලියලා එවුවා. මේ ඒක සිංහලෙන්.
රැන්ගුන් 1927
මෙසේ විය එය
යවමුවා නෞකා අසලක
මාර්ටබානයේ කිළිටි දියඹක
සොයාගතිමි මම ඇය
පෙනුණේ ඇය මිනිසෙකු සොයන්නියක ලෙස
තිබුණේ යකඩ පැහැයක් ඇයට ද
තැනී තිබුණේ ද යකඩිනි ඇගෙ වරලස
ගැටුණෙ ය හිරු ඇය මත
අශ්ව ලාඩමක හැපෙන්නාක් මෙන
මා නොදැන සිටි මගේ ප්‍රේමය එය විය!
වාඩි වීමි ඇය පසෙක මම නොබලා ම ඇය දෙස
මන්ද මා සිටියෙ තනිව ම
නදියක් හෝ සැඳෑ එළියක් නොසෙව්වෙමි මම
මුදල් හදල් චන්ද්‍රයන් හෝ විජිනිපත් නොපැතුවෙමි මම
ගැහැනියක මිස
ගැහැනියක් ඕනෑ වුණා මට
ගැහැනියක් මගෙ දෑතට පපුතුරට
ගැහැනියක් මගෙ යහනට සෙනෙහසට
ගැහැනියක් අඳුරු හෝ රිදී පාට
අශුද්ධ හෝ පාරිශුද්ධ
මාංශභක්ෂක අහස් නිල් පාට නැත්නම් තැඹිලි පාට
ගැටලුවක් නොවුණි ඒ කොහොම වුව ද
ඕනෑ වුණා ඇය මට
පෙම් කරන්නට සහ නොකරන්නට
මට ඇය ඕනෑ වුණා පිඟානට හැන්දක් තරමට
මට ඇය ඕනෑ වුණා සමීපයට, ඉතා සමීපයට
මගේ හාදුවලින් ඇගෙ දත් සපන්නට හැකි තරමට
හුදකලා ගැහැනියකගෙ සුවඳින් යුතුව
ඕනෑ වුණා ඇය මට
ඇය ඕනෑ බව සිතුවේ දැවෙන විස්මෘතියකින් මම
ඕනෑ වෙන්න ඇති ඇයට ද
ඕනෑ නොවෙන්නත් ඇති මට ඕනෑ වුණ දෙය
නමුත් එහි මාර්ටබානයේ වානේ වතුර අද්දරට
විසල් මසුන් සිර වූ දැලක් සදිසිව
දියඹෙන් රාත්‍රිය එන විට
එක්ව ඇවිද්දෙමු ඇය ද මම ද
ගිල්වන්නට අප දෙදෙන
ඒ තද ඕනෑකමේ තිත්ත සංතෝෂය තුළ
(කවිය සිංහලට පරිවර්තනය කළේ
ලක්ශාන්ත අතුකෝරල.)
අපේ මහාචාර්යවරු ‘නෙරුදා කාමුක නැහැ’ කියනකොටEda කියනවා නෙරුදාම කියනවා කියලා තමන් කාමුක බව.
Eda කියනවා…
‘කොතරම් පරස්පර වුණත්, රිදුම් දෙන වුණත් මේ කමකට නැති භාෂාව තමයි, නෙරුදාගේ ප්‍රමුද්‍රාව (hallmark). අතිමානුෂීය අවස්ථා පිළිබඳ ලිවීමේ අසමසම හැකියාවේ මූලය. සියලු ආකාරයේ පොදු සම්මුතීන් බිඳ දමන බලාපොරොත්තු නොවන සිතුවිලි සහ ක්‍රියාවන්වල මිශ්‍රණයක් අපට හමුවෙනවා. ඔහු තමාවම කාමුක සහ සරාගී බවටත්, සාම්ප්‍රදායික රොමැන්ටික් බව ඉක්මවන බවටත් හඳුන්වාගන්නවා.’
අපේ අය නෙරුදාට දෙන සිල්වත් චරිත සහතික ප්‍රතිෂේප කරන්නේ ඔහුමයි.
‘මේ තුළ ගැහැනිය හමුවන්නේ පිරිමියෙකු සොයන ආශාවේ විෂයක් ලෙස. පිරිමියෙකු මෙන් ම හැඟීම්වලින් නිදහස්, ශුද්ධ වූ ලිංගික ආශාවට අයිතියක් ඇති කෙනෙකු ලෙස. පුරුෂ ප්‍රාණියාගේ පැවැත්මට නැතුවම බැරි ද්‍රව්‍යයක් ලෙස.Indispensable material for male organism.
අපේ බහුතරයකට හමුවන්නේ දේවත්වයට ඔසවා තබනු ලැබූ නෙරුදා කෙනෙක්. ඇත්ත නෙරුදා එසේ වන්නට බැහැ. ලෝකයට තියෙනවා නෙරුදා පිළිබඳ වෙනස් දැනුමක්. වෙනස් කියවීමක්. අපි ඒ දැනුමට අනාවරණය වෙන්න බයයි.
‘නෙරුදාට එක ජීවිතයක් නෙවෙයි. ජීවිත ගොඩක් තිබුණා. එකක් තමයි ජාත්‍යන්තර කොමියුනිස්ට් ව්‍යාපාරයත් සමඟ 1947-1968 කාලයේ වර්ධනය වුණු ජීවිතය. නෙරුදාගේ ජීවන චරිතය ‘ජනතාවගේ කවියා’ ලෙස ගොඩනැගෙන්නේ කොමියුනිස්ට්වාදය ශ්‍රේෂ්ඨයි කියන මායාව පැතිරුණු මේ කාලේ. නෙරුදා පසුකලෙක අතිශය ස්වයංවිවේචනශීලී වුණා. ඔහු විධිමත් කොමියුනිස්ට්වාදියෙක් වුණත් ඔහුගේ ජීවන රටාව ප්‍රකට ලෙස පුද්ගලවාදී (Individualistic) වුණා. එසේ නොවන්නට සීතල යුද්ධය එහි උපරිමයෙන් පැවතුණු කාලයක ඔහුට නොබෙල් ත්‍යාගය හිමිවන්නේ නැහැ.’
මේ ළඟදි පැරණි නොබෙල් කමිටු වාර්තාවල සටහන් වගයක් හෙළිදරව් කරමින් ගාඩියන් පුවත්පත වාර්තා කළා, නෙරුඩා උග්‍ර කොමියුනිස්ට්වාදියෙකු වූ නිසා දෙවරක් ඔහුට නොබෙල් ත්‍යාගය නොලැබී ගිය බව.
Eda, තමන්ගේ පර්යේෂණ තුළින් සොයාගත් කරුණු හරහා තවත් යමක් රසවත්ව උපකල්පනය කරනවා.
‘ස්පාඤ්ඤ සිවිල් යුද්ධය කාලේ නෙරුදා ගැහැනු සහ පිරිමි දෙපාර්ශවයටම ආකර්ෂණය වුණු බව දැනගන්නට ලැබෙනවා. වයස අවුරුදු පනහෙදී අකාලයේ මියගිය ශ්‍රේෂ්ඨතම නූතන චිලියානු ලේඛකයා ලෙස හැඳින්වෙන බොලනොස් (Bolanos) එයාගේ ‘නොහික්මුණු රහස් පරීක්ෂකයින්’ (Wild Detectives) කියන නවකතාවේ නෙරුදා කියන්නේ මර්දිත සමකාමියෙක් ලෙස හඳුන්වනවා. මේක අවදානම් සහගත සමපේක්ෂණයක්. අනුමානයක්. ඒත් නෙරුදාගේ ජීවිතය ගැන දන්නා අපට එහි පුදුමයක් නැහැ.’
නෙරුදා ලංකාවේ ඉන්නකොට ඔහුගේ සමීප මිතුරකු වුණේ ලයනල් වෙන්ඩ්ට්. ඉතිං ලයනල් වෙන්ඩ්ට්ගේ ලිංගික නැඹුරුව ගැන අනුමානයෙන් දන්නා අපි නෙරුදා එහෙම නෙවෙයි කියන්නේ කොහොමද? නෙරුදා ගැන දන්න පමණට වඩා අප නොදන්නා වපසරිය විශාලයි.
Eda නෙරුදා පිළිබඳ එයාගේ කියවීමේ මෙහෙම කියනවා.
‘නෙරුදාට සදාකාලිකව රිදවන තුවාලයක් ඉතුරු කළේ ආසියානු ගැහැනුන්. ඔහු ඇසුරු කළ අනෙක් සියලුම (බටහිර) ගැහැනුන් අඩුවැඩි වශයෙන් ඔහුගේ වින්දිතන්. ඔහුගේ බුරුම පෙම්වතිය ජොසී බෞද්ධ ගැහැනියක්. ‘අතහැරීම’ පිළිබඳ අභ්‍යාස කළ තැනැත්තියක් විය හැකියි. උතුරේ සිට දකුණට අනෙක් බටහිර ගැහැනුන් නෙරුදා සමඟ ස්නේහයෙන් බැඳෙමින් ඔහු විසින් නිශ්චය කළ දිවියක් ගත කළ අය. ඇතැම් විට ඔහුගේ මරණයෙන් ඔබ්බට පවා. ඒ අභික්ෂාවෙන් (perspective) බලන කොට මේ ගැහැනුන් කැමැත්තෙන්ම යටහත් වීමෙන් බලයක් සහ ප්‍රමුඛත්වයක් ගොඩනගාගත් නමුත් නෙරුදා එය අප්‍රිය කළා. නෙරුදා කියන්නේ අතිශයින්ම තමන් කේන්ද්‍රීය චරිතයක්. ගැහැනු පිරිමි භේදයකින් තොරව යම් කෙනෙකු ඔහුව ඉන් පිටතට ඇදලා ගන්නට උත්සාහ කළොත්, ඔහුට සදාචාර සීමා වලංගු වුණේ නැහැ. මිනිස් වර්ගයා සදාකාලිකවම ජීවිතයේ අරුත සොයමින් සිටින බවත්, තමන් තුළම සතුට සොයාගත නොහැකි අය ටිකින් ටික මියයමින් සිටින බවත් ඔහු සිතුවා.
ජොසී තමයි නෙරුදාගේ ජීවිතය පුරාවටම ඔහුව අභියෝගයට ලක් කළ එකම ගැහැනිය. කවුරුත් කියන විදියට ඊර්ෂ්‍යාව නිසා නෙවෙයි. ඇය සිතුවා ඔහු අවනතභාවයක් (Allegiance) ලැබීමට සුදුසුයි කියලා. ඔහුගේ ශරීරයට ඇයට අයිතියක් තියෙනවා කියලා. ඇය ඉතාම සරාගිකයි. ඒ ගැන ඇය ලජ්ජා වුණේ නැහැ. ඇය නෙරුදා කවියෙකු බව දැනසිටියේ නැහැ. නමුත් ඒ එක්කම ඇය තේරුම් ගත්තා ඇගේම යහපතට ඔහුගෙන් ඈත්ව සිටිය යුතු බව. ‘ඔහුගේ වැන්දඹුව’ බවට පත්වන්නට ඇයට වුවමනා වුණේ නැහැ.
නෙරුදා ලංකාවේ හිටියේ ඔහුගේ කවිකාර ජීවිතයේ වඩාත් පර්යේෂණාත්මක දවස්වල. ඔහු මෙහි ගෙවූ ඒ කාලයට ණයගැති බව, 1957 ලංකාවේ පැවති සාම සමුළුවේදී ප්‍රකාශ කරනවා. නෙරුදා තමන් ම ලියන Memoirs පොතේ ලංකාවේ හිටි පරිච්ඡෙදය නම් කරන්නේ දිදුලන හුදකලාව කියලා. ඔහු ඇත්තටම එහෙම හුදකලාවකින් පෙළුණාද? එම පොතේම කියනවා ලංකාවේ හිටි කාලය ඔහුගේ කවිත්වයට කිසිදු බලපෑමක් වුණේ නැහැ කියලා. එහෙම කියන ඔහුම තමයි 1957 සාම සමුළුවේදී කියන්නේ මේ දූපතට ණයගැතියි කියලා. ලයනල් වෙන්ඩ්ට්, ජෝර්ජ් කීට් වැනි කලාකාමීන්ගේ ඇසුර ඔහුගේ කවිකාර ජීවිතය ගොඩනගා ගන්න අනුප්‍රාණයක් සැපයුයේම නැද්ද? ඒවා දෙබිඩි කතා.
නෙරුදා කියන්නේ ඇදපළුදු නැති කිරිගරුඬ දේව ප්‍රතිමාවක් නෙවෙයි. බොහෝ පරස්පරයන්ගෙන් ගහන, කුඩුකේඩුකම්ද කළ, සාමාන්‍ය මනුෂ්‍යයෙක්. ඔහුව කවිකාර ලෝකයේ කිරුළු පැළැන්දුවේ, ඔහුගේ අසාමාන්‍ය කවිත්වයයි.
ඇල්බොරාදා චිත්‍රපටය ප්‍රදර්ශනය සඳහා නිදහස් කිරීමට ප්‍රථම, නෙරුදාගේ Memoirs පොත සිංහල බසින් පළකරමු කියලා, චිත්‍රපටයේ නිෂ්පාදක ප්‍රේමසිරි මහත්මයාට යෝජනා කළේ මම. අප මිත්‍ර සමන් වික්‍රමාරච්චි හරහා සිංහලෙන් නැවත ලියවාගෙන සරසවි ප්‍රකාශනයක් ලෙස පොත එළිදක්වන්න උනන්දුවෙන් කටයුතු කළේ (සරසවි අධිපති) ප්‍රේමසිරි මහත්මයාමයි.
‘මට මතක මම’ ලෙස අද ඔබ අතට පත්වන්නේ ඒ පොතයි.
මේ පොතේ තියෙන්නේ නෙරුදා, නෙරුදා ගැනම කියූ කතාවයි. ඇල්බොරාදා චිත්‍රපටයේ නෙරුදා සල්ලාල කාමුකයෙක් කරලා කියලා ඇතැමුන් නගන චෝදනාවලට පිළිතුරු මේ පොතේම තියෙනවා. නෙරුදාගේ සල්ලාලකම් පෙන්වීම මගේ අරමුණ වුණේ නැහැ. මම නෙරුදා තරම් සල්ලාලකම් කරලාත් නැහැ. මේ පොත කියවන ඔබට හමුවෙයි, ඔහු කල බොහෝ සල්ලාලකම්. මේ පොතේ විස්තර කෙරෙන එහෙම එක අවස්ථාවක් විතරක් කියන්නම්.
නෙරුදාත් ගාෂියා ලෝකාත් දවසක් ධනකුවේරයෙකුගේ සාදයකට සහභාගි වෙලා තියෙනවා. ඒ වැඩසටහනට සහභාගිවුණු කිවිඳියක්, රෑ කෑම මේසයේදී නෙරුදා දිහා එහෙන් මෙහෙන් බලලා තියෙනවා. සාදය අතරේම නෙරුදායි, ලෝකායි, මේ තරුණ කිවිඳියයි ඒ ගෙදර පිහිනුම් තටාකය අසල තිබුණු උස කුලුනකට නැගලා. නෙරුදා, ගාෂියා ලෝකා බලා ඉඳිද්දීම ඒ ලේඛිකාවත් එක්ක සෙක්ස් කරන්න පටන් අරන්. ටික වෙලාවක් එහෙම කරනකොට නෙරුදා දැකලා ලෝකා ඒ දිහා බලා ඉන්නා බව. නෙරුදා ලෝකට කෑගහලා කියලා,
‘අයිසේ.. ඔතන කට ඇරගන බලා ඉන්නේ නැතුව, පඩිපෙළ ගාවට ගිහින් බලපන් කවුරු හරි එනවද කියලා’ කියලා.
කලබල වුණු ලෝකා කලබලේ පඩිපෙළ බහින්න ගිහිං කකුලකුත් කඩාගත් බව මේ පොතේ නෙරුදාම කියනවා.
ඉතිං නෙරුදාට සුචරිත සහතික දෙන්න හදිසි වෙන්න එපා. ඔහු ලිංගික බෙලහීනතාවෙන් පෙළුණු කෙනෙක් නෙවෙයි.
නෙරුදා ස්ත්‍රී දූෂකයෙකු කියන්නේ පිටස්තරයන් නෙවෙයි. නෙරුදාමයි. ඔහුගේ Memoirs එකේ ඔහු එහෙම කියනවාද? කෙලින් කියන්නේ නැහැ. ඔහු කියන දේ තුළ ඒ බවක් ඍජුව හැඟවෙන්නේ නැහැ. එහෙත් ඒ හෙළිදරවුව වෙන්නේ ඔහු කියන ආකාරය අනුවයි. කියන දේ තරම්ම, සමහර විට ඊටත් වඩා, කියන ආකාරය වැදගත් වෙන්නේ ඒ නිසා.
සමහරක් දෙනා හිතනවා ඇල්බොරාදා තුළින් නෙරුදාව අපහාසයට ලක්කරනවා කියලා. නෙරුදා කියන්නේ අසහාය කවියෙක්. පෞරුෂයක්. ඒත් ඔහුට පෞරුෂයක් තිබුණේ නැහැ වයස හැට පනිනකල්මත්, තමන් අතින් තරුණ වයසේ සිදුවුණු අපරාධයක් ගැන පාපොච්චාරණයක් කරන්න. ඒ තරමට තමන්ගේ දැඩි පිරිමි ප්‍රතිරූපය ගොඩනගා තිබූ පුරුෂාධිපත්‍ය සිමෙන්තිය ශක්තිමත්. ඔහු තමන්ගේම හෘදය සාක්ෂිය සමඟ ගැටෙමින් දශක හතරක් ජීවත්වෙන්න ඇති. තමන් ජීවත්වූ බවට කරන පාපොච්චාරණයේදී ඔහුටත් නොදැනී එළියට පනින්නේ ඒ තුවාල වුණු හෘදය සාක්ෂියයි. ඔහුව පූජනීය අල්තාරයෙන් බිමට බස්සවන්නේ ඔහු විසින්මයි. පුහු දේවත්වයේ බර සළුපිලි උනා දමා මනුෂ්‍යත්වයේ සැහැල්ලුව වැළඳ ගන්නේ ඔහුමයි. විසිවෙනි සියවසේ හිතාමතා යටගැසුණු සංවාදයක් විසි එක්වෙනි සියවසේ මතු වන්නේ, අපගේ අනාගත ගමන්මග සකසා ගන්නට එය වැදගත් නිසා.
ස්වයංචරිතාපදානයක් සැමවිටම එහි රචකයා වන තමන්ව උත්කර්ෂයට නංවාගැනීම ස්වාභාවිකයි. Memoirs නෙරුදා නොකී කතා පාදාගැනීමට ඉවහල් වුණේ තව බොහෝ පොතපත සහ විමර්ශන පත්‍රිකායි. ඇල්බොරාදා, කවියෙකු, විප්ලවවාදියෙකු ලෙස පසු කලෙක මෝරා වැඩෙන ‘අංකුර නෙරුදා’ පිලිබඳ මගේ ප්‍රබන්ධයයි. නෙරුදා නොලියූ කවියයි. කලබල නොවී, මගේ සිහිනය මට දකින්න ඉඩහරින්න.
සමන් වික්‍රමාරච්චි ‘මට මතක මම’ ලෙස ඵැපදසරිහි සිංහල අනුවාදය නම් කරන්නේම, නෙරුදාගේ දිවිසැරිය ඇත්තත් ප්‍රබන්ධයත් අතර දෝලනය වන බවට ඉඟිකරමින්.
Memoirs කවියක් වගේ ලියවුණු අර්ධ නවකතාවක්. එහි එන සමහර සාහිත්‍යමය වර්ණනා සහ ගොඩනැංවීම් නෙරුදාටම ඇරෙන්න අන් අයෙකුට කළ හැකි ඒවා නොවෙයි. පොත මගේ මන බැඳගත්තේ ඒ නිසායි. නෙරුදා සිය ජීවිත කාලය තුළ ඉතිහාසයක් අත්වින්ද කෙනෙක්. බොහෝ ලේඛකයන් අත්විඳින්නේ බොහෝවිට තමන් ඉපදුණු දේශයේ සහ ඒ කලාපයේ අත්දැකීම්. එහෙත් නෙරුදා ඇමෙරිකාවත්, යුරෝපයත්, ආසියාවත් තම ජීවිතය තුළ අත්විඳි කෙනෙක්. දෙවන ලෝක යුද්ධයේ, ස්පාඤ්ඤ සිවිල් යුද්ධයේ විලාපයන්ගෙන් දෙසවන් පුරවාගත් කෙනෙක්. නවතින තොටුපළින් තොටුපළ හමුවන ආදරය එහි ගැඹුරුම තැනින් විඳ, සමුගෙන යන සේලරුවෙකු සේ ආදරය කළ කෙනෙක්.
ඔහුගේ කවිය මෙතරම් බරසාර වන රහස Memoirs පොත කියවන්නියට හෙළිදරව් වේවි. ගේබ්රියෙල් ගාෂියා මාකේස්, නෙරුදා ‘විසිවෙනි සියවසේ විශිෂ්ටතම කවියා’ ලෙස හැඳින්වීම අරුමයක් නොවන බව පසක් වේවි.
ඇල්බොරාදා බලලාEda, El Mostradorපුවත්පතට ලියූ විචාරය ඉසබෙල් අයන්දේ කියවලා තැබූ සටහනකින් මම මගේ අදහස් දැක්වීම අවසන් කරන්නම්.
‘ඔබ චිත්‍රපටය ගැන සහ එමගින් මේ වනවිට අභියෝගයට ලක්වෙමින් තිබෙන පිතෘමූලිකත්වයේ විෂකුරු බව පිළිබඳ කෙරෙන විශ්ලේෂණය හරිම ආකර්ෂණීයයි. ස්ත්‍රීවාදයේ අවසන් ඉලක්කය විය යුත්තේ මේ පිතෘමූලිකත්වය වඩාත් යුක්ති සහගත, සමානාත්මතාවාදී සහ කාරුණික ශිෂ්ටත්වයකින් විස්ථාපනය කිරීමයි. මම හිතන්නේ පිළිරූ එහි වේදිකාවන්ගෙන් ගලවා බිමට බෑම වැදගත් කියලා. අපි හැමෝම වගේ ඒ අයත් දෝෂ සහිත මිනිසුන්. ඒ වුණත් ඔවුන් කළ කාර්යයන් අවලංගු කරන්න බැහැ. ඔවුන් පවුකාරයන් කියා කවියන්ගේ වැඩ විනාශ කරන්න යනවා නම්, අපිට විද්‍යාඥයන්ගේත්, දේශපාලඥයන්ගේත්, ජෙනරාල්ලාගේත්, නව නිපැයුම්කරුවන්ගේත්, සංගීතඥයන්ගේත් ආදි වශයෙන් බොහෝ අයගේ වැඩ විනාශ කරන්න වෙනවා. කිසිවෙකු ඉතිරි වෙන්නේ නැහැ.’: ඉසබෙල් අයන්දේ.■
